Ketenanalyse zandwinning 2014

PAGINA i van 13 Ketenanalyse zandwinning 2014 Opdrachtgever: Stuurgroep MVO Besteknummer: - Projectnummer: 540613 Versie: 1.0 Status: Uitgegeven door: Oosterhof Holman Beheer B.V. Postbus 6 9843 ZG Grijpskerk

PAGINA 1 van 13 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 2 2 Beschrijving van de waardeketen... 3 2.1 Omschrijving van de activiteiten... 3 2.2 Partners binnen de waardeketen... 4 2.3 De waardeketen schematisch... 5 3 Identificatie en calculatie van de emissies... 6 3.1 Bronanalyse... 6 3.2 Scope-indeling bronnen... 6 3.3 Dataverzameling en calculatie van scope 1 emissies over 2014... 7 3.4 Dataverzameling en calculatie van scope 3 emissies over 2014... 7 3.5 Totale emissies in de waardeketen over 2014... 9 4 Reductiemogelijkheden... 10 4.1 Vrachtwagens... 10 4.2 Handling op het land... 10 4.3 Operationele fase zuiger... 10 5 Conclusie en aanbevelingen... 11 5.1 Beperkten van emissies... 11 5.2 Behalen van reductiedoelstellingen... 10 5.3 Hernieuwde analyse... 12

PAGINA 2 van 13 1 Inleiding Oosterhof Holman is sinds eind 2011 gecertificeerd op niveau 5 van de CO 2 prestatieladder. Certificering vindt plaats op basis van een portfolio die eenmaal per jaar wordt aangeboden aan een geaccrediteerde instelling die de certificering verzorgd. Onderdeel van het portfolio is een tweetal analyses van koolstofdioxide genererende activiteiten. Deze analyses dienen betrekking te hebben op de meest materiële scope 3 emissies van Oosterhof Holman. In eerste instantie is het dus noodzakelijk te bepalen welke scope 3 emissies het meest substantieel zijn. Het inzichtelijk maken van de scope 3 emissies dient te geschieden conform de door het GHG protocol voorgeschreven methode. Een beschrijving van de methode evenals de scope 3 emissies van Oosterhof Holman staan omschreven in de rapportage Kwantitatieve analyse scope 3 emissies. Uit de kwantitatieve analyse blijkt dat de aankoop van asfalt (upstream) voor Oosterhof Holman de meest substantiële scope 3 emissie is. Een andere kernactiviteit van Oosterhof Holman, namelijk het winnen en verkopen van spuitzand, komt in de kwantitatieve analyse niet direct naar voren als de meest materiële scope 3 emissie, maar wordt wel als zodanig gezien. Dit rapport heeft betrekking op de exploitatie van zandland Garijp gedurende 2014. Doel Het doel van deze analyse is het inzichtelijk maken van de keten(partners) en de daarbij behorende activiteiten. Met de verkregen inzichten kunnen alle mogelijke emissiebronnen worden geïdentificeerd. De bijbehorende activiteitendata kunnen daarna in overleg met de ketenpartners worden vastgesteld. Vervolgens kunnen de gegevens worden vermenigvuldigd met een conversiefactor waarmee de emissies in tonnen CO 2 kunnen worden berekend.

PAGINA 3 van 13 2 Beschrijving van de waardeketen Deze ketenanalyse gaat over het product zand afkomstig van de zandput Zandland Garijp. De put is gelegen nabij het dorpje Garijp in de provincie Friesland en biedt een goede ontsluiting via de N31. De put is in eigendom van Oosterhof Holman en is al geruime tijd in productie. Ook de komende jaren zal hier nog zand worden geproduceerd. Garijp Figuur 1: Zandland Garijp 2.1 Omschrijving van de activiteiten Periodiek wordt er met behulp van diepzuigers zand van de putbodem gezogen. Dit zand wordt met behulp van water en waterpompen in een naastgelegen depot gespoten waar het door een bulldozer wordt verplaatst. Het verplaatsen van zand is een noodzakelijke handeling om te voorkomen dat het zand met het water terugspoelt in de put. Een hydraulische kraan wordt vervolgens ingeschakeld om het laatste overtollige water te verwijderen door geulen te graven. Wanneer er voldoende zand in het depot is gezet vertrekken de diepzuigers, bulldozer en hydraulische kraan richting de volgende klant. Oosterhof Holman verbruikt tijdens het uitvoeren van haar werkzaamheden voornamelijk zand uit haar eigen put Zandland Garijp. Wanneer dit het geval is wordt veelal een vrachtwagen van Oosterhof Holman naar de zandput gestuurd. Eenmaal bij de put aangekomen wordt de vrachtwagen met behulp van een ter plaatse zijnde laadschop geladen. Een volle lading betekend in de praktijk 25 m³ zand. Het zand wordt vervolgens naar een bouwplaats van Oosterhof Holman getransporteerd waar het ter plaatse wordt gestort en verwerkt.

