Aanpak verbetering chemische waterkwaliteit Opsteller: Helen Hangelbroek Status: Projectfase: Datum: 1-03-11 Kopie: Datum: 1-03-11 pagina 1 van 15
INHOUD Pagina 1. Inleiding 3 1.1 Aanleiding 3 1.2 Doel 3 2. Kader 3 2.1 Definitie chemische waterkwaliteit 3 2.2 Waterbeheerplan, Kadernota & Programmaplan Schoon water 3 3. Doelen chemische waterkwaliteit 4 4. Beknopte beschrijving huidige chemische waterkwaliteit 5 5. Strategische keuzes 6 6. Aanpak chemische waterkwaliteit in de planperiode 2010-2015 7 6.1 Belangrijkste actoren 7 6.2 Aanpak verbetering chemische waterkwaliteit 9 7. Verwachte resultaten in de planperiode 2010-2015 9 7.1 Stiksof 10 7.2 Fosfaat 11 7.3 Bestrijdingsmiddelen 12 8. Bijlagen 14 8.1 Meetlocaties glastuinbouwmeetnet Delfland 14 Datum: 1-03-11 pagina 2 van 15
1. Inleiding Delfland is als waterschap verantwoordelijk beheerder van de oppervlaktewaterkwaliteit. Schoon water is daarmee een kerntaak van Delfland. Het programma Schoon Water bestaat uit vijf programmalijnen waarvan Chemische waterkwaliteit er één is. Deze notitie is een uitwerking van deze programmalijn. De chemische waterkwaliteit wordt niet alleen beïnvloed door activiteiten en keuzes die binnen programma Schoon water worden gemaakt, maar ook door die in andere programma s. En ook andere partijen dan Delfland hebben invloed op de aanpak. In deze notitie wordt de aanpak van chemische waterkwaliteit als een samenhangend verhaal weergegeven. De notitie is gebaseerd op de bestaande programmaplannen en heeft geen nieuwe strategische keuzes, geen extra kosten en ook geen extra inzet van mankracht tot gevolg. 1.1 Aanleiding De aanleiding voor het opstellen van deze notitie was de behandeling van Programma Schoon Water in de informatieve VV 25 januari 2011. Bij de behandeling is toegezegd om de aanpak van de chemische waterkwaliteit in een samenhangend document te beschrijven en aan te bieden aan de VV in april 2011. Een tweede aanleiding is de behandeling van de rapportage Waterkwaliteit glastuinbouwgebied 2005-2009 in de Commissie Watersystemen op 1 februari 2011 en de VV op 17 februari 2011. De aard en omvang van de beschreven waterkwaliteitsproblematiek geven de urgentie aan van een snelle verbetering van de chemische waterkwaliteit. 1.2 Doel Het doel van deze notitie is het in samenhang schetsen van de chemische waterkwaliteitsproblematiek, de strategische keuzes in relatie tot de aanpak ervan, de inzet van instrumentarium om de chemische waterkwaliteit te verbeteren in de planperiode 2010-2015 en de verwachte resultaten. Deze notitie is een uitwerking van de programmalijn Chemische waterkwaliteit. 2. Kader 2.1 Definitie chemische waterkwaliteit In deze notitie heeft de term chemische waterkwaliteit betrekking op alle (chemische) stoffen in het water. Hieronder vallen zowel organische en anorganische microverontreinigingen (bijvoorbeeld PAK s, bestrijdingsmiddelen en microverontreinigingen) als de voedingsstoffen (stikstof en fosfaat) die van nature voorkomen in het water, 2.2 Waterbeheerplan, Kadernota & Programmaplan Schoon water In het WBP 2010-2015 zijn meerdere doelen geformuleerd die direct of indirect betrekking hebben op de chemische waterkwaliteit: Het water is meetbaar schoner, het gebied is zichtbaar aantrekkelijker. Delfland heeft een flinke stap gezet richting een robuust en veerkrachtig watersysteem (WBP, p42). Delfland heeft zijn kennis van het watersysteem verdiept. Kennislacunes in de KRWdetailanalyse zijn opgevuld. Delfland weet hoe planten, dieren en verontreinigingen reageren op ingrepen in het watersysteem (WBP, p42). Door goed overleg met andere overheden, belangenorganisaties en burgers, levert Delfland een essentiële bijdrage aan de veiligheid, leefbaarheid en duurzame bruikbaarheid van het beheergebied (WBP, p132). Datum: 1-03-11 pagina 3 van 15
