RAPPORT PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK BASISSCHOOL HET OCTAAF School : Basisschool Het Octaaf Plaats : Nijmegen BRIN-nummer : 14DI Onderzoeksnummer : 93083 Datum schoolbezoek : 7 mei 2007 Datum vaststelling : 27 juni 2007
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...5 2 KWALITEITSPROFIEL...7 3 BESCHOUWING...11 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...15 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Octaaf - 7-5-2007 3
1 INLEIDING Het periodiek kwaliteitsonderzoek Op 7 mei 2007 bezocht de Inspectie van het Onderwijs Basisschool Het Octaaf in het kader van een periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO). Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de kernindicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde toezichtkader primair onderwijs 2005. Bij dit PKO doet de inspectie onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs door zich te richten op de kern van goed onderwijs op de school. Het gaat hierbij om kernindicatoren die betrekking hebben op het aanbod, de onderwijstijd, het pedagogisch handelen van leraren, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, het schoolklimaat, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht in ogenschouw heeft genomen. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt, op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn of afspraken die met de school zijn gemaakt, of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd kan de inspectie besluiten om niet alleen de kernindicatoren te onderzoeken maar meer indicatoren bij het onderzoek te betrekken. Dit is bij uw school aan de orde geweest. Bij het jaarlijks onderzoek van 2006 maakte indicator 1.8 nog geen deel uit van het toezichtkader. Deze toegevoegde indicator staat cursief vermeld in het kwaliteitsprofiel van hoofdstuk 2. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan verschillende documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten of schoolontwikkeling betrekking hebben: Cito-toetsgegevens; Uitstroomgegevens van de laatste drie schooljaren; De toetskalender 2006-2007; Het schooltevredenheisonderzoek, deelrapportage Het Octaaf (2007); Plan van aanpak implementatie Piramide schooljaar 2006-2007; Opzet werkgroep "Ouderbetrokkenheid" in het kader van het Piramideproject; Diverse auditverslagen uitgevoerd met het KIK-instrument; Werkplan 2006-2008 Openwijkschool Neerbosch-Oost; Taalbeleidsplan 2004-2007; Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Octaaf - 7-5-2007 5
Ontwikkelingsplan schooljaar 2006-2007. Tijdens het schoolbezoek ontving de inspectie het concept zorgplan. De opzet van het onderzoek Het periodiek kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van, indien beschikbaar, documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie-activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Ook de vragenlijst periodiek kwaliteitsonderzoek is bij de analyse betrokken. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1/2 (2x), 3, 4 (2x), 6 (2x) en 8. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de kernindicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de zorgcoördinatoren. Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leraren. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met directie en team. Daarbij was de algemeen directeur als vertegenwoordiger van het bevoegd gezag aanwezig. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Octaaf - 7-5-2007 6
2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van Basisschool Het Octaaf Kwaliteitszorg 1.8 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van sociale integratie en actief burgerschap, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Octaaf - 7-5-2007 7
Pedagogisch handelen 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan. Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.5 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor denken en leren. Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 8.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Sfeer op school 9.3 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich aantoonbaar veilig op school. Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Octaaf - 7-5-2007 8
Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.2 De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 13.2 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 13.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van 8 jaar. 5 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Octaaf - 7-5-2007 9
3 BESCHOUWING Dit hoofdstuk beschrijft het oordeel van de inspectie over de kwaliteit van het onderwijs op Het Octaaf en geeft een toelichting op het kwaliteitsprofiel uit het vorige hoofdstuk. Daarbij legt de inspectie zoveel mogelijk verbanden tussen de verschillende indicatoren onderling en voor zover relevant tussen de indicatoren en de context, de specifieke doelstellingen van de school en eerdere inspectiebezoeken. 3. 1 Algemeen beeld De inspectie concludeert dat het onderwijs op Het Octaaf overwegend van voldoende kwaliteit is. Verreweg de meeste indicatoren scoren voldoende. Verbeteringen zijn er nodig op het gebied van de eigen verantwoordelijkheid van leerlingen en op het terrein van de leerlingenzorg. 