PAGINA 4 van 13 2.2 Partners binnen de waardeketen De activiteiten zoals deze worden omschreven in 2.1 worden gedeeltelijk uitgevoerd in eigen beheer en deels uitbesteed. Het eigenlijke productieproces, het zuigen en in depot zetten van zand, wordt sinds 2013 uitgevoerd door Nautilus Zandwinning BV. Deze onderneming is in 2013 opgericht om de zandwinning voor KWS Infra BV, Oosterhof Holman en Van der Wiel Transport BV en derden te verzorgen. Diepzuiger Nautilus behoorde voorheen tot de vloot van Aannemingsbedrijf Christiaan den Dekker BV en is inclusief bemanning en leidinggevende overgenomen door de drie hiervoor genoemde partijen. Periodiek wordt Nautilus opgeroepen om productiewerkzaamheden uit te voeren (zie onder). Het verladen van zand wordt voornamelijk uitgevoerd in eigen beheer. Het transporteren van zand wordt verzorgd door eigen vrachtwagens indien het eigen projecten betreft danwel door derden die zand aankopen ( de klant zelf ).

PAGINA 5 van 13 2.3 De waardeketen schematisch Onderstaande afbeelding geeft een indruk van de waardeketen zoals deze van toepassing is op Oosterhof Holman. De groene pijlen geven een handeling aan, de grijze pijlen geven een transport weer en de vierkanten geven een locatie aan. De productie evenals het transport naar het depot worden in dit geval verzorgd door Nautilus Zandwinning. Een groot deel van de bewerking wordt ook uitgevoerd door Nautilus Zandwinning, een kleiner deel wordt uitgevoerd door Oosterhof Holman. Het transport van het depot naar een bouwplaats of eindverbruiker wordt verzorgd door Oosterhof Holman of door derden. Figuur 2: Schematische weergave waardeketen zand

PAGINA 6 van 13 3 Identificatie en calculatie van de emissies 3.1 Bronanalyse Allereerst moet er worden bepaald welke apparatuur (bronnen) emissies veroorzaken. Een zogeheten bronanalyse is uitgevoerd in samenwerking met Nautilus Zandwinning. De volgende hoofdbronnen zijn geïdentificeerd: 1) Telescoopkraan; 2) Bedrijfsauto s; 3) Hydraulische kraan; 4) Vrachtwagens; 5) Zuiger; 6) Vlet; 7) Waterpomp; 8) Bulldozer; 9) Shovel. Al deze bronnen kunnen worden ingedeeld in de categorie mobiele verbranding. 3.2 Scope-indeling bronnen Conform het handboek van de CO 2 prestatieladder kunnen de bronnen worden ingedeeld in directe emissies, indirecte emissies van ingekochte elektriciteit, warmte of stroom en overige indirecte emissies. Tabel 1: Scope-indeling van de bronnen Categorie Directe emissies (scope 1) Indirecte emissies van ingekochte elektriciteit, warmte of stoom (scope 2) Overige indirecte emissies (scope 3) Telescoopkraan Bedrijfsauto s Hydraulische kraan Vrachtwagens Zuiger Vlet Waterpomp Bulldozer Laadschop Aan de hand van tabel 1 kan er worden geconcludeerd dat het merendeel aan bronnen valt binnen de categorie overige indirecte emissies. Deze bronnen zijn allemaal in het beheer van Nautilus Zandwinning. De directe emissies komen voort uit bronnen die in het beheer zijn van Oosterhof Holman.

PAGINA 7 van 13 3.3 Dataverzameling en calculatie van scope 1 emissies over 2014 De scope 1 emissies van de bronnen zoals deze worden genoemd in tabel 1 worden bepaald met behulp van aannames en informatie afkomstig van de administratie. De conversiefactoren zijn van de website http://co2emissiefactoren.nl/ In onderstaande tabel staan de scope 1 emissies over 2014 samengevat weergegeven. Tabel 2: Scope 1 emissies over 2014 Categorie CO 2 emissie (ton) Bedrijfsauto s 2 (1,9%) Laadschop 105 (98,1%) Totaal 107 (100%) Bedrijfsauto s De laadschopmachinist van Oosterhof Holman rijdt dagelijks van huis (Giekerk) naar de zandput en terug, een totale afstand van 38 km. Bij 220 werkdagen per jaar, en 500 km aan dienstritten (bijvoorbeeld naar het hoofdkantoor en/of de werkplaats) wordt de totale afstand 8.860 km. Per km wordt een conversiefactor van 213 gram CO 2 toegepast (dieselauto, middel, voertuiggewicht tussen 1.050 en 1.450 kg). De CO 2 emissie als gevolg van woon-werkverkeer en dienstritten bedraagt in 2014 (afgerond) 2 ton. Laadschop De laadschop en eventueel ander materieel van Oosterhof Holman heeft, zo blijkt uit de bedrijfsadministratie, in 2014 in totaal 32.475 liter diesel verbruikt voor het uitvoeren van werkzaamheden. De gebruikte conversiefactor voor diesel is 3.230 gram CO 2 per liter. De CO 2 emissie in 2014 als gevolg van het gebruik van de laadschop bedraagt 105 ton. De laadschop is derhalve verantwoordelijk voor het overgrote deel van emissies, die in totaal 107 ton bedragen. Op een totale afzet van 37.213 m³ betekent dit 2,8 kg CO2 emissie per m³ zand. 3.4 Dataverzameling en calculatie van scope 3 emissies over 2014 Tabel 3: Scope 3 emissies over 2014 Categorie CO 2 emissie (ton) Zandproductie 268 (29,9%) Vrachtwagens 629 (70,1%) Totaal 897 (100%)

