Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 论 作 文 者 : 卡 罗 琳 Auteur: Carolien van de Glind
Inhoudsopgave Inleiding... 3 Probleemstelling... 3 Methode... 3 1 Literatuurstudie... 4 1.1 Het Prikkelbaar-Darm Syndroom vanuit Westers perspectief... 4 1.1.1 Definitie PDS.... 7 1.1.2 Onderzoek naar PDS... 8 1.1.3 Hoofdklachten PDS... 9 1.1.4 Nevenklachten PDS... 11 1.1.5 De werking van het spijsverteringsstelsel Westers gezien... 12 1.2 Het Prikkelbare Darm Syndroom vanuit de natuurgeneeskunde... 14 1.2.1 Het Prikkelbare Darm Syndroom en Ayurveda... 14 1.2.2 Het Prikkelbare Darm Syndroom volgens Reckeweg... 15 1.2.3 Homeopathie en het Prikkelbare Darm Syndroom... 17 1.2.4 Hypnotherapie en het Prikkelbare Darm Syndroom... 18 1.3 Het Prikkelbare Darm Syndroom vanuit de Traditionele Chinese Geneeskunde (TCM)... 18 1.3.1 Diagnose PDS vanuit de TCM... 20 1.3.2 Uitwerking pathologie vanuit de TCM... 21 2 De Massages en de resultaten... 24 2.1 Massages van Maaike.... 26 2.2 Massages van Marleen... 28 2.3 Massages van Inge... 29 3 Conclusie... 31 4 Samenvatting... 31 5 Literatuuropgave... 32 Bijlage 1. Anamneseformulieren... 33 A. Anamneseformulier van Maaike... 33 B. Anamneseformulier van Marleen... 34 C. Anamneseformulier van Inge... 35 Bijlage 2. Eet- en voeldagboekjes... 36 A Eet- en voeldagboek van Maaike... 36 B. Eet- en voeldagboek van Inge... 41 Bijlage 3. Adviezen... 45 Buikmassage om bij jezelf uit te voeren.... 45 Voedingsadviezen... 45 Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 2
De reden dat ik ziekten heb, is dat ik een lichaam heb. Als ik geen lichaam had, wat voor ziekte zou ik dan kunnen hebben?" Lao Tse, Chinees filosoof Inleiding Als afsluiting van mijn opleiding Voetreflexplus aan het opleidingsinstituut Total Health te Amstelveen heb ik besloten het Prikkelbare Darm Syndroom uit te diepen. Iedereen heeft in zijn leven weleens last van zijn of haar darmen. Meestal zijn de klachten van zeer voorbijgaande aard, zij worden dan bijvoorbeeld veroorzaakt door een infectie met een virus of bacterie. Toch zijn er veel mensen die gedurende een langere periode, van enkele maanden tot soms wel tientallen jaren, regelmatig last van hun darmen hebben. Vaak blijkt het dan te gaan om het zogenaamde Prikkelbare Darm Syndroom (PDS), ook wel spastische darm genoemd. Er zijn in mijn directe omgeving een flink aantal mensen met darmproblemen. Ik hoop met deze scriptie iets voor ze te kunnen betekenen. Probleemstelling Is het mogelijk om middels Voetreflexzonetherapie de klachten van een persoon met het Prikkelbare Darm Syndroom te verminderen. Methode De methode van onderzoek die ik ga toepassen in deze scriptie is als eerste een literatuurstudie over het Prikkelbare Darm Syndroom, de verschillende soorten, de oorzaken, achtergronden en behandelmethodes. Vervolgens ga ik het Prikkelbare Darm Syndroom bekijken vanuit de Westerse geneeskunde, de Natuurgeneeskunde en de Traditionele Chinese Geneeskunde. Tot slot onderzoek ik wat voetreflexmassage kan betekenen voor iemand met het Prikkelbare Darm Syndroom. Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 3
1 Literatuurstudie 1.1 Het Prikkelbaar-Darm Syndroom vanuit Westers perspectief PDS is niet levensbedreigend en het is ook geen ziekte. PDS is een syndroom. Een syndroom is een ziektebeeld dat ontstaat door één of meerdere stoornissen. Deze stoornissen worden als één geheel beschouwd door het verzamelwoord syndroom. Het PDS is de meest voorkomende chronische darmstoornis. Minimaal 8% van de Nederlandse bevolking heeft PDS, maar wereldwijd onderzoek wijst uit dat tot 20% van de bevolking PDS zou kunnen hebben 1. Maar liefst 75% hiervan is vrouw. Het syndroom staat bij velen beter bekend als spastische dikke darm (spastische colon). Deze term is echter minder juist omdat, de afwijkingen niet tot de dikke darm beperkt zijn. Vaak zijn er ook afwijkingen in de dunne darm en in de maag. Ook de term PDS is niet helemaal ideaal, omdat hij de indruk kan wekken dat het prikkelbaar zijn van de darm een afwijking is. En dat is het juist niet. Alle darmdelen zijn prikkelbaar, dat wil zeggen, ze reageren op prikkels. Wanneer de chirurg bijvoorbeeld tijdens een operatie in de darm knijpt, zal deze samentrekken. Het prikkelbaar zijn van darmen is een normaal verschijnsel. Zonder prikkelbaarheid zou de darm niet normaal kunnen functioneren. Bij PDS gaat het om overprikkelbaarheid. De klachten van PDS verschillen van persoon tot persoon, en zelfs per persoon kunnen de klachten nog weer van dag tot dag verschillen. Soms hebben mensen maanden achtereen klachten, gevolgd door klachtenvrije perioden. En vervolgens treden de klachten weer op. De meest kenmerkende symptomen van het PDS zijn zeurende, krampende of stekende pijn in de buik. Pijn kan op allerlei plekken in de buik worden gevoeld, en vermindert soms na de stoelgang, soms ook na de maaltijd. De pijn kan zeer hevig zijn, zodat normale bezigheden moeten worden onderbroken of volledig worden stopgezet. PDS gaat gepaard met een afwijkend ontlastingspatroon. Sommige mensen hebben last van verstopping, anderen hebben vooral last van diarree, weer anderen hebben last van een plotselinge niet houdbare aandrang, met of zonder diarree. En weer anderen hebben een ontlastingspatroon, waarbij verstopping en diarree elkaar afwisselen. Ook kan het ontlastingspatroon zich gedurende de dag wijzigen. Opvallend is dat er mensen zijn die vooral 's avonds en 's nachts nogal eens last hebben van pijn, al dan niet gepaard gaande met aandrang. Hiernaast hebben mensen met PDS vaak ook andere maagdarmklachten. Veel voorkomend zijn zuurbranden, slikklachten, een brok in de keel, gasvorming, winderigheid, een opgeblazen gevoel en een opgezette buik. Voorbeelden van klachten buiten het maagdarmkanaal zijn problemen met urinelozing, hoofdpijn, moeheid, onregelmatige menstruatie en pijn bij of na de seksuele gemeenschap. Er zijn nogal wat mensen met PDS die ook kampen met spierpijn en/of gewrichtsklachten. De verschijnselen worden niet veroorzaakt door enig bekende ziekte (zoals een infectie, een ontsteking of een tumor), maar berusten op een stoornis (of stoornissen) in de functie 1 www.pdsb.nl/wat is pds. Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 4
