gemeente Eindhoven Raadsnummer 12R4810 Inboeknummer 12bst00876 Beslisdatum B&W 15 mei 2012 Dossiernummer 12.20.151 RaadsvoorstelBestuurlijke integriteit Inleiding Het integriteitsbeleid heeft zich binnen de overheid in de afgelopen jaren sterk ontwikkeld. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft weten regelgeving voor integriteit opgesteld en het Bureau Integriteitbevordering Openbare Sector (BIOS) opgericht. Met het wijzigen van de Ambtenaren wet is het voeren van een integraal integriteitsbeleid vanaf 2006 verplicht voor alle overheden. De gemeente Eindhoven heeft op het gebied van ambtelijke integriteit sinds 2008 een Bureau Integriteit en een Meldpunt Integriteit. Door de positionering in de organisatie en de duidelijk te onderscheiden verantwoordelijkheden, is sprake van een heldere en onafhankelijke besluitvorming. Ambtenaren kunnen ervan verzekerd zijn dat eventuele meldingen adequaat en zorgvuldig worden onderzocht. Er is een protocol en een stroomschema dat eenduidig informatie verschaft over de werkwijze en over de rechten en de plichten van de betrokken ambtenaar. Het Eindhovense model wordt door BIOS op landelijk niveau als good practice gepresenteerd. Ten aanzien van bestuurlijke integriteit zijn in 2003 en 2007 voor het laatst gedragscodes vastgesteld. Voorgesteld wordt deze te actualiseren en te protocolleren met medeneming van de ervaringen bij de behandeling van meldingen inzake ambtelijke integriteit. Bestuurlijke integriteit is allereerst gereguleerd in de Gemeentewet. Deze bevat regels met de bedoeling te voorkomen dat politiek ambtsdragers zich schuldig maken aan (de schijn van) belangenverstrengeling. De Gemeentewet bepaalt ook dat de raad voor zichzelf, de burgemeester en de wethouders een gedragscode vaststelt. Daarin kan een aanvulling gegeven worden op de wet. U heeft te kennen gegeven dat u zoveel mogelijk aan wilt sluiten bij de landelijk ontwikkelde modelcode. Aan de procedure die gevolgd moet worden als tegen een politiek ambtsdrager een vermoeden bestaat van mogelijke belangenverstrengeling of het anderszins schenden van de bestuurlijke integriteit besteden de Gemeentewet, maar ook andere wetgeving geen aandacht.
Om bestuurlijk handelen te kunnen toetsen, en daarmee vast te kunnen stellen of er sprake is van een schending van bestuurlijke integriteit, is het van belang bestuurlijke integriteit te omschrijven in een duidelijke, bondige en alles omvattende definitie. Definitie bestuurlijke integriteit: Bestuurlijke Integriteit is het voortdurende besef dat in de keuze voor het ambt van politiek ambtsdrager de wens ligt besloten, en daarmee de plicht wordt aanvaard, het algemeen belang te behartigen, daarin (de schijn van) belangenverstrengeling te voorkomen, een voorbeeldfunctie te vervullen en hier rekening mee te houden bij het maken van afwegingen zowel in de ambtsuitoefening als privé. Doelstelling Politieke ambtsdragers beschikken over een duidelijke gedragscode. Zij kunnen als zij dat willen raad vragen bij een externe vertrouwenspersoon. Bij vermoedens van schendingen van bestuurlijke integriteit zijn de verantwoordelijkheden en bevoegdheden duidelijk en is een heldere werkwijze en zorgvuldige besluitvorming gewaarborgd door middel van een protocol. Met een communicatierichtlijn kan bij een geruchtmakend vermoeden van een integriteitsschending een communicatieplan opgesteld worden. Voorstel 1. De Gedragscode burgemeester en wethouders gemeente Eindhoven d.d. 19 september 2007 in te trekken 2. De Gedragscode politiek ambtsdragers gemeente Eindhoven vast te stellen 3. De Gedragscode raadsleden gemeente Eindhoven d.d. 10 maart 2003 in te trekken 3. Het Protocol vermoedens integriteitschendingen politieke ambtsdragers gemeente Eindhoven vast te stellen. 