Project Toekomst lwoo in regio Koers VO van: CvB Koers VO ter bespreking: ALV 14 juni 2016 steller: Marijke Terwisscha van Scheltinga datum: 6 juni 2016
Project Toekomst lwoo in regio Koers VO Inhoudsopgave 1. Aanleiding veranderingen in denken over lwoo 2. Huidige situatie: leerlinggebonden model 3. Passend onderwijs en visie op ondersteuning 4. Ondersteuningsbekostiging binnen Koers VO: schoolmodel 5. Toekomst lwoo binnen Koers VO 6. Verkennen variant geen aanwijzing lwoo (schoolmodel) 7. Huidige situatie: hoe wordt lwoo nu vormgegeven op de scholen van Koers VO 8. Huidige situatie in getallen Bijlagen: I. Bekostiging lichte ondersteuning VO vanaf 1 januari 2016 (Factsheet, april 2016) II. Op weg naar nieuw beleid lwoo (Brochure, Oberon i.s.m. KBA en Kohnstamm Instituut, 2016) III. Verdeling lwoo leerlingen en lwoo-budget over de schoolbesturen. 1
Project Toekomst lwoo in regio Koers VO 1. Aanleiding veranderingen in denken over lwoo Sinds januari 2016 zijn de ondersteuningsmiddelen voor lwoo en praktijkonderwijs toegevoegd aan het budget lichte ondersteuning van de samenwerkingsverbanden passend onderwijs. Hiermee komt er ruimte om alle vormen van onderwijsondersteuning op elkaar af te stemmen, zodat een goede afweging kan worden gemaakt welke ondersteuning het beste bij een leerling in een specifieke situatie past. Het kabinet heeft het voornemen om per 1 augustus 2018 de landelijke criteria voor lwoo, de duur van de toewijzing van lwoo en de lwoo-licenties los te laten. Dit geeft onzekerheden, maar biedt tegelijkertijd mogelijkheden om te zoeken naar nieuwe werkwijzen. 2. Huidige situatie lwoo: leerlinggebonden model Tot eind 2015 bestonden de regionale verwijzingscommissies (RVC) die op basis van landelijke criteria bepaalden of een leerling in aanmerking kwam voor een plek in het praktijkonderwijs (niveau) of recht heeft op ondersteuning (lwoo) in het vmbo. Deze taak heeft bureau Koers VO per 1 januari 2016 overgenomen. Er is hiervoor een adviescommissie beoordeling toelaatbaarheid (ABT) ingericht om aanwijzingen lwoo en toelaatbaarheidsverklaringen voor praktijkonderwijs af te geven. Nieuw is ook dat de omvang van het ondersteuningsbudget voor lwoo en pro is gebudgetteerd op basis van het aantal lwoo- en pro-leerlingen die op scholen van Koers VO onderwijs volgden op 1 oktober 2012 (voor een uitleg over de bekostiging lichte ondersteuning per 1 januari 2016, zie factsheet in bijlage 1). Leerlingen komen op dit moment in aanmerking voor lwoo als zij aan de landelijke criteria voldoen. De huidige routine is: de basisschool constateert een leerachterstand en bespreekt dit met ouders, de leerling wordt onderzocht, de onderzoeksgegevens worden gebruikt bij advisering door de basisschool, de vmbo-school vraagt na aanmelding van de leerling een aanwijzing, de ABT-lwoo/pro van Koers VO beoordeelt en geeft al dan niet de aanwijzing, de vmbo-school ontvangt budget voor deze leerling en zorgt ervoor dat de leerling de benodigde ondersteuning krijgt. Het is een systematiek waarbij het lichte ondersteuningsbudget leerlinggebonden (op basis van criteria) wordt verdeeld. 3. Passend onderwijs en visie op ondersteuning Een van de grote uitdagingen van Passend onderwijs is om flexibel en creatief om te gaan met ondersteuning en te gaan arrangeren in plaats van indiceren. In het Ondersteuningsplan geeft Koers VO aan dat er sprake is van basis-, basisplus en extra ondersteuning ( 2.1). Lwoo valt in deze visie onder basisplusondersteuning. Activiteiten voor (groepen) leerlingen die net iets meer nodig hebben dan anderen. Soms betreft het specifieke ondersteuningsactiviteiten voor een paar leerlingen, maar regelmatig ook voor hele klassen. Dit type ondersteuning kunnen we zien