Het proces van regulering en toezicht zo transparant en efficiënt mogelijk te blijven uitvoeren (WBP, p132). In het Waterbeheerplan is al aangegeven dat Delfland keuzes moet maken en kansen moet benutten. Daarom zijn in de kadernota 2011 bovenstaande doelen aangescherpt en is meer nadruk gelegd op de chemische waterkwaliteit en regulering hiervan en toezicht hierop: "Een goede chemische waterkwaliteit is een voorwaarde voor het ontwikkelen van een goede ecologische kwaliteit, en daarmee voor de effectiviteit van inrichtingsmaatregelen zoals natuurvriendelijke oevers, vispaaiplaatsen en ecologisch onderhoud. De chemische waterkwaliteit is echter sterk afhankelijk van directe en indirecte lozingen door derden. De inzet op een effectief emissiebeheer zal verder versterkt worden. Ook andere middelen zullen hierbij worden ingezet zodat aan de voorkant (schadelijke) emissies voorkomen worden. Hierbij valt te denken aan bestuurlijke overleggen, waterplannen, communicatie met stakeholders, beïnvloeden rijksbeleid etc. Om invulling te geven aan het WBP en de Kadernota is in het programma Schoon water een specifieke programmalijn Chemische waterkwaliteit opgenomen. Deze geeft invulling aan de WBP doelen voor de chemische waterkwaliteit en vertaalt deze in prestatie-indicatoren 3. Doelen chemische waterkwaliteit Voor de chemische waterkwaliteit zijn verschillende normen (doelen) vastgelegd in Europese, landelijke en provinciale beleidskaders. Het gaat om de volgende doelen: 1. Prioritaire en prioritair gevaarlijke stoffen Deze stoffen worden door de Europese Commissie vastgesteld. Om een Goede chemische Toestand (GCT) voor de KRW te behalen, mag geen van deze stoffen de norm overschrijden in een KRW-waterlichaam. De provincie heeft in haar Waterplan (PWP 2010-2015) aangegeven dat de normen voor deze stoffen voor alle wateren (zowel KRWwaterlichamen als overige wateren) gelden. Er zijn 33 stoffen aangemerkt als prioritair (gevaarlijke) stoffen. Voorbeelden van prioritaire en prioritair gevaarlijke stoffen zijn DDT en PAK s. 2. Specifiek verontreinigende stoffen De KRW schrijft ook voor dat KRW-waterlichamen in 2015 (uiterlijk 2027) een Goed Ecologisch Potentieel (GEP) bereiken. Een waterlichaam kan pas aan het GEP voldoen indien voor alle specifiek verontreinigende stoffen de normen niet worden overschreden. Er zijn ongeveer 160 stoffen aangemerkt als specifiek verontreinigend. Voorbeelden van specifiek verontreinigende stoffen zijn metalen en bestrijdingsmiddelen. 3. Biologie-ondersteunende stoffen Delfland heeft tijdens het gebiedsproces van de Kaderrichtlijn Water gebiedsspecifieke normen voor stikstof en fosfaat op gesteld. Deze normen zijn vastgesteld door de provincie en bedragen 1,8 mg/l voor stikstof en 0,3 mg/l voor fosfaat, zomergemiddeld. De klasses voor deze nutriënten zijn weergegeven in tabel 1. Uitzondering hierop zijn de drinkwaterinfiltratieplassen Meijendel en Solleveld, hiervoor gelden strengere normen. Tabel 1 Doelen biologie-ondersteunende stoffen zomergemiddelde normen MEP GEP * Matig Ontoereikend Slecht Stikstof (mg/l) <1,5 1,5-1,8 1,8-3,6 3,6-9 >9 Fosfaat (mg/l) <0,2 0,2-0,3 0,3-0,6 0,6-1,5 >1,5 Datum: 1-03-11 pagina 4 van 15
