STUK 645 (2016-2017) Nr.1 VLAAMSE GEMEENSCHAPSCOMMISSIE DE RAAD ZITTING 2016-2017 9 NOVEMBER 2016 INTERPELLATIE EN VRAAG OM UITLEG Commissie voor Onderwijs en Vorming van woensdag 9 november 2016 INTEGRAAL VERSLAG Hebben aan de werkzaamheden deelgenomen: Vaste leden: de heer Bruno De Lille, voorzitter, mevrouw Liesbet Dhaene, de heer Paul Delva Ander lid : de heer Dominiek Lootens-Stael Verontschuldigd: mevrouw Khadija Zamouri 1450
- 2 - INHOUD 1. Interpellatie (R.v.O., art. 62) Interpellatie van de heer Dominiek Lootens-Stael tot de heer Guy Vanhengel, collegevoorzitter bevoegd voor Begroting, Onderwijs, Vorming en Studentenzaken, betreffende de gezondheidsrisico s bij de consumptie van vlees van onverdoofd afgeslachte dieren in de Vlaams-Brusselse scholen 2. Vraag om uitleg (R.v.O., art. 60) Vraag om uitleg van de heer Bruno De Lille aan de heer Guy Vanhengel, collegevoorzitter bevoegd voor Begroting, Onderwijs, Vorming en Studentenzaken, over de daling van studenten die kiezen voor de studierichting onderwijs 3. Regeling van de werkzaamheden
- 3-1. Interpellatie (R.v.O., art. 62) Interpellatie van de heer Dominiek Lootens-Stael tot de heer Guy Vanhengel, collegevoorzitter bevoegd voor Begroting, Onderwijs, Vorming en Studentenzaken, betreffende de gezondheidsrisico s bij de consumptie van vlees van onverdoofd afgeslachte dieren in de Vlaams-Brusselse scholen De heer Dominiek Lootens-Stael (Vlaams Belang): Uit een rondvraag die het Vlaams Belang jaren geleden deed bij de Vlaams-Brusselse scholen bleek dat in heel wat scholen ook halalvoedsel wordt geserveerd. Zowat vijf jaar geleden serveerde trouwens reeds meer dan 10% van de Vlaamse scholen in Brussel enkel en alleen halalvlees dus ook aan kinderen die helemaal niet islamitisch zijn. Dat halalvoedsel is vaak afkomstig van dieren die onverdoofd werden afgeslacht. Vooreerst zijn er natuurlijk de morele bezwaren die men kan opperen tegen deze manier van slachten, waarbij dieren nodeloos aan pijn en stress worden onderworpen. Uit een rondvraag van IPSOS bleek 88% van de inwoners in dit land tegen het onverdoofd slachten te zijn; en zelfs bij moslims is twee derde niet gekant tegen het verdoofd slachten. Maar naast de bezwaren die men kan uiten vanuit moreel oogpunt, zijn er ook belangrijke gezondheidsproblemen bij deze manier van slachten. Dit bleek enkele jaren geleden reeds uit de documentaire La vérité si je mange van de Franse zender France 5. Overeenkomstig de wettelijke voorschriften van de EU dient de slachting plaats te vinden na de verdoving van het dier. Daarbij moet het hoofd van het dier naar beneden gericht te zijn, waarbij de slokdarm correct afgebonden moet worden. Er bestaat echter één uitzondering op deze EU-voorschriften, en dat is dus voor rituele slachtingen. Een rapport van deskundigen, waarin de gezondheidsrisico s in verband met rituele slachtingen werden genoemd, had onlangs al veel aandacht gekregen. Er wordt benadrukt, dat en we citeren uit het rapport - het feit, dat men bij deze slachtmethode in feite niet in staat is de slokdarm van het dier af te binden zeer schadelijk voor de gezondheid van het slachtproduct is. De maaginhoud van het geslachte dier stroomt door de slokdarm terug en komt terecht in de anatomisch direct aangrenzende luchtpijp. Het gestreste dier ademt ondertussen sterk door en transporteert de maaginhoud, die rijk is aan allerlei kiemen, naar de longen. Daar kunnen de ziekteverwekkers gemakkelijk in het bloed terechtkomen. De doorbloeding wordt in de doodsstrijd bovendien nog bevorderd door alle belangrijke organen van bloed te voorzien, zodoende verspreidt het besmette bloed zich in het hele lichaam. Afgezien daarvan veroorzaakt de stress van de overlevingsstrijd heftige krampen, die ertoe leiden, dat het hele slachtgebied door urine en fecaliën verontreinigd wordt. Van slachthygiëne kan dus geen