Verslag de EnergySense werksessie Hoe meet jij energie? in Nieuwolda 11 juni 2014 1/10 INLEIDING Op 11 juni 2014 is s avonds een werksessie gehouden met tien bewoners van het dorp Nieuwolda in Oost-Groningen. Hier waren Anne Beaulieu en Jako Jellema van de Energy Academy Europe bij aanwezig. De centrale vraag waar in dit verslag op in wordt gegaan is: Hoe meet jij energie thuis? De deelnemers hebben ook een enquête ingevuld over hun woning en de bewoners. Die gegevens zijn niet meegenomen in dit verslag. Gedurende het gesprek kwamen verschillende energieregistratiesystemen ter sprake. Daarbij werd onder meer stil gestaan bij de vraag waarom men die systemen toepast. Men had behoefte aan inzicht om verschillende redenen: - Besparen is een sport - Om ideeën op te doen hoe het anders kan - Begrijpen van de gevolgen van eigen handelingen Een deel van de groep had weinig behoefte aan inzicht in gebruik. Die hechten meer belang aan de gedragingen en context waarin energie wordt gebruikt. INHOUDSOPGAVE Inleiding... 1 Inhoudsopgave... 1 Acht verschillende benaderingen... 2 1. Papieren Registratie / Schriftje / logboek... 2 2. De jaarlijkse factuur / Maand bedrag en afrekening... 3 3. VKO - verbruiks- en indicatief kostenoverzicht... 4 4. Slimmemeter terugkoppeling... 4 5. Digitale Apparatuur metingen... 5 6. Apparatuur Beoordelingen... 5 8. Woning beoordeling... 6 9. Handelingsbewustzijn... 7 Energieregistratiesystemen... 8 Evaluatie methodieken... 9 Met dank aan / en met bijdragen van... 10 In dit document worden verschillende energieregistratiesystemen beschreven en in een overzicht met elkaar vergeleken. Daarnaast wordt beschreven hoe bewoners op andere manieren stil staan bij de vraag: Ben ik thuis goed bezig met energie?
Verslag de EnergySense werksessie Hoe meet jij energie? in Nieuwolda 11 juni 2014 2/10 NEGEN VERSCHILLENDE BENADERINGEN 1. PAPIEREN REGISTRATIE / SCHRIFTJE / LOGBOEK In de groep was een deelnemer die sinds begin 1982 de energiegebruik gegevens van zijn woning maandelijks heeft geregistreerd. Hij had het schriftje mee naar de bijeenkomst. In zijn logboek werden de volgende dingen geregistreerd: - Meterstanden van gas en elektriciteit - Maand - Berekend maandverbruik en jaarverbruik - Opmerkingen over een specifieke maand, bijvoorbeeld als het extreem koud was. Op één van de bladzijden van 1991 was de leverancier de Energiebedrijf Groningen Drenthe (EGD) Tijdens het gesprek gaf de gebruiker aan dat hij met dit systeem ook een storing in de koelkast ontdekte. Verder vond hij het opvallend hoe weinig de meeste mensen weten over hoeveel ze gebruikte of betalen voor energie.
Verslag de EnergySense werksessie Hoe meet jij energie? in Nieuwolda 11 juni 2014 3/10 2. DE JAARLIJKSE FACTUUR / MAAND BEDRAG EN AFREKENING Meerdere mensen gebruikten de jaarlijkse afrekening van hun energieleverancier om gevoel te krijgen voor hun energieverbruik. Daarbij hadden sommige meer aandacht voor de energie-eenheden en andere meer voor de kosten. Bij de kosten werd ook nog duidelijk onderscheid gemaakt tussen vastrecht en variabele kosten. Een deelnemer was erg verbaasd over het aandeel vaste kosten die los stond van het werkelijk gebruik. Binnen de groep waren verschillende beelden over hoe dit precies in elkaar zat. Deze gegevens waren voor de deelnemers toegankelijke op verschillende manieren: - Papieren facturen een deelnemer had de map bij zich - Via een smartphone tijdens de pauze had iemand zijn gebruik even nagekeken - Via een website Energiedirect werkt niet met papier De website van Ben Woldring werd door een deelnemer gebruikt om jaarlijks een bonus te krijgen bij het veranderen van leverancier. De bonus varieerde van tussen de E 50 en E 200.
