FNV Naritaweg 10 Postbus 8456 1005 AL Amsterdam Postbus, 2509 LM s-gravenhage Ministerie van SZW T.a.v. minister L.F. Asscher Anna van Hannoverstraat 4 2595 BJ Den Haag l T 020 58 16 300 F 020 68 44 541 CNV Tiberdreef 4 Postbus 2475 3500 GL Utrecht T 030 751 11 00 F 030 751 11 09 VCP Bezuidenhoutseweg 60 Postbus 90525 2509 LM s-gravenhage T 070 349 97 40 Datum 16 juni 2015 Ons kenmerk Onderwerp Zorgverzekeringen en arbeidsmigranten Uw kenmerk Telefoonnr. E-mail Geachte heer Asscher, Op 16 januari 2015 heeft u de Tweede Kamer een brief gestuurd over het onderwerp zorgverzekeringen en arbeidsmigranten. De aanleiding was een bericht in De Volkskrant dat uitzendbureaus de korting op zorgverzekeringen opstreken. Het bericht past in een langere reeks soortgelijke berichten die begon met een notitie van CNV-Vakmensen d.d. 24 januari 2014 over onwenselijke praktijken bij de collectieve zorgverzekeringen voor arbeidsmigranten. Op 11 april 2014 beantwoordde u Kamervragen over het onderwerp en op 14 mei 2014 hield de Tweede Kamer een dertigledendebat. In uw brief schrijft u dat de Stichting van de Arbeid zou bezien hoe arbeidsmigranten beter kunnen worden voorgelicht en hoe misstanden kunnen worden voorkomen. De Stichting van de Arbeid heeft twee keer overlegd. Helaas moet de vakbeweging constateren dat werkgevers en zorgverzekeraars onvoldoende bereid zijn de problematiek te erkennen. Voor zover zorgverzekeraars en werkgevers, in het bijzonder de uitzendbureaus, de problematiek erkennen, willen ze maar ten dele verantwoordelijkheid nemen. Veel liever wijzen ze naar de overheid. Om die reden is het niet mogelijk gebleken dat sociale partners u in gezamenlijkheid adviseren over de aanpak van de problemen. Kernprobleem Arbeidsmigranten lopen een vergroot risico lopen onverzekerd te raken als ze in Nederland komen werken. De FNV, het CNV, en de VCP willen voorop stellen dat de collectieve zorgverzekering een oplossing hiervoor kan zijn. Maar zoals de collectieve verzekeringen nu functioneren, veroorzaken ze meer problemen dan ze oplossen. Op de verzekeringen worden forse winsten geboekt door zorgverzekeraars die niet in lijn werken met de bedoelingen van de Zorgverzekeringswet. De winsten worden deels
2 van 7 doorgesluisd naar uitzendbureaus die daardoor met lagere tarieven kunnen werken. Lagere tarieven leiden tot verdringing van Nederlandse werknemers. Dat effect wordt nog versterkt doordat het systeem zo is ingericht dat de winst wordt gemaximaliseerd, vaak ten koste van de verzekerde, soms zelfs in strijd met de wet. Die toestanden werden in de notitie van januari 2014 van CNV-Vakmensen beschreven. Deze is bijgevoegd. Pay Back als verdienmodel Deze omgang met de collectieve zorgverzekering voor arbeidsmigranten is onderdeel van een zogenaamde Pay Back systematiek die onder andere door uitzendbedrijven, maar ook bedrijven in de land- en tuinbouw, bewust wordt gehanteerd als verdienmodel. Daarbij wordt niet alleen verdiend op de zorgverzekering, maar tevens op huisvesting, vervoer, boetes, en meer. In deze constructie verlonen bedrijven ogenschijnlijk tegen het WML, maar in de praktijk blijkt, dat er allerlei diensten van de werkgever verplicht moeten worden afgenomen door de werknemer tegen woekerprijzen. Soms worden diensten niet eens geleverd maar wel in rekening gebracht door de werkgever. Het gevolg is onderbetaling en verdringing. Niet alleen de uitzendbranche, maar ook en vooral de inlenende bedrijven in brede zin hebben belang bij het in stand houden van dit systeem. Arbeidsmigranten hebben geen keus. De zorgpolis is verplicht als je hier werkt, uitzendbedrijven bieden werk aan met daaraan gekoppeld de