van het darmkanaal. Het gaat hierbij vooral om stoornissen in de bewegingen van de darm. Mensen die geen PDS hebben kunnen dezelfde klachten hebben, maar bij PDS zijn de verschijnselen chronisch. Men kan vele jaren last hebben, soms in meerdere, soms in mindere mate. Dé oorzaak van het PDS is nog niet precies bekend. Waarschijnlijk zal er ook nooit één enkele oorzaak kunnen worden aangewezen, omdat meer factoren tegelijkertijd een rol kunnen spelen. Bovendien is het niet alleen denkbaar, maar zelfs waarschijnlijk dat bij de ene patiënt andere factoren een rol meespelen dan bij de andere. De factoren die kunnen samenhangen met oorzaken van PDS zijn: bewegelijkheid van de darm(en), overgevoeligheid van de darmwand, ontregeling van het immuunsysteem in de darmwand, verandering in de darmflora, het niet goed functioneren van de zenuwimpulsen die betrekking hebben op het spijsverteringskanaal, voedingsfactoren, psychosociale factoren, mogelijke ontstekingscellen in de darmen, erfelijkheid PDS is een vervelende aandoening. Voor een grote groep mensen is PDS zo ernstig dat de klacht(en) een flinke stoorzender is bij een groot aantal activiteiten in het dagelijks leven. De duur en heftigheid kunnen zo ingrijpend zijn dat normale werk- en bezigheden gestopt moeten worden. De kans om door PDS een andere ernstige darmaandoening te krijgen zoals de Ziekte van Crohn of darmkanker is niet groter. PDS is wel een chronisch syndroom. Het kan plotseling ontstaan en is in de meeste gevallen niet te genezen. De klachten kunnen heftig of mild zijn. Het tijdstip van de klacht kan ook verschillend zijn. Veel mensen hebben klachten gedurende de ochtend, andere direct na het eten. Klachten kunnen ook de hele dag of in vlagen voorkomen. Bij veel mensen wisselen de klachten in de loop van jaren, het kan heftiger worden of juist minder heftig. Soms verdwijnen de klachten voor een bepaalde tijd en komen ze plotseling weer terug. Bij veel vrouwen vindt er een verandering van de klacht(en) plaats tijdens de menstruatie, zwangerschap of overgang. Naar schatting heeft 8 tot 20% van de Nederlandse bevolking PDS. Er zijn echter geen duidelijke statische cijfers bekend, omdat niet iedereen een huisarts bezoekt. Veel mensen hebben een lichte vorm van PDS en bezoeken daardoor geen arts. Zij hopen dat de klacht(en) vanzelf over gaan. Daarbij komt dat er verschillende benamingen voor PDS worden gebruikt. De meest gebruikte term is een prikkelbare darm maar, ook de benaming spastische dikke darm of Irritable Bowel Syndrome (IBS) worden genoemd. IBS is de term die Internationaal wordt gebruikt. Er zijn twee- tot driemaal meer vrouwen dan mannen met PDS. De klachten zijn vanaf de kindertijd of ontstaan op oudere leeftijd. In de helft van de gevallen begint PDS tussen de 35 en 50 jaar. Van de 20% wordt 1% van de PDS Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 5
patiënten doorverwezen naar een ziekenhuis voor verder onderzoek. Dat wordt alleen gedaan wanneer de huisarts blijft twijfelen aan de juistheid van de door hem gestelde diagnose. Een ziekenhuisonderzoek bestaat uit een bloedanalyse, stoelgangonderzoek, röntgenonderzoek en/of een endoscopisch onderzoek zoals een recto-, sigmoïdo- en/of coloscopie. De specialist zal uiteraard ook eerst met de patiënt praten over de klachten en een lichamelijk onderzoek verrichten. Daarna volgt meestal een bloedonderzoek en een onderzoek van de ontlasting. Vervolgens kunnen nog de volgende aanvullende endoscopie onderzoeken worden verricht. Endoscopie is een onderzoek waarbij door middel van speciaal hiervoor ontwikkelde instrumenten binnen in een orgaan wordt gekeken. Bij PDS dient het een tweeledig doel. In de eerste plaats kunnen afwijkingen van de dikke darm, zoals een tumor of een ontsteking, worden uitgesloten. In de tweede plaats zal men bij endoscopisch onderzoek vaak de typische contracties van de darm die de klachten veroorzaken, kunnen zien. Vaak zal de patiënt tijdens het onderzoek, als de endoscoop door het spastische darmdeel wordt gevoerd, de pijn herkennen. Er zijn verschillende vormen van endoscopisch onderzoek van de dikke darm. Rectoscopie. Hierbij wordt alleen het laatste stukje van de dikke darm, de endeldarm (rectum) bekeken. Meestal gaat het hierbij om een stukje van 10 tot 15 cm. Dit geschiedt met een zogenaamde rectoscoop, een metalen of kunststofbuis met een lampje erop, dat via de anus in de darm wordt geschoven. Bij rectoscopie ligt de patiënt meestal in knie-elleboogligging op een onderzoekbank. Het neemt maar een paar minuten in beslag en is meestal niet of nauwelijks pijnlijk. Sigmoïdoscopie en coloscopie. Hier gebruikt men een flexibel kijkinstrument (endoscoop) dat via de anus wordt ingebracht. Het uiteinde van dit instrument kan door de arts worden bestuurd door middel van knoppen op het handvat. De endoscoop bevat een miniatuurvideocamera die het beeld in het inwendige van de darm omzet in een elektronisch signaal wat op een televisie scherm te zien is. Bij sigmoïdoscopie wordt alleen de laatste 30 tot 50 cm van de dikke darm bekeken. Achtereenvolgens passeert de endoscoop dan de endeldarm (rectum) en het sigmoïd. Rectum en sigmoïd zijn de delen van de dikke darm waarin zich de meeste afwijkingen zoals ontstekingen, poliepen en tumoren voordoen. Bovendien is dit ook het gebied waarin de spastische contracties die bij PDS horen, het meest gezien worden. Sigmoïdoscopie duurt gemiddeld 10 tot 15 minuten. De patiënt ligt tijdens het onderzoek meestal op zijn linkerzij. Bij coloscopie wordt de gehele dikke darm (colon) bekeken. Hiervoor wordt een ruim één meter lange flexibele endoscoop gebruikt. Omdat de dikke darm vaak een aantal scherpe bochten bevat, kan het moeilijk zijn de endoscoop de hele dikke darm te voeren. Het onderzoek duurt, afhankelijk van de moeilijkheidsgraad, 15 tot 45 minuten. De patiënt ligt ook hierbij meestal op zijn of haar linkerzij. Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 6