* Het GEP is de doelstelling voor de EU KRW. 4. Beknopte beschrijving huidige chemische waterkwaliteit Het relatief schone water dat Delflands watersysteem voedt (hoofdzakelijk regenwater en brielsemeerwater), wordt binnen het gebied van Delfland vervuild met onder meer nutriënten, bestrijdingsmiddelen, zware metalen en PAK s. Een prominent probleem met de chemische waterkwaliteit in het gebied van Delfland zijn de nutriënten, die gebiedsbreed de normen overschrijden (figuur 1). Stikstof en fosfaat voldoen zelden aan de gestelde normen. De hoogste zomergemiddelde concentraties komen voor beide nutriënten voor in de gebieden met glastuinbouw en in het buitengebied van Midden-Delfland. De nutriënten worden met name gebruikt in de land- en tuinbouw. Een andere belangrijke bron is uitspoeling uit de bodem. De oorzaak hiervan is onder andere de afbraak van veen en de nalevering van historische belasting. Rondom stedelijke gebieden en in de grotere boezemwateren zijn de concentraties over het algemeen lager dan in de polders. Het systeem in Delfland wordt gevoed door regenwater, inlaatwater uit het Brielse meer en ook door water dat het gebied binnenkomt via schut- en lekverliezen bij Coolhaven. De concentraties van nutriënten in het voedende water (tabel 2) zijn een stuk lager dan de concentraties van nutriënten die in Delflandse oppervlaktewater worden gevonden (figuur 1). Hiermee is te verklaren dat de nutriënten in het oppervlaktewater van Delfland uit bronnen in ons beheergebied vandaan komen. Tabel 2 concentraties van nutriënten van het water dat het gebied van Delfland inkomt stikstof (mg/l) fosfaat (mg/l) Regenwater 1,62 0,01 Brielse meer- inlaat 1,98 0,08 Coolhaven * 2,33 0,10 * Parksluizen Figuur 1 kwaliteitsklasse nutriënten fosfaat (rechts) en stikstof (links) in het beheergebied van Delfland. In de glastuinbouwgebieden worden veel bestrijdingsmiddelen aangetroffen (figuur 2). Deze stoffen worden, zij het in mindere mate, ook aangetroffen verder in het gebied (ze worden verspreid). Op de Schie worden er jaarlijks PAK s aangetroffen. Deze stoffen zijn hoogstwaarschijnlijk afkomstig van de scheepvaart. De metalen koper en zink voldoen op weinig locaties aan de gestelde normen. Deze metalen hebben als voornaamste bronnen verkeer, glastuinbouw, bouwmetalen en uitspoeling uit de bodem als gevolg van (kunst)mest. Normoverschrijdingen Datum: 1-03-11 pagina 5 van 15
van koper vinden met name plaats in stedelijke gebieden (bijvoorbeeld dakgoten en wegen) en in het buitengebied van Midden-Delfland. Figuur 2. Normoverschrijdende bestrijdingsmiddelen in het glastuinbouwgebied van Delfland in 2009. Voor locaties glastuinbouwmeetnet zie bijlage 1. 5. Strategische keuzes Chemische waterkwaliteit omvat een breed terrein: er zitten veel stoffen in het oppervlaktewater die van veel verschillende bronnen afkomstig kunnen zijn. De ene stof heeft een groter effect op de waterkwaliteit dan de andere. Ook dragen de verschillende bronnen in verschillende mate bij aan de kwaliteit van het water. De aanpak van verbetering van de chemische waterkwaliteit vraagt om focus en strategische keuzes. Hieronder staat beschreven welke strategische keuzes Delfland heeft gemaakt om de chemische waterkwaliteit te verbeteren. Deze keuzes komen voort uit het WBP 2010-2015, Kadernota 2011, Implementatieplan Kadernota 2011 en de