sprake zijn. Einde citaat. In bovenvernoemde documentaire op de Franse televisie mocht ook de gerespecteerde toxicoloog Jean-Louis Thillier zijn zeg doen. Thillier is niet van de minste: hij is auteur van talrijke werken over voedselveiligheid en is tevens ook directeur of voorzitter van Euroscience Consulting. Thillier gaf over het onverdoofd slachten de volgende commentaar en ik citeer opnieuw: Deze toename van de besmetting van gehakt door Escherichia coli (bacteriën, die dodelijk kunnen zijn) houdt volgens mij verband met de toenemende consumptie van halal- respectievelijk koosjer vlees [ ], omdat dit zoveel bacteriën bevat, die
- 4 - voor de mens dodelijk kunnen zijn. Ieder jaar sterven er in referentieland Frankrijk meer dan 100 kinderen aan de gevolgen van vergiftigingen door gehakt. Zowel uit morele overwegingen (de praktijk van het onverdoofd slachten op zich) als uit gezondheidsoverwegingen is het dus onaanvaardbaar dat we in onze scholen dit soort voedsel aan onze kinderen zouden serveren. Daarenboven zou een verbod op dit soort van voedsel in onze scholen op geen enkele wijze de godsdienstbeleving van islamitische kinderen in het gedrang brengen. Het argument van godsdienstvrijheid gaat helemaal niet op in dit debat en is sowieso per definitie ondergeschikt aan het argument van de volksgezondheid en de gezondheid van onze schoolgaande jeugd. Nieuw-Zeeland bv. is s werelds belangrijkste exporteur van halalvlees. Alle ritueel geslachte dieren worden hierbij vooraf verdoofd door middel van elektronarcose: een pijnloze verdovingstechniek waarbij schapen of runderen een elektrische schok krijgen en daardoor ogenblikkelijk ongevoelig worden voor pijn. Ze zijn zich bijgevolg ook niet bewust van de stuiptrekkingen die ze meteen na de schok vertonen. Hun toestand valt te vergelijken met een epilepsieaanval. Als er geen slachting volgt, is het dier anderhalve minuut later opnieuw bij bewustzijn. Dat bewijst dat dieren die verdoofd worden door middel van elektronarcose nog in leven zijn op het moment van de slacht. Dat is een belangrijke voorwaarde voor moslims om verdoving te aanvaarden en vlees van verdoofde schapen als halal te beschouwen. Het vlees van dieren die op dergelijke wijze onder verdoving geslacht worden in Nieuw-Zeeland, draagt duidelijk een halalcertificaat. Maar tegen halalvlees van verdoofd geslachte schapen en runderen blijven een deel van de moslims in dit land zich verzetten, onder invloed van een fundamentalistische stroming binnen de islam. De vraag of halalvoedsel een plaats heeft in onze scholen, is een ander debat. Het Vlaams Belang heeft daar een duidelijk standpunt over, maar daar gaat het hier niet om. We stellen vast dat er vandaag de dag nu eenmaal heel wat halavoedsel in onze scholen wordt geserveerd, en dat er bij een deel van dat voedsel het deel afkomstig van onverdoofd geslachte dieren dus naast een ethische kwestie ook een belangrijk gezondheidsprobleem is. Heeft de collegevooriztter enig zicht op de herkomst van het halalvoedsel in onze scholen? Bestaat er een garantie dat dit vlees enkel afkomstig is van dieren die verdoofd werden alvorens te worden geslacht? Indien niet, zou het niet wenselijk zijn om bij de aanbesteding van schoolmaaltijden of bij de aankoop van voedsel door de scholen de verplichting op te leggen om enkel en alleen vlees aan te kopen van dieren die werden geslacht na verdoving los dus van het feit of het al dan niet om halalvlees gaat? Werden de scholen, toeleveranciers, grootkeukens die werken voor de scholen en de ouders reeds op de hoogte gebracht van de mogelijke gezondheidsproblemen die gepaard kunnen gaan met de consumptie van onverdoofd afgeslachte dieren? Of worden ouders in het ongewisse gelaten over het feit dat hun kinderen halalvoedsel geserveerd krijgen en over de mogelijk dodelijke gezondheidsrisico s die daarmee gepaard gaan?