4. Eventueel in het kader van de uitvoering van het Protocol vermoedens integriteitschendingen politieke ambtsdragers gemeente Eindhoven te maken incidentele kosten, in de jaarrekening te laten verantwoorden; 5. De griffier op te dragen ten behoeve van raads- en commissieleden een register voor nevenfuncties in te stellen; 6. De griffier op te dragen ten behoeve van raads- en commissieleden een uitnodigingenregister in te stellen. Argumenten I 1, 2, 3. Gedragscode politieke ambtsdragers gemeente Eindhoven geeft actuele invulling aan wettelijke verplichting tot vaststellen van een gedragscode De raad heeft in 2003/2007 de Gedragscode raadsleden gemeente Eindhoven en in 2007 de Gedragscode burgemeester en wethouders gemeente Eindhoven 2
vastgesteld. Deze codes bevatten de kernbegrippen en afspraken rondom bestuurlijke integriteit. Het college en de raad hebben aangegeven zoveel als mogelijk te willen werken met één uniforme gedragscode en daartoe aan te willen sluiten bij de landelijk ontwikkelde modelgedragscode. Deze is onderdeel van de Handreiking integriteit van politieke ambtsdragers bij gemeenten, provincies en waterschappen uit 2010, zoals ontwikkeld door het Ministerie van Binnenlandse en Koninkrijkszaken in samenwerking met onder meer de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Deze gedragscode is als uitgangspunt genomen in dit voorstel. De gedragscode is bedoeld voor alle gemeentelijke politieke ambtsdragers, namelijk de burgemeester, de leden van de raad en van raadscommissies en de wethouders. De gedragscode is aangevuld met de definitie van bestuurlijke integriteit zoals hiervoor in de Inleiding opgenomen en toegespitst op de Eindhovense situatie. Wij wijzen u er op dat ten aanzien van één bepaling een nuancering is aangebracht op de landelijk ontwikkelde modelcode. In artikel 4.3 en 4.4 op pagina 5 van de gedragscode wordt, in afwijking van het landelijke model, een onderscheid gemaakt tussen bestuurders en overige politieke ambtsdragers. De achtergrond hiervan is als volgt: Er is voor politieke ambtsdragers weinig reden om geschenken van meer dan 50 euro aan te nemen. Voor bestuurders kan het soms uit hoffelijkheidoverwegingen (bijvoorbeeld een geschenk van een hoogwaardigheidsbekleder uit ander land) ongewenst zijn zulke geschenken af te wijzen. Daarom worden geschenken aan bestuurders boven de 50 euro geregistreerd en afgedragen aan de gemeente. Ook voor raadsleden die geschenken van meer dan 50 euro aannemen bestaat de plicht om deze in het uitnodigingenregister op te laten nemen, maar afdracht vindt plaats aan de griffie, waarna de raad bepaalt wat er met het betreffende geschenk dient te gebeuren. Uitnodigingen voor reizen, concerten, evenementen e.a. (die niet achteraf aan de gemeente of aan de griffie kunnen worden afgedragen) worden vooraf besproken in het college c.q. het presidium. De gedragscode heeft politieke en bestuurlijke relevantie. Politieke ambtsdragers (burgemeester, wethouders en raadsleden) zijn aanspreekbaar op de naleving. Het rechtskarakter van een gedragscode is dat van een interne regeling in aanvulling op de wettelijke regels. De burgemeester, de leden van de raad en van raadscommissies, inclusief nietraadsleden, en de leden van het college leggen de eed of de gelofte af waarin zij de definitie van bestuurlijke integriteit onderschrijven en verklaren zich aan de Gedragscode politieke ambtsdragers gemeente Eindhoven te zullen houden. 3