programmaplannen. De strategie is gericht op de aanpak van specifieke stoffen en bronnen. Delfland focust op specifieke stoffen Strategische keuze: Delfland zet in op een verlaging van de belasting van het oppervlaktewater met stikstof, fosfaat en bestrijdingsmiddelen; Delfland legt minder nadruk op de overige stoffen. Voor deze stoffen wordt ingezet op stand-still en worden wettelijke taken uitgevoerd en kansen benut. De keuze van stoffen is gebaseerd op de invloed die stoffen hebben op de ontwikkeling van de ecologische waterkwaliteit, zodat de verplichte ecologische doelen van de Kaderrichtlijn water behaald kunnen worden. Ook is de keuze van stoffen gebaseerd op de mogelijke invloed van de stoffen op de volkgezondheid en (overlast in) de omgeving. Delfland focust op specifieke bronnen Strategische keuze: Delfland zet in op reductie van emissies uit de glastuinbouw; Datum: 1-03-11 pagina 6 van 15
Delfland legt minder nadruk op de reductie van emissies van andere stoffen dan stikstof, fosfor en bestrijdingsmiddelen en de gerelateerde bronnen. Er wordt ingezet op stand-still. De wettelijke taken worden uitgevoerd en kansen worden benut; Delfland lost kennislacunes op m.b.t. omvang en beïnvloedbaarheid van bronnen en kosteneffectiviteit van potentiële maatregelen. Dit ten behoeve van de maatregelen in de (KRW-) planperiode 2016-2121. De keuze van de focus op specifieke bronnen is gebaseerd op de omvang van de bronnen voor stikstof, fosfaat en bestrijdingsmiddelen. De glastuinbouw is van deze stoffen de grootste bron. Ook is meegewogen of Delfland de mogelijkheden heeft om te beïnvloeden d.m.v. bijvoorbeeld regulering en samenwerking met stakeholders. Tenslotte moet er genoeg kennis zijn van de omvang van de bron en de mogelijkheden om de bron op kosteneffectieve wijze aan te pakken. Samengevat: Strategische keuzes chemische waterkwaliteit: Delfland zet in op een verlaging van de emissies van stiksof, fosfaat en bestrijdingsmiddelen naar het oppervlaktewater; Delfland zet in op emissiereductie vanuit de glastuinbouw; Delfland legt minder nadruk op de overige stoffen. Hierbij wordt ingezet op standstill en worden wettelijke taken uitgevoerd en kansen benut; Delfland lost kennislacunes op m.b.t. omvang en beïnvloedbaarheid van bronnen en kosteneffectiviteit van potentiële maatregelen t.b.v. de volgende planperiode. 6. Aanpak chemische waterkwaliteit in de planperiode 2010-2015 De chemische waterkwaliteit wordt door verschillende partijen/bronnen beïnvloed, enerzijds door emissies van stoffen op het oppervlaktewater, anderzijds door het stellen van kaders m.b.t. de waterkwaliteit. De uiteindelijke toestand van de chemische waterkwaliteit is daarom een resultaat van gezamenlijk acteren. Als oppervlaktewaterbeheerder is Delfland verantwoordelijk voor de kwaliteit van het oppervlaktewater. Hieronder staat kort beschreven hoe Delfland in de planperiode 2010-2015 de chemische waterkwaliteit aanpakt. Daarbij wordt ingegaan op de belangrijkste actoren en op de inzet van instrumenten, met in het achterhoofd de volgende elementen: Bewustwording van het waterkwaliteitsprobleem; Creëren van maatschappelijk draagvlak voor actie & besef van medeverantwoordelijkheid; Actie van en samenwerking met verschillende stakeholders, ten behoeve van daadwerkelijke verbetering chemische waterkwaliteit. 