als licht curatief, er is namelijk een aanleiding om iets extra s te doen met of voor de leerling. Het zijn ondersteuningsactiviteiten die niet standaard voor elke leerling zijn, maar die wel snel toegankelijk zijn voor leerlingen binnen de eigen setting. Daarbij is het de gedeelde visie binnen Koers VO dat élke school per leerling zorgvuldig bekijkt wat de onderwijsbehoefte is en vervolgens indien aan de orde- met de ouders bepaalt hoe zij de ondersteuning het best kan vormgeven en wie ze daarbij nodig heeft. De school gaat arrangeren, het kan gaan om basisplus of extra ondersteuning ( 2.2). Tot slot geldt dat, juist omdat het onderwijs en de ondersteuning op school plaatsvinden, elke schoollocatie zélf de regie heeft over het bieden van ondersteuning, inclusief de extra ondersteuning en het inschakelen van expertise binnen de eigen vestiging ( 4.1). 4. Ondersteuningsbekostiging binnen Koers VO: schoolmodel Zoals hierboven benoemd, bieden scholen zelf basis(plus)ondersteuning en indien nodig al dan niet met hulp van anderen- extra ondersteuning. De vo-scholen ontvangen daarom van het samenwerkingsverband een budget voor basis(plus)ondersteuning en een budget voor extra 2
ondersteuning. Deze middelen worden via het schoolmodel beschikbaar gesteld aan de vo-scholen ( 4.1 Ondersteuningsplan). Uitgangspunt bij het verdelen van ondersteuningsmiddelen is dat de scholen de verantwoordelijkheid dragen voor het bieden van passend onderwijs. Het samenwerkingsverband is hierbij faciliterend ten behoeve van maximale speelruimte voor de scholen om keuzes te maken die in het belang zijn van de leerling ( 11.1 Ondersteuningsplan). 5. Toekomst lwoo binnen Koers VO De gezamenlijke schoolbesturen van Koers VO hebben in de ALV (juni 2015) niet gekozen voor de mogelijkheid tot opting-out in 2016 of 2017. Wel bleek bij de raadpleging van de schoolbesturen in voorjaar 2015 dat de bereidheid er is om pro-actief te onderzoeken welke mogelijkheden ontstaan bij het loslaten van de landelijke criteria en te zoeken naar nieuwe werkwijzen. Inmiddels hebben 18 andere samenwerkingsverbanden vo ervaringen opgedaan met opting-out. De verschillende varianten staan beschreven in de brochure Op weg naar nieuw beleid lwoo, opgesteld in het kader van het onderzoeksprogramma Evaluatie Passend Onderwijs (zie bijlage 2). Koers VO start het project Toekomst lwoo met als doel te komen tot een gedragen voorstel voor een meerjarige verdeling van het lwoo-deel van de lichte ondersteuningsmiddelen in de regio. Vanzelfsprekend zal in het project rekening worden gehouden met de nog te nemen besluiten over het al dan niet loslaten van criteria voor praktijkonderwijs en het al dan niet verevenen van het budget. De doelstelling van dit project is echter gericht op lwoo. 6. Verkennen variant geen aanwijzing lwoo (schoolmodel) Zoals te zien in de schets van hoe scholen de eigen leerwegondersteuning beschrijven (zie 7 hieronder), is er sprake van een brede invulling van de ondersteuning. Er is echter geen duidelijke koppeling zichtbaar tussen een afgegeven indicatie op leerlingniveau en specifieke aanpassingen voor de individuele leerling. Scholen gebruiken in die zin de (financiële) ruimte om passende ondersteuning te bieden aan de leerlingen op hun school. De vraag die opkomt is: in hoeverre is het nodig om individuele leerlingen te indiceren om het budget over de vmbo-scholen te verdelen, zodanig dat de scholen passende ondersteuning kunnen bieden? Is het nodig om de leerling een label te geven, om een commissie een slagboombesluit te laten nemen en daarmee het beeld op te roepen (o.a. bij ouders) dat dit stempel betekent: individuele ondersteuning? Of is er een andere manier om scholen de ruimte te blijven geven om