Zowel sigmoïdoscopie als coloscopie kan pijnlijk zijn. Deze pijn is meestal van korte duur en wordt veroorzaakt door de via de endoscoop ingeblazen lucht en door de druk van het instrument tegen de binnenkant van de darmwand. Als het nodig is, zal de arts die het onderzoek uitvoert een pijnstillende injectie toedienen. De voorbereiding voor sigmoïdoscopie of coloscopie is meestal hetzelfde als die voor het maken van een röntgenfoto van de dikke darm. Soms wordt de darm gereinigd met behulp van een zogenaamde totale darmspoeling. Vanaf 3 dagen voor het onderzoek mag de patiënt geen vruchten of groenten met pitjes (kiwi, druiven, tomaten...) meer eten en stopt het gebruik van vezelstof houdende laxeermiddelen. De dag voor het onderzoek neemt men een drinkbare laxerende Phospho-Soda oplossing in. In de loop van de voormiddag voor het onderzoek volgt nog een aanvullende darmspoeling tot deze volledig zuiver is, waarna het onderzoek kan beginnen. 1.1.1 Definitie PDS. Het is lastig één definitie van PDS te omschrijven. Wetenschappelijk onderzoek naar PDS vindt plaats in een academisch ziekenhuis waar wordt gewerkt met een groep patiënten die een ernstige vorm van PDS hebben. Wereldwijd wordt, bij het doen van onderzoek, gebruik gemaakt van de Rome criteria. De Nederlandse huisarts stelt het syndroom vast (diagnose) middels een protocol dat is gemaakt door Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG). Inhoudelijk is er een verschil tussen de criteria van Rome en de NHG-standaard. Voordat iemand aan de ruime definitie van PDS voldoet, moet er een diagnose gesteld worden door een arts. Ook de diagnose kan op verschillende wijze geïnterpreteerd worden. De letterlijke vertaling van diagnose is: De vaststelling van de aard van een ziekte door geneeskundig onderzoek. Aan het stellen van de diagnose PDS is één belangrijke voorwaarde verbonden. Bij de patiënt mag anatomisch géén storing worden aangetroffen. Dat betekent dat alle oorzaken van buikklachten door onderzoek moeten zijn uitgesloten. Hierdoor is het stellen van de diagnose PDS tijdrovend en lastig. Om wereldwijd onderzoek naar maag- en darmproblemen te verrichten, is het belangrijk dat dezelfde criteria worden gesteld. Om deze criteria vast te stellen komen sinds 1996 gastro-enterologen (specialisten in maag darmkanaal) vanuit de gehele wereld bij elkaar in Rome. De laatste bijeenkomst werd gehouden in oktober 2006. De afspraken die hier zijn gemaakt met betrekking tot PDS zijn genoemd in de Rome III-criteria 2. Hierin is gesteld dat er sprake is van PDS indien: - De symptomen langer dan zes maanden bestaan. Gedurende deze zes maanden moeten ten minste zes weken buik(pijn) klachten zijn geweest. - Deze buik(pijn) klachten moeten met twee van onderstaande symptomen gepaard zijn gegaan: - buikpijn die vermindert na ontlasting. - buikpijn die gerelateerd is aan een verandering in de frequentie van de ontlasting: meer dan drie keer per dag ontlasting (diarree) of minder dan drie keer per week ontlasting (obstipatie). - buikpijn die gerelateerd wordt met verandering in de vorm van de ontlasting: de ontlasting wordt te hard of te waterig. Samengevat blijkt dat de Rome III- criteria PDS classificeert door een tijdsduur van de klachten, een pijnindicatie, het aantal toiletbezoeken op één dag en de vorm van de 2 Bron: www.romecriteria.org Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 7
geproduceerde ontlasting. Aan de twee laatst genoemde punten wordt niet veel aandacht geschonken omdat 75% van de patiënten binnen één jaar van type veranderd. Een Nederlandse huisarts stelt zijn eigen diagnose naar aanleiding van de NHG standaard 3 voor PDS. Hierin staat genoemd dat: - Er geregeld of langere tijd buikklachten aanwezig moeten zijn. - Deze gepaard moet gaan met één of meer van onderstaande punten: - een opgeblazen gevoel in de buik - winderigheid - een wisselend ontlastingspatroon; diarree afgewisseld met obstipatie - slijm bij de ontlasting - een dikke darm die gevoelig is bij druk. Samengevat blijkt dat de NHG-standaard alléén buikklachten noemt en deze gepaard moeten gaan met één of meer verschillende klachten. De Nederlandse huisarts maakt onderscheid in drie typen PDS; PDS met hoofdzakelijk obstipatie, diarree of een mengvorm hiervan. Ook nu is het mogelijk dat het ene type het andere type afwisselt. Omdat PDS een veelomvattend syndroom is, beperk ik mij tijdens de scriptie tot drie typen PDS. Deze gekozen typen zijn een samenvoeging van het NHG-standaard, de Rome criteria en de beschreven belevingen van mensen op het forum van de Prikkelbaar Darm Syndroom Belangenvereniging (hierna te noemen PDSB-vereniging). Hieruit blijkt dat buikpijn een ernstig en steeds terugkerend probleem is en dat verstopping vaak gepaard gaat met een opgeblazen gevoel. Ik maak géén gebruik van een tijdsduur zoals genoemd in de Rome-criteria. De drie typen PDS vanuit Westers oogpunt zijn: - Obstipatie en/of opgeblazen gevoel, gecombineerd met buikpijn. - Diarree gecombineerd met buikpijn. - Mengvorm van obstipatie en diarree, gecombineerd met buikpijn. 1.1.2 Onderzoek naar PDS Binnen de gezondheidszorg vindt er voortdurend onderzoek plaats. Hierdoor is en wordt er steeds meer over PDS bekend. Er zijn en worden steeds meer anatomisch aanwijsbare storingen aangetroffen bij PDS patiënten. Dit is in strijd met de beschreven diagnosestelling in de vorige paragraaf. Door de uitkomst van deze onderzoeken vindt er regelmatig een wijziging plaats binnen de Criteria van Rome en de diagnosestelling van het NHG. Hieronder de resultaten van een patiëntonderzoek van 2009 van de website van de PDSB 4. Naar schatting heeft 8 tot 10% van de Nederlanders PDS (Prikkelbare Darm Syndroom), een chronische darmaandoening die gekenmerkt wordt door onder andere buikpijn en ontlastingsproblemen. Het stellen van de diagnose is vaak lastig en kan lang duren. Bovendien is er geen medicijn dat PDS kan genezen. Veel patiënten zijn dan ook niet tevreden over hun arts en/of behandeling. Nieuwe behandelrichtlijn Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) stelt samen met o.a. de Prikkelbare Darm Syndroom Belangenvereniging (PDSB) een nieuwe, multidisciplinaire behandelrichtlijn op. Doel hiervan is een snellere diagnose en een effectievere behandeling, die beter aansluit bij de ervaringen en wensen van de patiënt. Als input voor 3 Bron: www.nhg.artsennet.nl 4 Bron: www.pbsb.nl/voor patiënten/onderzoek Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 8
