Notulen Informatiebijeenkomst Windenergie Datum: Plaats: Aanwezig: Verslaglegging: 6 juli 2011-19.30 uur De Collink, Barger-Compascuum Vertegenwoordigers van de alle uitgenodigde EOP's t.w.: Klazienaveen-Noord,Barger-Compascuum,Zwartemeer, Foxel/Scholtenskanaal en Klazienaveen Wethouder Nynke Houwing, Dick Kuiper van de provincie Drenthe, Jacob van Olst, projectleider windenergie, Melinda Loonstra, Wobbe Katoen, Rudy Schuring, Paul Blaauwgeers. Rudi Gengler, Renate Zuidema, Kim de Vries, Henriëtte Vrieling, Jacqueline Muffels, Harm Peter de Wit, Esther de Jong Bureau Oosterijssel Welkom wethouder Nynke Houwing-Haisma Mevrouw Houwing geeft in haar openingswoord aan dat vanavond een start wordt gemaakt om iedereen mee te nemen in het proces om windenergie te realiseren. Dat windenergie een plek moet krijgen in de gemeente Emmen, kunnen, als gevolg van de afspraken die het Rijk met Europa heeft gemaakt, zowel de voor- als tegenstanders niet meer keren. Emmen wil niet voor de verantwoordelijk weglopen. De vraag die daaruit volgt is: en waar kan windenergie dan ontwildceld worden? Om die reden werkt Emmen samen met de provincie. Het is de bedoeling een windmolenpark zo te ontwiklcelen dat het een plus wordt voor het gebied, alhoewel dat niet eenvoudig is. Ze is verheugd dat alle overlegpartners gevolg gegeven hebben aan de uitnodiging en hoopt van hen in alle openheid te horen of de gemeente kan starten met het proces. Toelichting en stand van zaken door projectleider Emmen windenergie - Jacob van Olst De heer Van Olst geeft aan de hand van een powerpointpresentatie inzicht in het proces hoe in Emmen te komen tot de ontwiklceling van windenergie met meerwaarde voor de regio door te combineren met Gebiedsontwikkeling. Samen De startbij eenlcomst van vanavond heeft tot doel dat bewoners en gemeente elkaar vinden om het traject voor realisatie van windenergie samen te doorlopen. Samen betekent niet alleen de gemeente maar samen is de gemeente met haar inwoners. Vandaag zijn we met de EOP's bij elkaar enerzijds om de verplichting van windenergie in te vullen, maar vooral ook om samen te zoeken naar de invulling van het gebied. Landschap De omgeving waarin we nu zijn, is verveningslandschap wat door mensenhanden is gemaakt. Zuidoost Drenthe karakteriseert zich door landbouw. Dat geldt ook voor de omgeving in Kinderdijk waar indertijd molens zijn geplaatst om het gebied droog te malen en voor landbouw geschikt te maken. In archieven is te lezen dat men vroeger dit landschapontsierende dingen vond. Tegenwoordig staat het op de wereld-erfgoedlij st. Drenthe, en ook Emmen, kent nog een aantal historische molens. Klimaatproblemen
Op dit moment manifesteren zich allerlei problemen rond het gebruik van grondstoffen voor productieprocessen of om daarmee energie op te wekken. Verbranding van grondstoffen heeft effect op het klimaat. Overheden ontwikkelen duurzaamheidbeleid. De gemeenteraad van Emmen heeft de energienota 'Energie voor groene groei' besproken. Hiermee proberen wij de negatieve spiraal te doorbreken. In deze nota zijn de aspecten behoud en groei voor de lokale werkgelegenheid genoemd. Een van de beleidskeuzes in duurzame energie is het realiseren van 60 megawatt windenergie. Rol Provincie en het Rijk De maatschappij in Nederland heeft geen keus, we leven in een stramien van internationale afspraken die zeggen dat we in 2020 14% van onze energiebehoefte moeten benutten uit duurzame energieprocessen. Op dit moment is dat nog geen 4%. Provincies hebben in gemeenschappelijk overleg de totale nationale opgave voor windenergie (6000 megawatt op land en 6000 megawatt op zee) verdeeld. Voor Drenthe ligt een opgave om 200-280 megawatt te leveren. Het college van Emmen kiest voor eigen regie en heeft op 10 mei besloten ruimte te willen vinden met dien verstande dat niet zomaar 'plat' energie wordt geleverd maar dat er aan het gebied ook iets toegevoegd moet worden. We spreken daarom van gebiedsontwikkeling. Voor een ieder vraagt dat inzet waarbij we over eigen grenzen moeten stappen om mogelijldieden te verkennen. Het college van Emmen heeft een bewuste keuze gemaakt om windenergie te combineren met