Samenvatting aanvraag nieuwe opleiding macrodoelmatigheidstoets beleidsregel 2014 SUSTAINABLE ENTREPRENEURSHIP Campus Fryslân December 2016 1
Basisgegevens Soort aanvraag Naam instelling(en) Contactpersonen Nieuwe opleiding / Campus Fryslân Prof. dr. Elmer Sterken Rector Magnificus Dr. Gjalt de Jong Universitair Hoofddocent Strategie Director Centre for Sustainable Entrepreneurship Campus Fryslân mr. Colette G.M. van Spanje Jurist Bureau van de Universiteit Contactgegevens Prof. dr. Elmer Sterken Rector Magnificus Oude Boteringestraat 44 9712 GL Groningen 050 363 5290 cvb.rm@rug.nl Dr. Gjalt de Jong Director Centre for Sustainable Entrepreneurship Campus Fryslân Sophialaan 1 8911 AE Leeuwarden 058 288 2132 g.de.jong@rug.nl mr. Colette G.M. van Spanje Jurist Bureau van de Universiteit Algemeen Bestuurlijke en Juridische Zaken Broerstraat 5 9712 CP Groningen 050 363 5071 c.g.m.van.spanje@rug.nl 2
Algemene beschrijving van de opleiding Naam Graad Inhoud programma Sustainable Entrepreneurship Master of Science (MSc) De (RUG) is voornemens om per 1 september 2018 te starten met de Engelstalige wo masteropleiding Sustainable Entrepreneurship in Leeuwarden. We beschrijven hier de inbedding en de doelstellingen van de nieuwe masteropleiding Sustainable Entrepreneurship. Vervolgens gaan we in op de inhoud en vormgeving van het onderwijsprogramma. Ten slotte beschrijven we de arbeidsmarktmogelijkheden. Voor een nadere onderbouwing van de gemaakte keuzes verwijzen we naar Artikel 6 Criterium b en c. Voor een vergelijking met bestaand aanbod verwijzen we naar Artikel 6 Criterium a. Inbedding in Campus Fryslân en Centre for Sustainable Entrepreneurship De masteropleiding wordt onderdeel van RUG / Campus Fryslân. Campus Fryslân is de nieuwste Faculteit van de in Leeuwarden. De kernfilosofie van Campus Fryslân is het verbinden van regionale thematieken aan interdisciplinaire global issues. Streefbeeld is dat in een periode van vijf, zes jaar RUG / Campus Fryslân zal uitgroeien tot een universitaire vestiging met zo n vijftig fte staf (wetenschappelijk en ondersteunend), ongeveer duizend studenten en een Graduate & Research School met ruim vijftig promovendi. De activiteiten gericht op duurzaam ondernemerschap van RUG / Campus Fryslân zijn gebundeld in het Centre for Sustainable Entrepreneurship 1. Het Centre for Sustainable Entrepeneurship van de RUG / Campus Fryslân bestudeert de rol van duurzaam ondernemerschap in de transitie naar een circulaire economie 2. Het programma van het Centre for Sustainable Entrepeneurship richt zich op het integraal versterken van duurzaam ondernemerschap vanuit de overtuiging dat de huidige maatschappelijke- en ecologische uitdagingen om nieuwe antwoorden vragen. Voorbeelden van deze uitdagingen zijn vraagstukken rond klimaat, water, milieu en armoede. Vanuit deze visie ontwikkelt RUG / Campus Fryslân samen met het Centre for Sustainable Entrepeneurship de nieuwe academische masteropleiding Sustainable Entrepeneurship. Doelstellingen masteropleiding Wetenschappelijke focus op duurzaamheid Het wetenschappelijk vakgebied sustainable entrepreneurship is een gevestigd domein van onderzoek met een duidelijke toegevoegde waarde voor wetenschappelijk onderwijs. Wij zien ook onder universitaire studenten - juist ook in de bedrijfskundige en economische richtingen - een groeiende behoefte aan de bovengenoemde meer op duurzaamheid gerichte visie en werkwijze. De wereld verandert en er komen nieuwe generaties aan die duurzaamheid veel meer als een logisch en integraal onderdeel van werken, ondernemen en leven zien. RUG / Campus Fryslân pakt dit op door studenten in de beoogde bedrijfskundig/economische masteropleiding Sustainable Entrepreneurship een academisch 1 http://www.rug.nl/cf/pdfs/nieuwsteversiecsebrochure.pdf (bekeken op 9 november 2016) 2 De SER definieert een circulaire economie als volgt: dit is een economie die binnen ecologische randvoorwaarden efficiënt en maatschappelijk verantwoord omgaat met producten, materialen en hulpbronnen, zodat ook toekomstige generaties toegang tot materiële welvaart behouden (Werken aan een circulaire economie: geen tijd te verliezen. Sociaal-Economische Raad, 2016). De circulaire economie is nauw verwant aan een duurzame samenleving; een duurzame samenleving voorziet in de behoeften van de huidige generatie zonder de mogelijkheden van de toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien in gevaar te brengen. In deze aanvraag gebruiken we daarom beide concepten. 3