I 4.1 Protocol vermoedens integriteitschendingen politieke ambtsdragers gemeente Eindhoven biedt waarborgen voor een heldere werkwijze en zorgvuldige besluitvorming bij vermoedens van integriteitschending Een volwaardig integriteitsbeleid omvat naast beleid ook de spelregels voor een adequaat, consequent, maar bovenal zorgvuldig optreden bij de melding van een gerezen vermoeden van een integriteitschending. Dit geldt zowel voor de melder als voor de persoon tegen wie de melding gericht is. Het Protocol vermoedens integriteitschending politieke ambtsdragers gemeente Eindhoven bevat concrete richtlijnen over hoe en waar te melden, bevoegdheden, de registratie van de melding, de rechten en plichten van de politieke ambtsdrager en de werkwijze nadat de melding in behandeling is genomen. In het geval dat de burgemeester besluit om onderzoek in te stellen gebeurt de procesbegeleiding van het onderzoek door de gemeentesecretaris, vanuit diens rol als ondersteuner van burgemeester en wethouders. De gemeentesecretaris heeft rechtstreeks toegang tot de burgemeester en heeft als hoogste ambtenaar het gezag en de autoriteit om in de organisatie de noodzakelijke informatie te vergaren. De gemeentesecretaris kan, als dat opportuun is, met de griffier overleggen. De externe onderzoeker kan geen beroep doen op de ambtelijke organisatie voor het aan haar uitbrengen van een advies op welk gebied dan ook. Registratie is nodig om verantwoording af te kunnen leggen over de wijze waarop de gemeente Eindhoven met bestuurlijke integriteit omgaat en om te kunnen leren van wat zich voordoet. Het protocol is gebaseerd op de modelregelingen, opgesteld door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties: Registratie integriteitschendingen openbaar bestuur en politie oktober 2008; Handreiking melding integriteitschending augustus 2007 en Handreiking onderzoek integriteitschendingen september 2006. Het protocol beantwoordt hiermee aan de wensen van de minister om het plaatselijk te voeren integriteitsbeleid naar landelijke maatstaven te regelen en aan de gemeentelijke wens om zoveel mogelijk bij landelijke regelingen aan te sluiten. Politieke ambtsdragers die een vermoeden hebben van een schending van bestuurlijke integriteit door een collega politieke ambtsdrager, zijn er bij gebaat hun vermoeden in vertrouwen te kunnen bespreken met een onafhankelijke en deskundige externe vertrouwenspersoon. Deze kan hen informeren en adviseren. Ook de politieke ambtsdrager tegen wie een melding is gericht kan baat hebben bij het consulteren van een externe vertrouwenspersoon. Om te voorkomen dat een externe vertrouwenspersoon meerdere partijen moet dienen is het nodig twee externe vertrouwenspersonen aan te stellen. Het Protocol vermoedens integriteitschending politieke ambtsdragers gemeente Eindhoven voorziet hierin. 4
I 4.2 Heldere verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden De Gemeentewet en ook andere wet- of regelgeving voorzien niet in een procedure die gevolgd moet worden nadat er een vermoeden van een bestuurlijke integriteitschending is gerezen. Met het vaststellen van het Protocol vermoedens integriteitschending politieke ambtsdragers gemeente Eindhoven wordt de verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden vastgelegd. Gelet op de hiërarchische verhouding tussen politieke ambtsdragers en ambtenaren is extern juridisch advies met betrekking tot eventuele meldingen aangewezen. I 4.3 Transparante besluitvormingsprocedure Een transparante besluitvormingprocedure is bij een melding van een vermoeden van een bestuurlijke integriteitschending van belang. Zowel de politieke ambtsdrager tegen wie de melding gericht is, als ook de melder moeten weten hoe de besluitvormingsprocedure verloopt. Er is vaak sprake van grote persoonlijke belangen en het risico op persoonlijke schade. Als een vermoeden (te) vaag of anoniem is gemeld, neemt het risico op schade voor de persoon in kwestie toe. Met het vaststellen van het Protocol vermoedens integriteitschending politiek ambtsdragers gemeente Eindhoven is de besluitvormingsprocedure bij een melding van een vermoeden van een bestuurlijke integriteitschending helder. Daarmee ontstaat optimale transparantie en worden de belangen van de organisatie, de persoon in kwestie en de melder zo veel mogelijk gediend. Voor de persoonlijke ondersteuning van degenen die zich geconfronteerd zien met