Notitie: Samen Sterk in Brabant VOORSTEL 1. In te stemmen met het voortzetten van Samen Sterk in het Buitengebied (SSiB); 2. In te stemmen met verbreding van het werkgebied van SSiB naar heel Brabant, onder de titel Samen Sterk in Brabant (nog steeds afgekort als SSiB); 3. In te stemmen met het beleggen van SSiB als een gezamenlijke taak bij de drie Brabantse Omgevingsdiensten, waarbij de continuïteit meer gewaarborgd is; Deze voorstellen worden via het BPO ter besluitvorming voorgelegd aan de besturen van de deelnemers aan SSiB (met name de gemeenten): de Algemene Besturen van de drie Brabantse Omgevingsdiensten. INLEIDING In 2009 is Samen Sterk in t Buitengebied (SSiB) van start gegaan als proefproject in Zuidoost Brabant. Hiermee werd beoogd, om met de inzet van toezicht en handhaving, de kwaliteit van het buitengebied te verbeteren. Mede vanwege de positieve eerste resultaten is het project begin 2012 verbreed naar Brabant Noord en Midden- en West Brabant. De eerste fase van SSiB stond vooral in het teken van opbouwen van netwerken en structuren, in de jaren daarna is het netwerk verder versterkt en uitgebouwd. Doel van de notitie De financiële toezegging van een aantal deelnemers eindigt aan het einde van dit jaar (31/12/2015). Daarom is nu het moment om met de deelnemers te spreken over de toekomst van het netwerk. Het gaat dan in de eerste plaats om de nut en de noodzaak van SSiB met als hoofdvraag of het de moeite waard is om door te gaan met SSiB. Een aantal partners hebben deze vraag afhankelijk gemaakt van een tweetal wensen voor een vervolg: 1. Het werkgebied van SSiB te verbreden naar heel Brabant (niet alleen buitengebied), 2. SSiB neer te zetten als een gezamenlijke taak en met een breder draagvak cq meer deelnemers. Het is van groot belang dat iedereen meedoet. Deze notitie zal deze wensen voor naaste de toekomst van SSiB behandelen, te beginnen met de werkzaamheden en resultaten van SSiB op dit moment, de wensen voor een vervolg en de consequenties daarvan. 1
Werkzaamheden en resultaten SSiB SSiB richt zich op dit moment, samen met de partners, op 3 bestuurlijk overeengekomen speerpunten: 1. Wildcrossen; 2. Stroperij; 3. Afvaldumping. De meerwaarde voor de individuele gemeente zit in het samen en gecoördineerd integraal optreden. Individuele gemeenten kunnen binnen deze speerpunten een beroep doen op SSiB voor lokaal maatwerk. Het bestuur kan de speerpunten wijzigen naar gelang de actualiteit. De werkwijze van SSiB is tenslotte breed toepasbaar. Binnen deze inhoudelijke speerpunten heeft SSiB een vijftal functies: 1. Signaleren van overtredingen, versterken oog en oorfunctie; 2. Meldpunt waar informatie wordt ontvangen en doorgezet naar partners, 3. Handhaven door eigen regiohandhavers of bevoegde partners, 4. Informatie registreren, analyseren en rapporteren; 5. Netwerken, ontmoeten en kennisdelen; Signaleren Het buitengebied is groot, de verantwoordelijkheid voor toezicht en handhaving is sterk versnipperd, de regelgeving is complex en omvangrijk én de toezichtlocaties zijn op voorhand niet altijd duidelijk. Om toch adequaat toezicht te kunnen houden op de genoemde speerpunten is arbeidsintensieve surveillance nodig. SSiB geeft de surveillance op een slimme (efficiënte en effectieve) wijze vorm, omdat het is opgebouwd uit verschillende schillen: - In het hart zitten de zogenaamde regiohandhavers, zij onderhouden het netwerk en breiden dit uit, zorgen dat signalen op de juiste plaats terecht komen en kunnen, in geval van urgentie en heterdaad, optreden namens de bevoegde partner en ook zelf overtredingen kunnen aanpakken. - In de tweede schil zitten de toezichthouders en handhavers van de deelnemende organisaties. Dat kan door de eigen organisatie plaatsvinden, dan wel door de partner als een afzonderlijk opdracht bij de Omgevingsdienst worden belegd. - In de derde schil zitten de andere buitengebied-medewerkers van de deelnemers die op andere taakvelden acteren; - In de vierde schil zitten organisaties, bewoners en recreanten die aanwezig zijn in het buitengebied. 2