verplichting om deel te nemen in de collectiviteit van de werkgever. Daarmee is keuzevrijheid met betrekking tot de zorgpolis onbereikbaar en is gedwongen afname van werkgeversdiensten en de Pay Back systematiek niet te vermijden. Weeffout in de Zorgverzekeringswet? Problemen met de vormgeving van de verzekeringsplicht Arbeidsmigranten hebben een verhoogd risico op onverzekerdheid tegen ziektekosten. Dat wordt vooral veroorzaakt door het karakter van de Zorgverzekeringswet. In de meeste landen met een verplichte zorgverzekering zijn mensen van rechtswege verzekerd als ze in dat land wonen of werken. Nederland heeft gekozen voor een privaatrechtelijk systeem. Mensen zijn verplicht op eigen initiatief een zorgverzekering af te sluiten en eventueel zorgtoeslag aan te vragen. Vanzelfsprekend bestaat er een verantwoordelijkheid bij de betrokken werknemers om dat ook te doen. Maar waar veel Nederlandse burgers niet precies weten hoe het stelsel in elkaar steekt, kunnen we niet verwachten dat een arbeidsmigrant altijd weet wanneer de verzekeringsplicht bestaat en hoe daaraan te voldoen. Om die reden is er bij de totstandkoming van de Zorgverzekeringswet overleg geweest tussen het Ministerie van VWS en de werkgeversorganisaties. De werkgevers, groot voorstander van het privaatrechtelijke stelsel, hebben daarbij erkend ook een verantwoordelijkheid te dragen voor de verzekering van werknemers die ze in andere landen rekruteren. Daarbij hebben werkgevers niet de aantekening gemaakt dat ze alleen verantwoordelijkheid wensen te dragen als daarmee geld kon worden verdiend. De vakbeweging is van mening dat de collectieve zorgverzekering voor arbeidsmigranten eraan kan bijdragen dat arbeidsmigranten daadwerkelijk zijn verzekerd tegen zorgkosten. In de bijlage lichten wij onze analyse meer in detail toe. Het voldoen aan de verzekeringsplicht moet de enige doelstelling zijn van de contracten. Het is niet de bedoeling dat zorgverzekeraars marges van tientallen procenten behalen op de
3 van 7 contracten of dat geld wordt doorgeschoven naar bedrijven zodat die de tarieven kunnen verlagen en daarmee Nederlandse werknemers van de arbeidsmarkt worden verdrongen. Winstgevendheid collectieve zorgverzekering van arbeidsmigranten De winstgevendheid van de collectieve verzekering van arbeidsmigranten ligt aan de basis van de problemen met de collectieve verzekeringen. Met het vereveningsmodel in de hand kan worden berekend dat op de verzekering van arbeidsmigranten door de zorgverzekeraar ongeveer 40 euro per verzekerde maand wordt verdiend. Het betekent dat zorgverzekeraars geld beschikbaar hebben om aan de contractpartner, in dit voorbeeld het uitzendbureau, door te geven. De som van de maximale collectiviteitskorting van tien procent en de vergoeding voor administratieve uitgaven die het uitzendbureau los daarvan krijgt, is hoger dan de daadwerkelijk gemaakte administratieve kosten. Het verschil is pure winst voor het uitzendbureau. Het volledig achterhouden van de collectiviteitskortingen is niet in strijd met de Zorgverzekeringswet, maar getuigt ook niet van goed werkgeverschap. Bovendien biedt het de mogelijkheid om de loonkosten voor arbeidsmigranten kunstmatig laag te houden. De vakbeweging is van mening dat hier sprake is van ongewenste risicoselectie en dat een dergelijke winstgevendheid in strijd is met de bedoelingen van de Zorgverzekeringswet. Dat geld wordt overigens door de overige verzekerden en de andere werkgevers opgebracht. Wij dringen er dan ook op aan dan het vereveningsysteem zodanig wordt aangepast dat het verzekeren van de groep arbeidsmigranten niet meer voorspelbaar winstgevend is. Discussie over de