onderbouwde integrale visie op duurzaam ondernemerschap te laten ontwikkelen en deze concreet en wetenschappelijk onderbouwd uit te laten werken. De nieuwe masteropleiding is gebaseerd op de 2030 UN Agenda for Sustainable Development 3 en verbonden aan het onderzoekszwaartepunt duurzame samenleving van de RUG alsmede de Kennisagenda Fryslân 2015-2020 en de Nationale Wetenschapsagenda. Nadruk op leiderschapscompetenties Voor het implementeren van een academisch gefundeerde visie op duurzaamheid en het uitvoeren van duurzaamheidsstrategieën in de huidige complexe netwerksamenleving zijn bijzondere leiderschapscompetenties nodig. Deze competenties richten zich op duurzaam leiderschap vanuit een creatief probleemoplossend vermogen, bewustzijn en sensitiviteit, zowel maatschappelijk als commercieel. Het ontwikkelen van een persoonlijke visie op duurzaamheidsvraagstukken staat in de opleiding centraal verkregen door de combinatie van academische kennis en onderzoeksvaardigheden met het ontwikkelen van de genoemde benodigde leiderschapscompetenties. Verbinding tussen universiteit, bedrijfsleven en overheid De academische opleiding is geworteld in de overtuiging dat de complexe globale problematiek niet alleen kan worden benaderd vanuit de universiteit. Zoals de Verenigde Naties beschrijven in de 2030 Agenda for Sustainable Development leven we in een tijd van zowel immense uitdagingen als mogelijkheden voor duurzame ontwikkeling. Om deze problematiek het hoofd te kunnen bieden, dient academische research driven kennis te worden geïntegreerd met ervaringsgerichte kennis vanuit samenwerkingsprojecten met partners buiten RUG / Campus Fryslân. Deze samenwerking wordt ook wel de triple helix of transdisciplinaire 4 benadering genoemd. Kennisvermeerdering en kennistoepassing worden verrijkt wanneer universiteit, overheid en bedrijfsleven samen onderzoeksagenda s bepalen. In deze academische masteropleiding leren studenten hoe zij fundamenteel onderzoek kunnen uitvoeren gericht op het verwerven van kennis. In lijn met bovenstaande transdisciplinaire benadering houdt het hier niet op: de studenten zullen de opgedane inzichten rond globale en lokale uitdagingen (kennisvermeerdering) altijd vertalen in duurzame, innovatieve en toekomstbestendige oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. Ons onderzoek kan dus ook als probleemoplossend en praktijkgericht worden getypeerd. Het onderzoek is daarbij discipline-overstijgend: studenten integreren kennis en inzicht op het terrein van duurzaam ondernemen uit verschillende disciplines uit het domein van economie en bedrijfskunde zoals human resource management, marketing en strategie alsmede uit de sociale wetenschappen zoals psychologie, sociologie en bestuurskunde. Inhoud van het onderwijsprogramma Om bovenstaande te realiseren, volgt de academische opleiding het bedrijfsmodel van succesvolle duurzame organisaties. In elk onderdeel van het curriculum worden (a) bestaande wetenschappelijke theoretische grondslagen uitgebreid met (b) duurzame theoretische kaders en met (c) leiderschapscompetenties gecombineerd. Het model bestaat uit zeven verschillende onderdelen rond het ontwerp, de implementatie en de evaluatie van een succesvolle duurzame onderneming. Centraal staat (1) het leiderschapsprofiel van de ondernemer: zijn of haar persoonlijke waardesysteem bepaalt (2) de strategische keuze voor duurzaamheid van de organisatie. De strategische keuze voor duurzaamheid van de organisatie bepaalt op haar beurt (3) de duurzame inrichting van de organisatie, (4) de 3 Bijlage 21: Transforming Our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development. 