Milieujaarverslag 2010 Sappi Lanaken NV over de milieuprestaties van 2010, in het kader van zijn EMAS III registratie



Vergelijkbare documenten
Milieujaarverslag. Sappi Lanaken NV

Milieujaarverslag 2014 Sappi Lanaken NV over de milieuprestaties van 2014, in het kader van zijn EMAS III registratie

Milieuverklaring Sappi Lanaken NV

Milieujaarverslag 2007

Milieuverklaring Sappi Lanaken NV

Milieuverklaring Sappi Lanaken NV

Sustainability factsheet

ANNEX BIJLAGE. bij de. Verordening van de Commissie

Milieujaarverslag. Sappi Maastricht BV

Toelichting ISO Milieuprestatiemeting versie 15 mei 2018

Energiezorgplan Van Dorp installaties bv Versie 3.0 (Summary)

Milieumanagementsysteem Avebe Foxhol

Hoeveel kost 1 ton stoom?

DUURZAAMHEIDSJAARVERSLAG 2014 DAF TRUCKS N.V.

FrieslandCampina Lochem Meet- en registratietabel

Arnold Maassen Holding BV. Verslag energieaudit. Verslag over het jaar G.R.M. Maassen

BIJLAGE V. Technische bepalingen inzake stookinstallaties. Deel 1. Emissiegrenswaarden voor de in artikel 32, lid 2, bedoelde stookinstallaties

Kom verder. Saxion. Kenniscentrum Design en Technologie Trends in energie voor bedrijven en bedrijventerreinen. Welkom. Jan de Wit, 20 juni 2012

Veiligheid en BBT/BREF. Annelies Faelens Departement LNE Afdeling Milieuvergunningen

Sustainability factsheet

Voortgangsrapportage CO 2 reductie 1 e helft 2014

3.B.2. Energiemanagementprogramma. Gebr. Swinkels Grondwerken b.v. Speltdijk RJ Helmond Tel

Energiezorgplan Van Dorp Installaties bv Versie 2.0 (summary)

Milieujaarverslag 201 van DAF Trucks N.V.

emissie broeikasgassen

ENERGIE MANAGEMENT ACTIEPLAN 2014

Lean and Green Award. Plan van Aanpak [NAAM BEDRIJF]

Duurzaamheidsverslag 2013

Handboek Energiemanagementsysteem

AFDELING VOORWAARDEN MET BETREKKING TOT GASTURBINES EN STOOM- EN GASTURBINE- INSTALLATIES

HET GROENSTE PAPIER TER WERELD spaart bomen spaart energie spaart water

Energie en emissiebeleid

niet-technisch rapport

Milieujaarverklaring. Sappi Maastricht BV

ENERGIE EN MILIEU VERBRUIKSCIJFERS ENERGIE ENERGIE-EFFICIËNTIE GASVERBRUIK

VolkerWessels Bouw & Vastgoedontwikkeling. Energie Managementplan

Voortgangsrapportage CO 2 reductie 1 e helft 2017

Een arbo en milieuzorgsysteem volgens ISO14001 en veilig werken op een ziekenhuislaboratorium

Milieuverklaring. Sappi Maastricht BV. The word for fine paper

VERSLAG EVALUATIE VAN EEN GPBV-INSTALLATIE

Voortgangsrapportage CO 2 reductie 1 e helft 2016

het groenste papier ter wereld spaart bomen spaart energie spaart water

Chain of Custody (of forest products) Chain of Custody (bij bosbouwproducten)

CO2 Review 2017

Energiezorgplan Van Dorp CO 2 Prestatieladder. Versie 4.0

26 maart bijeenkomst startnotitie m.e.r. Bio WKK Arnhem

(Voor de EER relevante tekst) (3) Verordening (EG) nr. 1221/2009 moet daarom dienovereenkomstig worden gewijzigd.

Afbeelding 2.1. Locatie Aviko en nabijgelegen Natura 2000-gebied Rijntakken

GER-waarden en milieu-impact scores hulpstoffen voor de afvalwaterzuivering. Heleen Pinkse

Vlaams beleid luchtverontreiniging en. milieuvergunningsaanvragen

Niet technisch rapport Biostoom Oostende nv

Stora Enso Langerbrugge

Ecologische Duurzaamheid

3.B.2 Energie Management Actieplan

Niet technisch rapport Biostoom Oostende nv

Datum Oktober 2017 GASTEC QA ALGEMENE EISEN

CO2-MEETPLAN INHOUDSOPGAVE 2 1. INLEIDING EN VERANTWOORDING 3 2. MEETMOMENTEN ORGANISATIE PROJECTEN 4

HANDBOEK ENERGIE- EN CO 2 - MANAGEMENTSYSTEEM EN16001 ISO 14064

Duurzaam ondernemen in Renkum

Ter certificering van de CO 2 -Prestatieladder. Status: Definitief versie 1.5 Datum opgesteld: 23 februari 2016 Auteur: M. Hoefsloot Handtekening:

Milieuzorgsystemen. Dirk Weydts Centexbel. een gezamenlijk initiatief van:

4.A.2 en 3.B.2 Kwaliteitsmanagement plan en Energiemanagement programma Prop Beplantingswerken v.o.f.

CO2-MEETPLAN INHOUDSOPGAVE 2 1. INLEIDING EN VERANTWOORDING 3 2. MEETMOMENTEN ORGANISATIE PROJECTEN 4

Voortgangsrapportage CO 2 reductie 2014

3.B.1 Energiereductieprogramma 2014 ten behoeve van de CO2 -Prestatieladder. Hollandridderkerk Groep

Milieujaarverslag. Over het jaar 2005 en e jaargang. Melis Gieterijen Tilburg

Handboek EnergieManagementSysteem

FUGRO GEOSERVICES B.V.

2016/ Ketenanalyse Papier. Rapportage: KAP 2017 Datum: Opgesteld door: Monique Harmsen Versie: 1.3

Papier - Algemene inleiding Papyrus en Japans papier door Wilma Papier, geschiedenis en fabricage door Bert. 21 april 2013 B OEKBINDERIJ PAPYRUS

Ketenanalyse Papier. Rapportage: KAP 2015 Datum: 21 augustus 2015 Opgesteld door: Rick Arts Versie: 1.1

CO 2 Managementplan. Verwaal Transport. Lia Noordergraaf-Verwaal Autorisatiedatum: Versie: 1.0

1. De relativiteit van de effluentkwaliteit

De volgende stap naar certificering!

