TOESPRAAK DOOR KRIS PEETERS MINISTER PRESIDENT VLAAMS MINISTER VAN INSTITUTIONELE HERVORMINGEN, HAVENS, LANDBOUW, ZEEVISSERIJ EN PLATTELANDSBELEID Toespraak minister president Kris Peeters Viering Vlaamse feestdag te Kortrijk 10 juli 2008 Vlaanderen feest. Ook en vooral in Kortrijk, in deze stad met een groot verleden, maar met de ogen open naar de toekomst, met tal van innovatieve projecten op vele domeinen: culturele, economische, sociale en grensoverschrijdende. Kortrijk is trouwens de meest actieve feestgemeente van Vlaanderen met maar liefst 31 feestcheques voor een buurtfeest of andere activiteit in het kader van 11 juli. 1
Het Vlaanderen Feest gebeuren heeft een breed maatschappelijk draagvlak : in meer dan 90% van de gemeenten van Vlaanderen worden activiteiten ontwikkeld waardoor heel veel mensen betrokken worden bij de Vlaamse feestdaggedachte. Dat is ook wat ik vandaag n.a.v. onze Vlaamse feestdag wil beklemtonen: het is ontzettend belangrijk dat wij allen de handen uit de mouwen steken om te bouwen aan een toekomstgericht, open en solidair Vlaanderen. Het zijn de Vlamingen die er in moeten geloven, het gaat om jullie Vlamingen en al diegene die van onze gemeenschap willen deel uitmaken. Op een dag als deze Vlaamse feestdag is het goed om even stil te staan bij de vraag Wat soort Vlaanderen willen we samen verder uitbouwen? Wat is voor ons het meest essentiële voor onze gemeenschap? Wat willen we samen verder doen nu en in de toekomst? 2
Er is over ons Vlamingen geschreven dat: Weinig volkeren in de wereld beschikken over zoveel troeven: een rijke cultuur, een dynamische economische onderbouw, een uitzonderlijke ligging, een herboren politiek bewustzijn, een nieuw geloof in eigen talenten, een hoge arbeidsproductiviteit, een grote talenkennis en een traditie van verdraagzaamheid en democratische openheid. Nochtans maken vele mensen zich zorgen over de toekomst. Uit recent onderzoek van Professor Mark Elchardus blijkt dat het bruto Vlaams geluk 62,2 % bedraagt en niet veel verschilt van dat van Brussel (61,0 %) en Wallonië(58,7%). De belangrijkste bevindingen uit dit onderzoek zijn dat eenzaamheid nefast is voor geluk maar deze eenzaamheid kan voorkomen worden door ondermeer maximaal in te zetten op sociale en culturele participatie. Dat ziek zijn mensen ongelukkig maakt maar dat het kan gemilderd worden door steunnetwerken, mantelzorg en professionele hulp. 3
Iedereen weet dat geld maar soms gelukkig maakt en dat het gebrek aan geld het geluk soms in de weg staat. Mensen die moeilijk of niet kunnen rondkomen, bijna niets kunnen sparen, hebben zo veel zorgen dat het moeilijk wordt om gelukkig te zijn. Deze vaststellingen slaan op elke Vlaming maar evengoed op elke Brusselaar en elke inwoner van Wallonië. Het is verkeerd te denken dat het de taak is van het beleid om mensen gelukkig te maken. Het is echter wel de opdracht van de politiek om met kennis van zaken de voorwaarden te scheppen waaronder het grootste geluk van zoveel mogelijk mensen haalbaar is met een extra zorg voor de meest kwetsbaren in onze samenleving. De Vlaamse regering wil maximaal en optimaal kunnen beantwoorden aan de vele zorgen, noden en behoeften van de mensen. Daarom kiezen we ook resoluut voor de verdere opbouw en uitbouw van Vlaanderen in de wereld. 4