4 Onder wetenschappers bestaat er enige discussie over de exacte invulling van de begrippen inter-, multi- en transdisciplinariteit. Wij hanteren in dit dossier de volgende definitie van transdisciplinariteit zoals voorgesteld in de UvA publicatie An Introduction to Interdisciplinary Research : Transdisciplinary research occurs when researchers collaborate with stakeholders from outside the academic world. Knowledge [...], as well as stakeholder values, is integrated with academic knowledge. Together, these insights determine what problem is studied and how this is done, and which interventions are selected to address the problem (p. 32). 4
duurzame samenwerking met andere partners binnen of buiten waardeketens, (5) de duurzame positionering van de organisatie in de externe context en (6) de actieve vormgeving van duurzaam overheidsbeleid. Het samenspel tussen de onderdelen bepaalt uiteindelijke (7) het duurzame succes van de organisatie. Het integrale bedrijfsmodel van succesvol duurzaam ondernemen en haar academische fundamenten is naar zeven leiderschapsrollen vertaald. Elk element van het duurzame bedrijfsmodel is gerelateerd aan een specifieke leiderschapsrol. Voorbeelden zijn Managing strategy (the worldly mind-set) en Managing performance (the innovative mind-set). De zeven rollen zijn verwerkt in de vijftien eindkwalificaties waarover een alumnus van de masteropleiding Sustainable Entrepreneurship moet beschikken. Deze eindkwalificaties vormen de basis voor het onderwijs en de toetsing. Studenten gaan in verschillende vakken aan de slag met het ontwerp, de implementatie en de evaluatie van een succesvolle duurzame onderneming waarbij zij alle onderdelen van het integrale duurzame bedrijfsmodel volgen. Inrichting van de opleiding Onderwijsvorm De wetenschappelijke opleiding kent een unieke onderwijsvorm, passend bij de wetenschappelijke transdisciplinaire benadering en de leiderschapscompetenties. Studenten leren zowel van research-driven, academisch onderwijs op de universiteit als van intensieve bedrijfsbezoeken, best practices en consultancy-opdrachten in de praktijk. Studenten kunnen gebruik maken van ons lidmaatschap in de netwerkorganisatie Circulair Friesland. We geven naast onderzoeksvaardigheden dus ook prioriteit aan het ontwikkelen van leiderschapskwaliteiten en het leren door middel van het evalueren van gehanteerde strategieën. We dagen de studenten uit om ervaringen en competenties academisch te beschouwen en met elkaar te delen. Zelfevaluatie, ontwikkelplannen en team-reviews zijn bijpassende werkvormen. Studenten werken aan een persoonlijk ontwikkelplan en aan persoonlijke ambities: we helpen hen zo een academisch gefundeerde, persoonlijke visie en integrale strategie op succesvol duurzaam ondernemerschap met bijpassende leiderschapscompetenties te ontwikkelen. Naast diepgaande academisch kennis en onderzoeksvaardigheden ontwikkelen de studenten dus ook leiderschapscompetenties die belangrijk zijn in een steeds complexere en altijd veranderende wereld en arbeidsmarkt. Onze studenten bestuderen niet alleen de problemen en oplossingen van succesvol duurzaam ondernemen, maar analyseren en ontwerpen zelf duurzame, innovatieve en toekomstbestendige oplossingen. Zij nemen zo het iniatief om bij te dragen aan positieve sociale veranderingen. Het onderwijsprogramma van 60 EC is verdeeld in twee semesters van ieder twee blokken. Het eerste blok kent drie vakken van 5 EC. Het eerste vak Foundations Sustainability geeft een overzicht van het gehele bedrijfsmodel. Het tweede en derde vak gaan in op de eerste twee onderdelen van het duurzame bedrijfsmodel: leiderschap en strategie. De drie vakken van elk 5 EC in het tweede blok gaan in op de organisatiestructuur, allianties en context. De eerste twee vakken van elk 5 EC in het derde blok behandelen de laatste onderdelen van het duurzame bedrijfsmodel: beleid en uitvoering. Verder volgen de student het 5 EC vak Research Methods, waarmee de studenten hun eindopdracht gaan voorbereiden. In het laatste blok voeren de studenten hun eindopdracht uit (15 EC). Studenten worden beoordeeld op actieve participatie en door middel van verschillende soorten opdrachten, zoals essays, tentamens, presentaties, onderzoeksprojecten en groepswerk. In een persoonlijk portfolio verzamelen studenten bewijs (o.a. zelfreflectie en feedback van docenten en medestudenten) dat zij zich ontwikkelen op de leiderschapscompetenties. Het onderwijs is intensief, kleinschalig en interactief met inzet van digitaal leren en wordt intensief begeleid door excellente docenten. 5