Voortgangsrapportage CO 2 reductie 2013

VOETAFDRUK CONFORM DE CO 2

PEOPLE STAKEHOLDER(S) PEOPLE STAKEHOLDER(S)

Informatievergadering Geurbeheersplan. 24 November 2016

feiten& weetjes energiecentrale REC Alles wat je zou moeten weten... Hoe Hoe eigenlijk? zit het eigenlijk? De REC maakt van uw afval duurzame energie

Voortgangsrapportage CO 2 reductie 1 e helft 2013

Copyright by Katoen Natie en by Dicky voor de illustraties. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van

VolkerWessels Bouw & Vastgoedontwikkeling. Energiemanagementplan

14 april 2013 (JF) Energie Management Actieplan

Voortgangsrapportage CO 2 reductie 2016

Vlaamse bedrijven produceren minder afval en sorteren voortaan ook pmd

VOORSCHRIFTEN. behorende bij het ontwerpbesluit. betreffende de Wet milieubeheer voor de inrichting

Energie meetplan Conform niveau 3 op de CO 2 -prestatieladder 2.1

Energiezorgsysteem. & energiemetering KRONOS EUROPE 18/10/2018. H. Stas

Sappi Nijmegen Mill Nederland MILIEUVERKLARING 2004

3.B.2 Energiemanagementprogramma

De volgende stap naar certificering!

Implementatie administratieve organisatie en interne controle.

Voortgangsrapportage 3 CO 2 -Prestatieladder

COMPLIANCE MANAGEMENT VOLDOEN AAN WET- EN REGELGEVING COMPLIANCE MANAGEMENT. Vereenvoudigde verantwoording aan in- en externe stakeholders

Commissie Benchmarking Vlaanderen

Duurzaamheidsverslag 2014

Voortgangsrapportage 4 CO 2 -Prestatieladder

CARBON FOOTPRINT 2014

Transfertoets blok 5. Krantenpapier VAPRO B

Toelichting milieuneutrale verandering Abbott Healthcare Products B.V.

Transcriptie:

Milieujaarverslag 21 Sappi Lanaken NV over de milieuprestaties van 21, in het kader van zijn EMAS III registratie 1

Inhoudstafel Voorwoord Samenvatting / Summary Onze organisatie En waar staan we voor? Milieudoelstellingen - Lanaken Mill Milieueffecten - Grafieken en toelichtingen Begrippen- en afkortingenlijst Colofon Sappi Limburg Lanaken Mill Sappi Lanaken NV Montaigneweg 2 B 362 Lanaken Tel +32 ()89 719719 Lanaken.Mill@sappi.com www.sappi.com Verantwoordelijke uitgever: Edward de Vries, bedrijfsdirecteur Samenstellers: Carine Steegen, SHE Manager & SHEQ Systems Manager John Donners, Communications Manager Sappi Limburg In het kader van het gelijke kansenbeleid willen wij erop wijzen dat elke verwijzing in dit rapport naar de werknemer / hij ook moet geïnterpreteerd worden als de werkneemster / zij. Deze brochure werd gedrukt op papier geproduceerd door Sappi Limburg, 2

Verklaring Milieuverificateur Deze Milieuverklaring van Sappi Lanaken NV over de milieueffecten van 21, omvat de prestaties en ontwikkeling van beide Sappi Lanaken nv en Sappi Lanaken Press Paper, evenals voorgaande jaren. De verklaring werd onderworpen aan een verificatieonderzoek door DNV Certification. Volgende uitgave milieuverklaring Sappi Lanaken NV streeft ernaar om haar milieuverklaring over 211 uit te geven vóór juli 212. Deze milieuverklaring wordt ter beschikking gesteld via internet (www.sappi.com) en sappinet. Gedrukte exemplaren zijn op aanvraag via de portier verkrijgbaar. Voor Maastricht Mill werd een aparte milieuverklaring opgesteld. 3

Voorwoord EMAS 21. Na de jaren 28 en 29, waar de economische recessie ook zijn tol eiste binnen Sappi Lanaken nv, liet 21 weer een herstel zien van de productiecijfers ten opzichte van 29. Sappi Lanaken nv beschikt sinds 21 over een ISO-141 certificaat, waarbij de milieudoelstellingen integraal deel uitmaken van de bedrijfsdoelstellingen. In het kader van milieu mogen we stellen dat Sappi inspanningen verricht op haar belangrijkste milieu-aspecten. Op het gebied van water wordt continu gezocht naar waterbesparende maatregelen, met als bijkomende doelstelling dat de lozingseisen niet uit het oog mogen verloren worden. Dit blijft een belangrijk aspect daar de productie van pulp voor een hogere belasting van de waterzuivering zorgt dan een pure papierproductie. In dit kader past ook het milieu-aspect m.b.t. efficiënt grondstoffenverbruik. Hoe lager de stofverliezen zijn, hoe lager de belasting van de waterzuivering. Bovendien is het een voortdurende opdracht naar alternatieve grondstoffen te zoeken die zo weinig mogelijk belastend zijn voor de waterzuivering. Energieverbruik is niet alleen een belangrijk milieu-aspect, maar ook een belangrijke kost bij zowel de pulp- als de papierproductie. Vandaar dat ook volop gezocht wordt naar een zo efficiënt mogelijk opvolgingsproject na afloop van het huidige Electrabel-contract voor wat betreft de WKK. In het kader van synergie tussen de 2 Limburgse Sappi-bedrijven is één van de belangrijkste realisaties dat het afvalwaterzuiveringsslib van Sappi Lanaken tesamen met het slib van Sappi Maastricht verwerkt wordt tot absorptiekorrels voor koestallen, dat in Nederland goed wordt ontvangen en een gretige aftrek kent. Al deze inspanningen tonen aan dat Sappi Lanaken nv op een continu verbeterende wijze bezig is, en we willen u dit EMAS jaarverslag aanbieden ten teken van onze aandacht voor Mens, Milieu en Maatschappij. Lanaken, juni 211 Namens directie en management Edward de Vries Bedrijfsdirecteur Sappi Limburg 4