gebiedsontwikkeling. Veenkoloniale gebied Onderzoeken in Drenthe en Groningen hebben aangetoond dat de veenkoloniale gebieden zich lenen voor het opwekken van windenergie. In de Beleidsregel Windenergie wordt een gemeentelijke opgave van 60 megawatt opgenomen. Nog niet duidelijk is of Rijk en/of provincie voor Emmen een grotere opgave zullen bepalen. Uitgesloten gebieden Er zijn een aantal gebieden uitgesloten; Stedelijke gebieden, de laagvliegroute door het veenkoloniale gebied en het Bargerveen als Natura2000 gebied. Ook moet rekening gehouden worden met Flora en Fauna Wetgeving. Zo mogen vleermuizen en vogels in hun voorkomen niet worden geschaad. Boven alles moet inpassing van windenergie plaatsvinden rekeninghoudend met veiligheidsaspecten van de mens, maar ook met betrelddng tot zaken als geluid, slagschaduw, enz. Combinaties van functies Het college van Emmen wil zoeken naar verstandige combinaties van functies, zodat functies elkaar positief beïnvloeden. Sommige functies lijken geschikt voor een combinatie met windenergie. Bijvoorbeeld het tuinbouwgebied heeft impulsen nodig om nieuwe wegen in te slaan. Verder is er de zorg voor de werkgelegenheid, de demografische ontwildceling, de zorg voor een leefbare omgeving en de gebiedsontwikkeling. Onder gebiedsontwikkeling wordt verstaan het samenspel van samenwerking en het bundelen van ambities in een regio. De gemeente wil in kaart brengen welke wensen er in het gebied leven voor zaken die gerealiseerd zouden kunnen/moeten worden. Dit wensenpakket wordt ondergebracht in een programma van wensen. Deze inventarisatie van wensen wordt vervolgens vertaald naar een programma van eisen. Dit programma van eisen wordt ondergebracht in de beleidsregel en zal de gebiedsopgaaf worden waar we gezamenlijk uitvoering aan willen en zullen geven. 2
Samen zijn we een avontuurlijke weg ingeslagen, maar samen lukt het! De powerpointpresentatie is als bijlage bijgesloten. Ruimtelijke/landschappelijke/economische afwegingen windmolenpark - Dick Kuiper (provincie Drenthe) De heer Kuiper maakt samen met vijf ambtenaren van de provincie deel uit van het kernteam windenergie. Daarnaast is hij betrokken bij de projectgroep windenergie van de gemeente Emmen, wat zorgt voor een nauwe samenwerking tussen provincie en gemeente. Het onderwerp windenergie geeft veel reuring, heel veel partijen zijn erbij betrokken. Ook worden heel veel stellingen over windenergie betrokken maar weinig is zeker. Voor- en tegenstanders bestoken elkaar met stellingen. Het is daarom niet zwart/wit maar grijs ofwel ja-maar of nee-tenzij. Windenergie is enorm in beweging, zeker als zich iets voordoet zoals de tsunami in Japen waardoor Duitsland de kernenergie op slot doet. Tot zes jaar geleden vonden Provinciale Staten (PS) en de Gedeputeerden dat in Drenthe geen windmolens mochten komen. Drenthe werd daarmee de provincie met de minste windenergie. Op Drenthe werd druk uitgeoefend, vanuit het Rijk en een aantal fractie in PS vonden ook wel dat er iets gedaan moest worden. Dit werd een windmolen van 15 megawatt in Coevorden. Ook staat een windmolen aan de grens bij Overijssel. De beweging in Drenthe stond niet stil, het moest meer worden, bijvoorbeeld 60 megawatt, wat 1% van de nationale taakstelling van 6000 megawatt is. Nadat eerst 200-280 megawatt werd geopperd is nu geen maximum meer aangegeven. Het zoekgebied werd daardoor uitgebreider, van Schoonebeek tot Zuidlaardermeer. In 2008 kwamen van fracties in Emmen geluiden om een serieuze taakstelling voor windenergie op te paldcen binnen de gemeente en om dat gezamenlijk, gemeente en provincie, aan te pakken. Daarna is een onderzoek naar mogelijkheden én onmogelijkheden van een windpark van ongeveer 60 megawatt uitgevoerd. Belangrijk daarin was de landschappelijke inpassing: welke invloed heeft een windmolen(opstelling) op het gebied. Een landschapsarchitectenbureau met praktische ervaring in de Drentsche landschappen en het veenkoloniale gebied is gevraagd om dat onderzoek uit te voeren. Samen met een ander bureau zijn (film)projecties gemaakt van verschillende windturbineopstellingen in het landschap. De insteek was om de beleving van