Het zijn de regionale en lokale overheden die het dichtst bij de mensen staan, met het brede middenveld als belangrijke partners die het meest geschikt zijn om de zorgen en problemen van de mensen te zien, te detecteren en er ook de gepaste oplossingen voor te formuleren. Om dat mogelijk te maken is wat ik een Copernicaanse omwenteling genoemd heb noodzakelijk. De federale staat is daarbij niet langer de zon waarrond de deelstaten draaien; het zijn de deelstaten die het centrum vormen en de federale staat stelt zich dienstbaar op. De deelstaten moeten in deze visie op subsidiariteit het grootst mogelijke gewicht krijgen en het federale niveau moet ten dienste staan van de deelstaten. Deze visie dient geconcretiseerd te worden in vijf doelstellingen die essentieel zijn voor het lukken van zo n duurzame en sociale staatshervorming. 5
Dit vijf puntenprogramma ziet er als volgt uit: Ten eerste moeten er meer homogene bevoegdheden tot stand komen. Op basis van het subsidiariteitsbeginsel beleid zo dicht mogelijk bij de mensen en om redenen van efficiëntie moeten een aantal bevoegdheden overgeheveld worden naar de deelstaten. Dit is prioritair nodig op het gebied van het arbeidsmarktbeleid en het gezondheids en gezinsbeleid. Maar ook bijvoorbeeld op het gebied van justitie, openbaar ambt, de mariene zone, het kadaster,.. enz zijn aanpassingen in de bevoegdheidsverdeling noodzakelijk. Ten tweede spreekt het vanzelf dat bij de overdracht van de bevoegdheden de interpersoonlijke solidariteit wordt behouden maar dat de deelstaten ook financieel verantwoordelijk worden. 6
De deelstaten moeten geresponsabiliseerd worden inzake arbeidsmarktbeleid in functie van de werkzaamheidsgraad omdat dan alle vormen van activering, en niet alleen die van werklozen worden beloond. Ook inzake gezondheidszorg dient de allocatie van de budgetten op een responsabiliserende wijze te gebeuren. Ten derde moeten de dotaties aan de deelstaten vervangen worden door een systeem van eigen verantwoordelijkheid inzake de personenbelasting en vennootschapsbelasting. Gekoppeld aan een grotere fiscale autonomie. Ten vierde erkennen wij dat Brussel een bijzonder statuut heeft. Brussel is een stadsgewest met een belangrijke hoofdstedelijke en internationale functie, dat rekening houdende met deze bijzondere opdrachten structureel moet worden gefinancierd en dat efficiënt en tweetalig moet worden bestuurd. 7
Ten vijfde en tenslotte moet er eindelijk nu eens uitvoering worden gegeven aan het arrest van het Grondwettelijk Hof van 26 mei 2003 en dient het kiesarrondissement Brussel Halle Vilvoorde te worden gesplitst. Dit geldt trouwens ook voor het gerechtelijk arrondissement Brussel. Deze Copernicaanse omwenteling is definitief ingezet en moet nu verder gezet worden. De eerste prille tekenen ervan worden zichtbaar. De federale justitie moet zich inzake milieudelicten inspannen om regionale wetgeving effectief prioritair te benaderen, de FOD financiën moet zich inzetten om coöperatief om te gaan met de implementatie van lastenverminderingen waartoe een regio beslist. Volgens mij is dit het enige model dat kan werken : deelstaten die met zeer ruime en klare, duidelijke bevoegdheden en waar nodig met onderling overleg hun beleid bepalen terwijl het federale niveau bijspringt waar het kan en zijn bevoegdheden ondersteunend inzet. 8
Samenwerking tussen de regio s op vrijwillige basis kan overigens goede resultaten opleveren, zoals bijvoorbeeld de interregionale banenconferentie over de arbeidsmobiliteit op 14 juli waarbij ook de drie economische en sociale raden van de gewesten een belangrijke inbreng hebben. We praten onderling niet alleen over werkgelegenheid maar ook over het autowegenvignet, over het Airbus programma, de culturele hoofdsteden, enz. De diensten voor arbeidsbemiddeling werken samen met de bedoeling om Waalse werklozen jobs in Vlaanderen te laten invullen. Dit is een verandering in de geesten, ook op het terrein zelf en vormt de concrete invulling van ons Copernicaans model. In deze Copernicaanse omwenteling geven we ook Brussel de plaats die het toekomt. Vlaanderen laat Brussel niet los, en wij hopen dat het omgekeerde evenmin gebeurt, want Vlaanderen en Brussel hebben mekaar nodig. 9