Grafisch weergegeven (figuur 1): afnemende tijdbesteding aan netwerk toenemend aantal personen in groep Met dit professioneel aangestuurd netwerk worden vele ogen en oren gemobiliseerd, die misstanden signaleren, zodat deze kunnen worden aangepakt. Meldpunt Er is een centraal SSiB telefoonnummer en een gratis buiten-beter-app voor smartphones, waar burgers of andere handhavende instanties 24 uur per dag, 7 dagen per week, overtredingen en klachten kunnen melden. Meldingen komen in urgente gevallen rechtstreeks terecht bij het SSiB-handhavingsteam, of worden in minder urgente gevallen door SSiB doorgezet binnen het netwerk. Het registreren, oppakken en afhandelen van deze meldingen heeft hoge prioriteit. Het team heeft een 24-uurs piketdienst georganiseerd, zodat de bereikbaarheid van SSiB is gegarandeerd. De Provincie en Omgevingsdiensten werken momenteel aan de realisatie van één meldpunt voor milieuklachten in Brabant. Gekoppeld aan een adequate registratie moet het zo eenvoudiger worden zicht te krijgen wat er Brabantbreed met de vele meldingen gebeurt. Dat maakt terugkoppeling aan de melder beter mogelijk. Handhaven SSiB beschikt over 6,5 Fte aan eigen BOA s die het netwerk onderhouden, signaleren en in urgente gevallen zelf overtredingen oppakken. Het signaleren en melden van een misstand staat los van het oppakken daarvan. Het aanpakken van de misstand is een verantwoordelijkheid van de partner, die daarvoor bevoegd is. Regiohandhavers zetten een melding daarom in principe door aan het bevoegd gezag. 3
SSiB organiseert ook gezamenlijke actiedagen met diverse handhavers vanuit de 3 sporen (afval, stroperij en dumpingen). Informatie-analyse Binnengekomen meldingen leveren waardevolle informatie over de situatie in het buitengebied, belangrijk voor evaluatie en prioriteitsstelling in de plan-do-act cyclus. In de bijlage is een kaart opgenomen met gegevens over drugsdumpingen in het buitengebied in 2014 en 2015. Het meer en vaker op deze wijze analyseren en presenteren van de beschikbare informatie is een ontwikkelpunt voor de komende jaren. Evenals adequate terugkoppeling aan melders van signalen en informatie-analyse. Daar wordt op dit moment aan gewerkt. Daarnaast wordt, in opdracht van de Provincie, door de ODBN een business case uitgewerkt voor implementatie van een Boa Registratie Systeem (BRS). Indien dit BRS in uitvoering wordt genomen, wordt informatiegestuurde handhaving eenvoudiger voor SSiB. Medio 2014 is een SSiB communicatieplan opgesteld en geïmplementeerd voor interne en externe communicatie. Daaruit volgen zaken als twitter berichten, SSiB nieuwsflitsen, website, terugkoppelen van resultaten aan melders en aan deelnemers en de aanwezigheid van SSiB op beurzen en netwerkbijeenkomsten. Netwerk Samenwerken tussen handhavende instanties is de basis van SSiB. Ontmoeten, elkaar kennen en kennis delen zijn daarin belangrijke elementen. Bijvoorbeeld kennisdeling op het gebied van het Omgevingsrecht, dat opnieuw wordt gemodelleerd (met name Omgevingswet, nieuwe Wet Natuurbescherming). Kennisdeling binnen SSiB draagt bij aan het op niveau brengen en houden van handhavers. SSiB organiseert dit door netwerkbijeenkomsten te organiseren voor handhavers, waarop zij elkaar ontmoeten en kennis delen. Daarnaast voert SSiB vele bilaterale gesprekken met individuele gemeenten, om wensen en behoefte op te halen en maakt het gebruik van bestaande gremia (Omgevingsdiensten en BPO) voor bestuurlijke aansturing. Een praktijkvoorbeeld Casus