windturbines in het landschap te laten zien, niet zozeer de inpassing maar: hoe komt het over op de mensen die dagelijks uitzicht op de windturbines hebben. Op basis van de voorbereiding met de gemeente Emmen zijn vier gebieden uitgekozen: 1) de as Emmer-Erfscheidenveen-Roswinlcel; 2) een strook langs de Duitse grens; 3) bedrijventerrein Bargermeer en 4) de Sleenerstroom. De constatering was dat in principe de vier gebieden allemaal, met hun voor- en nadelen, geschikt zijn maar van landschappelijke inpassing geen sprake kon zijn. Als windturbines in die gebieden geplaatst worden ontstaat een ander - nieuw - landschap: het energielandschap. Daaruit is het idee ontstaan om het plaatsen van de turbines te combineren met andere functies. Zoals glastuinbouw en een educatieve inpassing bij recreatie en toerisme bijvoorbeeld de combinatie met het Veenparlc. Dit idee is aan het college van B&W en de gedeputeerden voorgelegd die het idee verder wilden uitwerken. Het bureau heeft verschillende opstellingsvormen van megawattages (2, 3 en 5 megawatt) geprojecteerd. In 2010 heeft de provincie de Omgevingsvisie Drenthe (het vroegere POP) vastgesteld. In de passage windenergie wordt geen maximum vermogen meer aangegeven. Wel dat windparken uit minimaal 5 windturbines van elk minimaal 3 megawatt moeten bestaan en dat geen losse windmolens mogen worden gerealiseerd. 3
Verder is door de provincie gezegd dat het een goede tweede tak voor de landbouw kan zijn en te zoeken naar organisatievormen van windenergie waar de bevolking heel nadrukkelijk bij betrokken wordt. Dat is voor de gemeente maar ook voor de provincie een heel belangrijke voorwaarde. Dat betekent dat zowel gemeente als provincie naar gebiedsontwikkeling willen en dat functies met behulp van windenergie worden verbeterd. Het Rijk heeft 6000 megawatt genoemd en aan de gezamenlijke provincies gevraagd dit in onderling overleg in te vullen. Drenthe heeft in het onderhandelingsproces minimaal 200 en 280 megawatt maximaal geboden. De 60 megawatt van Emmen is daarvan een onderdeel. In de besprekingen van Rijk en provincie over de verdeling is naar voren gekomen dat de categorie windparken kleiner dan 5 megawatt voor verantwoordelijkheid van gemeenten komen, voor de categorie tot 100 megawatt is de provincie verantwoordelijk en boven 100 megawatt is dat het Rijk. Waar heel sterk rekening mee gehouden moet worden is de ontwikkeling zoals die nu in Borger-Odoorn plaatsvindt. Daar is een initiatief genomen van Raedthuys en Stichting Duurzame Energie. In 2 e Exioermond is gezamenlijk meer dat 100 megawatt ingebracht die automatisch onder de verantwoordelijkheid van het Rijk komen. Strikt genomen kan het Rijk dat, zonder rekening te houden met de wensen van de gemeente en provincie. De provincie heeft grote moeite met het megapark in Borger-Odoorn en heeft zich daartegen ook verzet maar het niet kunnen winnen maar mag met een tegenvoorstel komen in de vorm van een gebiedsvisie. Afgesproken is dat de vier gemeenten in het zoekgebied (Aa en Hunze, Borger-Odoorn, Emmen en Coevorden) samen een visie opstellen en daarin aangeven waar binnen dat zoekgebied deellocaties in aanmerking komen voor een windpark. Het is de bedoeling gezamenlijk, gemeenten en bevolking, invulling te geven aan die gebiedsvisie in de hoop genoeg munitie te hebben om het plan van Borger-Odoorn te kunnen tackelen. Het blijft vooralsnog een onzeker proces. Bespreken van stellingen in groepen en de terugkoppeling In twee groepen zijn aan de hand van stellingen de volgende uitspraken gedaan: Stelling 1 -Iedereen is voorstander van windenergie. Het is een schone, betrouwbare en betaalbare energievoorziening. - niet betrouwbaar, niet constant - niet betrouwbaar > beneden windkracht 2 geen opwekicing - windenergie niet altijd betrouwbaar qua opbrengst, zoek ook naar andere vormen van duurzame energie - voordelen: ja - voordelen t.o.v. fossiele brandstoffen is duidelijk - schoon: ja - betrouwbaar: betrekkelijk - betaalbaar: investering?? en terugverdienen - kostenplaatje: zonder subsidie - prijsstijgingen voor gebruiker?? - alleen rendabel met subsidie - voor tuinbouw goedkope energie Stelling 2 - Windmolens voegen kwaliteit toe aan onze omgeving. - geld kan kwaliteitsverlies niet goedmaken voor bewoners; geldt niet voor alle bewoners - het beïnvloedt wel - het levert horizonvervuiling op 4