6.1 Belangrijkste actoren Glastuinbouwbedrijven Glastuinbouwbedrijven zijn gebruikers van stikstof, fosfor en bestrijdingsmiddelen. Lozingen vanuit de bedrijven vormen, op het niveau van het beheergebied van Delfland, de belangrijkste beïnvloedbare bron van deze stoffen. De hoeveelheid verontreinigingen die de bedrijven lozen op het oppervlaktewater verschillen sterk. Er zijn bedrijven met zeer lage emissies en er zijn bedrijven met zeer forse lozingen. De waterkwaliteit in Delfland kan enorm verbeteren als de emissies vanuit de glastuinbouwbedrijven drastisch verminderen. Hiervoor is het nodig dat bedrijven waar mogelijk aansluiten op de riolering. Daarnaast werken de bedrijven, conform de landelijke wet- en regelgeving, toe naar een verregaande reductie van emissies, ook op het riool. De richtdatum daarbij is 2027 (nagenoeg emissieloze kas). Datum: 1-03-11 pagina 7 van 15
De glastuinbouwsector onderneemt tal van initiatieven om het watermanagement binnen bedrijven te optimaliseren. Vaak leidt dit tot minder emissie van verontreinigingen naar het oppervlaktewater. Bijdrage verbetering waterkwaliteit: - Bewustwording ernst waterkwaliteitsproblematiek bij de sector en de ondernemers en besef medeverantwoordelijkheid (voor zo ver dat niet al het geval is); - Rioleren ongerioleerde percelen en bedrijfsvoering afstemmen op aansluiting op de riolering; - Initiatieven die leiden tot verbetering van de waterkwaliteit door het terugdringen van emissies. Delfland brengt kennis in, indien wenselijk en zinvol; - Reduceren directe en indirecte lozingen conform landelijke beleidskaders, zo mogelijk sneller. Gemeenten Gemeenten kunnen de kwaliteit van het oppervlaktewater beïnvloeden door het verminderen van die emissies waar zij als beheerder van openbare ruimte en de riolering direct invloed op hebben, maar ook door regulering en toezicht van emissies van derden vanuit de bevoegdgezagrol. Denk hierbij aan de bevoegdgezagrol met betrekking tot de Wet Milieubeheer voor lozingen op het rioolsysteem. Bijdrage verbetering waterkwaliteit: - Bewustwording ernst waterkwaliteitsproblematiek en besef medeverantwoordelijkheid; - Aanleg riolering afronden in 2011; - Bijdragen aan aansluiten ongerioleerde percelen; indien nodig voorschrijven van randvoorzieningen; - Gericht inzetten bevoegdgezagrol m.b.t. (indirecte) lozingen op riolering; - Vastleggen in bestuurlijke afspraken, bijvoorbeeld waterplannen (indien zinvol); - Uitvoeren bestaande waterketenafspraken, conform Bestuursovereenkomst KRW- Delfland. Provincie De provincie is toezichthouder op gemeenten en waterschappen en maakt beleid dat doorwerkt op de emissies vanuit de glastuinbouwsector op het oppervlaktewater (denk aan het brijnbeleid). Daarnaast is de provincie verantwoordelijk voor het vastleggen van de KRWdoelen in het Provinciaal Waterplan. Bijdrage verbetering waterkwaliteit - Bewustwording ernst waterkwaliteitsproblematiek en besef medeverantwoordelijkheid; - Stimuleren afronden aanleg riolering; - Afgewogen provinciaal glastuinbouwbeleid (bijvoorbeeld duurzame gietwatervoorziening), rekening houdend met waterkwaliteitsdoelen. Rijk De rijksoverheid maakt wetten en regels met betrekking tot waterkwaliteit, de toelating en het gebruik van stoffen en emissies vanuit verschillende bedrijftakken. Dikwijls zijn deze wetten en regels een doorvertaling van Europese beleidskaders en zijn er meerdere ministeries (I&M, ELI) en DGs (Water, Milieu, Landbouw) bij betrokken. In de praktijk blijkt de afstemming tussen het waterkwaliteitsbeleid en het stoffen- en emissiebeleid nog niet altijd optimaal. De hoge concentraties nutriënten en bestrijdingsmiddelen in het oppervlaktewater van Delfland zijn wat dat betreft illustratief. Bijdrage verbetering waterkwaliteit - Bewustwording ernst waterkwaliteitsproblematiek en besef medeverantwoordelijkheid; - Afgewogen stoffen- en emissiebeleid. Datum: 1-03-11 pagina 8 van 15