asbestdumping: Op 2 januari 2013 ontvangt SSiB een melding over dumping van honderden asbestplaten in bosgebieden van Laarbeek, St. Oedenrode en Veghel. Buurtonderzoek door SSiB levert een ooggetuige, op die een voertuig met aanhangwagen kan beschrijven. Uit analyse blijkt het asbest afkomstig uit een varkensstal. Potentiële locaties binnen 5 km worden met hulp van de Gemeente in beeld gebracht en bezocht. Via het verhuurbedrijf wordt de aanhangwagen (met asbestsporen) en een verdachte opgespoord in Helmond. Vanwege een gevonden relatie met een drugscircuit wordt het dossier overgedragen aan de politie (RMT). Door samenwerking tussen SSiB, gemeenten, Staatsbosbeheer, politie en OM zijn de volgende resultaten behaald: In totaal 12 processen verbaal. Oplossingsgerichte, grensoverstijgende (keten)aanpak. Verbeterde informatiepositie (drugsproductie i.r.t. leegstaande stallen). Mogelijkheid tot het verhalen van kosten. Uitbreiding netwerk binnen de asbestketen. Pakkans(beleving) binnen doelgroep is verhoogd. 4
In het op 4 maart 2015 door het BPO vastgestelde Operationeel plan SSiB 2014 2016 is de werkwijze en aanpak van SSiB uitgebreider toegelicht. Resultaten van SSiB Uit de evaluaties van 2013 en ook van 2014 blijkt dat de aanpak van SSiB de volgende resultaten oplevert: Meldingen via ons telefoonnummer 0900 9965432; De pakkans en de pakkansbeleving versterkt (voorbeeld; via een vooruitgestuurde verkenner informeren wildcrossers elkaar via whatsapp over op handen zijnde handhavingsacties en blijven massaal weg uit het buitengebied); info verkregen van Motororganisatie Nederland (M.O.N., te Cuijk) Kennis en inzicht in de problemen in het buitengebied vergroot, Versterking van het netwerk op uitvoerend niveau, Expertise bij de regiohandhavers vergroot, Samenwerking in het veld verbeterd, Op onze site www.odbn.nl/ssib vindt u een volledig overzicht van de resultaten van onze activiteiten. Zie hier ook onder afvaldumping het praktijkvoorbeeld dumping XTC-afval n Landerd. WENSEN VOOR EEN VERVOLG De afgelopen jaren is fors geïnvesteerd in het opbouwen van het SSiB netwerk en dat heeft inmiddels tot bovengenoemde resultaten geleid. Het is duidelijk dat verdere verbetering nodig en mogelijk is, met name in de informatieanalyse en terugkoppelen van meldingen. Maar naast deze verbeteringen, die al in gang zijn gezet, hebben een aantal partners de dringende wens om: 1. Het werkgebied van SSiB te verbreden naar heel Brabant (niet alleen buitengebied), 2. SSiB neer te zetten als een gezamenlijke taak en met een breder draagvak, cq meer deelnemers, waarbij de continuïteit meer is gewaarborgd. Verbreden werkgebied naar heel Brabant Het buitengebied is geen op zichzelfstaand gebied. Een aantal problemen in het buitengebied is gerelateerd aan problemen die zich voordoen in het binnengebied (lees stedelijk gebied en industrieterreinen) en vice versa. Een actueel voorbeeld daarvan is de drugsproblematiek. In het stedelijk gebied kan een drugslaboratorium staan, waarvan het afval in het buitengebied (eventueel van een andere gemeente) gedumpt wordt. Leegstaande panden op bedrijventerreinen of leegstaande schuren in het agrarisch gebied zijn ook voorbeelden van risicovolle objecten, die SSiB kan monitoren en zo nodig (verdachte) signalen doorzetten aan het bevoegde gezag. De aanpak hiervan vraagt om bestuurlijk commitment om dit gezamenlijk aan te pakken. Samen Sterk in Brabant wordt dan vooral een netwerk van partners in buiten- én binnengebied. Er zijn in Brabant al diverse netwerken actief bij het bestrijden van drugscriminaliteit en de gevolgen daarvan (oa drugsafvaldumpingen). Deels overlappen deze 5