deze richtlijn is in samenwerking met VWB Intermedical (marktonderzoekbureau voor de gezondheidszorg) een uitgebreide enquête gehouden onder een grote groep PDS-patiënten. Hormonen en voeding invloed op klachten De respondenten ervaren uiteenlopende klachten: naast darmklachten als buikpijn, diarree, obstipatie en winderigheid, hebben veel PDS-patiënten last van vermoeidheid, hoofdpijn, spierpijn en/of rugpijn. Daarnaast komen depressies vaker voor dan bij gezonde mensen. De meeste patiënten hebben elke dag of enkele dagen per week darmklachten. De ernst van de buikpijn varieert sterk. Opvallend is dat de buikpijn lang niet altijd afneemt na de ontlasting, terwijl dat wel in de huidige criteria voor PDS (ROME III criteria) is opgenomen. Driekwart van de PDS-patiënten is vrouw. Vrouwen hebben bovendien meer pijn en vaker obstipatie dan mannen. Uit het onderzoek blijkt dat de hormoonhuishouding (zwangerschap, anticonceptie) een rol kan spelen bij het klachtenpatroon. Bekend was al dat stress kan zorgen voor meer PDS-klachten. Voeding heeft eveneens een grote invloed. Naast de bekende gasvormende producten als kool, peulvruchten, ui en koolzuur, vermijdt de PDS-patiënt ook vaak vet, melkproducten, koffie en suiker, omdat uit ervaring blijkt dat dit de klachten kan verminderen. Uit eerder onderzoek bleek al dat het vermijden van lactose bevattende voedingsmiddelen en citrusvruchten de klachten gunstig kan beïnvloeden. Kwaliteit van leven kan beter PDS heeft een grote invloed op de kwaliteit van leven, de mate waarin men kan reizen en werken, en op het hebben van sociale contacten. Men heeft vaak minder energie en ervaart lichamelijke beperkingen die van invloed zijn op werk en relaties. Het moeten vermijden van bepaalde voeding en de invloed van de verschillende darmklachten op de activiteiten hebben de meeste invloed op de kwaliteit van leven. Maar bijvoorbeeld ook de stemming en de seksuele beleving scoren bij PDS-patiënten lager dan bij gezonde mensen. Er is vaak sprake van onbegrip, zowel vanuit de medische stand, als vanuit de sociale omgeving. Maar liefst driekwart van de respondenten is niet tevreden met het diagnose/onderzoekstraject. Ze voelen zich niet serieus genomen en hadden vaker met de arts over de klachten willen praten. Naast de reguliere behandeling zoekt men ook zelf naar oplossingen. Bulkvormers (vezels) worden het meest door artsen voorgeschreven, maar de PDSpatiënt heeft er lang niet altijd baat bij. Het vermijden van bepaalde voedingsmiddelen is het meest effectief, gevolgd door ontspanningsoefeningen, medicijnen en supplementen zoals probiotica. Samenwerking tussen de verschillende medisch betrokkenen, een snellere diagnose en meer begrip zouden wellicht kunnen leiden tot een hoger ervaren kwaliteit van leven. Helaas is dé oplossing nog niet gevonden en zal elke patiënt zelf moeten zoeken naar het leefpatroon dat voor hem of haar de klachten het meest verlicht. Hierbij kan de behandelaar een rol spelen, al is het maar door het geven van meer informatie en het serieuzer nemen van de patiënt. 1.1.3 Hoofdklachten PDS Inmiddels is het duidelijk dat PDS niet in een paar woorden is te beschrijven. De hoofdklacht bestaat uit buikpijn en/of problemen met de stoelgang, zij komen altijd bij een PDS patiënt voor. Vaak gaan deze klachten samen met andere klacht(en) uit het maagdarmkanaal zoals zuurbranden. Ook deze klacht(en) zijn kort toegelicht. Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 9
Buikpijn Buikpijn of ernstige gevoeligheid is vaak de grootste klacht van een PDS patiënt. De pijn bestaat uit krampen, steken, en/of een zeurend of brandend gevoel. Iedere PDS patiënt ervaart de pijn anders. Krampen kunnen zo heftig zijn dat een houding wordt aangenomen waardoor de pijn dragelijk is. Men spreekt dan over koliekpijnen. De pijn kan door de gehele buik worden waargenomen maar ook daar is veel verschil in tussen PDS patiënten. Een veel voorkomende pijn is links onderin de buik. Daar bevindt zich een vernauwing van de dikke darm waar, door spastische samentrekking, een tijdelijke afsluiting kan plaatsvinden. De locatie waar de pijn zich bevindt hoeft niet altijd het probleem te zijn. Dit is bewezen middels een test met een ballon. Deze werd via de anus bij testpersonen ingebracht en opgeblazen. De testpersonen voelde een andere pijnlocatie in de buik dan waar de ballon zich op dat moment bevond. Bijvoorbeeld: de ballon werd rechtsboven in de dikke darm opgeblazen, de testpersoon nam deze linksonder in de buik waar. Stoelgangproblemen Stoelgangproblemen zijn verschillend van aard. De ontlasting kan te hard (obstipatie) of te waterig zijn (diarree). Er wordt ook gesproken over waterige flatsen of een slijmvlies rond de ontlasting. Obstipatie kan ontstaan doordat de dikke darm teveel beweegt en water onttrekt aan de ontlasting. De passage door de darm gaat daarbij traag, er ontstaat ophoping. Na enkele dagen wordt de hardlijvige ontlasting uit de darm verwijderd waarbij aambeien of kleine kloofjes (fissuren) in de anus kunnen ontstaan. Bij diarree verloopt de passage door de dikke darm te snel. De darm onttrekt géén vocht aan de ontlasting, deze blijft waterig. Diarree gaat vaak gepaard met krampen en kan een signaal geven tot een zeer plotseling, niet te beheersen aandrang. Deze diarree is niet zeer ernstig. Metingen hebben uitgewezen dat er nog voldoende voedingsstoffen achterblijven in het lichaam om te overleven. Diarree wordt ook omschreven als waterige flatsen. Vanuit de buik komt de ontlasting plotseling vrij waardoor er een flats in de toiletpot ontstaat. Soms zit er slijm aan de buitenzijde van de ontlasting. Dit ziet eruit als een soort vlies of een vel. Dit betreft slijm van een geïrriteerde wand van de