PAGINA 8 van 13 Zandzuiger De scope 3 emissies van de zandzuiger worde bepaald met behulp van gegevens afkomstig van Nautilus Zandwinning. De werkzaamheden met betrekking tot het zuigen van zand zijn opgedeeld in vier fasen: (1) Demontage van de zuiger; (2) transport van de zuiger; (3) Montage van de zuiger; (4) Operationeel. Voor fase 1 t/m 3 wordt geen aparte CO 2 footprint berekend, omdat aannemelijk is dat deze minimaal is ten opzichte van de operationele fase. De operationele fase omvatte de periode van 06-10-2014 tot 21-11-2014, in totaal circa 7 weken. In die periode is ca. 136.000 m³ zand gewonnen, waarbij door de Nautilus, de bulldozer, vlet, waterpomp e.d. in totaal 83.000 liter gasolie (diesel) is verbruikt. De gehanteerde conversiefactor is 3 230 g /L (diesel). De CO 2 emissie als gevolg van het zandproductie in 2014 bedraagt 268 ton. Op een totale productie van 136.000 m³ betekent dit 2,0 kg CO 2 emissie per m³ zand. Vrachtwagens In 2014 is er slechts minimaal geleverd aan de eigen werken (bron: jaarverslag OH 2014). Vandaar dat besloten is om emissies ten behoeve van transport als scope 3 te rapporteren. De uitstoot van broeikasgassen door goederenvervoer (vrachtwagens) wordt berekend door het aantal tonkilometers te vermenigvuldigen met emissiefactoren uit de categorie goederenvervoer. Een tonkilometer is een eenheid voor de afstand die een ton goed in een bepaald transportmiddel aflegt. De emissies per tonkilometer zijn berekend middels een schatting van de gemiddelde belading van het type vrachtvervoer, het percentage productieve kilometers en het omwegpercentage. De vrachtwagens die het product naar een bouwplaats of eindverbruiker brengen, nemen per vracht circa 25 ton (ca. 17 m³) zand mee. Er wordt aangenomen dat zandland Garijp een verzorgingsgebied heeft van 50 km, een retour zal dus gemiddeld 100 transportkilometers opleveren. Het is belangrijk dat hierbij wordt opgemerkt dat de vrachtauto s weer leeg terugkomen, maar dat toch met 2500 tonkilometers gerekend wordt per vracht. In totaal werd er 37.213 m³ zand 1 afgevoerd in 2014. Dit komt overeen met 2.189 vrachten. Het totaal aantal tonkilometers wordt hiermee bijna 5,5 miljoen. De gehanteerde conversiefactor is 115 gram CO 2 per tonkilometer (goederenvervoer, vrachtwagen, meer dan 20 ton). De totale CO 2 emissie als gevolg van het transport bedraagt 629 ton. Op een totale afzet van 37.213 m³ betekent dit 16,2 kg CO 2 emissie per m³ zand.

PAGINA 9 van 13 3.5 Totale emissies in de waardeketen over 2014 Totale emissies (scope 1 en 3) De directie en indirecte CO 2 emissies van Zandland Garijp bedragen over het jaar 2014 in totaal 1.004 ton CO 2. Tabel 4: Totale emissies over 2014 Categorie CO 2 emissie (ton) Scope 1 268 (10,7%) Scope 3 897 (89,3%) Totaal 1.004 (100%) Emissies per m³ zand Per kubieke meter zand bedraagt de CO 2 emissie 22,0 kg voor het jaar 2014. Dit is over de waardeketen verdeeld zoals aangegeven in onderstaande tabel. Tabel 5: Totale emissies per m³ zand Categorie CO 2 emissie (kg/m³) Productie (zandzuiger) 2,0 (9,1%) Bewerking (laadschop) 2,8 (13,0%) Transport (vrachtwagen) 16,9 (77,7%) Facilitair (personeel) 0,1 (0,2%) Totaal 22,0 (100%)