verzekeringsgrondslag De verzekeraar laat na om individuele voortzetting van de polis aan te bieden. Men voert aan, dat men wettelijk verplicht is om de verzekeringsgrondslag vast te stellen, vooraleer men iemand een individuele polis aanbiedt of de bestaande polis individueel voort te zetten. Dat komt goed van pas. De constructie, waarbij het claimgedrag wordt geminimaliseerd en er winst kan worden gemaakt ten koste van verzekerde arbeidsmigranten, wordt op deze wijze keurig gelegitimeerd. Verplichte inschrijving in de Gemeentelijke Basisadministratie kan zorgen voor het eenvoudig vaststellen van de verzekeringsgrondslag. Daar zouden gemeentelijke instellingen verplicht aan mee moeten werken. Ook is duidelijk, dat indien er recht is op een loondervingsuitkering (ww. Zw) of loondoorbetaling bij ziekte, de verzekeringsgrondslag eenvoudig kan worden vastgesteld. Hier ligt een verantwoordelijkheid voor werkgevers, verzekeraars, gemeentelijke instellingen en uitkeringsinstellingen sociale zekerheid, die op dit moment niet door deze partijen serieus wordt genomen. Wij roepen u op om hierin sturend te acteren. Afsluitend Voor het overige is het vraagstuk vooral een gedragsprobleem. Het is aan zorgverzekeraars en werkgevers om de contracten zo in te richten dat mensen aan de verzekeringsplicht kunnen voldoen, alle premiekortingen worden doorgegeven, de verzekerden op de hoogte zijn van polisvoorwaarden en niet onverzekerd raken zonder dat ze dat in de gaten hebben. Wij hadden graag een convenant gesloten waarbij proposities als Holland Zorg nog afgelopen december deed, tot het verleden zouden behoren. Dat bleek helaas niet mogelijk. Werkgevers hechten te zeer aan het voortbestaan van het verdienmodel en de Pay Back systematiek, waarvan dit een onderdeel is. In uw antwoord op Kamervragen van 11 april 2014 hebt u gesteld dat het niet de bedoeling is dat een werkgever voordeel haalt uit de zorgverzekering van arbeidsmigranten. Het maakt
4 van 7 arbeidsmigranten goedkoper en zorgt voor een ongelijk speelveld. In de praktijk halen werkgevers wel degelijk financieel voordeel uit de verzekeringen en in veel gevallen is dat onderdeel van een breder verdienmodel. Daarnaast is de systematiek soms zo ingericht dat de betrokken arbeidsmigranten worden gedupeerd. Wij roepen u daarom op om actief een aantal oplossingsrichtingen in te slaan door: 1. Het verbieden van inhoudingen op WML is niet afdoende: de koppeling van werkgeversdiensten aan het arbeidscontract en het daarbij behorende verdienmodel moet hoe dan ook worden verboden. 2. Verzekeraars en werkgevers te dwingen om actief te communiceren met verzekerden, zodat zij voldoende kennis hebben van de inhoud van de polis en hun rechtspositie bij ziekte. 3. Het aanpassen van het vereveningssysteem van de Zorgverzekeringswet, zodat arbeidsmigranten geen voorspelbaar winstgevende verzekerden meer zijn 4. Het aanbieden door verzekeraars van voortzetting van de polis op individuele basis als default verplicht te stellen indien men niet meer deelneemt aan de werkgeverscollectiviteit, met opting out indien er na verificatie geen verzekeringsgrondslag zou bestaan. 5. Gemeentelijke instellingen te verplichten om arbeidsmigranten op te nemen in de gemeentelijke basisadministratie en arbeidsmigranten te verplichten om zich in te schrijven. 6. Uitkeringsinstellingen te stimuleren om actief de meldingsplicht van werkgevers bij ziekte te handhaven, met name indien er sprake is van ontslag wegens ziekmelding. Wij vertrouwen er op u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd en zijn graag bereid tot een nadere wisseling van gedachten. Hoogachtend, Gijs van Dijk Nic van Holstein Maurice Limmen Bestuurder FNV Bestuurder VCP Voorzitter CNV