6.2 Aanpak verbetering chemische waterkwaliteit Op basis van de strategische keuzes en de beschrijving van de actoren onderneemt Delfland actie om te zorgen dat de waterkwaliteit ook daadwerkelijk verbetert in de planperiode 2010-2015. Het gaat deels om projecten en processen die al lopen of in voorbereiding zijn, maar ook om activiteiten die nog moeten worden opgestart. De belangrijkste activiteiten zijn hieronder toegelicht. Aansluiten van glastuinbouwbedrijven op de riolering: gerichte aansluitstrategie Het aansluiten van glastuinbouwbedrijven op de riolering is cruciaal om in de planperiode 2010-2015 een verbetering van de waterkwaliteit te kunnen realiseren. Er is daarom een apart traject opgestart, met als doel dat eind 2012 90% van de glastuinbouwlozingen is gesaneerd. Dit vraagt om een intensivering van bedrijfsbezoeken en gerichte inzet van communicatie, toezicht en handhaving. Voor het traject is een plan van aanpak opgesteld, waarvan de samenvatting op 12 april 2011 wordt ingebracht in de Commissie Watersystemen Kwaliteit en Kwantiteit. Omdat gemeenten een belangrijke rol spelen worden zij betrokken bij de voorbereiding en uitvoering. Zo is gemeente Westland intensief betrokken bij het opstellen van het plan van aanpak en zijn afspraken gemaakt over de inzet. Ook de sector wordt betrokken in het traject. Optimalisatie kaderstellend beleid: beïnvloeden ontwikkeling wet- en regelgeving De waterkwaliteitssituatie in Delfland is voor een deel de resultante van onvoldoende afstemming tussen wet- en regelgeving op het gebied van waterkwaliteit enerzijds en wet- en regelgeving op het gebied van stoffen (toelating, gebruik) en emissies anderzijds. Om deze situatie te verbeteren zet Delfland in op het versterken van de strategische beïnvloeding. Dit betekent op korte termijn het continueren van de huidige inzet in Glami, Uniecommissies, RBO Rijn-West en bestuurlijke overleggen met relevante actoren, maar ook het uitwerken van een gerichte beïnvloedingsstrategie, om effectiever te worden in het agenderen, stimuleren en beïnvloeden van beleidsontwikkeling. Deze beïnvloedingsstrategie is in het najaar van 2011 gereed. Onderdeel hiervan is een juridische analyse van het speelveld, waarin taken en rollen van verschillende partijen worden uitgediept en de gerelateerde beïnvloedingsmogelijkheden in kaart worden gebracht. Aanpakken grote vervuilers door gericht monitoren en toezicht Delfland heeft een glastuinbouwmeetnet om de waterkwaliteitsontwikkeling in het glastuinbouwgebied te volgen. Dit meetnet laat zien dat het water op bepaalde plaatsen meer vervuild is dan op andere plaatsen. Jaarlijks worden specifieke polders of locaties geselecteerd voor een gerichte meetcampagne, waarin wordt ingezoomd op het gebied. Het doel hiervan is om de verantwoordelijke lozing(en) op te sporen en te laten saneren door het verantwoordelijke bedrijf. In 2010 heeft een dergelijke inzet plaatsgevonden in de Dorppolder en de Oranjepolder. Samenwerking met betrokken partijen: evenwichtige inzet van instrumenten Het verbeteren van de waterkwaliteit in het beheergebied van Delfland is een samenspel van