netwerken elkaar. SSiB versterkt in beide netwerken de informatiepositie en kan voor de verbinding zorgdragen. We willen dan ook intensief samenwerken met een ander BPOspeerpunt Samen tegen dumpen. Op deze wijze levert SSiB een bijdrage in het voorkomen of beperken van ondermijning van de maatschappij. Figuur 2 in de bijlage laat dit schematisch zien, met de meerwaarde van SSiB daarbij aangegeven. Het verbreden heeft als doel de bestaande netwerken onderling beter te laten samenwerken. In dit netwerk zijn het de regiohandhavers die als een soort van gebiedsregisseurs relaties onderhouden met de betrokken partners in Brabant. De hiervoor benodigde informatiedeling wordt georganiseerd binnen het in ontwikkeling zijnde Convenant Groene handhaving Noord-Brabant. Gezamenlijke taak met verbreed draagvlak (meer deelnemers) Het huidige netwerk is niet Brabantbreed georganiseerd, circa 1/3 van de Brabantse gemeenten heeft zich nog niet verbonden aan SSiB. Daardoor zijn er verschillen in het aantal ogen en oren dat in een gebied actief is en daardoor is de pakkans niet overal gelijk. Dit leidt er toe dat kwaadwillende hun activiteiten verplaatsen naar die gebieden met de laagste pakkans. Het gezamenlijk brabantbreed optrekken zou de aanpak van SSiB daarom versterken. Met name grensoverschrijdende activiteiten, zoals wildcrossen, kunnen dan beter worden aangepakt. SSiB zou een meer structureel karakter krijgen door het te gaan zien als een gezamenlijke taak en te beleggen bij de Omgevingsdiensten. De misstanden die SSiB bestrijdt zijn blijvend van aard, altijd zal er sprake zijn van een vorm van dumping, stroperij en wildcrossen. Inperken kan wel, uitbannen niet. Het werk is dus structureel. Dan is het ook logisch om het structureel te borgen en organiseren. Bijbehorende financiering behoort dan ook structureel te zijn, zodat continuïteit in de bedrijfsvoering meer gewaarborgd is. Op dit moment vraagt het van de projectleiding veel investering in tijd en geld om de financiering jaarlijks veilig te stellen. Bij meer structurele financiering kan deze tijd gestoken worden in de inhoud van het werk en daarmee dus ook in het realiseren van de gewenste resultaten. Het verbinden van SSiB vanuit het netwerk (zie figuur 1), legt de basis om de gesignaleerde problematiek integraal en eenduidig aan te pakken. Het model van Programmatisch handhaven is daarbij een passend instrument. Dit betekent dat planmatig, en met oog voor het te bereiken doel, de inzet van toezicht en bestuurs- en strafrechtelijke handhaving wordt bepaald. Bewuste keuzes over de inzet van handhaving worden gemaakt, op basis van vooraf geformuleerde doelen, waardoor de handhaving efficiënt en effectief plaatsvindt. Waarom verbreed en structureel doorgaan met SSiB? Samengevat zijn er de volgende voordelen om structureel en verbreed door te gaan als Samen Sterk in Brabant: 1. Een Brabant-breed (bestuurlijk) commitment voorkomt dat illegale activiteiten zich verplaatsen naar andere gebieden en daar weer ongestoord verder kunnen gaan. De pakkans en de beleving daarvan is groot. 6
2. De burger ziet één integraal optredende overheid: alle meldingen worden aangepakt. Een burger wordt niet doorverwezen naar een andere organisatie. Bij acties ziet de burger een samenwerking van verschillende partijen. 3. Het geeft een toekomstbestendige organisatie, die een scala aan problemen kan oppakken: de organisatie wordt zo neergezet dat deze bruikbaar is voor zowel de huidige problemen (zoals drugsafvaldumpingen) als de problemen van de dag van morgen ; 4. De problematiek van het stedelijk gebied en het buitengebied worden in verband gebracht met elkaar. Hierdoor kunnen mogelijke illegale praktijken al aan de bron worden aangepakt. Ondanks de verbreding blijft het zwaartepunt liggen bij het buitengebied. 