dikke darm. Het slijm heeft zich niet genoeg vermengd met de ontlasting. Deze aandoening is niet schadelijk of verontrustend. Deze stoelgangproblemen kunnen elkaar op lange of korte termijn afwisselen. Veel voorkomend is bijvoorbeeld dat een PDS patiënt s morgens harde keutelige ontlasting heeft en gedurende de dag nog enkele malen een kleine hoeveelheid dunne ontlasting. Het is mogelijk dat pijn in de buik verdwijnt na de ontlasting, vooral na obstipatie. De darm heeft zich dan geleegd, er gaan geen pijnlijke signalen meer van de darmwand naar de hersenen. Andere veel voorkomende klacht(en) die samengaan met deze hoofdklachten zijn: Opgeblazen gevoel, braken en winderigheid Bij ieder mens komt er bij afbraak van voedsel in de dikke darm darmgassen vrij. Ieder mens slikt ook lucht in tijdens het eten en praten. Gassen en lucht behoren dus in ons lichaam. Bij PDS patiënten geeft dit problemen, zij kunnen de gassen en lucht niet goed kwijtraken. Hierdoor kan een opgeblazen gevoel, misselijkheid en braken (dyspepsie) en winderigheid ontstaan. Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 10
Gevoeligheid bij druk op de buik Door de buik- en stoelgangklachten en de hoge gevoeligheid van de sensoren in de buik is het bedrukken (palperen) van de buik voor een PDS patiënt vaak pijnlijk. Toch zal een arts middels palpatie van de buik proberen een diagnose te stellen. Zuurbranden Zuurbranden komt ook voor bij mensen die niet lijden aan PDS maar door de grote gevoeligheid binnen het maagdarmkanaal komt het bij PDS patiënten vaker voor. Zuurbranden ontstaat door de regelmatig terugstromende zure maaginhoud in de slokdarm (reflux.) Dit geeft een brandend gevoel achter het borstbeen. Slikklachten en brok in de keel PDS patiënten hebben vaak het gevoel dat de voeding niet goed door de keel zakt, het geeft een beklemd gevoel achter het borstbeen. Bij onderzoek aan de slokdarm wordt er géén oorzaak gevonden, vaak is het een afwijkend bewegingspatroon veroorzaakt door prikkeling van het slijmvlies. Ook kan er een gevoel van brok in de keel zijn. Bij géén fysiologische afwijkingen kan dit ontstaan door de reflux vanuit de maag, hoge spierspanning in de bovenste slokdarmkringspier of psychische factoren. Bij emotionele stress is de brok in de keel een veel genoemd symptoom. 1.1.4 Nevenklachten PDS Naast de hoofdklachten zijn er vele nevenklachten die genoemd worden door mensen met PDS. Deze klachten zijn niet direct gerelateerd aan het maagdarmkanaal, de samenhang tussen de hoofdklacht(en) en een nevenklacht is niet altijd duidelijk. Niet iedere PDS patiënt hoeft last te hebben van één van deze klachten. Pijn in gewrichten en spieren Veel PDS patiënten klagen over pijn in de gewrichten en spieren. Tijdens een ziekenhuisonderzoek blijkt het niet te gaan om slijtage of ontsteking in gewrichten, er wordt niets gevonden. Uit onderzoek, blijkt dat lage rugpijn regelmatig voorkomt. Mogelijk straalt de pijn in de buik uit naar de rug of leidt de buikpijn tot een verkramping van de rompspieren waardoor pijn in de rug ontstaat. De spierklachten bij PDS patiënten lijken op symptomen van fibromyalgie, bij onderzoek blijkt er vaak geen sprake van deze ziekte te zijn. Problemen met urinelozing Een veel gehoorde klacht bij PDS patiënten is het vaak moeten plassen, maar met kleine hoeveelheden. Ook urineverlies komt voor. Oorzaak is mogelijk dat de darmen en de blaas elkaar prikkelen waardoor de plasdrang ontstaat, maar er is nog niet voldoende onderzoek naar verricht. Onregelmatige menstruatie en pijn bij het vrijen Deze klacht wordt door vrouwen met PDS genoemd. Bij lichamelijk onderzoek wordt geen afwijking gevonden. Vermoedelijk ontstaat er druk in de buik tijdens het vrijen waardoor pijn ontstaat. Vaginisme (de spieren rondom de vagina trekken zich ongewild samen) blijkt veel voor te komen bij vrouwen met PDS. Vermoeidheid, slapeloosheid Hiermee wordt de vermoeidheid bedoeld die niet in verhouding staat tot de inspanning of activiteit. Vermoeidheid is niet te meten, een ieder heeft wel eens last van vermoeidheid. Langdurige of extreme vermoeidheid maakt je somber, het verstoort je leven. Een PDS patiënt kan al vermoeid zijn na een kleine inspanning, bijvoorbeeld de afwas. De vermoeidheid wordt verschillend ervaren, de een voelt zich lusteloos, de ander volledig uitgeput of compleet leeg. Mogelijk dat het PDS zoveel energie vraagt dat er uitputting in Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 11
en van het lichaam ontstaat. Slapeloosheid kan ontstaan doordat de PDS patiënt vroeg wakker wordt. In het lichaam begint de dikke darm omstreeks 05:00 uur te werken. Dit is dan ook het tijdstip van de innerlijke wekker. Psychische klachten Neerslachtigheid of een depressie kan voortvloeien uit vermoeidheid en/of slapeloosheid. Neerslachtigheid kan ook gewoon tijdelijk ontstaan, de persoon is dan lusteloos en somber. Als dit langere tijd aanhoudt kan iemand zich machteloos voelen. Vaak gebeurt dit als de PDS patiënt geen grip krijgt op de klacht. Een andere voorkomende psychische klacht is angststoornis. De persoon heeft zonder enige logische reden een angststoornis ontwikkeld die zich verder kan ontwikkelen tot een fobie zoals straatvrees. Zowel depressie als angststoornissen gaan gepaard met vermijding van activiteiten of bepaalde plekken. Gevolg is dat er geen sprake meer is van een normaal dagelijkse leefpatroon. 