- geen kwaliteit voor woonomgeving - plaatsen ver van woningen geeft minder overlast - toerisme nog meer versterken in het algemeen - het is de vraag of het kwaliteit toevoegt - een landschapselement is het beslist niet - zonne-energie subsidiëren met opbrengst windenergie: ja, ja - landschapsvervuiling; huizen niet meer bouwen om de windmolens - plannen niet door windmolen laten stoppen Stelling 3 - De samenwerking van gemeente met EOP 's rond het thema windenergie slaagt, omdat we goed communiceren. - nieuwsbrief naar EOP's over windmolens - na wat vanavond naar voren is gebracht heeft communicatie niet veel zin meer: het gaat toch door - stel: het is onontkoombaar, dan communicatie door middel van Emmen Revisitedconstructie (dit is : platform én bewoners) - EOP behartigt belangen bewoners - Communicatie wordt erg belangrijk gevonden. Stelling 4 - Samenwerking met EOP 's met als voorlopig eindproduct een gedragen beleidsdocument (De Beleidsregel), is nodig om het windmolenpark te krijgen wat we verdienen. - bewoners hebben recht op informatie, bijvoorbeeld via een themavond - bewoners betrekken bij het tot stand brengen van het plan, bijvoorbeeld via openbare vergadering - kan het hiermee eens zijn > info voor bewoners Stelling 5 - Windmolen geven een stimulans voor economie, werkgelegenheid en leefbaarheid. Door gebiedsontwikkeling zullen we dit bereiken. - geef concrete voorbeelden om over te praten, maak dit onderdeel van de hele communicatie - klopt: "gedragen" > samen onderzoeken - bij niet "gedragen": risico van overruling - zie niet dat de leefbaarheid een stimulans laijgt - leefbaarheid is betrekkelijk - wat voegt het toe aan gebiedsontwikkeling? - opbrengsten moeten/kunnen terugvloeien - werkgelegenheid tijdens de bouw Stelling 6 - EOP 's en bewoners zijn goede ontwerpers van hun eigen woon- en leefomgeving. - afvoer van stroom bij voorkeur niet door de lucht - kan het hiermee eens zijn Vervolgafspraken Wobbe Katoen heeft uit zijn discussiegroep begrepen dat de besturen van de aanwezige EOP's samen aan de slag willen met dit onderwerp zodat ze niet in hun eentje naar de bewoners hoeven. Ze moeten daarom een vorm vinden om met die bewoners in gesprek te komen om het tot een goed proces te maken. Hij hoorde dat de EOP's onvoldoende concrete voorbeelden hebben om samen te kunnen praten over het eventueel plaatsen van windmolens, samen te kunnen praten over de eventuele 5
voordelen die daar uit te halen zijn en wat het kan opleveren. Zijn voorstel is om met de groep die vanavond aanwezig is direct na de zomervakantie weer bij elkaar te komen om het proces handen en voeten te geven zodat de bewoners betrokken kunnen worden bij de gesprekken over het plaatsen van windmolens en het krijgen van een beter inzicht in de voordelen. Op vragen van één van de aanwezigen geven de heren Kuiper en Van Olst het advies om de volgende keer goede procesafspraken te maken hoe de communicatie met bewoners in te gaan. De heer Katoen zegt dat aan wat vanavond besproken is niets geheims is maar het verstandiger is om na de zomervakantie stap voor stap te bespreken hoe achter de mening van bewoners te komen. Zonder hun mening kunnen besturen immers niets. Eén van de aanwezigen merkt op dat hij aan het begin van de avond de stellingen behoorlijk suggestief heeft genoemd, dat waren ze maar de discussies over de stellingen vond hij positief. Het verslag en de opmerkingen van vanavond worden verwerkt en aan alle deelnemers verstuurd. Slot Mevrouw Houwing heeft geprobeerd zich een voorstelling te maken over hoe een avond als deze kon verlopen. Ze constateert dat iedereen met een goed gevoel terug kan kijken op de discussies en de afspraken. Met elkaar is een basis gelegd om samen verder te gaan. De vanavond gemaakte afspraken staan, ze hoopt dat er voldoende vertrouwen is om dat elkaar over en weer te kunnen geven en de stap naar de volgende bijeenkomst te zetten. Ze wenst iedereen een fijne zomervakantie. 6