PAGINA 10 van 13 4 Reductiemogelijkheden Op basis van het inzicht verkregen in hoofdstuk 3 kunnen reductiemogelijkheden worden beschreven. De belangrijkste bron voor CO 2 emissie is en blijft het transport, met bijrollen voor productie en handling. 4.1 Behalen van reductiedoelstellingen Met betrekking tot de zandketen, zoals deze is omschreven voor zandland Garijp, heeft Oosterhof Holman het voornemen de emissies voortkomend uit deze activiteiten te verminderen. Voor de langere termijn (tot 2020) stelt Oosterhof Holman zich ten doel de emissies voortkomend uit deze zandketen te verminderen met 10% ten opzichte van het referentiejaar 2010. Voor de kortere termijn (tot 2013) wenst Oosterhof Holman haar emissies voortkomend uit deze zandketen te verminderen met 5%. 4.2 Vrachtwagens De vrachtwagens die het transport van het depot naar de eindverbruiker verzorgen zijn verantwoordelijk voor 78% van de totale emissies zoals deze in dit rapport staan omschreven. De emissies kunnen worden beperkt door het transport, dat nu veelal wordt verzorgd door 6x8 of 8x8 vrachtwagens, te laten verzorgen door een trekker met oplegger. 4.3 Handling op het land Bij eventuele vervanging van de laadschop op locatie moet, om CO 2 emissies te verminderen, moet het brandstofverbruik een belangrijk aanschafcriterium zijn. Dit is ook van belang voor de exploitatiekosten. 4.4 Operationele fase zuiger Veel aandacht moet er blijven voor de Nautilis, de zandzuiger die ingezet wordt voor productie. Deze is gemodificeerd teneinde een efficiency verbetering, m.a.w. meer kubieke meters zand per liter diesel, te realiseren. Nieuwe mogelijkheden moeten bij voorkeur worden onderzocht en ingevoerd.

PAGINA 11 van 13 5 Conclusie en aanbevelingen 5.1 Beperken van emissies De totale emissies aan CO 2 bedroegen in 2014 in totaal 22,0 kg per m³ zand, en 1.004 ton voor Zandland Garijp in zijn geheel. In onderstaande taartdiagrammen valt de onderverdeling per bron te zien. Totale CO2 emissies per bron (ton) 0,2% 10,5% 26,7% 62,6% Bedrijfsauto's Laadschop Zandproductie Vrachtwagens Totaal CO2 emissies in kg/m³ zand 0,2% 9,1% 13,0% 77,7% Productie (zuiger) Transport (vrachtwagens) Bewerking (laadschop) Facilitair (personeel) Reductiemogelijkheden moeten vooral gezocht worden in het brandstofverbruik van de laadschop, en het verminderen van CO 2 emissie ten gevolge van transport. Het eerste ligt binnen de scope van Oosterhof Holman, de tweede daarbuiten omdat indirecte emissies zijn gedaan door klanten.

PAGINA 12 van 13 5.2 Hernieuwde analyse Reductiemogelijkheden moeten vooral gezocht worden in het brandstofverbruik van de laadschop, en het verminderen van CO 2 emissie ten gevolge van transport en zandwinning. Ten aanzien van dit laatste geldt dat Oosterhof Holman zijn invloed heeft vergroot op de CO 2 uitstoot t.g.v. zandwinning omdat Oosterhof Holman aandeelhouder is van Nautilus zandwinning. Voorheen werd een aannemer (Christiaan den Dekker) ingehuurd. Dit betekent dat reductiedoelstellingen, in overleg met de ketenpartners en collega aandeelhouders, in principe gemakkelijker te implementeren zouden moeten zijn. 5.3 Vergelijking met 2011 Gezien het ontbreken van de scope 3 emissies in 2012 en 2013 kan op dit moment niet worden bepaald of de reductiedoelstellingen gehaald worden. Dit heeft als gevolg dat er in deze tussenrapportage geen conclusies t.a.v. dit punt worden beschreven. Vergeleken met 2011, het jaar waarin wel zandwinning heeft plaatsgevonden, zijn de volgende conclusies te trekken. Er werd in 2011 in absolute getallen 857 ton CO2 uitgestoten, wat zich toen vertaalde in 22,0 kg/m³ zand. Toen was 81% van de CO 2 emissies toe te wijzen aan transport. De resultaten in 2014 zijn vergelijkbaar. 5.4 Aanbevelingen De stuurgroep MVO moet nieuwe doestellingen voor zandwinning opstellen en communiceren/overleggen met ketenpartners en collega aandeelhouders. Deze ketenanalyse moet medio 2016 herhaald worden om dan opnieuw te bekijken of de reductiedoelstellingen behaald zijn c.q. kunnen worden.