1.1.5 De werking van het spijsverteringsstelsel Westers gezien Het spijsverteringskanaal is een holle buis van zeven meter die bestaat uit de mond, de keel, de slokdarm, de maag, de dunne darm, de dikke darm, de endeldarm (rectum) en de anus. Ook organen buiten het maag-darmkanaal worden tot het spijsverteringsstelsel gerekend: de alvleesklier (pancreas), de lever en de galblaas. Het voedsel verplaatst zich binnen de vijftien tot twintig uur van het begin naar het eind van het spijsverteringskanaal. Het spijsverteringsstelsel De holle buis begint met de mond waar de vertering van voedsel van start gaat. De slokdarm bevindt zich tussen de mondholte en maag. Zijn enige functie is het transport van voedsel naar de maag. In de maag wordt het voedsel verder verkleind en verwerkt. Als de vaste voedselbestanddelen één tot twee millimeter zijn, gaan ze via de maagportier naar het eerste gedeelte van de dunne darm. In de dunne darm wordt het sap van de alvleesklier en gal aan het voedsel toegevoegd en wordt dit verwerkt. Enzymen vanuit de darmwand spelen hierbij een rol. Het voedsel is dan zo bewerkt dat de nuttige voedingsstoffen door het bloed kunnen worden opgenomen. Voor daadwerkelijk gebruik van dit bewerkte voedsel zorgt de lever middels een chemische omzetting, schadelijke stoffen worden omgezet in onschadelijke. Door peristaltische contractie wordt het voedsel in de dunne darm gekneed en langzaam getransporteerd richting de dikke darm. Via de klep van Bauhin komt, de inmiddels dunne waterige brij (chymus), in de dikke darm. Dit restant bestaat uit water, zouten en onverteerbare plantaardige stoffen. De wand van de dikke darm bestaat uit drie lagen: aan de buitenzijde een dubbele spierlaag die rondom de darm bevestigd is, een bindweefsellaag en een slijmvlieslaag die zich aan de binnenzijde van de darm bevindt. Vooral aan het begin van de dikke darm wordt vocht onttrokken aan de chymus, het laatste gedeelte wordt gebruikt als opslag. De dikke darm maakt twee soorten bewegingen; peristaltische bewegingen en massacontractie. Door peristaltische bewegingen vindt het onttrekken van vocht plaats. De chymus wordt in contact gebracht met het slijmvlies door insnoering van de dikke darm. Deze insnoering ontstaat door spieren in de vorm van een ring over de gehele Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 12
lengte van de dikke darm Deze spieren trekken onbewust samen, het is glad spierweefsel. De chymus wordt nu goed gekneed en gemengd, er ontstaat een stevige massa (feces). Het opgenomen water wordt teruggegeven aan de bloedbaan. Deze insnoering kan een tiental seconden tot wel enkele minuten duren en wordt niet gevoeld. De massacontractie vindt plaats doordat de chymus of feces in de dikke darm over grote afstanden wordt getransporteerd richting de endeldarm, het laatste gedeelte van de holle buis. Als dit gedeelte gevuld is met feces ontstaat er aandranggevoel. Het lozen van feces wordt defecatie genoemd. Defecatie vindt plaats door het aanspannen van de buikspieren. De feces verlaat de endeldarm middels de anus die uit twee kringspieren bestaan; een bewust- en onbewust werkende spier. Bij defecatie ontspant de onbewuste kringspier zich middels een reflex, de bewuste kringspier wordt bewust op het toilet ontspannen. Een gezond persoon produceert 100 tot 150 gram feces per dag. Transport van de feces vindt dus plaats middels massacontractie. Dit gebeurt ongeveer zes keer per dag. De contractie vindt vooral plaats in de ochtenduren; na het ontwaken, het ontbijt of de ochtendkoffie. Het kan gevoeld worden als een lichte kramp of als aandrang. De peristaltische bewegingen en massacontractie in de dikke darm worden geactiveerd door stoffen die vrij komen na vertering van oplosbare vezels en hormonen en zenuwen. Dit gaat onbewust, de wand van de darm bestaat uit glad spierweefsel. Bij het waarnemen van voedsel in de maag en dunne darm, vindt er al beweging plaats in de dikke darm. Hormonen uit de maag en dunne darm zetten de wand van de dikke darm aan tot beweging. Beweging van de dikke darm vindt dus al plaats voordat het voedsel deze locatie heeft bereikt. De ontlasting (feces) bestaat uit voedselresten, water, slijm, bacteriën, afgestoten darmwandcellen, zouten en galkleurstof die de feces een bruine kleur geeft. De normale feces bij volwassenen is worstvormig en compact van samenstelling. De kleur bruin is afhankelijk van de voeding die gegeten wordt. Voornamelijk vleesvoeding geeft een kastanjebruine kleur, uitsluitend plantaardige voeding geeft een bruingele en moedermelkvoeding geeft een goudgele kleur. Bij zwart, grijszwart en wit gekleurde feces kan er sprake zijn van een pathologie. Uit onderzoek blijkt er een interessante wisselwerking te zijn tussen de aansturing van de darmen en de hersenen. De afgifte van de hoeveelheid serotonine, een stof die zorgt voor de overdracht van zenuwimpulsen, is verschillend bij darmen van een PDS patiënt en darmen van een niet PDS patiënt. Dit betekent dat er een anatomisch aanwijsbare stoornis is aangetroffen bij PDS patiënten. Het spijsverteringsstelsel en de hersenen zijn sterk aan elkaar gekoppeld. Zo zijn psychische factoren van grote invloed op de samentrekking van de darm, de afgifte van verteringsenzymen en andere functies van het spijsverteringsstelsel. Ook de vatbaarheid voor infecties (die tot verschillende spijsverteringsstoornissen leiden) wordt sterk door de hersenen beïnvloed. Op zijn beurt beïnvloedt het spijsverteringsstelsel de hersenen weer. Zo zijn chronische of terugkerende aandoeningen als het prikkelbare Darm Syndroom, van invloed op emoties, gedrag en dagelijks functioneren. Dit tweeledige verband wordt ook wel aangeduid als de hersen-darm-as'. Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 13
1.2 Het Prikkelbare Darm Syndroom vanuit de natuurgeneeskunde 1.2.1 Het Prikkelbare Darm Syndroom en Ayurveda 5 Het Prikkelbare Darm Syndroom wordt in de ayurveda gezien als een vaak complexe verstoring van de darmwerking. De volgende aspecten kunnen een prikkelbare darmreactie uitlokken: 1. Koffie en cafeïne houdende drank, zoals cola e.d. 2. Lactose (melksuiker), aanwezig in alle melkproducten. 3. Citrusvruchten. 4. Andere voedsel intoleranties (geraffineerde suiker, tarwe, zoals brood, pasta en gebak,) 5. Koolzuurhoudende drank. 6. Rauwe groenten, uien, kolen, zoals bloemkool en broccoli en bonen 7. Intensief sporten. 8. Onregelmatig eten en overeten. 9. Onderdrukken van natuurlijke aandrang. 10. Stress, angst, geldproblemen, gepest worden en overwerk Algemene maatregelen bij PDS: 1. Vermijd bovengenoemde uitlokkende factoren. 2. Kook je eten goed, liefst meer dan beetgaar. Eet niet de hele dag door, maar geef je darmen tijd om te herstellen. 