5. Door de vele ogen en oren zien we meer, sneller en moeten we vaker optreden. Dit komt de kwaliteit van de omgeving ten goede. Bovendien wordt de schade van overtredingen (ook de financiële schade) in een groot aantal gevallen beperkt wanneer overtredingen sneller aan het licht komen. Er is een co-financieringsregeling vanuit het Rijk, die het mogelijk maakt maximaal 50% van de kosten van het verwijderen van drugsafval terug te krijgen. Het is dan dus van groot belang dat de dumping zo snel mogelijk wordt opgemerkt, zodat het schadebedrag en de restpost voor de grondeigenaar beperkt blijft. Financiële consequenties De structurele kosten van het netwerk worden geraamd op globaal 600.000,- per jaar voor geheel Noord-Brabant, inclusief informatie-analyse. De raming is gebaseerd op de ervaringen tot nu toe. Dit komt neer op gemiddeld 75% van de huidige kosten per deelnemer. De kosten voor het in stand houden en actief aansturen van het netwerk worden door het collectief (de deelnemers) gefinancierd. De kosten voor de opvolging van gesignaleerde overtreding zijn voor rekening van de afzonderlijke bevoegde gezagen. In de toekomst kan de bestuurlijke solidariteit worden versterkt door de opvolging van overtredingen gezamenlijk aan te pakken en gezamenlijk te financieren. Verdere procesgang Voor het einde van dit jaar moet er een besluit zijn genomen over het voortzetten van SSiB. Hiervoor worden de volgende stappen gezet: 1. Agendering in september 2015 in de Algemene Besturen (AB) van de drie Brabantse Omgevingsdiensten, met als doel dat de keuze wordt gemaakt om van SSiB een gezamenlijke taak te maken per 1 januari 2016, voor een langere periode. De bestuurlijk trekker SSiB komt het voorstel ondersteunen/toelichten in het betreffende AB-overleg van de Omgevingsdiensten. 2. Na instemming wordt de cyclus gevolgd om jaarlijks in het voorjaar in het BPO de evaluatie van het voorgaande jaar te bespreken en eventueel bestuurlijk bijstellen van de speerpunten en in het najaar het jaarplan en de begroting van het komende jaar. 3. Tussentijds worden voortgangsrapportages verzorgd via de BPO-nieuwsbrieven. Separaat daaraan ontvangt u tweemaandelijks de SSiB-nieuwsflits. In de tussentijd wordt het netwerk en de relatie met de individuele deelnemer stevig onderhouden, door regelmatig netwerkgesprekken te voeren op locatie van de deelnemer. 7
Bijlagen: 1. Kaart van Noord Brabant met vindplaatsen drugsafvaldumpingen 2. Netwerken Brabant breed 8
Samen Sterk in Brabant (SSIB) WERKENDAM WOUDRICHEM OSS AALBURG GRAVE 'S-HERTOGENBOSCH LANDERD CUIJK DRIMMELEN GEERTRUIDENBERG WAALWIJK HEUSDEN BERNHEZE MILL EN SINT HUBERT STEENBERGEN BERGEN OP ZOOM MOERDIJK HALDERBERGE ETTEN-LEUR RUCPHEN ROOSENDAAL ZUNDERT BREDA OOSTERHOUT DONGEN GILZE EN RIJEN ALPHEN-CHAAM VUGHTSINT-MICHIELSGESTEL UDEN LOON OP ZAND HAAREN SCHIJNDEL SINT ANTHONIS BOEKEL VEGHEL TILBURG BOXTEL SINT-OEDENRODE OISTERWIJK GEMERT-BAKEL LAARBEEK BEST SON EN BREUGEL GOIRLE OIRSCHOT HILVARENBEEK NUENEN CA HELMOND BOXMEER BAARLE-NASSAU EINDHOVEN GELDROP-MIERLO DEURNE WOENSDRECHT VELDHOVEN REUSEL-DE MIERDEN BLADEL EERSEL WAALRE HEEZE-LEENDE SOMEREN ASTEN Gemeente is deelnemer Gemeente is geen deelnemer BERGEIJK VALKENSWAARD CRANENDONCK Gemeente overweegt deelname Drugsdumping 2014 Drugsdumping 2015 Stand van zaken d.d. 16-6-2015 @SSiBBrabant
Bestuurlijk doel: Schoner en veiliger buitengebied Bestuurlijk doel: Voorkomen van vermenging boven- en onderwereld Focus: Aanpak wildcrossen, stroperij en afvaldumping Focus: integrale aanpak georganiseerde misdaad SSiB regiohandhavers in het veld Samen Sterk in Brabant Brabantse Waterschappen Brabants Landschap Natuurmonumenten Staatsbosbeheer Brabantse Omgevingsdiensten Politie Provincie Noord-Brabant Openbaar Ministerie 37 Brabantse gemeenten Alle Brabantse gemeenten Belastingdienst FIOD Inspectie SZW KMAR Douane Provincie Zeeland Provincie Noord-Brabant