Acht procent van de Vlaamse werkende beroepsbevolking pendelt elke dag naar Brussel, en heel wat Brusselaars gaan dagelijks in Vlaanderen aan de slag. Brussel is dus de economische voedingsbodem van een Vlaams en Waals Brabant, en het vindt zijn aanvoer van arbeidskrachten in de naburige regio s. We moeten Brussel dus op een positieve manier benaderen, rekening houdende met de specifieke kenmerken ervan. Brussel is immers geen gewest zoals de twee andere omwille van de hoofdstedelijke en internationale functie. Wij pleiten ervoor dat het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest ook meer een stadsgewest wordt, maar dat betekent dan dat dit Gewest meer van de stedelijke bevoegdheden van zijn 19 gemeenten moet overnemen. Er moet een veel coherenter grootstedelijk beleid komen bijvoorbeeld inzake mobiliteit, veiligheid, ruimtelijke ordening en dit op het niveau van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest maar binnen de huidige grenzen van dat gewest. 10
Wij zijn voor de structurele ontwikkeling van de sociaal economische belangengemeenschap tussen Brussel, enerzijds, en Vlaanderen en Wallonië, anderzijds. Het betreft hier een metropool van ruim twee miljoen mensen, met één van de hoogste produktiviteitspercentages in Europa. Deze metropool kan het voorwerp uitmaken van een samenwerkingsplatform. Dergelijke samenwerking zou toelaten om Brussel samen met zijn naburen naar specifieke economische oplossingen voor zijn binnenstedelijke bevolking te zoeken, zoals de grote werkloosheid en de lage werkzaamheidsgraad. Zoals de burgemeester van Kortrijk zeer goed weet, is zo n samenwerkingsplatform geen Communauté urbaine, want dat is een concept uit Frankrijk dat een nieuw bevoegdheidsniveau impliceert, maar wel een structuur die vergelijkbaar is met het Europees Samenwerkingsdistrict Rijsel Kortrijk Doornik : 11
iets waarbij niets verandert aan de grenzen noch aan de eigen bevoegdheden van de betrokken overheden maar waarbij er op een gestructureerde wijze wordt samengewerkt rond concrete projecten. Verschil met Rijsel Kortrijk Doornik is dat wij de leidende rol eerder zien voor de gewestelijke en provinciale overheden evenals federale en waarom ook niet Europese inbreng en niet voor de lokale overheden. Als er één zaak duidelijk is geworden het afgelopen jaar dan is het wel dat een verdere staatshervorming een noodzakelijk instrument is voor de sociaal economische gezondheid van het ganse land. Belangrijke en niet veel langer uit te stellen want daarvoor zijn de uitdagingen te groot rekening houdende met de economische vooruitzichten sociaal economische maatregelen vereisen ook een staatshervorming; vereisen meer verantwoordelijkheid, ook op financieel gebied van de deelstaten. 12