3. De volgende kruiden brengen verlichting: Maak thee van 1 liter water met 1 theelepel anijs, 1 theelepel venkel en een stukje gember. Kook dit 20 minuten en drink hiervan gedurende de dag. Gebruik kurkuma, kardemom, nootmuskaat en gember in het eten. 4. Gebruik gedurende minstens 1 tot 3 maanden probiotica. 5. Doe Yoga of Tai Chi. Er zijn een aantal specifieke Yoga oefeningen voor het buikgebied die zeer ontspannend werken, zoals Vajrasana, Shashankasana, Ushtrasana, Marjariasana en Padhastasana. 6. Doe een kuur met triphala choorna. Triphala is een combinatie van 3 kruiden die een reinigend effect hebben op de maag, dunne darm, lever en dikke darm. Het reinigt het hele lichaam en is licht laxerend. Het is een basis ayurvedisch middel. Neem gedurende 3 tot 6 maanden elke avond voor het slapen gaan een ½ theelepel triphala (ongeveer 2gr.), die je 10 minuten laat weken in een half glas warme melk of warm water. Drink daarna nog een volle beker warme melk of warm water. Bovenstaande remedies zullen zeker een verlichtend effect hebben en misschien volstaan ze ook. Doorgaans moeten kruidenremedies en veranderingen in levensstijl langduriger worden toegepast om effect te hebben. Bij chronische of ernstige vormen van IBS is de aanpak erg persoonsgebonden. Een specifieke aanpak met zuiveringskuren, darmreinigingen, kruiden-remedies etc. dienen dan nauwkeurig aan de persoon aangepast te worden. 5 Bron: www.yoga-ayurveda.be Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 14
1.2.2 Het Prikkelbare Darm Syndroom volgens Reckeweg De darm als brein achter de navel. De darm is een intelligent orgaan en wordt ook het tweede brein, of brein achter de navel genoemd. De darm is wijs en kan wijs functioneren, op voorwaarde dat de bijbehorende mens wijs genoeg is om daar goed mee om te gaan. Disbalans in de darm wordt via neurologische processen en het supra cellulaire netwerk, rechtstreeks beïnvloed door onze hersenen, en vice versa. Bijvoorbeeld: stress reducerende therapieën kunnen een sterke verbetering geven bij IBS (irritable bowel syndrome of anders gezegd prikkelbaar darm syndroom). IBS gaat in 90% van de gevallen gepaard met angsten en depressies. De darm is een intelligent orgaan en wordt ook het tweede brein, of brein achter de navel genoemd. De wetenschap die zich daar intensief mee bezig houdt, heet neuropsycho-gastro-enterologie. De darm is wijs en communiceert constant met ons. De vraag is of men de darm nog wel kan horen, of dat de signalen vertroebeld zijn door alle invloeden van buitenaf. Moderne natuurgeneeskunde gaat ervan uit dat ziekte ontstaat door micro ontstekingsprocessen. Het begin van de ontsteking is niet de microbe, zoals Louis Pasteur (1822 1895) voorstelde, maar de cel omgeving is bepalend voor het al dan niet ziek worden van de mens (Claude Bernard, 1813 1878). Stressoren waaronder toxinen (gifstoffen) zorgen voor een ontregeling van het darmmilieu. De reacties hierop zijn ontstekingen. Toxische stressoren kunnen exogeen (van buiten af) zijn: chemische stoffen, zware metalen, pesticiden, gifstoffen van micro-organismen, trauma en (be)straling. Ze kunnen ook endogeen (van binnenuit) zijn door o.a. onvolledige vertering en slechte ontgifting, zuurgraad (ph) veranderingen, belemmerde uitscheiding (bijvoorbeeld door chronische obstipatie). Anders gezegd: verkeerde voeding en eetgewoonten en daarmee een verminderde verteringscapaciteit leiden tot een onvolledige vertering van de voeding. Hierdoor ontstaat een ophoping van afvalstoffen o.a. in de darmen. Dat leidt vervolgens tot diverse reacties die overal in het lichaam kunnen plaatsvinden. Extracellulaire matrix (ECM) als supra cellulair communicatie netwerk. Overal in het lichaam bevindt zich de extracellulaire matrix (ECM). De ECM is een term die gebruikt wordt om structuren aan te duiden die deel uitmaken van biologische weefsels maar zich buiten de cellen bevinden. De extracellulaire matrix biedt stevigheid en structuur aan weefsels. Deze ECM bestaat vooral uit langgerekte, vezelachtige eiwitten zoals collageen, fibronectines, elastines en glycosaminoglycanen (GAG's). Hierin spelen zich hormonale, biochemische, immunologische en neurale regulatieprocessen af. Sinds kort weet men dat deze processen zéér snel plaatsvinden, zelfs nog sneller dan zenuwgeleiding. Subatomaire deeltjes, (deeltjes kleiner dan een atoom), met informatie verplaatsen zich met grote snelheid door de ECM met behulp van waterstofbruggen. Zo bereiken ze de verste uithoeken in het lichaam. Dr. H. Reckeweg Toxinen en stressoren verstoren via de ECM de regulatie van de homeostase (het vermogen van het lichaam om het interne milieu constant te houden). Vervolgens reageert het lichaam volgens bepaalde reacties om de homeostase te herstellen. Deze stappen noemt men in de natuurgeneeskunde de zes reactiefasen van Reckeweg. Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 15
Reactiefasen van Reckeweg bij disbalans in de darm kunnen als volgt worden omschreven: 1. De uitscheidingsfase: Fase 1 beschrijft een lichaam dat harmonisch (normaal) werkt; er is een balans (homeostase) tussen wat het lichaam in komt en wat er uit gaat. De lichaamsvloeistoffen worden op de geëigende manier uitgescheiden door de nieren (urine), via de huid (transpiratie), door de darmen (ontlasting), de longen (koolzuur) en de baarmoeder (menstruatievocht). Ook traanvocht, oorsmeer, speeksel, snot en vaginale afscheiding vallen onder de normale lichaamsvloeistoffen huishouding. 2. De reactiefase: Lukt het niet om de gifstoffen op de gewone manier kwijt te raken, dan moet het lichaam harder werken, dan gaat het in de versnelling. Een gewone verkoudheid is al een reactie, vaak op slecht voedsel! Een heftigere reactie is een ontsteking ; dat is een sterkere reactie van ons organisme om afvalstoffen weg te werken, om ze onschadelijk te maken. De natuurgeneeskunde zal die reactie van het lichaam altijd ondersteunen. De reguliere geneeskunde geeft dan antibiotica (dat letterlijk tegen leven betekent). Deze antibiotica onderdrukken echter de natuurlijke weerstand van het lichaam en is dus eerder belastend dan helpend. Daardoor worden de gezonde, acute reacties geblokkeerd, gaan de ziekteveroorzakers als het ware ondergronds en ontstaan er chronische ziekten, zoals Gastro-enteritis (maag-darm ontsteking) en diverticulitis (ontstoken uitstulping van de Dikke Darm). Naast alle soorten ontstekingen zie je ook eczeem en huiduitslag, pogingen dus van het lichaam om zich van afvalstoffen te ontdoen! 