5 van 7 Bijlage: Technische toelichting Huidige inrichting collectieve zorgverzekering In veel gevallen is de collectieve zorgverzekering voor arbeidsmigranten zo ingericht dat de winstgevendheid voor zorgverzekeraar en uitzendbureau nog wordt gemaximeerd en verzekerden worden gedupeerd. Het begint ermee dat deelname aan de collectiviteit is opgenomen in het arbeidscontract of anderszins verplicht wordt gesteld. Dergelijke gedwongen winkelnering is in strijd met de wet. Arbeidsmigranten worden zo in een afhankelijke positie gebracht, waar ze niet meer uit komen, ook indien ze al gedurende langere tijd op de Nederlandse arbeidsmarkt verblijven. Het is de verantwoordelijkheid van sociale partners om een einde te maken aan deze praktijken, maar werkgevers hebben hier geen oren naar. In deze constructie fungeert de werkgever als postadres en vertegenwoordigt daarmee voor de verzekeraar de verzekerde. Alle correspondentie gaat naar het uitzendbureau, de verzekerde heeft geen inzage in de polis, heeft geen weet van premie, dekking en andere voorwaarden zoals eigen risico. Doordat ook de aan- en afmelding door de werkgever wordt gedaan, verkeert men vaak in de veronderstelling, dat men verzekerd is, terwijl men door de werkgever is afgemeld. Afmelding gebeurt ook voor enkele dagen of weken, er bestaan dagen weekpolissen, allemaal buiten medeweten van de verzekerde, die als eerste belanghebbende is verstoken van alle informatie die betrekking heeft op de polis. Het is de verantwoordelijkheid van zorgverzekeraar en uitzendbureau. Zorgverzekeraars moeten zich ervan verzekeren dat hun verzekerden alle noodzakelijke informatie krijgen en kunnen er niet zonder meer van uitgaan dat de werkgever dat doet. Onder het mom van administratieve vereenvoudiging is hiermee door beide contractspartijen de mogelijkheid geschapen om buiten het zicht van de verzekerde financiële manipulaties uit te voeren, die de verzekerde tot gedupeerde maken. Arbeidsmigranten hebben geen keus. De zorgpolis is verplicht als je hier werkt, uitzendbedrijven bieden werk aan met daaraan gekoppeld de verplichting om deel te nemen in de collectiviteit van de werkgever. Daarmee is keuzevrijheid met betrekking tot de zorgpolis onbereikbaar en is gedwongen afname van werkgeversdiensten en de Pay Back systematiek niet te vermijden. De opgelegde collectiviteit heeft een aantal kenmerken, die de verzekerde duperen en het verdienmodel voor zowel het uitzendbedrijf als de verzekeraar mogelijk maken. Zo wordt een maximaal eigen risico toegepast, dat vervolgens wordt herverzekerd tegen een onwaarschijnlijk lage premie met korting voor de werkgever. Dat is bij een normaal claimgedrag verzekeringstechnisch niet mogelijk, maar dat wordt mogelijk gemaakt, doordat de polis is gekoppeld aan het dienstverband. Wie zich ziek meldt, wordt ontslagen en in een beweging wordt de polis afgemeld bij de verzekeraar, zodat er niet meer kan worden geclaimd. Als men dan bedenkt, dat de verzekerde vaak niet op de hoogte wordt gebracht van de afmelding, dan is voorspelbaar, dat dit in veel gevallen leidt tot wantoestanden. Door in de polis op te nemen, dat er nog wel recht is op vervoer van de zieke (of het stoffelijk overschot) naar het thuisland, wordt het financiële risico op doeltreffende wijze geëxporteerd. Indien er recht is op loondoorbetaling bij ziekte of een uitkering ziektewet, dan is de arbeidsmigrant daar veelal niet van op de hoogte en de werkgever laat na om dit te
6 van 7 communiceren. Het is bovendien een slechte zaak, dat in deze uitzendbranche ontslag wegens ziekte aan de orde van de dag is.
7 van 7