zelf de ondersteuning te organiseren die nodig is, waarbij leerlingen niet persé aan vooraf gestelde criteria moeten voldoen. Een manier die past bij de visie van Koers VO en van Passend onderwijs, namelijk: kijken naar wat een leerling nodig heeft en scholen de ruimte en het vertrouwen geven om dit goed te organiseren. Gezien de visie van Koers VO en de reeds ingevoerde systematiek van het schoolmodel bij het verdelen van het basis(plus)budget en het budget extra ondersteuning, ligt het in de lijn om de verkenning voor de toekomst van lwoo in eerste instantie te richten op de variant geen aanwijzing lwoo (zie brochure Op weg naar nieuw beleid lwoo ). Juist deze variant doet het meest recht aan het uitgangspunt maximale ruimte voor scholen om te doen wat nodig is voor leerlingen. Het voornemen is de periode tot december 2016 te gebruiken om te verkennen in hoeverre de variant geen aanwijzing lwoo draagvlak vindt binnen Koers VO. Het gaat dan onder meer om welke effecten heeft de variant op de mogelijkheden voor scholen om ondersteuning te bieden en het budget dat naar de scholen gaat. Mocht gaande deze verkenning blijken dat er onvoldoende draagvlak voor de variant geen aanwijzing lwoo bestaat, dan worden andere mogelijkheden onderzocht. Voorlopig wordt het volgende tijdpad gehanteerd: - Verkenning Project Toekomst lwoo in regio Koers VO in ledenronde (mei/juni 2016) - Bespreken verkenning van het project in RvT (24 mei 2016) - Bespreken status Project Toekomst lwoo in regio Koers VO in ALV (14 juni 2016) - Bespreken Project Toekomst lwoo in regio Koers VO met OPR (datum nog onbekend) - Verkenning met een kerngroep van vertegenwoordigers van de vmbo-scholen, inclusief financiële medewerkers (2 de helft juni 2016); maandelijks bijeenkomsten met kerngroep van het project (september-december 2016) 3
- Delen en ophalen informatie met/bij directies van het eigen bestuur (achterban) via kerngroep leden (juni-december 2016) - Bespreking met de leden van Koers VO (september 2016) - Delen informatie met directies van scholen in bijeenkomst(en) (oktober 2016) - Eventueel tweede ronde gesprekken met de leden van Koers VO (november 2016) - Resultaten verkenning Project Toekomst lwoo in regio Koers VO in RvT (22 november 2016) - Resultaten verkenning Project Toekomst lwoo in regio Koers VO in ALV (13 december 2016) 7. Huidige situatie: hoe wordt lwoo nu vormgegeven op de scholen van Koers VO Onderzoek: hoe wordt lwoo nu vormgegeven? Om na te gaan hoe op dit moment wordt vormgegeven aan leerwegondersteuning op de scholen van Koers VO is onderzocht wat de betreffende scholen beschrijven in hun Schoolprofiel bij de vraag naar groepsarrangement lwoo (www.schoolprofielen.nl). Daarnaast zijn websites van 19 individuele scholen geraadpleegd. Ook is van drie grote(re) schoolbesturen de jaarrekening bekeken. De beschrijvingen van lwoo op de Schoolprofielen zijn zeer divers. Het punt dat scholen het meest noemen op hun Schoolprofiel (26x) is dat leerlingen met lwoo in een kleinere klas komen. Een tweede punt dat veel terug komt is extra les/aandacht voor taal en rekenen (16x). Beperken van het aantal docenten voor de lwoo-leerlingen (11x) en inzetten expertise (zoals RT, bpo, orthopedagoog, zorgteam; 15x) scoren ook hoog. Vervolgens hebben veel scholen begeleidingsuren waarvan een deel gericht op het leren leren/huiswerk (15x, waarvan 10 op gebied van leren). Daarnaast is er nog een hele lijst aan punten die door een enkele school genoemd wordt: een thuislokaal, extra individuele aandacht, dagelijks contact met mentor, hanteren vast lesmodel, enzovoorts. Op de websites van de scholen is het veelal zoeken naar informatie over lwoo. Als er al iets te vinden is, dan is het vaak een beschrijving