veel partijen, elk met hun eigen rollen, bevoegdheden en belangen. Goed samenwerken is dus belangrijk, om op doelmatige wijze waterkwaliteitsverbetering te realiseren. Hoe die samenwerking eruit ziet en welke instrumenten daarbij worden ingezet is vaak maatwerk. Om de samenwerking te versterken organiseert Delfland voor de zomer van 2011 een bijeenkomst met vertegenwoordigers van betrokken partijen met als doel om te komen tot meer samenhang en draagvlak m.b.t. de aanpak van de chemische waterkwaliteitsproblematiek. Delfland gebruikt deze bijeenkomst om de inzet van instrumenten als communicatie, waterplannen, beheer en onderhoud, beleidsvorming, onderzoek etc. verder uit te werken. Het startpunt daarbij zijn de in de programma s opgenomen activiteiten. 7. Verwachte resultaten in de planperiode 2010-2015 Om de verwachte resultaten inzichtelijk te maken en jaarlijks de ontwikkelingen te kunnen volgen op een zinvol abstractieniveau, is gekozen om de resultaten te presenteren op boezemniveau, waarbij de boezem als thermometer geldt voor het gehele gebied. De Datum: 1-03-11 pagina 9 van 15
boezemkanalen zijn immers de wateren waar al het polderwater uiteindelijk ook terecht komt. Wel is besloten het noordoostelijk deel van de boezem (KRW-waterlichaam Oostboezem) en het westelijk deel van de boezem (KRW-waterlichaam Westboezem) uit elkaar te halen. De reden hiervoor is dat de concentraties van nutriënten tussen deze boezemtakken sterk verschillen. De concentraties van de nutriënten in de Oost-boezem zijn lager dan in Westboezem, maar nog steeds een stuk hoger dan de door Delfland afgeleide normen. Het water in de Westboezem wordt qua nutriëntenconcentraties met name beïnvloed door de glastuinbouw in het Westland en het venige buitengebied van Midden-Delfland. De Oostboezem wordt sterker beïnvloed door stedelijk gebied (Rotterdam, Delft en Den Haag) dan door de glastuinbouwgebieden in het Oosten van het beheergebied. De belasting vanuit nutriënten uit steden ligt een stuk lager dan agrarische gebieden, vandaar ook dat dit terug te zien is in de concentraties. In figuur 3 zijn de locaties weergegeven die voor monitoring gebruikt worden. Figuur 3 Monitoringlocaties voor de Oost- en Westboezem 7.1 Stiksof Uit de detailanalyse die gedaan is naar aanleiding van de Kaderrichtlijn Water, bleek dat op dat moment (2005-2006) ongeveer 50% van de belasting van stikstof afkomstig was uit glastuinbouwgebieden kwam (Schoon Water om van te genieten: gebiedsrapportage van de detailanalyse van de Europese Kaderrichtlijn water, 2009) (figuur 4). Datum: 1-03-11 pagina 10 van 15
Figuur 4 Bronnen van stikstof in de boezem van Delfland (2005/2006) Sinds 2005/2006 zijn er in de glastuinbouwsector emissiereducerende maatregelen genomen (deel van de tuinders is aangesloten, bewust minder vuil water gaan lozen, overgegaan op substraatteelt in plaats van grondgebonden teelten, etc.), Die er voor gezorgd hebben dat de concentraties van stikstof zijn gedaald. Dit effect is waar te nemen in de Westboezem. Op basis van het verwachte effect van de inzet van instrument is het verwachte resultaat voor stikstof is 3,5 mg/l voor de Westboezem en 1,8 mg/l voor de Oostboezem. Dit betekent 45% reductie in 2015 ten opzichte van 2005/2006. Figuur 5 stikstof actuele situatie, verwachting en de norm (1,8 mg/l) De verwachtingslijn is gebaseerd op extrapolatie en de verwachte emissiereductie. 