3.2. Toelichting Uitgangssituatie In de context van de school hebben zich de volgende ontwikkelingen voorgedaan. In 2006 heeft de directeur afscheid genomen. Hij was al geruime tijd niet meer als zodanig op school aanwezig. De schoolleiding was daarom enkele jaren in handen van een interim-directeur. Per 1 januari 2007 heeft Het Octaaf een nieuwe directeur gekregen. Het leerlingenaantal vertoont een dalende lijn. Per 1 oktober 2006 had de school 386 leerlingen en dat waren er bijna 40 minder dan het jaar daarvoor. Volgens eigen inschattingen en prognoses van de gemeente Nijmegen zal in de komende vijf jaar het leerlingenaantal stabiliseren op ongeveer 390 leerlingen. Het aantal leerlingen met een allochtone achtergrond neemt verhoudingsgewijs toe. De directie spreekt zelfs van een zogeheten "witte vlucht". Op dit moment heeft de school ongeveer 65% gewogen leerlingen. De school streeft naar een leerlingenpopulatie die een betere afspiegeling vormt van het voedingsgebied. Voorbeelden van initiatieven in dat verband zijn: een goede voor- en naschoolse opvang en mond-tot-mondreclame van autochtone ouders in de wijk. Door de daling van het leerlingenaantal verliest de school het komend schooljaar twee formatieplaatsen. Onderwijskwaliteit en opbrengsten De opbrengsten voldoen aan de verwachtingen. Dat geldt zowel voor de eindopbrengsten zoals blijkt uit de schoolscores op de Cito Eindtoets van de laatste drie jaar als ook voor de tussenresultaten. Dit laatste beoordeelt de inspectie aan de hand van een vijftal landelijk genormeerde toetsen voor technisch lezen (groep 3 en 4), rekenen/wiskunde (groep 4 en 6) en begrijpend lezen (groep 6). De vaardigheidsscores dan wel de uitvalpercentages voldoen aan de inspectiecriteria. Het aantal leerlingen dat doubleert in de groepen 3 tot en met 8 (indicator 13.3) blijft binnen de bandbreedte die de inspectie hierbij hanteert (3% gemiddeld per jaar). Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Octaaf - 7-5-2007 11
Twee indicatoren krijgen geen beoordeling. Het niveau van de sociale vaardigheden (12.2) is niet te beoordelen omdat de school voor dit onderdeel geen genormeerde toets gebruikt. Of leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften zich conform de verwachtingen ontwikkelingen (13.2) is niet beoordeeld omdat de inspectie voor deze indicator nadere criteria wil opstellen. De inspectie heeft de zorg voor de kwaliteit van het onderwijs ter bevordering van actief burgerschap en sociale integratie (1.8) als voldoende beoordeeld aangezien er geen risico's zijn zoals ongewenste opvattingen, houdingen en gedragingen van leerlingen ten aanzien van dit thema. Wel constateert de inspectie dat de visie op burgerschap en integratie, de planmatige aanpak daarvan en de evaluatie van de resultaten van het onderwijs gericht op burgerschap en integratie nog niet voldoende zijn vastgelegd. In het volgende schoolplan zal de school dit nader uitwerken. Bij het vorige PKO (2003) stelde de inspectie vast dat de onderwijskwaliteit van Het Octaaf weinig verbeterpunten kende. Het punt dat destijds als zwak scoorde was de doorgaande lijn in het leerstofaanbod. In de aanvangsgroepen 1/2 was het leerstofaanbod niet vastgelegd in leerlijnen en leerdoelen en daardoor niet voldoende gegarandeerd. De school heeft dit goed opgepakt door het leerstofaanbod van het Piramideproject te implementeren. Daarmee voldoet het aanbod op alle punten aan de inspectienormen. Ook op gebied van het pedagogisch en didactisch handelen heeft de school haar kwaliteit behouden. Praktisch alle indicatoren scoren voldoende. Hoewel zij de betreffende indicator (7.3) als voldoende beoordeeld, signaleert de inspectie op het gebied van de afstemming in instructie en verwerking niettemin grote verschillen tussen leraren onderling. De school kan zich nog op één onderdeel verbeteren. De verantwoordelijkheid die leerlingen krijgen om mede vorm te geven aan hun onderwijsleerproces is nog te beperkt. In verschillende groepen werkt men weliswaar met dag- of weektaken, maar de inhoud is nagenoeg geheel door de leraar ingevuld en de enige ruimte voor leerlingen is gelegen in de volgorde van verwerking. In het nagesprek en in reactie op de conceptversie van dit rapport heeft de directie aangegeven dat zij bewust deze keuze ten aanzien van de eigen verantwoordelijkheid van de leerlingen heeft gemaakt. Daarbij verwijst zij naar het gebrek aan structuur dat bij veel van de leerlingen in de thuissituatie aan de orde is. De inspectie heeft begrip voor dit standpunt, maar blijft niettemin van oordeel dat ook dan een verruiming van de eigen verantwoordelijkheid van de leerlingen geboden is. Bovendien is er sprake van onvoldoende afstemming tussen leraren onderling op dit punt. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Octaaf - 7-5-2007 12
De coördinatoren van de zorg en begeleiding hebben een eerste concept zorgplan opgesteld. Daarin hebben zij alle procedures en afspraken vastgelegd rond de leerlingenzorg. Het beleid rond de zorg is gericht op meer preventie door tijdige signalering van leer- en gedragsproblemen door de groepsleraar en daaraan gekoppeld zoveel mogelijk zorg binnen de groep andermaal door de groepsleraar. De extra ondersteuning in de vorm van remedial teaching buiten de klas kan dan meer beperkt blijven tot de meer complexe problematieken. Het een en ander vraagt van de groepsleraar een goed klassenmanagement. Daarvan heeft de inspectie al enkele goede voorbeelden gezien. Als het accent van de zorg meer dan nu het geval is binnen de groep komt te liggen, zal dit bijvoorbeeld ook leiden tot een grotere expertise van leraren bij het opstellen van handelingsplannen. Op dit moment zijn deze met name op het onderdeel "evaluatie" nog te schetsmatig. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Octaaf - 7-5-2007 13
4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Bij dit PKO heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. Op basis van dit onderzoek concludeert de inspectie dat de schoolgids op de volgende onderdelen niet aan deze wettelijke bepalingen voldoet: de doelen van het onderwijs inclusief doelen voor 'actief burgerschap en sociale integratie (WPO 13, 1a); het beleid omtrent de opvang van leerlingen met een leerlinggebonden budget (WPO 13, 1c); de benutting van de verplichte onderwijstijd (WPO 13, 1d); de rechten en plichten van ouders en leerlingen (WPO 13, 1f); het beleid omtrent en eventuele besteding van sponsorbijdrage (WPO 13, 1g). De school draagt er zorg voor dat deze onderdelen in de volgende schoolgids worden opgenomen. De bevindingen van dit PKO leiden tot het volgende arrangement voor het vervolg van het toezicht (toezichtarrangement): De aangetroffen kwaliteit van het onderwijs op de school vraagt geen aanpassing van de reguliere onderzoeksplanning van de inspectie. In beginsel volgt over vier jaar opnieuw een periodiek kwaliteitsonderzoek. In de tussenliggende periode vindt jaarlijks een onderzoek plaats, waarbij de school eenmaal wordt bezocht. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek Basisschool Het Octaaf - 7-5-2007 15