De volgende staatshervorming heeft een zeer belangrijke sociale dimensie : de deelstaten moeten de kans krijgen om via specifieke, doelgerichte instrumenten en maatregelen werkelijk de welvaart en het welzijn van hun burgers te bevorderen en te verzekeren. Ondertussen doet de Vlaamse regering wat ze moet en kan doen. Ik ben dan ook verheugd dat uit een recent wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de Vlaamse instrumenten die we inzetten, zoals de Vlaamse zorgverzekering, efficiënt is omdat ze in staat is een groot deel van de effecten van de niet medische uitgaven van zwaar zorgbehoevenden weg te werken. Dat betekent voor veel senioren een buffer tegen bestaansonzekerheid. Daarmee zijn uiteraard niet alle problemen opgelost, dat besef ik maar al te goed. Uit recente cijfers blijkt immers dat alleenstaanden, 65 plussers, huurders en werklozen met kinderen in Vlaanderen steeds vaker in armoede riskeren te geraken. Wij zullen dan ook nadrukkelijk ons sociaal beleid voortzetten. 13
Recent hebben we trouwens met de Vlaamse regering in het kader van de tweede begrotingscontrole 2008 heel belangrijke sociale maatregelen genomen : het budget voor studietoelagen is met 25% toegenomen, er komen 7.000 plaatsen bij in de kinderopvang, de zelfstandige kinderopvang wordt haalbaar voor mensen met een laag inkomen en we investeren in probleemjongeren. Er zijn enorme behoeften in de welzijnssector en de Vlaamse regering doet daar belangrijke investeringen. Om een goed en volgehouden sociaal beleid inancieel mogelijk te maken, is er ook een stevige economische onderbouw nodig. Daarom ook willen we met deze regering een investeringsregering zijn: we willen fundamenten leggen voor toekomstige ontwikkeling en onze troeven inzake ligging optimaal ontwikkelen. 14
De recente Vlaamse Regionale Indicatoren 2008 drukken ons met de neus op de feiten : onze werkzaamheidsgraad (66%), is te laag in vergelijking met de West Europese topregio s. Nog veel te weinig Vlamingen starten een eigen zaak. Vlaanderen ligt wat dit laatste betreft onder het Europese gemiddelde. De jongste gegevens tonen wel aan dat meer en meer Vlamingen maar nog te weinig het oprichten van een eigen bedrijf als een opportuniteit zien. Bijzonder hoopgevend is dat het aandeel innovatieve starters in onze regio relatief groot is. Innovatief ondernemerschap moet we verder een sterke impuls geven. We moeten onze innovatieparadox oplossen en markten veroveren met hoogtechnologische producten en kennisintensieve diensten. Op het VIA atelier innovatie en ondernemerschap in het najaar is dit één van de doorbraken die we moeten concretiseren. In 2007 is de Vlaamse uitvoer verder toegenomen en daarbij is vooral de toename buiten de klassieke EU 15 landen frappant; Vlaamse producten breken door in de nieuwere Europese markten, zoals Bulgarije en Letland. 15
Maar we kunnen en moeten nog beter doen als internationaal actieve regio. Deze ambitie zullen we in concrete beleidsvoorstellen omzetten op het VIA atelier internationalisering op 11 september 2008 in Brugge. Wij werken inderdaad hard aan ons toekomstproject Vlaanderen in Actie. Daarbij wordt de volgende methode gehanteerd: ten eerste, meten is weten, ten tweede, leggen we doelstellingen vast en ten derde formuleren we doorbraken om die doelstellingen te bereiken. We werken dit jaar in het bijzonder met vier thematische ateliers rond talent, logistiek en mobiliteit, internationalisering en innovatie en ondernemerschap. Met dit toekomstproject gedragen door alle Vlaamse relevante krachten, door het middenveld en door de sociale partners willen we Vlaanderen voorbereiden op de toekomst met als doel een economische topregio te zijn tegen 2020 en het ook te blijven. 16