- 5 - Worden ouders tout court op de hoogte gesteld wanneer een school enkel halalvoedsel aanbiedt, ook voor Brusselse kinderen die niét islamitisch zijn? Voorzien alle scholen van ons net in een volwaardig alternatief (vlees) voor leerlingen en/of ouders die uit gezondheidsoverwegingen of uit morele overwegingen geen vlees van onverdoofd afgeslachte dieren wensen te eten? Collegevoorzitter Guy Vanhengel: Ik wens er eerst en vooral op te wijzen dat - bij ons weten - er in de Nederlandstalige scholen in Brussel geen dieren afgeslacht worden, wat de woordvolgorde in de titel van de vraag lijkt te suggereren. De zinsconstructie klopt niet, maar dat is eigenlijk leerstof van het 5 de leerjaar lager onderwijs en daar ga ik niet verder op in. De heer Dominiek Lootens-Stael (Vlaams Belang): De titel kan op meerdere manieren gelezen worden. Collegevoorzitter Guy Vanhengel: Hoe en waarmee de verschillende Brusselse scholen hun leerlingen spijs en drank voorzetten, behoort tot de volledige autonomie van de school. Dat kan betekenen dat de ene school geen aanbod heeft, een andere school enkel soep aanbiedt op de middag, een derde school één menu aanbiedt, en voor een andere school er de keuze is uit verschillende menu s. Welke communicatie de scholen rond hun voedsel voeren - en hoe expliciet die is - behoort eveneens tot de autonomie van de lokale school of het betrokken schoolbestuur. Het gemeenschapsonderwijs hanteert een aankoopprocedure voor vlees en gevogelte waarbij verdoofd geslacht een doorslaggevend criterium is. Indien er geen zekerheid is over de slachtwijze -verdoofd of onverdoofd-, wordt het vlees niet aangekocht. Vanuit het vrij onderwijs kregen we de boodschap dat ze geen richtlijnen hebben op het vlak van verwerking van vlees afkomstig van onverdoofd geslachte dieren in schoolmaaltijden. Ze wijzen er op dat schoolkeukens de verplichting hebben zich te houden aan de regelgeving die trouwens geldt voor alle grootkeukens. Heel wat gemeentescholen werken samen met de Brusselse Keukens of Sodexho. Men liet ons weten dat er geen halalmaaltijden worden geserveerd, maar dat er wordt voorzien in een alternatief indien er varkensvlees op het menu staat. Wat betreft uw vraag over mogelijke gezondheidsproblemen kan ik u melden dat er heel wat richtlijnen bestaan over de kwaliteit en hygiëne van de schoolkeukens en -maaltijden. Die richtlijnen worden uitgeschreven door het Federaal Voedselagentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV). Op de website van het departement onderwijs staat het als volgt omschreven: Voedselveiligheid is het voorkómen van voedselvergiftiging, voedselintolerantie, voedselbederf, voedselallergieën en andere mogelijke risico's die met de bereiding en manipulatie van voedsel verband houden. Het Federaal Voedselagentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen speelt via passende maatregelen en kwaliteitsbewaking een cruciale rol in die voedselveiligheid. Ook de kleine of grote leveranciers van schoolmaaltijden of ingrediënten voor schoolmaaltijden moeten deze richtlijnen volgen. Voor zover de administratie kon nagaan,
- 6 - zijn er geen (recente) specifieke waarschuwingen inzake gezondheidsrisico s voor vlees dat afkomstig is van dieren die onverdoofd geslacht zijn. De website van het departement Onderwijs meldt ook dat het FAVV moet geïnformeerd worden over alles wat de voedselveiligheid in gevaar brengt of kan brengen. Elke burger die een product vindt dat schadelijk zou kunnen zijn voor de gezondheid, moet dat aan het FAVV melden. Het VGC-raadslid, burger zijnde, kan dus zijn vermoedens aangeven op www.favv.be/meldingsplicht/. Vervolgens zal het FAVV wellicht zijn melding grondig en op een wetenschappelijk onderbouwde manier