Voor een uitgebreide toelichting op het programma en de eindkwalificaties verwijzen wij naar bijlage 1. Visie en missie van de opleiding Onze studenten denken kritisch en constructief over alle onderdelen van duurzaam ondernemerschap. Van leiderschap tot strategie, organisatie, allianties, context, beleid en innovatieve, duurzame prestaties. Studielast Vorm van de opleiding Gemeente waar de opleiding wordt gevestigd Doelgroep van de opleiding De Rijksuniversiteit van Groningen is een top-100 universiteit met ruim 400 jaar ervaring aan excellent academisch onderzoek en onderwijs. Onze beoogde master van de bij Campus Fryslân biedt studenten de beste wetenschappelijke inzichten van duurzaam ondernemerschap gecombineerd met een intensief leiderschapsprogramma in het bedrijfsleven. 60 EC Voltijd Leeuwarden Studenten met een WO-bachelor uit het domein Bedrijfskunde en Economie zijn direct toelaatbaar. Voorbeelden van bacheloropleidingen zijn Bedrijfskunde, Econometrie en Operationele Research, Economie en Bedrijfseconomie, International Business. Ook studenten met een WO-bachelor Bestuurskunde met een verwant uitstroomprofiel zijn direct toelaatbaar. Studenten met de WO-bachelor Global Responsibility and Leadership van de RUG / Campus Fryslân zijn direct toelaatbaar. Via een pre-master programma van maximaal 30 EC zijn HBO studenten met een relevante vooropleiding in Economie, Management, Bedrijfskunde of Bestuurskunde toelaatbaar. Ook buitenlandse studenten afkomstig van vergelijkbare vooropleidingen behoren tot de doelgroep. Croho (sub)onderdeel Geplande startdatum Nadere vooropleidingseisen Economie September 2018 n.v.t. 6
Capaciteitsbeperking Arbeidsmarktmogelijkheden n.v.t. Afgestudeerden van de opleiding zijn kritische denkers die met veel verschillende mensen kunnen samenwerken, verbindingen kunnen maken, uitstekend kunnen communiceren en weten wie zij zijn. Zij weten hoe zij een bijdrage willen leveren aan de wereldproblematiek door middel van duurzaam ondernemerschap. Zij reageren niet alleen op de snelle veranderingen in de wereld, maar zij kunnen ook invloed uitoefenen. De verwachting is dat alumni uitstromen in de domeinen economie, financieel-zakelijke dienstverlening, beleid en bestuur, in functies als manager, projectleider of organisatieadviseur. Zij gaan bijvoorbeeld werken in het MKB, in het internationale bedrijfsleven, bij een consultancybureau, de Verenigde Naties, de World Bank, in de ontwikkelingssamenwerking of starten een eigen bedrijf. Enkelen zullen na de masteropleiding gaan promoveren. De afgestudeerden stellen vanuit een maatschappelijke betrokkenheid altijd duurzaam ondernemerschap centraal. Zij zijn uitermate geschikt voor functies waar kennis en inzicht in duurzaam ondernemen specifiek wordt gevraagd. Uit analyses van cijfers van het ROA is gebleken dat de arbeidsmarktperspectieven in deze bestaande functies redelijk tot goed zijn en dat er vooral in de categorieën algemeen directeuren, managers en overheidsbestuurders een grote behoefte is aan afgestudeerden uit opleidingstypen waar de nieuwe masteropleiding onder valt. De arbeidsmarktbehoefte voor bestaande functies blijkt ook uit de verschillende sectoranalyses van het UWV en anderen. Daarnaast ontstaat een steeds grotere behoefte aan bedrijfskundigen met een specifieke opleiding op het gebied van duurzaamheid. Dit wordt zichtbaar in het aantal specifieke vacatures op dit terrein en is bevestigd in een gesprek met een aantal werkgevers in Fryslân en daarbuiten. 7