Samenvatting Organisatie Sappi Lanaken nv (Sappi) is onderdeel van het Zuid-Afrikaanse Sappi-concern en produceert jaarlijks met circa 6 medewerkers circa 49. ton houthoudend en bijnahoutvrij papier in rollen en vellen en circa 19. ton pulp. Bedrijfsproces Grond- en hulpstoffen worden per schip of per vrachtwagen aangevoerd. De grond- en hulpstoffen worden intern opgeslagen op diverse locaties conform wet- en regelgeving. De pulpproductie begint met de opslag van boomstammen, waarna ze ontdaan worden van hun schors. Daarna worden ze gekapt tot chips en vermengd met aangekochte chips. Deze chips worden verder gemalen tot fijne houtvezels, gewassen en gebleekt. Het papierproductieproces bestaat uit de stofvoorbereiding, de productie op de papiermachine en de nabewerking van de papierrollen. Een gedeelte van de rollen wordt verder versneden tot vellen. Tevens zijn er niet-procesgebonden activiteiten zoals de WKK, technische dienst, afvalwaterzuivering, intern transport en de brandwachten. Afvoer gereed product vindt plaats per vrachtwagen. Milieumanagementsysteem en vergunningen Bij Sappi Lanaken nv is een gecertificeerd milieumanagementsysteem (ISO 141 : 24) in werking. In het milieuzorgsysteem is geborgd dat wordt voldaan aan eisen in vergunningen en overige wet- en regelgeving middels de operationele beheersing van de (significante) milieu-aspecten. Jaarlijks worden milieudoelstellingen en streefdoelen opgesteld die afgeleid zijn en rekening houden met de effecten voorkomend uit onze activiteiten en aspecten. Hierbij zijn meerjaren- en jaarplannen instrumenten voor het behalen van de streefdoelen en doelstellingen. Hiervan wordt jaarlijks verslag gedaan in de gevalideerde milieuverklaring (EMAS). Er worden metingen, registraties, milieu-inspecties en audits uitgevoerd. Deze audits dienen voor o.a. beoordeling en naleving van wet-en regelgeving, maar ook ter controle van interne procedures en werkinstructies. Afwijkingen, tekortkomingen en klachten worden bijgestuurd door corrigerende en/of preventieve maatregelen. De effectieve werking van het milieuzorgsysteem wordt beoordeeld door het uitvoeren van een management review. Realisatie streefdoelen en doelstellingen De vooropgestelde doelstelling voor 21 terugdringen van het aantal externe milieumeldingen naar 5, werd gerealiseerd. Er werden 3 meldingen naar de overheid gestuurd, éénmaal tengevolge van een calamiteit met een bevroren leiding bij het lossen van een kleischip, en 2 keer tengevolge van het overschrijden van de lozingseisen omwille van runnabilityproblemen. Leeswijzer Deze milieuverklaring bestaat voornamelijk uit 2 grote delen : een eerste deel waarin beschreven wordt wie Sappi is en waar het voor staat. In een tweede deel worden de significante milieu-effecten toegelicht aan de hand van grafieken. 5

6

Onze organisatie Sappi Limburg werd opgericht op 1 november 26 en is de werknaam, of virtuele onderneming, die de Sappi-bedrijven van Lanaken en Maastricht verenigt, onder 1 naam, 1 directie en management. De oprichting van Sappi Limburg heeft geen invloed op de juridische structuur van de Belgische en Nederlandse vestigingen. Sappi Limburg groepeert de productieactiviteiten en ondersteunende diensten van beide vestigingen in Nederlands en Belgisch Limburg. Meteen mag het ook duidelijk zijn dat centrale en decentrale groepsdiensten, zoals : Research & Development, Supply Chain, IT, Accountancy, Logistics OPC, HR Shared Service Center ondergebracht in Sappi Netherlands Services BV, niet betrokken zijn in deze samenvoeging. Sappi heeft de kracht van beide bedrijven gebundeld om, door een grotere daadkracht en een bredere inzetbaarheid van mensen en middelen, te komen tot een sterkere marktpositie. De Sappi Limburg bundeling heeft uiteraard ook gevolgen voor de bedrijfsorganogrammen. Hierin werden volgende teams geïnstalleerd : o Managementteam Sappi Limburg (7 leden), dat zich focust op overkoepelende materies voor Sappi Limburg o Daarnaast werd voor beide bedrijven een Operations Management Team (OMT) geïnstalleerd. Hun opdracht is het beheren van de dagdagelijkse operaties. De voorzitters van beide OMT s zetelen in het Managementteam van Sappi Limburg. Veranderingen Er zijn geen noemenswaardige wijzingen te melden in organisatie, zorgsysteem en processen die van invloed zouden zijn op deze milieuverklaring. 7

Organogram Sappi Limburg Sappi Limited Manufacturing R&D Grondstoffen Mechanische pulp Chemische pulp Sales & Marketing Utilities Water Energie Sappi FPE Logistics Papierproductie Purchasing Productie Rollenafwerking Accounting PQM Vellenafwerking IT Supply Chain Inkoop / Facilitaire D Expeditie T&E Controlling HR Maintenance Sappi Limburg Directie & Mgmt Techniek Engineering SHE Technology De impact van Sappi Limburg wordt ook duidelijk in de bedrijfsfiche en productiefaciliteiten beschrijving van de nieuwe onderneming. Kerncijfers en data Bedrijfsfiche Lanaken Mill Maastricht Mill Sappi Limburg Bedrijfsoppervlakten 35 ha 14 ha Aantal medewerkers (FTE) 6,9 56,3 1.16,2 Capaciteit papiermachines Capaciteit pulpfabriek 49. ton 19. ton 29. ton - 78. ton 19. ton Productie uitrusting Papiermachines Coatingmachines Kalanders Rollensnijmachines Vellensnijmachines Schoonsnijmachines Riemeninpaklijnen Palletinpaklijnen Rolleninpaklijnen 2 1 2 + 2 4 + 3 4 1 1 1 1 1 1 2 2 7 1 4 3 1 3 2 6 9 11 2 5 4 2 8