onderzoeken op haar merites, en desnoods strenge richtlijnen uitvaardigen waar ook de schoolkeukens als deel van de voedselketen zullen moeten op inspelen. De VGC is rechtstreeks inrichtende macht van 3 scholen voor buitengewoon onderwijs. In Zaveldal -secundair onderwijs- worden aan de leerlingen ontbijt en middagsoep aangeboden, die beiden vleesloos zijn. De Kasterlindenscholen bieden de keuze tussen een vegetarisch menu en een menu met vis, vlees of gevogelte, waarbij het halalaspect geen criterium voor aankoop is. De heer Dominiek Lootens-Stael (Vlaams Belang): Als ik het goed begrepen heb, zou het serveren van halalmaaltijden enkel voorkomen in het vrij onderwijs. Het is dus best mogelijk dat er in het Brussels Nederlandstalig onderwijs reeds slachtoffers vielen ingevolge het eten van vlees dat afkomstig is van onverdoofd geslachte dieren en dat dit helemaal niet geweten is. Ik ben van oordeel dat de scholen waar de VGC inrichtende macht van is, preventief zouden moeten geïnformeerd worden over de gezondheidsrisico s verbonden aan het nuttigen van halalvoeding. Ik zal dan ook een motie van aanbeveling indienen. Collegevoorzitter Guy Vanhengel: Ik ben bereid de bevindingen die u hier naar voor bracht over te maken aan het FAVV en zal hun standpunt ter zake opvragen. 2. Vraag om uitleg (R.v.O., art. 60) Vraag om uitleg van de heer Bruno De Lille aan de heer Guy Vanhengel, collegevoorzitter bevoegd voor Begroting, Onderwijs, Vorming en Studentenzaken, over de daling van studenten die kiezen voor de studierichting onderwijs De heer Bruno De Lille (Groen): De VLHORA, de Vlaamse Hogescholenraad, telt elk jaar in oktober het aantal studenten in de hogescholen en de studiekeuzes die ze maken. Zeer opvallend is de daling van het aantal studenten voor het studiegebied Onderwijs. De afgelopen vijf jaar daalt het aantal studenten met 15% - wat erg veel eis - en ten opzichte van het vorige academiejaar met 5,42%. Zowel de studierichtingen voor het kleuter, lager als het secundair onderwijs worden met deze daling geconfronteerd. In het licht van het debat dat we net voor de vakantie hebben gevoerd over het tekort aan leerkrachten in het onderwijs is dit geen goed nieuws. De studenten die nu niet aan een opleiding beginnen, zullen dan ook niet de leerkrachten zijn die we in 2020 nodig zullen hebben om onze Brusselse ketjes aan de top te brengen.
- 7 - Het stelt ook vragen bij de effectiviteit van de campagnes die hier werden voorgesteld om het leerkrachtenberoep aantrekkelijker te maken. Hebt u kennis kunnen nemen van deze cijfers van de VLHORA? Kan u ons de cijfers en evolutie bezorgen van de inschrijvingen voor de studierichting onderwijs van de Brusselse hogescholen en andere onderwijsinstellingen die dit aanbieden? Recente cijfers geven aan dat er slechts 12% van het Brusselse lerarenkorps een lerarenopleiding in Brussel heeft gevolgd. Zijn er nieuwe cijfers over de instroom? Dit is van belang voor de wervingscampagnes als bv. blijkt dat 80% van het Brusselse lerarenkorps zijn lerarenopleiding buiten Brussel kreeg. Ondanks de acties die de VGC onderneemt om het leerkrachtenberoep aantrekkelijk te maken, dalen de inschrijvingen jaar na jaar. De bestaande campagnes hebben het tij niet kunnen keren. Welke mogelijke bijkomende of nieuwe acties ziet u om te garanderen dat in 2020 voldoende leerkrachten klaar staan in het Brussels onderwijs? Hebt u over deze zorgwekkende evolutie contact opgenomen met uw collega in de Vlaamse Regering? De heer Paul Delva (CD&V): Ik sluit me aan bij de vragen van collega De Lille. Wanneer we spreken over het leerkrachtenberoep, spelen 4 elementen een cruciale rol. De vraagsteller haalt er één aan, nl. het kwantitatieve criterium, het aantal studenten dat zich