klas 2 havo/atheneum 2013-2014, periodeboek: Breng kleur in je leven! Keuzeopdracht Textiel verven Ontwerp en maak een kledingstuk van spijkerstof voor de R&D-mascotte en presenteer je product aan de groep*** Ontwerpopdracht LIFESTYLE & DESIGN locatie Mariënburg, Leeuwarden
Inleiding Je hebt gekozen voor de ontwerpopdracht textielverven, dat betekent dat je een kledingstuk van spijkerstof gaat ontwerpen voor de R&D-mascotte. Overal om je heen zijn kleuren te zien. Gelukkig maar, anders zou het maar een saaie boel zijn. Ook in kleding speelt kleur een belangrijke rol. Veel kledingkleurstoffen komen oorspronkelijk uit de natuur, maar door de enorme toename in de vraag worden de meeste kleurstoffen voor kleding tegenwoordig in een fabriek gemaakt. Met deze opdracht kom je iets meer te weten over kleurstoffen in kleding, met name over indigo, de typisch blauwe spijkerstofkleur. Deze kleurstof ga je zelf maken. Bovendien kan je in deze opdracht je je eigen creativiteit kwijt als het gaat om het ontwerpen van kleding. Kleurstoffen in kleding is dus het thema, maar waar het natuurlijk ook over gaat is het ontwerpen, het beoefenen van vaardigheden én het ontwikkelen van een onderzoekende houding. Veel plezier! Oriëntatieopdracht 1 Onderzoek een aantal aspecten uit over kleurstoffen in textiel: - Welke kleurstoffen worden gebruikt voor het verven van textiel? - Deel ze in in kleur, natuurlijke of synthetische kleurstoffen, of beide. - Voor welke type textiel/kleding worden de kleurstoffen gebruikt? Aandachtspunten: - Maak een taakverdeling: wie doet wat? - Wissel in je groepje onderling websites uit die bruikbaar zijn. - Zorg voor een goede bronvermelding! Aan www.google.com hebben we niet zoveel, evenals www.wikipedia.com. Knip de volledige website uit de browserbalk en plak deze in je lijst van bronvermeldingen. - Maak gebruik van verschillende websites. Trek conclusies als je diverse keren dezelfde informatie krijgt over een kleur, maar geef ook aan waar de websites verschillen in hun uitleg. - Wees kritisch in je informatieverwerving! Blijf niet hangen bij één website waarvan je denkt dat die betrouwbaar is. Of betreft de website een werkstuk van een kind van 8? Kijk dan ook vooral even verder - Ook nu weer geldt dat ieder groepslid alle informatie moet hebben, het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Syntheseopdracht 2 Jij gaat nu indigo zelf maken. In dit boekje vind je het voorschrift (synthesekaart indigo) om dat te doen. Neem voordat je begint nog eens zorgvuldig de veiligheidsregels door. En vergeet niet je logboek bij te houden.
Oriëntatieopdracht 3 Spijkerstof is katoen geverfd met indigo. Zoek op internet voorbeelden van geverfde stukjes katoen met indigo. Maak hiervan een collage. Ontwerpopdracht 4 Bij het ontwerpen is het verstandig als je eerst nadenkt over wat voor kledingstuk je wilt maken, hoeveel katoen je daarvoor nodig hebt en welke patronen of kleurintensiteiten blauw je mooi vindt. Bij een ontwerpopdracht maak je gebruik van de ontwerpcyclus. De ontwerpcyclus bestaat uit verschillende stappen: In deze opdracht ga je: - Je programma van eisen opstellen: aan welke voorwaarden moet jouw ontwerp voldoen? Bedenk: Je kan de blauwintensiteit van je uiteindelijke spijkerstof zelf bepalen met de indooptijd van je stukje katoen in de indigo-oplossing. - Deeluitwerkingen bedenken - Een ontwerpvoorstel formuleren Opdracht textielverven 5 Je gaat nu je eigen stuk katoen, volgens eigen ontwerp, met indigo verven, ofwel de basis voor je ontwerp realiseren. Ook dit voorschrift (voorschrift textielverven) vind je in dit boekje. Dat textielverven is best nog wel ingewikkeld want indigo lost niet op in water of in andere oplosmiddelen. En om stoffen te verven heb je een oplosbare kleurstof nodig, anders hecht de kleur niet aan het textiel. Daarom zet je indigo eerst om tot een wel in water
oplosbare vorm: het geelgroenige leuko-indigo. We gebruiken hiervoor de stof natriumdithioniet. vond. Aan de textielvezels gehecht, reageert leuko-indigo met zuurstof uit de lucht weer tot het blauwe indigo. Opdracht ontwerp realiseren 6 Als de textiel geverfd is, ga je daar een kledingstuk van maken. Werk de ontwerpcyclus verder uit. Opdracht presentatie maken 7 Maak een presentatie voor de groep. bronnen:
Synthesekaart blauw Indigo*** C 16 H 10 N 2 O 2 nodig - spuitfles demiwater - 4,0 g nitrobenzaldehyde (o-h 2 NC 6 H 4 CHO) - 40 ml aceton (CH 3 COCH 3 ) - 16 ml 1,0 M natronloog (Na + + OH - ) - ethanol (CH 3 H 2 OH) - 100 ml maatcilinder - 200 ml bekerglas - 100 ml bekerglas - 50 ml bekerglas - 200 ml erlenmeyer - glazen roerstaaf - filter - filtreerpapiertje voorschrift synthese - maak je eigen foto s voor verslaglegging - los in een 200 ml bekerglas 4,0 g o-nitrobenzaldehyde op in 40 ml aceton (gebruik een maatcilinder) en roer het mengsel met een glazen roerstaafje - voeg vervolgens (gebruik een maatcilinder) 20 ml demiwater toe en blijf roeren - voeg druppelsgewijs (gebruik een pasteurpipet) 16 ml 1,0 M natronloog langzaam toe aan de nitrobenzaldehyde-oplossing en roer het mengsel met een glazen roerstaaf (het mengsel wordt warm en erg donker) - laat het mengsel 5 minuten staan (de indigo slaat neer) - filter de indigo af boven een 200 ml erlenmeyer - was twee keer uit met demiwater en twee keer met ethanol - laat het pigment drogen bij kamertemperatuur bronnen http://nl.wikipedia.org/wiki/indigo_(kleur) http://nl.wikipedia.org/wiki/indigo_(kleurstof) http://www.webexhibits.org/pigments/indiv/recipe/indigo.html
Voorschrift textielverven nodig - spuitfles demiwater - indigo - een theelepeltje kaliumhydroxide (KOH) - 3,0 g natriumdithioniet (Na 2 S 2 O 4 ) - 100 ml maatcilinder - 250 ml bekerglas - verwarmingsplaatje - stuk katoen om te verven - pincet voorschrift textielverven - maak je eigen foto s voor verslaglegging - Meng in een bekerglas van 250 ml: o 80 ml water, 0.2 g indigo (neem de hele opbrengst van bovengenoemde synthese, inclusief het filtreerpapier!) o een (thee)lepeltje KOH en o 3,0 g natriumdithioniet - Verwarm enigszins. De oplossing wordt groen/geel, en kleurt bovenop en aan de randen van het bekerglas (aan de lucht) weer blauw - Doop een stukje katoen even in de oplossing. Het lapje kleurt geel-groenig - De te behalen kleurintensiteit hangt af van de indooptijd - Haal het lapje er weer uit (met een pincet), spoel het goed onder de kraan, en laat het drogen (op papier) bron practicum meten en maken - faculteit scheikunde universiteit Utrecht