Oostende Banjul Opgekuist staat netjes
De Gambiaanse hoofdstad Banjul en de badstad Oostende hebben sinds 2003 een stedenband in het kader van het Vlaams Convenant op vlak van lokaal bestuur, milieu, onderwijs en gezondheidszorg. Drie jaar eerder legden de twee steden contact tijdens een conferentie in Brussel. Daar bond Oostende ook gesprekken aan met een lokaal bestuur in de Filippijnen, Peru en nadien ook Congo. Na een degelijk profielonderzoek van de vier steden bleek Banjul de meest valabele kandidaat. De twee vertonen enkele opmerkelijke raakpunten. Qua aantal inwoners leunen ze dicht bij elkaar aan. Al is Banjul met z n 50.000 inwoners nét iets kleiner dan Oostende, dat zo n 70.000 inwoners telt. Bovendien hebben ze beide een bruisende visserij, haven en toerisme. 0 km 2000 4000 GEOATLAS - 2001 Graphi-Ogre 6000
Als iedere inwoner van Banjul enkele plastic zakjes of papier op straat dumpt, dan is er een dagelijkse vervuiling van vele tienduizenden stuks! Opgekuist staat netjes Na een verkennende missie van Banjul naar Oostende gaat de samenwerking echt van start in 2004. Een jaar later krijgt de stedenband steeds meer vorm, onder andere op vlak van afval, een thema dat er zowel op vraag van de bevolking als van het stadsbestuur van Banjul komt. Het is immers probleem numero uno voor Banjul en dat was de Oostendse stedenbandcoördinator tijdens een eerste identificatiemissie aan Banjul ook al opgevallen. Banjul heeft een belangrijke commerciële functie waardoor de afvalberg gestaag groeit. Deze bestaat hoofdzakelijk uit plastic zakjes, verpakkingen, karton en organisch afval. Bovendien ontbreken er vuilnisbakken in het straatbeeld en heerst er bij de bevolking geen mentaliteit om voor eigen deur te vegen. Om die afvalproblematiek aan te pakken, is er geopteerd om op twee kritieke punten te werken. Enerzijds de sensibilisatie van de bevolking, anderzijds de werking van de reinigingdienst Banjul Cleansing Service. Tot 2005 werd de vuilnisomhaling georganiseerd door een privéfirma. Vanaf dan beslist de Banjul City Council (BCC) om de reinigingsdienst te integreren in de eigen werking. Maar een gebrek aan kennis, knowhow en degelijk materiaal verhinderen dat deze stadsdienst naar behoren functioneert. Het Oostendse stadsbestuur ondersteunt haar partner voornamelijk via kennisuitwisseling, gekoppeld aan kleine investeringen in materiaal. Zo trekken drie werknemers van de Oostendse reinigingsdienst in 2008 voor enkele weken naar de collega s in Banjul. Verbeterpunten Dit bezoek legt de pijnpunten van de Banjul Cleansing Service bloot. De reinigingsdienst kampt vooral met een probleem van personeelsmanagement en logistiek. De capaciteit is aanwezig maar ze wordt niet optimaal benut. Door een gebrek aan communicatie binnen de dienst zijn de o o s t e n d e b a n j u l 3
Een belangrijk uitgangspunt bij een uitwisseling of samenwerking is het streven naar een sfeer van gelijkwaardigheid, zegt Nick Vermael, diensthoofd van de Oostendse reinigingsdienst. Wij zijn naar Banjul vertrokken om samen te werken op basis van onze kennis en ervaring. We hebben de handen uit de mouwen gestoken en meegedraaid in de organisatie. Een diensthoofd dat deel neemt aan de afvalronde dat zie je niet iedere dag.(lacht) Maar zo creëer je respect en een onderling vertrouwen die de verdere samenwerking enkel ten goede komt. verschillende tandwielen van de organisatie niet op elkaar afgestemd. Dit pijnpunt is opgenomen in een bredere werking rond personeel waar Oostende en Banjul rond samenwerken. Zo wil Oostende samen met haar partnerstad een verbeteringstraject ontwikkelen om diverse aspecten van de interne werking van de reinigingsdienst te optimaliseren. Daarnaast wordt de Cleansing Service geconfronteerd met transportproblemen. De voorbije jaren moesten ze het stellen met twee ophaalwagens die vaak defect zijn. Gelukkig breidde, in 2008, de Banjul City Council eigenhandig het wagenpark uit zodat er nu zeven extra tractoren met aanhangwagen beschikbaar zijn. Aanvullend schonk het Oostendse stadsbestuur een tweedehands compactor 1. Tijdens het werkbezoek begeleidt mecanicien, Dieter Verburgh, zijn Gambiaanse collega s bij het gebruik en onderhoud van de wagens, want door onvoldoende kennis wordt er veel schade berokkend aan het materiaal. Ten slotte is er een grote nood aan degelijk materiaal. De stedenband gaf een subsidie van 15.000 euro aan het stadsbestuur van Banjul voor de aankoop van handschoenen, overalls, schoppen, rieken, zodat het werk op een veel veiligere en adequate manier verricht kan worden. Overigens maakt de Oostendse reinigingdienst duidelijk hoe zij te werk gaan en met welke afvalproble- 4 o o s t e n d e b a n j u l