inschrijft in de lerarenopleiding. Een tweede element in het debat, is het gegeven dat het aantal leerlingen in de Brusselse Nederlandstalige scholen in de komende jaren fors zal stijgen, gelet op de demografische evolutie en het feit dat we aan capaciteitsuitbreiding doen. Derde element in het debat is de vraag of het profiel van de studenten die instromen sterk genoeg is om jaren blijvend voor een klas te staan. Dat brengt me bij het vierde element : de job wordt moeilijker, zeker in een grootstad en zeker in Brussel. Tal van kinderen zijn in het begin van hun schoolcarrière de instructietaal onvoldoende machtig, tal van kinderen komen uit sociaal achtergestelde gezinnen. Ik ben bezorgd over de combinatie van deze 4 elementen en had graag de visie van de collegevoorzitter ter zake vernomen. Collegevoorzitter Guy Vanhengel: De gegevens van de VLOHRA waarop u uw vraag baseert, komen voort uit een persbericht dat de betreffende instelling half oktober 2016 de wereld instuurde. De cijfers hebben betrekking op het volledige Nederlandstalig onderwijs in Vlaanderen en Brussel. Ik las dit bericht net als u met veel aandacht en werd eveneens gealarmeerd door de negatieve cijfers voor het studiegebied Onderwijs. Als reactie hierop vroeg ik de administratie van de Vlaamse Gemeenschapscommissie om de gegevens van de Nederlandstalige lerarenopleidingen in Brussel onder de loep te nemen. Algemeen beschouwd kan ik u meedelen dat de inschrijvingen voor de studierichting Onderwijs van de Nederlandstalige hogescholen in Brussel dit academiejaar teruglopen. Maar in vergelijking met 5 jaar geleden is er geen uitzonderlijk grote terugval. Daar waar we dit academiejaar over 1.304 inschrijvingen spreken, ging het in 2011-2012 over 1.377 ingeschreven studenten, dus 73 studenten minder.
- 8 - We zien dit academiejaar wel een daling in het aantal zogenaamde generatiestudenten in de geïntegreerde lerarenopleidingen 1 aan Erasmushogeschool Brussel en Odisee. Naast de bacheloropleidingen zijn er de specifieke lerarenopleiding na master en de bachelorna-bachelor, die te volgen zijn aan verschillende Nederlandstalige instellingen voor hoger onderwijs. Voor deze categorie beschik ik niet over een langdurige vergelijking, maar is er geen spectaculaire daling op te tekenen bij het vergelijken van de inschrijvingen voor de academiejaren 2014-2015 en 2015-2016. Daarnaast worden er ook leraren opgeleid in de specifieke lerarenopleidingen die CVO Coovi en CVO Lethas Brussel aanbieden. Ook hiervoor kan ik geen eenzijdig negatieve tendens vaststellen. Collega De Lille, u geeft in uw vraagstelling aan dat 12% van het lerarenkorps, in Brussel zijn opleiding heeft genoten. Het exacte percentage Brusselse leerkrachten die hun opleiding in Brussel volgden, is zowel voor de VGC als voor de Vlaamse Gemeenschap niet gekend. De match tussen afgestudeerden in de databanken hoger onderwijs enerzijds en de personeelsdatabank anderzijds op basis van rijksregisternummer, wordt niet standaard door de Vlaamse Gemeenschap gemaakt. In het Taskforcerapport 2012 staat dat 12,2% van de Brusselse leerkrachten zijn basisdiploma aan de Erasmushogeschool Brussel behaalde en nog eens 19,8% aan de toenmalige HUB- Ehsal. Op basis hiervan concludeerde men dat het grootste aantal leerkrachten zijn basisdiploma aan Brusselse instellingen voor hoger onderwijs behaalde, gevolgd door instellingen voor hoger onderwijs uit Leuven. Dit zijn tot op heden de, door de betrokken administraties, meest recente en gevalideerde gegevens. Het aantal inschrijvingen in de lerarenopleidingen in Brussel bleef stabiel tot 2015. De daling voor het huidige academiejaar is enigszins opmerkelijk. Toch zal nog moeten worden bevestigd of dit een éénmalig gegeven