PM5 PM6 PM7 PM8 CTMP Opstartjaar Offcoater Laatste ombouw Productie stopgezet op 19.12.28 1962 1989 25 1968 1992 26 1986-21 1987 1989 3de lijn 23 4de lijn Producten houtvrij grafisch papier en karton houthoudend en bijna-houtvrij papier in rollen en vellen houthoudend en bijna-houtvrij papier in rollen chemisch, thermisch, mechanische pulp (fijnspar en populier) Gramgewicht gr/m2 2 4 65 115 6 8 Papierbreedte 4,25 mm 4,8 mm 7,4 mm Productiefaciliteiten Machinesnelheid 85 m/min 115 m/min 137 m/min 7 refiners 15 t/min Capaciteiten 29, ton/j 195, ton/j 298, ton/j 17, ton/j (luchtdroog) Producten Sappi Limburg bedrijven Producten Maastricht Mill Lanaken Mill Houtvrij grafisch papier en karton PM6 PM7 Magno Hanno Quatro Royal Xpress Houthoudend grafisch papier Royal Press (rollenpapier) Royal Print (vellenpapier) Mechanische pulp voor houthoudend papier 2-4 gr/m2 2-4 gr/m2 2-25 gr/m2 7-115 gr/m2 PM7 / PM8 6-115 gr/m2 6-115 gr/m2 CTMP 9

Luchtfoto s Sappi Limburg bedrijven Sappi Limburg Lanaken Mill Sappi Limburg Maastricht Mill 1

En waar staan we voor?... Sinds 27 is het Duurzaamheidcharter van toepassing, waarin de SHEQ filosofie van 1998 geïntegreerd werd in het Duurzaamheidbeleid. De aandacht voor Mens, Milieu en Maatschappij (People, Planet & Prosperity) geeft aan dat er volle aandacht wordt geschonken aan Veiligheid en Gezondheid, Milieu en Kwaliteit. Het Duurzaamheidcharter Uit het Sappi Ltd Duurzaamheidcharter werd het Europese Management Statement afgeleid. 11

Gebaseerd op het Duurzaamheidcharter en het Europese Management Statement heeft Sappi Limburg de transformatie doorgevoerd van haar vroegere SHEQ-beleid naar een breder Duurzaamheidbeleid. Op basis van de Sappi strategieën en het Duurzaamheidbeleid formuleert Sappi Limburg haar jaardoelstellingen en actieplannen. Doelstellingen die een lange termijnvisie weergeven voor een periode van 5 jaren. De Sappi Limburg doelstellingen zijn de basis voor de jaaractieplannen van beide bedrijven en hun respectievelijke bedrijfsafdelingen. 12

13

Milieudoelstellingen - Lanaken Mill De 3 belangrijkste milieu-aspecten voor 21 - op basis van de milieu-analyse - binnen Sappi Lanaken Mill blijven : energieverbruik zowel bij de pulpaanmaak (ontbaster/chipper en refining) als in het papierproductieproces (stofvoorbereiding en papiermachines) waterverbruik (inname van vers water) gebruik van grondstoffen (hout en cellulose). Omwille van transparantie en overzichtelijkheid werden hier enkel de belangrijkste 3 aspecten toegelicht, overige aspecten kunnen op verzoek worden toegelicht. Energieverbruik : Het energieverbruik op zich is geen milieu-effect, wel de energie-aanmaak. De energieaanmaak veroorzaakt wel milieu-effecten (zure regen en klimaatverandering), maar zorgt lang niet altijd voor een hoge milieubelasting. Bepalend voor de milieubelasting zijn de soort brandstof, en het rendement en de emissies van het verbrandingsproces. Sinds eind jaren negentig wordt binnen Sappi Lanaken enkel nog gebruik gemaakt van aardgas (en biogas) als brandstof, waardoor de emissies zo laag mogelijk gehouden worden. Het biogas wordt verbrand in een biogasmotor waardoor de emissies omgezet worden in groene energie. Hierbij worden de meetprogramma s voor de emissies van de stoomketels maandelijks uitgevoerd en opgevolgd om tijdig te kunnen bijsturen. Waterverbruik : Onze waterhuishouding blijft een continu aandachtspunt, zowel naar verbruik als naar emissies toe. Dit om mee de watervoorraad te helpen beheersen en de vervuiling van de waterlopen te beperken. Ten behoeve van het papierproductieproces wordt water uit het Albertkanaal onttrokken, maar deze hoeveelheid wordt minstens ook terug geloosd. Onze eigen afvalwaterzuivering zorgt voor de verwijdering van vervuilende stoffen. Grondstoffen : Het gebruik van grondstoffen (hout en cellulose) kan een bijdrage leveren aan het broeikaseffect. Hout is echter ook één van de weinige hernieuwbare grondstoffen, en voor elke boom die gekapt wordt voor de productie van papier, worden 4 nieuwe aangeplant. Door het aankopen van resthout en dun hout (van zagerijen en bosbeheer), wordt vermeden dat dit afval verbrand wordt daar dit als grondstof aangewend wordt. Binnen Sappi wordt dan ook veel aandacht geschonken aan het gebruik van gecertificeerd hout (PEFC en FSC) en COC waarbij enkel gebruik gemaakt wordt van hout afkomstig van duurzame beheerders van bossen. Doelstellingen 21 o Terugdringen van het aantal externe milieumeldingen tot 5. In kalenderjaar 21 hebben we slechts 3 keer een overschrijding van de lozingseisen hoeven te melden, en dit ondanks een volledige bezetting van de beide papiermachines. Dit is voornamelijk te wijten aan een aangepaste werkwijze binnen de afdeling AWZ met betrekking tot bijsturingsmogelijkheden. 14

Doelstellingen 29 o Aanvragen van een nieuwe milieuvergunning. De opgelegde studies (COD, cadmium en mercaptanen, grondwater, controle geluidsmetingen) werden uitgevoerd en goedgekeurd. Voor het oppompen van grondwater en de lozingseis voor cadmium werd een nieuwe vergunning verleend met dezelfde loopduur als onze algemene milieuvergunning, namelijk tot juni 226. Doelstellingen 211 o Terugdringen van het aantal externe milieumeldingen tot 3. Er is een dalende tendens merkbaar, waarbij een aangepast productiepakket - op vraag van de klant met een lagere bleking een belangrijke rol speelt. Ons doel is om continue verbetering na te streven. Hiertoe worden jaarlijks de nodige organisatorische en financiële middelen voorzien (in 21 voornamelijk projecten m.b.t. energiebesparing en verlaging van de belasting van de afvalwaterzuivering, en dit voor een totaal investeringsbedrag van 1.95. ) die ons toelaten om dit bredere doel en specifieke jaardoelstellingen te bereiken. Toetsing aan BAT-BREF Onderstaande tabel is de meest actuele BAT/BREF voor de activiteit het dichtst aanleunend bij onze productie-activiteiten. (Geïntegreerde mechanische pulp en papierfabrieken : zoals newsprint, LWC en SC papierfabrieken.) Parameter Eenheid Emissieniveau Lanaken 29 Lanaken 21 bij gebruik BBT BOD (*) kg/ton,2 -,5,39,46 COD kg/ton 2, - 5, 4,7 3,76 Zwevende kg/ton,2 -,5 1,8 1,6 bestanddelen (**) P (fosfor) kg/ton,4 -,1,1,1 N (stikstof) kg/ton,4 -,1,19,1 Debiet effluent m 3 /ton 12-2 24,1 22,1 (***) Primaire energie-input GJ/ton 17,6 12,2 11,6 15