Verslag de EnergySense werksessie Hoe meet jij energie? in Nieuwolda 11 juni 2014 4/10 3. VERBRUIKS- EN INDICATIEF KOSTENOVERZICHT Van de groep had maar een deelnemer een slimme meter. Iedere twee maanden krijgt deze deelnemer een Verbruiks- en indicatief Kostenoverzicht (VKO) aangeboden van de leverancier. Daarbij kunnen ze hun gebruik vergelijken met het gemiddelde in Nederland. Dat bevalt heel goed. De VKO wordt aangeboden op de PC. Dit is iets waar deze deelnemer samen met een partner naar kijken en samen kunnen bespreken. 4. SLIMMEMETER TERUGKOPPELING De huidige gebruikers van het VKO hebben vier jaar lang deelgenomen aan een proefproject waarbij de woning is gerenoveerd met aandacht voor energiebesparing. Hiervoor is een slimme meter geplaatst en een feedbacksysteem beschikbaar gesteld op de PC. Daarbij was het mogelijk om zicht te krijgen op de pieken in het gebruik. Bijvoorbeeld als de kinderen lang douchten. Dit inzicht is nu niet interessant mede omdat ze nu maar met twee bewoners zijn. Na de renovatie was een duidelijke vermindering in energiegebruik. Dit was bijvoorbeeld te zien aan jaarlijkse eindafrekening. Deze was in het eerste jaar E 800 lager dan eerdere jaren. Figuur 1: Een slimme meter Bron: Remko van Dokkum (flickr)
Verslag de EnergySense werksessie Hoe meet jij energie? in Nieuwolda 11 juni 2014 5/10 5. DIGITALE APPARATUUR METINGEN Een deelnemer had een systeem in huis om op apparaat niveau het elektriciteitsgebruik te meten. Dit systeem was nog niet in gebruik maar was al een poosje beschikbaar in huis. Na de avond was de deelnemer van plan om dit systeem in gebruik te nemen. 6. APPARATUUR BEOORDELINGEN Figuur 3: Een gebruiksmeter Gedurende de avond zijn verschillende huishoudelijke apparaten genoemd en ook manieren om energiegebruik en efficiëntie te duiden. Een aantal voorbeelden: - Een oude PC bleek een transformator te hebben die 400W gebruikte - Bij het aanschaffen van een vaatwasser geeft het label inzicht in het verwachte gebruik - Bij het kiezen van een waterpomp voor de vijver in de tuin zijn er veel verschillende vermogens in de aanbieding, hetzelfde geldt voor lampen - Een close-in boiler vergeleken met CV die warmwater van ver naar de keuken moet brengen - Een CV installatie die beneden staat ipv op zolder zodat de warmte van het apparaat naar boven kan gaan. Figuur 2: Een energielabel
Verslag de EnergySense werksessie Hoe meet jij energie? in Nieuwolda 11 juni 2014 6/10 7. WONING BEOORDELING De energiezuinigheid en het comfortniveau van een woning werden op verschillende manier geduid. Een aantal voorbeelden: - Een oude smederij in authentieke staat waar geen investeringen zijn gedaan in isoleren sinds de bouw. - Met een energielabel - Energieneutraal - Vrijstaande tochtige woning vergeleken met een rijtjeswoning - Een huis waar we 11.000 kuub verstookte - Met een aantal kenmerken die samenhangen met isoleren: o Dubbel glas, HR++ o Muren van 20 cm
Verslag de EnergySense werksessie Hoe meet jij energie? in Nieuwolda 11 juni 2014 7/10 8. HANDELINGSBEWUSTZIJN Verschillende voorbeelden werden gegeven van handelingen die bewoners en hun gasten doen die gevolgen hebben voor het energiegebruik: - Lichten laten branden terwijl niemand in de kamer is - Alle ruimtes in huis op een zelfde temperatuur stoken - Gordijnen dicht doen in een serre voor isolatie - De was doen met nachtstroom - De deuren naar buiten open zetten als een ruimte te warm is - De houtkachel gebruiken ipv de CV - Isoleren bijvoorbeeld door enkel glas vervangen - Een andere woning kopen - Apparatuur vervangen Hierbij kan onderscheid gemaakt worden tussen dagelijkse handelingen en ingrepen in de woonomgeving die incidenteel gebeuren.