7.2 Fosfaat Uit analyses en gegevens blijkt dat de concentratie van fosfaat geen dalende trend vertoont. Dit geldt voor zowel de Oostboezem als de Westboezem. Dit wil niet per definitie zeggen dat emissies de afgelopen jaren niet zijn gedaald. Mogelijk vind nalevering plaats vanuit de waterbodem als gevolg van fosfaatemissies uit het verleden of afbraak van veen. De nalevering wordt in 2011/2012 onderzocht in het KRW onderzoeksprogramma. Met de kennis die in het onderzoek wordt opgedaan, is Delfland in staat om te bepalen welke maatregelen voor fosfor kosteneffectief zijn en op welke termijn deze tot resultaat kunnen leiden. Voor de planperiode 2010-2015 is de verwachting dat de fosfaatconcentratie niet substantieel zal afnemen. Datum: 1-03-11 pagina 11 van 15
Figuur 6 Bronnen van fosfaat in de boezem van Delfland Figuur 7 Fosfaat actuele situatie en de norm (0,3 mg/l) 7.3 Bestrijdingsmiddelen De verwachting is dat er in 2015 fors minder bestrijdingsmiddelen in het oppervlaktewater worden geloosd. In de boezemwatergangen zal dit merkbaar zijn. De verwachting is daarom dat er in 2015 in de boezem nog weinig bestrijdingsmiddelen de normen overschrijden. Op dit moment overschrijden de stoffen carbendazim, imidacloprid en pirimcarb de normen op de boezemlocaties. Omdat de vermindering van normoverschrijding door bestrijdingsmiddelen hoge prioriteit heeft bij Delfland (zie strategische keuzes), worden ook de ontwikkelingen bij de bron nauwkeurig gevolgd. Dit gebeurt met behulp van een meetnet in het glastuinbouwgebied. Voor de huidige toestand, zie paragraaf 4, figuur 2. Een exacte voorspelling van de afname van normoverschrijding door bestrijdingsmiddelen in het glastuinbouwmeetnet is niet te maken. Wel is een verwachting opgenomen in figuur 8. Deze figuur toont op korte termijn een sterke afname van de mate van normoverschrijding als gevolg van een substantiële reductie van emissies, doordat een (belangrijk) deel van de Datum: 1-03-11 pagina 12 van 15
waterstromen op de riolering aangesloten wordt. Op lange termijn werkt de sector naar een nagenoeg nulemissie van bestrijdingsmiddelen. Om de ontwikkelling van de vermindering van overschrijdingen van bestrijdingsmiddelen te volgen worden de volgende indicatoren getoetst binnen het glastuinbouwgebiedmeetnet (zie ook figuur 2): Percentage meepunten met overschrijding Mate van normoverschrijding (aantal x MTR-norm) Figuur 8 Gemiddelde mate van normoverschrijding per meetlocatie 1. 1 Per meetpunt is de mate van normoverschrijding door individuele bestrijdingsmiddelen opgeteld. De figuur toont het gemiddelde per meetpunt (van de opgetelde normoverschrijding). Datum: 1-03-11 pagina 13 van 15
8. Bijlagen 8.1 Meetlocaties glastuinbouwmeetnet Delfland Datum: 1-03-11 pagina 14 van 15
Bijlage 1: Meetlocaties glastuinbouwmeetnet Delfland Meetlocaties glastuinbouwmeetnet Delfland Voor het bepalen van de waterkwaliteit in het glastuinbouwgebeid zijn meetlocaties gekozen die representatief zijn voor de glastuinbouwgebieden, waarbij rekening is gehouden met oude en nieuwere gebieden en zowel poldergebieden als boezemgebieden (fig.5). Het betreft 14 meetlocaties in glastuinbouwgebieden (10 in polders, 4 in de boezem) en drie (niet of nauwelijks door glastuinbouw beïnvloede) referentiepunten. Ook is op de vijf belangrijkste meetpunten in de boezem van Delfland gemeten om na te gaan wat de verspreidingsgevolgen zijn en in hoeverre Delfland gewasbeschermingsmiddelen afwentelt op rijkswateren. Datum: 1-03-11 pagina 15 van 15