(*) De stijging van de BOD is voornamelijk te wijten aan een slechte maand december, waarbij voornamelijk cassé van PM7 zorgde voor veel cassé in de nabezinkers terwijl tegelijkertijd de zeefbandpers stuk liep. (**) De zwaardere belasting blijft door de productie van hoge witheid CTMP. Toch is er een verlaging merkbaar dankzij een aangepaste werkwijze binnen de afdeling AWZ met betrekking tot bijsturingsmogelijkheden. (***) Daar onze vergunningseis voor COD een concentratie-eis is en geen vracht-eis, is het zeer moeilijk meer water te besparen daar bij vermindering van het debiet, de concentratie nog hoger zal worden en we meer overschrijdingen van onze COD-norm veroorzaken. In dit kader werden gesprekken gevoerd met VMM, waarbij de uitgevoerde EPAS-studie als uitgangspunt dient. Door de volle bezetting van de machines zien we dit jaar een tegengesteld beeld van vorig jaar : de meeste absolute cijfers zijn gestegen (verbruiken, producties en emissies), terwijl de specifieke cijfers (gerelateerd aan de geproduceerde tonnen) een algemene daling vertonen. Geïntegreerd SHEQ managementsysteem binnen Sappi Lanaken NV Binnen Sappi Lanaken Mill wordt bewust gekozen voor een volledig geïntegreerd managementsysteem, gericht op duurzaam ondernemen, dat voldoet aan de eisen van zowel ISO-91, ISO-141 als OHSAS-181. Hiermee wil Lanaken Mill benadrukken dat om een goed functionerend bedrijf te managen, evenveel aandacht vereist is voor alle elementen : kwaliteit, milieu, veiligheid en gezondheid. Om te voldoen aan de voorwaarden voor het milieuzorgsysteem, werd als basis het milieuaspectenregister (en verder uitgebreid naar veiligheid en gezondheid als de 'risicoanalyse t.a.v. SHEQ-elementen') opgezet. Hierbij worden alle processen - zowel in normale als abnormale omstandigheden - in kaart gebracht met hun mogelijke milieuaspecten (en veiligheids- en gezondheidsrisico's). Voor al deze aspecten worden - volgens procedure - een aantal criteria gehanteerd om na te gaan in hoeverre dit proces een effect heeft op het milieu (en op veiligheid en gezondheid) : algemene criteria (weten regelgeving, corporate richtlijnen, publieke belangstelling, frequentie, radio-actieve bronnen, geurhinder), de invloed op de verschillende milieucompartimenten (water, lucht, afval, geluid, bodem) en het gebruik van grond- en hulpstoffen. Ook de reeds voorgekomen incidenten vormen een criterium. Afhankelijk van de hieruit bekomen eindscore, worden binnen de betreffende afdeling maatregelen gedefinieerd om deze effecten te minimaliseren, of worden er beheersmaatregelen vastgelegd (instructies, streefdoelen en/of doelstellingen, ). Dit alles wordt geborgd in een aantal documenten : management procedures voor afspraken die afdelingsoverschrijdend zijn en werkvoorschriften voor de afdelingsgebonden afspraken. De nodige keuringen en controles worden via dezelfde documenten vastgelegd. Binnen het zorgsysteem zijn ook afspraken vastgelegd m.b.t. het controleren van het blijven voldoen aan de nodige afspraken, alsook aan de wetgeving. Via specifieke sites op het internet worden wetswijzigingen opgevolgd en doorvertaald binnen de organisatie. D.m.v. interne audits wordt nagegaan in hoeverre de verschillende afdelingen voldoen aan de geldende wetgeving en procedures. Deze interne audits 16

worden periodiek uitgevoerd volgens een (door de directie) goedgekeurd auditplan door gekwalificeerde auditors. De resultaten van keuringen, controles, audits, opvolgen van wetgeving worden als basis gebruikt voor allerlei rapportages, waaronder ook de management review. Hierdoor kunnen conclusies getrokken worden en waar nodig bijgestuurd worden om zo een continu verbeterproces te garanderen. Milieu-inspectie brengt regelmatig controlebezoeken aan Sappi Lanaken Mill, waarbij in 21 enkel bezoeken werden gebracht omwille van monsternames van het effluent en het afvalwaterzuiveringsslib. We ontvingen geen formele terugkoppeling op onze rapportages in verband met de aanmaning van 29 met betrekking tot EDTA en DTPA. Externe audits In 21 maakte Sappi Lanaken nv geen deel uit van de steekproef voor wat betreft de externe audit van DNV voor het multi-site certificaat van Sappi Fine Paper Europe. De opmerkingen die gemaakt werden tijdens de audit in 29 zijn afgehandeld. In maart 211 werd Sappi Lanaken opnieuw extern geauditeerd. De resultaten hiervan worden in de milieuverklaring van volgend jaar meegenomen. Interne audits De geplande interne audits van 21 werden in alle afdelingen uitgevoerd op het einde van het jaar, uitlopend naar 211. De planning voor de interne audits voor 211 werden gepland voor het einde van het jaar. De vaststellingen werden gerapporteerd en indien nodig ook verder opgevolgd. Er is een dalende trend merkbaar in het aantal vastgestelde tekortkomingen, de focus ligt voornamelijk op documentbeheer en organogrammen. Milieu-incidenten 21 In 29 werden 38 meldingen geregistreerd, tegen 262 in 21. Deze betreffen intern waargenomen incidenten. De grootste verbetering werd gerealiseerd bij de overtredingen van de lozingseisen die intern gemeten worden (externe lozingen, bv. COD, BOD,, er waren geen overschrijdingen voor wat betreft de temperatuursmetingen), en ook het aantal incidentele lozingen van de papiermachines naar de waterzuivering (interne lozingen). De gemelde olielekkages waren technische mankementen, waarbij een relatief kleine hoeveelheid via het riool in de waterzuivering terechtkwam en daar opgevangen werd. De gemelde opmerking m.b.t. geur werd door onze eigen medewerkers in de fabriekshal waargenomen, en had te maken met een lek in een doseerleiding. De melding onder afval heeft te maken met een foutieve lossing in een kleitank, waardoor het gemengde product niet meer bruikbaar was en als afval diende afgevoerd te worden. 17