men ze kampen. Ook al zijn deze niet altijd van dezelfde grootte of aard, de beide reinigingsdiensten zoeken samen naar een gepaste aanpak op maat van Gambia. Oostende geeft eveneens een aanzet om het proces van de vuilnisomhaling te verbeteren. Zo suggereerden ze een routeaanpassing en een geoptimaliseerd tijdschema voor de avondshift een ziekteverzekering voor werknemers van de BCC omdat deze vaak met kleine arbeidsongevallen geconfronteerd worden en ze een risicogroep vormen voor tubercolose. Sensibilisatie loont Een ander werkpunt is sensibilisatie. Ook al heeft Gambia sinds 2007 een nationale wetgeving inzake afval, quasi niemand is er van op de hoogte. Wel vindt er iedere maand het nationaal initiatief Cleansing Day, waarbij de bevolking wordt opgeroepen om mee te helpen de omgeving schoon te maken. Toch blijft extra sensibilisatie broodnodig. Beide stadsbesturen hebben een sensibilisatieplan uitgewerkt waarbij er gebruik wordt gemaakt van een communicatiemix. Naast de bijdragen in de gekende media als tv, radio wordt er ook via drama, muziek en dans door griots 2 en culturele groepen, jeugdverenigingen, wijkcomités, scholen, religieuze vertegenwoordigers, aan afvalpreventie gedaan en met succes. Beetje bij beetje ontpoppen er zich dynamieken bij de bevolking en het stadsbestuur van Banjul. Sommige delen van de stad hebben een hele metamorfose ondergaan sinds de opstart van de stedenband en kunnen zelfs bestempeld worden als proper. Een van de oorzaken moet gezocht worden bij het stadsbestuur zelf. Zij gaven het goede voorbeeld door rondom het stadshuis een grote kuis te houden. Toch blijven er nog enkele pijnpunten waar Oostende wil blijven aan sleutelen. Vooral het ontbreken van vuilnisbakken moedigt het sluikstorten aan. Daarnaast worden de stormkanalen nog steeds gebruikt als afvaldumpplaats. Ook de stortplaats, net naast de mangroves (vloedbossen), blijft een heikel punt. Deze plek is een belangrijke broedplaats voor vissen en vogels. De nabijheid van een stort kan een bedreiging vormen voor deze biotoop. Belangrijk is dat de eerste concrete samenwerking de banden tussen de twee reinigingsdiensten zeker heeft verstevigd. Het ultieme doel blijft: een nette stad waar het voor iedere bewoner en bezoeker aangenaam vertoeven is. 1 Dit is een vuilniswagen zoals wij die kennen, die het afval samenperst. Deze heeft niet alleen een groter vermogen (afval van 3 à 4 tractoren) maar is ook makkelijker te lossen en werkt dus hygïënischer (afval wordt gekiept. Bij de tractoren moet het er handmatig met schop en riek worden uitgehaald). 2 Een West-Afrikaans dichter, lofzanger en muzikant. Hij wordt beschouwd als bewaarder en verteller van mondeling overgebrachte tradities en geschiedenis. o o s t e n d e b a n j u l 5
Lessons learned Besef hebben van culturele verscheidenheid Mensen uit verschillende culturen kunnen fundamenteel anders denken. Ook tijd of tijdsbeleving kan compleet anders ingevuld worden. Een straks in Banjul is niet gelijk aan de Oostendse straks. Een besef van de culturele realiteit is nodig om de plaatselijke structuur te doorgronden (zie ook duurzame samenwerking). In Banjul is het een structuur die vooral gebaseerd is op sociaal netwerk. Een job krijgen gebeurt vaak niet op basis van kennis en vorming, wel op basis van iemand z n achtergrond. Een goed geselecteerd team is noodzakelijk Oostende ervaart dat een geëngageerd en goed team cruciaal is voor een degelijke en duurzame samenwerking. Een stedenbandcoördinator heeft de expertise van andere diensten nodig om de stedenband concreet in te vullen. Dankzij het engagement van de Oostendse reinigingsdienst is het mogelijk om met voldoende kennis en expertise rond afval te werken. Een duurzame samenwerking neemt tijd in beslag De samenwerking tussen de Oostendse reinigingsdienst en die van Banjul is er een van lange adem met enkele valkuilen. Oorspronkelijk startte Oostende in samenspraak met Banjul een pilootproject rond sensibilisatie op in de wijk of Boxbar. Er kwam echter veel tegenkanting van andere wijken die zich door dit project benadeeld voelden. Het bleek onmogelijk om de gemeenteraad van Banjul te overtuigen om een enkele wijk als voorbeeld te nemen. Daardoor is de aanpak over een andere boeg gegooid en is de samenwerking zich meer gaan toespitsen op structurele ondersteuning. Werkbezoeken helpen de stedenband vooruit Onder impuls van werkbezoeken is de situatie in Banjul verbeterd. Zo zijn de werknemers van de reinigingsdienst actiever betrokken bij hun werk, gemotiveerder en springen ze minder laks om met werkuren Bovendien ligt de stad er properder bij. Werkbezoeken houden de dynamiek binnen een stedenband levendig. 6 o o s t e n d e b a n j u l
Meer info: www.stedenband.oostende.be o o s t e n d e b a n j u l 7
productie en redactie Betty De Wachter, Bert Janssens, Ilse Renard, Tine Van Laer, Team Internationaal f o t o g r a f i e Stad Oostende Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten vzw Paviljoenstraat 9 1030 Brussel T +32 2 211 55 00 F +32 2 211 56 00 internationaal@vvsg.be www.vvsg.be