is, dan wel de inzet van een dalende evolutie. We zouden dit ook eens moeten vergelijken met het aantal afgestudeerden in het secundair onderwijs. Als daar de groep relatief kleiner wordt, is het niet abnormaal dat ook het aandeel van afgestudeerden dat intekent voor een lerarenopleiding relatief daalt. Om tegen 2020 voldoende leerkrachten te hebben is het vooral relevant om te weten wie effectief een diploma behaalt én doorstroomt als leerkracht in het Nederlandstalig onderwijs in Brussel én er ook als leerkracht blijft werken. De VGC neemt al verschillende jaren acties in het kader van het promoten van het leerkrachtenberoep en het lesgeven in Brussel in het bijzonder. Daarbij wordt ingezet op verschillende doelgroepen. De leerlingen uit de derde graad van het secundair onderwijs willen we warm maken om te kiezen voor de lerarenopleiding (in Brussel). Studenten die de lerarenopleiding volgen, willen we motiveren om hun stages in Brussel te doen en aan de slag te gaan in het Nederlandstalig onderwijs in Brussel. Meerdere acties zijn voorzien voor het academiejaar 2016-2017. Zo komt er een nieuwe promotiecampagne in de Brusselse bioscopen en ontwikkelen we een starterpakket voor nieuwe leerkrachten in Brussel. De reguliere activiteiten binnen Lesgeven in Brussel, waarmee we zowel scholieren, studenten als leerkrachten aanspreken, worden ook verder gezet. 1 Generatiestudent = student die zich voor het eerst inschrijft met een diplomacontract voor een professioneel of academisch gerichte bachelor in het Vlaams hoger onderwijs en op 1 februari van het lopend academiejaar nog is ingeschreven.
- 9 - Ik verwacht trouwens ook dat de zeer grote toename van kinderen voor de speelpleinwerking en de exponentiële groei van monitoren en hoofdmonitoren, zal bijdragen om het aantal roepingen om les te geven te laten stijgen. Dat was in het verleden ook al het geval. Op uw laatste vraag over het contact met de Vlaamse Regering over deze thematiek, kan ik u melden dat ik hierover (nog) geen rechtstreeks overleg had met Vlaams minister Hilde Crevits. Wel plant de Vlaamse Gemeenschap in december de publicatie van een lerarenmonitor waarin gegevens over de instroom in de lerarenopleiding, alsook personeelsgegevens en kenmerken onder de loep worden genomen. De heer Bruno De Lille (Groen) : Het is inderdaad heel belangrijk de monitor goed op te volgen. Het probleem is niet Brusselgebonden. Indien de daling zich ook buiten Brussel - nog sterker - doorzet en Brussel rekruteert grotendeels leerkrachten die buiten Brussel gevormd zijn, betreft het wel een Brussels probleem. Daarbij komt dat het leerlingenaantal tegen 2020 enorm zal toenemen. Beide evoluties versterken mekaar en zijn niet wenselijk. Dat de daling in Brussel lager ligt, hangt wellicht samen met het feit dat het aantal studenten lager ligt. Het imago van Brussel zal daar ongetwijfeld mee te maken hebben. Collegevoorzitter Guy Vanhengel: Daar was men inderdaad bevreesd voor. Globaal genomen telt Brussel meer studenten dan in 2015. De gebeurtenissen van maart 2016 wogen gelukkig nauwelijks op het aantal inschrijvingen in de Nederlandstalige Brusselse universiteiten en hogescholen. Ik vroeg vorige maand de cijfers op om te weten of de weerslag van maart 2016 zich zou manifesteren op dit vlak. De heer Bruno De Lille: Ik ving andere geruchten op. Alleszins zal dit thema opgevolgd worden. Het is belangrijk extra in de verf te zetten dat studeren in Brussel best aangenaam is. 3. Regeling van de werkzaamheden De Commissie beslist dit punt te behandelen in haar vergadering van 23 november 2016, na de hoorzitting over het EduXL Charter. De nota in verband met mogelijke terreinbezoeken aan brede scholen zal worden overgemaakt aan de commissieleden.