Afdeling Diverse Interne lozing Geluid Afval Lucht Olielek Externe lozing Geur Bodem Totaal Extern Human Resources Supply Chain PM7 12 1 13 PM8 11 11 RM 4 1 1 232 238 Techniek Alg. leiding V&M Totaal 27 1 1 232 1 262 Wetgeving De belangrijkste van toepassing zijnde wetgeving is Vlarem I en Vlarem II waarin de hinderlijke inrichtingen beschreven staan met de daarvoor geldende voorwaarden voor exploitatie. Daarbij horen dan Vlarebo (m.b.t. bodem) en Vlarea (afval). De huidige milieuvergunning is geldig tot 226, ook voor de lozingseis voor Cadmium en het oppompen van grondwater. Uit de uitgevoerde periodieke audits zijn geen tekortkomingen naar boven gekomen. Milieu-effecten Lanaken Mill - Grafieken en toelichting In onderstaande gerapporteerde cijfers is een aansluiting gezocht met de significante aspecten cq. wettelijke rapportages. De hier niet-genoemde kernindicatoren hebben een waarde en zijn derhalve niet opgenomen in deze verklaring. A. Directe milieu-aspecten (direct te beïnvloeden / beheersen) 1) Input in het proces Door de volle bezetting van de machines in 21, krijgen we een tegengesteld beeld dan in 29 (vele economische stilstanden) : de productiecijfers zijn hoger dan vorig jaar, terwijl de specifieke cijfers (per ton) lager zijn. Het verbruik van onze overige grond- en hulpstoffen per ton bruto productie vertoont een vrij stabiel patroon. Besparingen m.b.t. verbruik van kanaalwater moeten nauwlettend in het oog gehouden worden i.v.m. concentratie-eisen van de lozingsparameters. 18

Pulpproductie - hoeveelheid in ton 16. 14. 12. 1. 8. 6. 138.421 139.899 143.296 18.435 131.95 4. 2. 26 27 28 29 21 12.. Waterinname - Inname in m3 Inname kanaalwater Inname grondwater Inname drinkwater 3 Waterinname per ton bruto productie - Hoeveelheid in m3 per ton bruto productie Drinkw ater per ton bruto productie Grondw ater per ton bruto productie Kanaalw ater per ton bruto productie 1.. 8.. 6.. 4.. 2.. 139. 136. 176. 191. 164. 9. 7 5 2. 1. 1 6 2. 9. 9 1. 8. 9 5. 9. 9 8 3. 26 27 28 29 21 25 2 15 1 5 19,7 2,3 2,1 26 27 28 29 21 22,3 2 7.. 6.. 5.. 4.. 3.. 2.. 1.. Ingekocht stroomverbruik - Stroomverbruik in kwh (links) - stroomverbruik in kwh per ton bruto productie (rechts) 583.938. Stroomverbruik 59.118. 592.524. Stroomverbruik per ton bruto productie 59.338. 577.54. 26 27 28 29 21 14 12 1 8 6 4 2 S tro o m verb ru ik in kw h p er to n b ru to p ro d u ctie 2.5. 2.. 1.5. 1.. 5. Gasverbruik - Verbruik in GJ (links) / Verbruik in GJ per ton bruto productie (rechts) Totaal gasverbruik 1.587.17 1.58.775 1.46.446 Gasverbruik per ton bruto productie 1.188.121 1.444.29 26 27 28 29 21 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 V erbruik in GJ per ton bruto 1.. 8. 6. 4. 2. Stoom - Hoeveelheid in ton (links) / Hoeveelheid in ton/ton bruto (rechts) Totaal stoomproductie Stoomproductie per ton bruto productie 2 1,8 1,6 1,4 1,2 1,8,6,4 911.26 934.585 892.637 753.441 88.826,2 26 27 28 29 21 Hoeveelheid in ton / ton bruto 19

6. Materiaalefficiëntie (totaal gebruikte materialen) Totaal grond- en hulpstoffen Grond- en hulpstoffen per ton bruto productie 1,2 4. 2. 515.63 521.535 514.26 418.995 528.518 26 27 28 29 21 1,8,6,4,2 Hoeveelheid in ton / ton bruto Voor de materiaalefficiëntie werden de vezelstoffen (hout), coatinggrondstoffen, overige chemicaliën en emballage in rekening gebracht. 2) Output van het proces In 21 is er een stijging geweest van de bruto productie (voornamelijk door de marktsituatie), en hierbij tegelijkertijd ook de afvalproductie. De cijfers met betrekking tot de output van het proces vertonen dezelfde tendensen tengevolge van de evolutie van de bezetting van de machines. Bruto papierproductie in ton 6 5 4 3 2 1 49584 51766 49162 398827 498654 26 27 28 29 21 2

Stroom opgewekt door WKK - Hoeveelheid in kwh 4. 35. 3. 25. 2. 15. 1. 5. 278.481 324.516 223.796 259.442 341.632 26 27 28 29 21 Afval - Totaal in ton (links) / Hoeveelheid in ton/ton bruto (rechts) 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Slib Totaal Afval per ton bruto productie 616 58586 57356 5264 635 4523 38781 38235 3572 4736 26 27 28 29 21,16,14,12,1,8,6,4,2, Hoeveelheid in ton/ton bruto In bovenstaande grafiek is de weergegeven totale hoeveelheid afval (6.35 ton) inclusief de hoeveelheid slib (4.736 ton). Het andere grote deel van de afvalstroom is bast (17.749 ton). Het overige afval (1.865 ton) bevat tevens afgewerkte olie, klein chemisch afval, lege vaten, restafval, en voor het overige recycleerbare stoffen (vnl. ijzer, hulzen en papier ) en huishoudelijk afval. 21

Lucht NO x -emissies 2,,4 18,,35 16,,3 14, Ton per jaar 12, 1, 8, 6, 4, 83,8 91,1 11,2 14,5 189,9,25,2,15,1 kg per ton bruto productie 2,,5, 26 27 28 29 21, CO-emissies 5,,1 45,,9 4,,8 Ton per jaar 35, 3, 25, 2, 15, 28,5 43,2,7,6,5,4,3 kg per ton bruto productie 1, 5, 16,1 15,7 13,4,2,1, 26 27 28 29 21, 22