Verslag de EnergySense werksessie Hoe meet jij energie? in Nieuwolda 11 juni 2014 8/10 Vijf Energieregistratiesystemen Hoe meet jij energie thuis? Systeem Aantal Huishoudens Frequentie Eenheid Deelbaarheid Duur van ervaring Logboek 1 Maandelijks m 3, kwh Schrift die thuis wordt Meer dan 30 bewaard jaar Factuur Meerdere Jaarlijks m 3, kwh, Euros - Papieren factuur en Al vele jaren bij opgesplitst naar map meerdere gas, elktra, - Digitaal factuur gebruikers vastekosten - Digitaal archief inclusief belasingen VKO - verbruiksen indicatief kostenoverzicht Slimmemeter terugkoppeling Digitale appartuur gebruiksmeter 1 Zes keer per jaar m 3, kwh, en kosten indicatie Op de PC thuis samen in te zien Onbekend 1 Continu Onbekend Op de PC thuis samen in te zien Vier jaar 1 Nog niet, wel al enige tijd in huis. Leverancier Zelf uitgevoerd Een aantal leveranciers zijn genoemd: - Essent van oudsher leverancier in de regio (voorheen EGD) - Green Choice - Energie Direct Onbekend Onbekend
Verslag de EnergySense werksessie Hoe meet jij energie? in Nieuwolda 11 juni 2014 9/10 Drie evaluatie methodieken Voor een aantal deelnemers bleek de vraag Hoe meet ik energie thuis? eigenlijk een vervolg op de vraag: Ben ik thuis goed bezig met energie? Dat kan men ook beantwoorden zonder te meten. Dat gebeurde op drie verschillende manieren. Aanpak Insteek typering van de gedachtegang Bewust van Ik ben mij bewust van het feit dat mijn gewoontes handelen gevolgen heeft voor hoeveel energie wij gebruiken. Daar horen gewoontes bij. Soms hebben wij gasten die zich anders gedragen dan wij gewoon zijn in onze woning Voorbeelden 1. Frequentie /2. Eenheden / 3. Betrokkenen - In mijn werkkamer staat het - Dagelijks, Wekelijks licht soms aan terwijl ik er niet - Temperatuur in Celsius, per ben ruimte, Tochten, - De PC staat soms wel 18 uur aan doortochten op een dag - Iedereen, Wij, Ik, gasten, - Wassen doe ik in het weekend huisgenoten Bewust van apparatuur Bewust van de infrastructuur. Onze apparatuur in huis gebruikt energie. Sommige apparaten meer dan andere. Het ligt er ook aan hoe vaak we het gebruiken en hoe lang. Maar bij het vervangen van een apparaat kunnen we ook letten op het verwachte verbruik. Ik weet in wat voor soort huis ik woon en wat voor gevolgen dat heeft voor ons energie gebruik. Wij hebben bij de aankoop en verbouwingen gelet op gevolgen voor de energiehuishouding - Een label geeft een mogelijkheid tot afwegen bij aanschaf van een nieuwe wasmachine - Bij het kopen van een waterpomp voor de vijver let ik op het vermogen van de pomp - Ik streef naar een energie neutrale woning - De smederij was in authentieke staat en dus slecht geïsoleerd - Wij hebben muren van 12 cm - Het enkel glas hebben we vervangen met HR++ - Het warm water systeem is veranderd door toevoegen van een close-in boiler - Incidenteel - Watt, Kilowatt, Aantal lampen, Grootte van de vriezer, locatie van de vriezer - Leverancier, huisgenoten, kenissen - Incidenteel, bij verhuizing of verbouwing - Dikte in cm van de muren, type ketel, label woning, type glas, type verwarming en brandstof (aardgas, hout, ) - Samen. Alleen. Makelaar, oude bewoners.
Verslag de EnergySense werksessie Hoe meet jij energie? in Nieuwolda 11 juni 2014 10/10 Met dank aan / en met bijdragen van De deelnemers op 11 juni 2014 in Dorpshuis t Trefpunt Dorpsbelangen Nieuwolda Rijksuniversiteit Groningen, Hanzehogeschool Groningen & Energy Academy Europe: - Dr. Carina Wiekens - Prof. Koert van Ittersum - Dr. Jan-Willem Bolderdijk - Dr. Anne Beaulieu - Ir. Jako Jellema Financiering van EnergySense 2013 &2014: EBN B.V., Ministerie van Economische Zaken & Rijksuniversiteit Groningen Voorbeelden en fotografie: - Dorpsbelangen Nieuwolda - Anthon Meijssen - Anne Beaulieu - Remko van Dokkum - Wikipedia.org - www.henx.nl Versie van 27 jun. 14