dat leerlingen met lwoo terecht kunnen op deze school of een algemene beschrijving (zoals: dat lwoo bedoeld is voor leerlingen met leerachterstand en dat deze, in een kleinere klas, met extra begeleiding/extra aandacht/extra lessen, de leerachterstand wegwerken/een vmbo-diploma kunnen halen). Van drie scholen is op de website een beschrijving te vinden die vertelt waar de ondersteuning uit bestaat. Bijvoorbeeld: opstellen van specifieke leerdoelen voor de leerlingen, een vaste lwoo-begeleider, elke les aandacht voor woordenschat, extra les met hulp voor vakken waarmee ze moeite hebben. Opvallend is dat een aantal scholen geen melding maakt van lwoo op hun website. In de bekeken jaarrekeningen van schoolbesturen zijn geen aanwijzingen te vinden over hoe middelen voor lwoo zijn ingezet op de scholen van het betreffende bestuur. 8. Huidige situatie in getallen Voor een eerste beeld over de situatie van Koers VO als het gaat om lwoo, volgt hieronder een aantal gegevens over aantallen leerlingen en budget. Aantal leerlingen In totaal gaan er op teldatum 1-10-2015 52.590 leerlingen naar de scholen in samenwerkingsverband Koers VO. Hiervan zijn er 22.469 ingeschreven op het vmbo, dit is 43% van de leerlingen 1. Van de leerlingen in het vmbo heeft op eerdergenoemde teldatum 26% een lwoo-beschikking (5912 leerlingen). In de periode 2011-2015 is er sprake van een dalende trend als het gaat om het aantal leerlingen met lwoo (zie tabel 1). Het percentage leerlingen met lwoo ten opzichte van het totaal aantal leerlingen neemt eveneens af (zie tabel 2). 1 Leerlingen ingeschreven in een vmbo-havo/vwo brugklas zijn hierin niet meegeteld 4
Aantal leerlingen Percentage Aantal leerlingen Leerlingaantallen LWOO 6500 6000 6138 6320 6235 6244 5915 5500 5000 4500 LWOO Jaar 1 oktober 2011 1 oktober 2012 1 oktober 2013 1 oktober 2014 1 oktober 2015 Tabel 1: aantal leerlingen met lwoo binnen samenwerkingsverband Koers VO Trend leerlingen VO tov trend LWOO 53.000 52.500 52.000 51.500 51.000 50.500 50.000 49.500 1 oktober 2011 1 oktober 2012 1 oktober 2013 1 oktober 2014 1 oktober 2015 15,0% 14,0% 13,0% 12,0% 11,0% 10,0% 9,0% 8,0% 7,0% Aantal leerlingen Percentage LWOO Tabel 2: trendgegevens: het totaal aantal leerlingen binnen samenwerkingsverband Koers VO ten opzichte van de trend in het percentage leerlingen met lwoo. Aantal scholen In schooljaar 2015-2016 hebben 74 schoollocaties in samenwerkingsverband Koers VO (is 75%) een gedeeltelijke of volledige licentie voor het bieden van lwoo. Op 50 van deze locaties zijn in 2015 daadwerkelijk lwoo leerlingen ingeschreven. Elf van de aangesloten schoolbesturen van Koers VO bieden vmbo met lwoo. 5
Ondersteuningsbudget voor lwoo Als het gaat om de ondersteuningsmiddelen, gaat er per leerling met een lwoo beschikking 4.275 naar de school. Op basis van het aantal lwoo-leerlingen op teldatum 1-10-2015, gaat het in 2016 om een totaalbudget van 25,3 miljoen. Per schoolbestuur Een eerste beeld van de verdeling van het aantal leerlingen met lwoo en de bijbehorende budgetten over de schoolbesturen in de regio is opgenomen in bijlage 3. Hieruit is op te maken dat twee schoolbesturen in absolute zin de meeste lwoo-leerlingen aannemen (tabel 3). Daarnaast is in tabel 4 zichtbaar dat juist bij drie andere schoolbesturen het percentage leerlingen met lwoo ten opzichte van het totaalaantal leerlingen veel hoger ligt. 6
Bijlage 3: Verdeling lwoo leerlingen en lwoo-budget over de schoolbesturen Tabel 3: het aantal leerlingen met lwoo per schoolbestuur
Tabel 4: het percentage leerlingen met lwoo per schoolbestuur ten opzichte van het totaal aantal leerlingen binnen ditzelfde bestuur. 8
Tabel 5: het budget lwoo per schoolbestuur (op basis van peilbedrag 2016) 9