SO2-emissies 4,,1 3,5 3, Ton per jaar 2,5 2, 1,5 3,6 3,,1 kg per ton bruto productie 1,,5 1,3,8 1,, 26 27 28 29 21, CO 2 -emissies 25,,45,4 2,,35 Ton per jaar 15, 1, 18977 29156 193951 161786 26439,3,25,2,15 ton per ton bruto productie 5,,1,5, 26 27 28 29 21, - De stofemissies zijn enkel afkomstig van de WKK en zijn sinds 22 wettelijk niet meer onderhevig aan het meetprogramma, daar de meetwaarden onder de drempelwaarden liggen. - De SO 2 -emissies worden sinds 1999 enkel nog veroorzaakt door het stoken van methaangas. Sinds 26 wordt dit methaangas volledig via ontzwaveling in de biogasmotor verbrand. - Sinds november 28 wordt een hogere waarde gemeten voor de CO en NO x van de gasturbine, dit na aanpassing van de software. De hogere emissies zijn voor een deel te wijten aan de hogere producties en voor een deel ook aan de lagere rendementen van de machines bij een naderende machinewissel. 23

- Voor de CO 2 -emissies worden de waarden uit het emissie jaarrapport gebruikt. Voor 21 is hierbij een stijging merkbaar omwille van de hoge productie van de WKK (stroomproductie levert meer CO 2 dan stoomproductie).volgens de benchmark behoren deze cijfers nog steeds tot de wereldtop. Jaarlijks wordt de opvolging van het energieplan in het kader van het Benchmarking Convenant gecontroleerd. Hieruit blijkt dat we nog steeds op track zitten met ons specifiek energieverbruik, en dus ook met de CO 2 -emissie. Water Lozingsdebiet effluent - Debiet in m 3 (links) / Hoeveelheid in m 3 /ton bruto (rechts) 12.. Effluent Effluent per ton bruto productie 3 1.. 8.. 6.. 4.. 2.. 1.235. 1.531. 1.734. 9.64. 11.18. 26 27 28 29 21 25 2 15 1 5 Hoeveelheid in m3/ton COD geloosd water - mg/l O 2 BOD geloosd water - mg/l O 2 3 25 2 15 1 5 COD sec. effl. COD eis 1 8 2 2 6 1 9 1 1 6 3 1 6 1 26 27 28 29 21 4 35 3 25 2 15 1 5 BOD sec. effl. BOD eis 33 29 19 19 16 26 27 28 29 21 35 3 25 2 15 1 5 Temperatuur geloosd water - Graden Celsius Temperatuur sec.effl. Temperatuur eis 29 28 28 26 26 26 27 28 29 21 7 6 5 4 3 2 1 Zwevende bestanddelen in het geloosde water - mg per l Zwevende bestanddelen sec. effl. Eis zwevende bestanddelen 63 58 58 27 44 26 27 28 29 21 24

Er is een verbetering merkbaar in de gemeten lozingsparameters van het effluent. Dit door een continue aandacht voor de waterhuishouding. Sinds 29 werd een stabielere werking van de waterzuivering gerealiseerd, met duidelijke werkwijzen voor het bijsturen (ook in geval van calamiteiten). Bodem In 21 was er geen verplichting of noodzaak tot het uitvoeren van een bodemonderzoek. Geluid In 21 kregen we geen enkele externe melding binnen m.b.t. geluid. Geur In 21 kregen we geen enkele externe melding binnen m.b.t. geur. Verkeer Voor het aanleveren van onze belangrijkste grondstoffen - zoals cellulosebalen en pigmenten - wordt gebruik gemaakt van scheepstransport. De overige grondstoffen worden aangeleverd via de weg. Ook voor het transport van onze afgewerkte producten zijn we afhankelijk van het wegverkeer. Biodiversiteit Van de totale terreinoppervlakte van 32.m 2, werd 93.475 m 2 bebouwd. Om het gebruik van milieubezwaarlijke producten die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid te voorkomen en alleszins te minimaliseren, worden alle nieuwe grondstoffen intern bedoordeeld. Dit gebeurt in samenwerking met BIG (Brandweer Informatiecentrum Gevaarlijke stoffen). 25

B) Indirecte milieu-aspecten (alleen beïnvloeden / niet beheersen) Binnen het managementsysteem zijn alle afdelingen betrokken, omdat het handelen van iedereen - op zijn eigen manier - wel een invloed heeft op het milieu. Zo zijn veiligheid en milieu geïntegreerd in de inkooporders, voorschriften naar contractors, logistiek en ook in de noodoefeningen op het terrein. AWZ BAT BAT-BREF BIG BOD CEO CFK Coater CO CO 2 COD CTMP DTPA/EDTA ECN EMAS EPAS EU FPE GJ H 2 S HR (SSC) IPPC Afvalwaterzuivering Best Available Technics Best Available Technics- Best Reference Brand Informatiecentrum Gevaarlijke stoffen Biological Oxygen Demand = Biologisch zuurstofverbruik Chief Executive Officer = Voorzitter Raad van Bestuur Chloor Fluor Koolwaterstoffen Machine / machinedeel waar de strijklaag op het basispapier aangebracht wordt Koolmonoxide Kooldioxide Chemical Oxygen Demand = Chemisch zuurstofverbruik Chemisch Thermisch Mechanische Pulp DTPA : Diethyleen Triamine Penta Azijnzuur EDTA : Ethyleen Diamine Tetra Azijnzuur Dit zijn complexbinders voor zware metalen in het blekingsproces Energieonderzoek Centrum Nederland Eco Management and Audit Scheme Eco Process ASsistence Europese Unie Fine Paper Europe Giga Joule Zwavelwaterstof Human Resources (Shared Service Centre) Integrated Pollution Prevention and Control 26

