100% Romeins op zoek naar de Romein in jezelf 1
Wist je dat alle voorwerpen op deze tentoonstel- hoi, dit is de route, begin bij leger, dan door naar haard en huis en zo verder. dit is de 2e verdieping ling zijn gevonden 517 goden in Nederlandse bodem Ze hebben 511 508 510 handel schoonheid en gezondheid daar vaak bijna 521 506 huis en haard 2000 jaar gelegen, 502 in de grond onder 501 leger onze voeten! dood en begraven dit boekje is van: 2 3
De Romeinse legers zijn zo n 400 jaar de baas geweest in ons land. Leger vitrine 501 In deze vitrine zie je een deel van de bagage van de soldaat. Veel spullen zijn door de Romeinen achtergelaten en in de bodem terecht gekomen. Welk gereedschap ligt niet in de vitrine? Zet daar een kruis door. vitrine 502 Hier zie je twee prachtige helmen en een stoer masker. De helm, met wangklep, en het masker waren van een Romeinse ruiter. Met dit masker maakte hij zijn vijand bang! Bekijk het masker van opzij: wat een mooie Romeinse neus! Van de cirkel hiernaast kun jij een munt maken: teken hierin een klasgenootje van opzij. dit is keizer Nero zo, heb je nog een kans 4 5
huis en haard vitrine 506 Sommige Romeinen woonden in luxe huizen. Zo n huis noemden ze een villa. Zo n villa zat vol slimme uitvindingen. die het dagelijks leven veranderden. Spoor vier uitvindingen op in de vitrine. Welke uitvinding hoort bij handen wassen? En koude voeten? Een veilig huis? Een huis dat van binnen droog is? Wie van jullie had het snelst alle uitvindingen gevonden? Dan ben je een echte speurneus en dus zeker 30% Romeins! vitrine 506 Bekijk de grafkist. Dit is de sarcofaag van Simpelveld. Het graf van een Romeinse vrouw. Deze sarcofaag is bijzonder omdat hij aan de binnenkant versierd is. Als je goed kijkt zie je een deel van een Romeinse villa met meubelstukken en zelfs de overleden vrouw met haar favoriete spulletjes. Wist je dat sarcofaag (grafkist) een Grieks woord is en letterlijk vleeseter betekent? Dus de overledene wordt zogenaamd opgegeten door de sarcofaag! Welk voorwerp in jouw leven is voor jou belangrijk? Teken dit voorwerp (of schrijf op wat het is) in het witte vlak hiernaast 6 7
Schoonheid en Gezondheid vitrine 508 De Romeinen vonden het belangrijk om er verzorgd uit te zien. Hier zie je mantelspelden en ringen. Een fibula (mantelspeld) werd gebruikt om een toga of tunica vast te maken én als versiering. Kijk maar eens hoe mooi ze zijn. Welk dier herken je als mantelspeld? En welk dier herken je in een ringsteen? Romeinen zaten niet aan tafel; ze lagen aan tafel! Als je netjes wilde eten lag je op je linkerzij vitrine 510 Wat een mooi gedekte tafels! Rijke Romeinse families hadden glas. Armere mensen niet, maar ze hadden wel eenvoudig versierd aardewerk. Kijk, dit is een pot: en at je met je rechterhand. Probeer het zelf maar eens op de bank tegenover de sarcofaag Ga op zoek naar de echte op de eenvoudige tafel. Wat zie je voor versieringen? Teken deze na op de pot. van Simpelveld! 8 9
Handel vitrine 511 Hier zie je Romeins geld. De Romeinen gebruikten meestal bronzen munten om spullen te kopen. Voordat de Romeinen naar Nederland kwamen gebruikten de mensen hier geen geld maar ruilden ze spullen met elkaar. Wat is het waard? Zoek in de vitrine de munten Aureus en Denarius. Tel de Denarii in beide stapeltjes geld. Kun je dit aantal Denarii ruilen voor een Aureus? vraag aanpassen. vitrine 511 Zoek hier ook de portemonnee. In de mantel van de Romein zat geen zak. Het geld ging daarom in een heel speciale portemonnee, ofwel beurs. Goden vitrine 517 De Romeinen geloofden in meerdere goden. Elke god is te herkennen aan het uiterlijk of aan de spullen die hij of zij bij zich heeft. Alle goden hadden verschillende eigenschappen, bijvoorbeeld het brengen van geluk of zorgen voor een goede oogst. In vitrine 517 zie je godenbeeldjes en de amuletten. Deze beeldjes stonden in tempels, maar ook bij mensen thuis. Bekijk de amuletten aan de wand goed. De Romeinen geloven dat deze amuletten je beschermen. Loop naar de volgende ruimte. Op de altaartjes zie je de godin Nehalennia. Zij is de beschermvrouwe van de handel en de vruchtbaarheid. Reizende kooplieden richtten een altaar voor haar op na een veilige reis over zee naar Engeland en weer terug. Zoek op de altaren het dier dat Nehalennia vaak bij zich heeft. Teken hier het dier waar jij je veilig bij voelt. Zet een pijl bij het lichaamsdeel waar de portemonnee om kan. Of teken de beurs om het goede lichaamsdeel. In bijna heel Europa betalen we tegenwoordig met de Euro. De Romeinen betaalden in het hele Romeinse Rijk, van de Rijn tot Midden Afrika, met hun eigen geld. Eigenlijk een soort oude Euro dus! 10 11
De Romeinen waren eigenlijk bang voor de zee. Het verhaal gaat dat keizer Caligula de Romeinse legioenen zelfs een keer zogenaamd tegen de zee liet vechten op het strand! Als oorlogsbuit (voor de overwinning) liet de keizer zijn soldaten schelpen verzamelen. En dat alleen maar om te zorgen dat de Romeinen veilig over konden varen Dood en begraven vitrine 521 Er zijn veel Romeinse grafstenen teruggevonden. Loop naar de grafstenen aan de lange wand. Op de stenen stond het leven beschreven van de overledenen. Door deze teksten weten we ook veel over de Romeinen. De letters en cijfers op de grafstenen zijn gebeiteld in het Romeinse schrift. Hier zie je de grafsteen van een heilig meisje. Ongeveer midden op de grafsteen zie je staan: XVII. Dit is geen woord, maar een getal! Op de volgende bladzijde zie je de Romeinse cijfers. Kun jij de datum van vandaag in Romeinse cijfers schrijven? Bekijk de letters op de grafstenen goed. Zoek de letters van je eigen naam. Je zult niet alle letters zien, de Romeinen hadden maar 22 letters! Voor de J schreven de Romeinen een I, voor de U schreven ze een V en de W en Y kenden de Romeinen niet. Schrijf hier je eigen naam. Schrijf alle letters in hoofdletters, net als de Romeinen! Het Romeinse alfabet is al meer dan 2000 jaar, over de hele wereld, het meest gebruikte schrift! 12 13
De Romeinen gebruikten letters om getallen op te schrijven, Romeinse cijfers. 1=I 2=II 3=III 4=IV 5=V 11=XI 12=XII 14=XIV 15=XV 19=XIX 50=L 100=C 500=D 1000=M 2000=MM 6=VI 20=XX jouw geboortedatum in t Romeins: 8=VIII 30=XXX 9=IX 10=X 14 15
Dag Romein, leuk dat je er was. RIJKSMUSEUM VAN OUDHEDEN MMXV 16