Ondertussen voeren we een sociaal beleid, maar ook een budgettair orthodox beleid, waardoor we met de gemeenten een lokaal pact hebben kunnen afsluiten en op gemeentelijk vlak een meer bedrijfsvriendelijke fiscaliteit kon gerealiseerd worden. Want inderdaad : de gemeenten en steden vormen belangrijke partners van de Vlaamse overheid. Maar Vlaanderen is niet zelfgenoegzaam : onze welvaart en het welzijn van de mensen zijn niet vanzelfsprekend. Wij willen de juiste, aangepaste maatregelen kunnen treffen in antwoord op de gevolgen van de vergrijzing, de economische uitdagingen enz. Tegen de achtergrond van een globaliserende economie heeft Vlaanderen maar ook Wallonië dringend nood aan ruime sociaal economische bevoegdheden, meer bevoegdheden op het gebied van gezondheids en gezinsbeleid en meer fiscale en financiële verantwoordelijkheid. Weet u dat de fiscale autonomie van de stad Kortrijk veel groter is dan deze van Vlaanderen en van Wallonië? 17
Dit wil zeggen dat Kortrijk een veel belangrijker deel van zijn inkomsten uit eigen belastingen haalt dan Vlaanderen, dat voor een zeer groot gedeelte van zijn inkomen afhankelijk is van federale dotaties. Het is duidelijk dat dit geen goede zaak is voor de organisatie van het bestuur in België. Fiscale autonomie moet toestaan rekening te houden met de verschillen in voorkeuren het al dan niet heffen van belastingen is een belangrijk instrument voor het overheidsbeleid en niet in het minst: het staat toe rechtstreeks de vruchten te plukken van het beleid dat gevoerd wordt. Maar ik heb het al gezegd ondertussen doen wij wat kan en nodig is om het Vlaams project dat wij voor ogen hebben vorm te geven en ons ook Europees en internationaal te positioneren. We willen Vlaanderen aan de top van de Europese regio s brengen; onze ondernemingen die internationaal actief zijn krachtig ondersteunen en de internationale interesse van de Vlamingen stimuleren. 18
De Vlaamse gemeenschap moet een open en warme gemeenschap zijn maar dat betekent niet dat geen waarde moet gehecht worden aan de eigen taal en cultuur. Openheid en eigenheid zijn niet elkaars tegengestelde, maar kunnen niet zonder elkaar. Onze goede kennis van de eigen taal, en van zoveel mogelijk andere talen, onze studenten die, goed gevormd bij ons, in het buitenland hun opleiding vervolmaken, onze culturele ambassadeurs in muziek, beeldende kunst en theater, onze toenemende aanwezigheid in tal van ontwikkelingsprojecten, ziedaar evenveel voorbeelden van de Vlaamse identiteit en openheid zoals wij die kennen en belijden. Wij zijn niet volmaakt, verre daarvan, en wij kunnen beter, zeker, en wij zullen dat doen, in elk geval. Zoals we bekommerd moeten zijn om openheid en identiteit, moeten de Vlamingen misschien ook leren om proud and humble te zijn terzelfdertijd. Welbegrepen nederigheid, geen minderwaardigheid, welbegrepen fierheid, geen pretentie. 19
Alle Vlamingen hebben recht op de verdediging van hun rechtmatige belangen, waaronder het respect voor hun taal, zoals reeds lang overeengekomen en vastgelegd in grondwettelijke en wettelijke bepalingen. Dit is ook van groot sociaal, menselijk en democratisch belang. Om die laatste reden alleen al wordt de verscheidenheid van de talen in de Europese Unie gewaarborgd. Onze noties van burgerschap en inburgering zijn er op gericht die inburgering mogelijk te maken zonder barrières op te werpen maar op het verhogen van de kansen in onze samenleving met taal als belangrijk sociaal element. Het werk, het Vlaamse huis, uw thuis, is nog niet af. Ik wil mij verder hard inzetten om de constructiefouten van dit Vlaamse huis te wijten aan een onvolkomen staatshervorming weg te werken en om de levenskwaliteit en het geluk van een ieder in dat huis nog te verbeteren en dit met de deuren en de vensters wijd open voor ieder die van onze gemeenschap wil deel uitmaken. 20
Ik dank u. 21