ISO IT KNP LTIFR MER LWC MC MWh NO x Offcoater OMT OPC PQM PTS R&D RM SFPE SHEQ SO 2 SOP TEM TMP VLAREM VMM VOF WFC WKC / WKK International Standards Organisation Informatie Technologie Koninklijke Nederlandse Papierfabrieken (nu Sappi Maastricht BV) Lost Time Injury Frequency Rate = ongevallen met werkverlet-ratio Milieu Effecten Rapportage Light Weight Coated = lichtgewicht houthoudend papier Mechanical Coated = houthoudend papier Mega Watt uur Stikstofoxiden Off line machine waar de derde coating strijklaag opgebracht wordt Operations Management Team Operation Planning and Control Product / Proces Quality Management Papier Technische Stiftung Research & Development Raw Materials = Grondstoffen Sappi Fine Paper Europe Safety, Health, Environment, Quality Zwaveldioxide Standard Operation Procedure Technologie Engineering Maintenance Thermisch Mechanische Pulp VLAams REglement Milieuvergunning Vlaamse Milieu Maatschappij Vereniging onder firma Wood Free Coated Warmtekrachtcentrale Warmtekrachtkoppeling centrale Toelichting : Bepaling emissies door : Voor lucht : CO en Nox : indicatieve concentratiemetingen waaruit vrachten berekend worden CO 2 : berekend volgens methode van Monitoring Plan SO 2 : berekend aan de hand van samenstelling van het biogas Voor energie : berekend : voor aardgas en stroom worden de fakturen gebruikt voor de jaarverbruiken. De specifieke kengetallen worden berekend op basis van deze verbruiken en de papier-/pulpproductie. Voor water : COD, BOD, zwevende bestanddelen, temperatuur en lozingsdebiet effluent : gekalibreerde metingen Inname kanaalwater : indicatieve metingen Verklaring Milieuverificateur Op basis van de documenten, de gegevens en de informatie, die gedurende het verificatieproces voortkwamen uit het onderzoek naar de interne procedures van Sappi Lanaken NV, verklaart de heer J.A.K. Donatz namens DNV Certification BV dat het milieumanagementsysteem, inclusief het milieubeleid, -programma en milieuverklaring voldoet aan de vereisten van de EMASverordening (EU nr. 761/21 van april 21) 27

REG.NO.B-VL-15 Naam: Arjan J.A.K. Donatz Datum:? juni 211 Plaats: Barendrecht [handtekening] Sappi Lanaken NV streeft ernaar om haar milieuverklaring over 211 uit te geven vóór juli 212. Bijlagen : stroomschema's / bedrijfsprocessen 28

Processchema ondersteunende diensten Aankoop (centraal) Grondstoffen Technische goederen Logistiek Externe opslag Extern transport Productieplann ing Shopfloor control Supply Chain Procurement Orderflow Aanvoer grondstof Expeditie Verzending Faciliteitenbeh eer IT (centraal) Energie en Utilities Elektriciteit Stoom Water Perslucht WKK Sales & Marketing Pulpproductie Papierproductie en -afwerking Kwaliteitscontrole Grondstoffen Water Pulp / Coatings Papier Processen Research en Ontwikkeling (centraal) Accounting Controlling HR Techniek Technologie Engineering Mechanisch Ond Electrotechn Ond Bouwkundig Ond Intern transport 29

Processchema pulpproductie Houtplaats Aanvoer rondhout Opslag Output en Reject Management Ontbasten Bast Afvoer Chippen Aanvoer zagerijchips Trillen / zeven. Opslag. Overgrote chips Zaagmeel CTMP Samenstellen chipmix Diktezeef Niet bruikbare chips Zaagmeel Chips stomen / wassen impregneren Malen Genereren en zuiveren stoom PM s Pulp wassen en persen Pulp reinigen en indikken Pulp bleken Pulpopslag Lage witheid Hoge witheid Populierpulp 3

Processchema papierproductie Aanvoer hulpen grondstoffen Opslag Stofvoorbereidin g pulpen Opslag CTMP - pulp Papiermachin e 7 Malen Mengen Verdunnen Reinigen Ontwateren Persen Drogen Pre coaten Z1+Z2 Nadrogen 2de Strijklaag Z1 Nadrogen 2de Omrollen Strijklaag Z2 Nadrogen Moederrollen opslag Oprollen en transport Off-line Coater 7 Afwikkelen 3de Strijklaag Z1 Nadrogen 3de Strijklaag Z2 Nadrogen Omrollen Oprollen Moederrollen opslag en transport Afwerking Rollenafwerki ng 7 Satineren Rollensnijden Vellenafwerkin g Rollenopslag Afwikkelen Snijden / kappen Palletiseren Eindafwerking Sorteren Schoonsnijden Inriemen Palletiseren Rollenafwerki ng 8 Satineren Rollensnijden Papiermachin e 8 Malen Mengen Verdunnen Reinigen Ontwateren Persen Drogen Strijklaag z1 Nadrogen Strijklaag z2 Nadrogen Oprollen Omrollen Moederrollen opslag en transport Rolleninpak Klant Transport Verzending Rollenexpediti e Palletexpeditie Palletinpak 31

Processchema coatingaanmaak Aanvoer en opslag van grondstoffen Kleurmiddelen krijt / klei / witmakers Bindmiddelen latex en chemische binders Zetmelen. Koken enzymatisch zetmeel Doseren / wegen Dissolvers 1 2 3 4 5 6 7 Pre coater PM7. Blade coaters PM7 Blade coaters Offcoater 7 Blade coaters PM8 Proces waterzuivering inkomend water Kanaalwater Bronwater Openbaar waternet Proceswater Bluswater Stoomproductie Drinkwater Laboratoriumwater Sanitair water Inname Demineraliseren Pulseren Filteren (zand) PM / CTMP proceswater PM proceswater Ontgassen Omgekeerde osmose Stoomketels / WKK Stoom PM s / Offcoater Coatingkeuken (enzymatisch zetmeel) PM condenswater 32

Proces waterzuivering uitgaand water en afgeleide processen Proceswater pulpproductie Voorbezinken Koelen Detox buffer Nabezinken Methaanreactoren Korrelvanger Anaerobe zuivering A-trap beluchting Biogas Ontzwavelen Biogasmotor Proceswater papierproductie Voorbezinken Koelen B-trap beluchting Slibafscheiding Water naar kanaal Aerobe zuivering Slib Indikken en persen Land- en tuinbouw Processen Lucht / Warmte / Kracht Lucht Compressie Perslucht Diverse processen Stoomketels Stoomterugwinning pulpmaling Stoom Coating keuken (enzymatisch zetmeel) PM s / Offcoater Gas Infrarood droging WKK Centrale Biogas Biogasmotor Uitlaatgassen Elektriciteit Externe stroom + Interne stroom Aandrijving pulp- en papierproductieproc es 33