een dilemma omdat zij weet hebben van niet-integer handelen van een mede politiek ambtsdrager en voor de persoonlijke ondersteuning van de politiek ambtsdrager over wie een melding is gedaan kunnen zij een beroep doen op 2 externe vertrouwenspersonen die door de gemeentesecretaris ter benoeming door het College zullen worden voorgesteld. Deze vertrouwenspersonen krijgen een vergoeding voor hun permanente beschikbaarheid. Kanttekeningen Geen Kosten Er is sprake van structurele en incidentele kosten: Structureel: een Jaarlijkse vergoeding twee externe vertrouwenspersonen, totaal 2000,- per jaar (binnen de daartoe reeds opgenomen middelen van de sector VJB). Mogelijk incidenteel (verantwoording via de jaarrekening): eventuele kosten voor extern advies en onderzoek en gedeclareerde uren externe vertrouwenspersonen. De incidentele kosten zijn vooraf niet in te schatten. Deze kosten worden niet in de begroting opgenomen. De verantwoording van de eventueel in dit kader te maken kosten zal in de jaarrekening worden opgenomen. 5
Communicatie De ambtelijke organisatie wordt via PINO over bestuurlijke integriteit geïnformeerd. De sector communicatie voorziet in richtlijnen ten aanzien van de communicatie in eventueel voorkomende geruchtmakende integriteitkwesties waarbij het persprotocol van toepassing is. Indien gewenst kunnen de vertrouwenspersonen zich in de gemeenteraad en bij het college voorstellen nadat zij aangesteld zijn. Planning en uitvoering Na het vaststellen van het Protocol vermoedens integriteitschendingen politieke ambtsdragers gemeente Eindhoven door de gemeenteraad zal de gemeentesecretaris er voor zorg dragen dat de externe vertrouwenspersonen worden geworven, dat zij door het college worden aangesteld en hun namen bij de politiek ambtsdragers bekend maken. Ook zal de gemeentesecretaris zorg dragen voor het ontwerpen van een registratieformulier voor meldingen van vermoedens integriteitschendingen politiek ambtsdrager en door het college laten vaststellen. Evaluatie Het verdient aanbeveling om integriteit met enige regelmaat op de agenda van het college en de gemeenteraad te plaatsen. Dat kan onder meer gebeuren aan de hand van dilemma s waar politiek ambtsdragers in het uitoefenen van hun functie mee te maken hebben. Door met elkaar over dilemma s te spreken ontstaat een cultuur waarbij integriteit onderdeel is van de professionaliteit van de politieke ambtsdrager. Bijlage(n) Als bijlage(n) bij dit voorstel behoren: b Concept Gedragscode politieke ambtsdragers gemeente Eindhoven b Concept Protocol vermoedens integriteitschendingen politieke ambtsdragers gemeente Eindhoven X De bijlagen worden meegestuurd a De bijlagen liggen ter inzage in de leeskamer Een ontwerpraadsbesluit bieden wij u hierbij ter vaststelling aan. Burgemeester en wethouders van Eindhoven,, secretaris. 6
Ontwerp Raadsbesluit De raad van de gemeente Eindhoven; gezien het voorstel van burgemeester en wethouders van: besluit: 1. De Gedragscode burgemeester en wethouders gemeente Eindhoven d.d. 19 september 2007 in te trekken 2. De Gedragscode politiek ambtsdragers gemeente Eindhoven vast te stellen 3. De Gedragscode raadsleden gemeente Eindhoven d.d. 10 maart 2003 in te trekken 4. Het Protocol vermoedens integriteitschendingen politieke ambtsdragers gemeente Eindhoven vast te stellen. 5. Eventueel in het kader van de uitvoering van het Protocol vermoedens integriteitschendingen politieke ambtsdragers gemeente Eindhoven te maken incidentele kosten, in de jaarrekening te laten verantwoorden; 6. De griffier op te dragen ten behoeve van raads- en commissieleden een register voor nevenfuncties in te stellen; 7. De griffier op te dragen ten behoeve van raads- en commissieleden een uitnodigingenregister in te stellen. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van <Klik hier voor datum>, voorzitter., griffier. evk/ba12013261 7