3. De depositiefase: Lukt het niet om de afvalstoffen via de gewone uitscheiding en door middel van ontsteking (de versnelling) af te voeren, dan kiest het lichaam voor een andere oplossing. Het gaat de afvalstoffen dumpen, het gaat ze opslaan op plekken in het lichaam waar ze niet in de weg liggen. In bijvoorbeeld het bindweefsel, de spieren, pezen en gewrichten. Dit gebeurt om de vitale organen (hart, longen, nieren, hersenen enz.) te beschermen. Deze fase wordt ook wel de stille fase genoemd omdat je er eigenlijk niets van lijkt te merken. Maar als je ook maar een beetje op je lichaam let, zijn er natuurlijk wel aanwijzingen zoals vochtophopingen, stijve spieren en gewrichten enz. Verder horen ook aandoeningen als gal- en nierstenen (een vorm van kalkafzetting), obstipatie, oedeem en levervlekken in deze fase thuis. Tot dan toe speelt alles zich af in het vloeistofsysteem van het lichaam. Fase één tot en met drie behoren daarmee tot de humorale fase. Humor betekent sap. In de humorale fase spelen de processen zich dus nog af in de lichaamsvloeistoffen. Ziekten in deze fasen zijn acute ziekten. Acute ziekten hebben het vermogen en het doel het lichaam te genezen, door afvalstoffen op te ruimen en de doorstroming te bevorderen. Door de uitscheiding te stimuleren ondersteun je deze processen. Na fase drie komt de cellulaire fase, (zich afspelend binnen de cellen) dat wil zeggen dat de afvalstoffen de cel binnendringen en daar schade aanrichten, vaak blijvend. Daardoor kan weefsel ook kapot gaan. Ziekte die daarbij hoort noemen we chronisch. Het lichaam komt in een vicieuze cirkel, in een neerwaartse spiraal. Meer afvalstoffen, minder doorstroming, daardoor blijven er meer afvalstoffen liggen die verder gaan rotten en dus zelfs gif vormen. Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 16
4. De impregnatiefase: De gifstoffen dringen de cel binnen. De schade kan beperkt blijven tot een groepje cellen of een orgaan. De cellen kunnen nog herstellen. Tot deze fase behoren aandoeningen zoals migraine, maagzweer, leverbeschadigingen, astma, myoom, lymfeklierzwellingen, colitis ulcerosa, leaky gut (lekkende darm syndroom). 5. De degeneratiefase: De cellen zijn zo beschadigd (gedegenereerd) dat zij niet meer kunnen herstellen, er is sprake van blijvend functie verlies. Bijvoorbeeld: tuberculose, MS (multiple sclerosis), verlamming, levercirrose, wervel degeneratie, schrompelnieren en steriliteit, atrofische gastritis, de ziekte van Crohn. 6. De neoplasmafase: Het regulerende mechanisme in de celkern is aangetast. Er ontstaat een wildgroei (neoplasma) aan cellen die niet meer kunnen doen wat ze behoren te doen. Tumoren en gezwellen (bijvoorbeeld een maagcarcinoom en coloncarcinoom) horen in deze fase. De vorming van gezwellen is de eindfase van een proces dat al langdurig gaande was. Herstel is vanaf fase 4 moeilijk en soms niet meer mogelijk, wel is ziektevertraging dan een optie. Tot en met fase 3 kunnen individuele voeding- en leefstijladviezen, ondersteuning en natuurlijke medicatie de negatieve spiraal doorbreken. 1.2.3 Homeopathie en het Prikkelbare Darm Syndroom 6 De dikke darm is met zijn talrijke zenuwuiteinden een dergelijk gevoelig orgaan dat een kleine verstoring (bijvoorbeeld door stress of prikkelende voeding) meteen grote gevolgen kan hebben voor de beweeglijkheid van de darm. Winderigheid, opgeblazen gevoel, rommelingen en borrelen in de buik zijn dan het gevolg met vooral tussen en na de maaltijden krampachtige pijn vaak links onder in de buik; ook harde keutelachtige ontlasting, afgewisseld met korte periodes van diarree kan voorkomen. Als deze klachten een chronisch karakter krijgen wordt meestal de diagnose spastische dikke darm of prikkelbaar Darm Syndroom ( irritable bowel syndrome ) gesteld met het advies om vezelrijke voeding te gebruiken en prikkelende voedingsmiddelen en nerveuze spanningen te vermijden. Deze leefregels, eventueel aangevuld met medicijnen, zijn echter lang niet altijd doeltreffend. Lycopodium Het hoofdmiddel in de homeopathie voor spastische dikke darmklachten is Lycopodium clavatum, de wolfsklauw, een kruipend mosachtig plantje dat door Arabische artsen vroeger al gebruikt werd bij maagklachten en om nierstenen te vergruizen; het stuifmeel van het plantje is brandbaar en werd ooit bij vuurwerk productie gebruikt en als afweerlaagje tegen het verkleven van pillen. Voor het homeopathische geneesmiddel worden de sporen van de bloeiende halmen van het Lycopodiumplantje gebruikt. De buikklachten die door mensen beschreven worden en in de Materia Medica boeken o.a. worden omschreven als opgeblazen buik, hevige flatulentie (winderigheid), loze aandrang, een voortdurend gevoel van gisting in de linker onderbuik verdwijnen na inname van dit wonderbaarlijke homeopathische middel vaak snel en volledig, vooral als de patiënt ook qua karakter ( constitutie ) bij het middel past. 6 Bron: www.homeopathischepraktijk.nl/diversen-andere-klachten/homeopathie-en-spastische-dikkedarm Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 17
1.2.4 Hypnotherapie en het Prikkelbare Darm Syndroom 7 Dr. Peter J. Whorwell, een bekende Engelse internist, begon in 1980 in Manchester met het behandelen van patiënten met een zware vorm van PDS door middel van hypnotherapie. Deze groep reageerde niet op medicatie. In zijn behandeling richtte hij zich op: Lichamelijk herstel van de klachten (pijn en krampvermindering en herstel van de stoelgang). Het vergroten van zelfvertrouwen en stressbestendigheid. Emotionele en gedragsmatige aspecten. Hij bemerkte dat 75 tot 80 % van de patiënten verbetering ondervond met behulp van hypnotherapie. Deze verbetering zette door, zelfs nadat de behandeling was afgerond. Het PDS behandelplan wordt sinds 1996 met succes in Nederland toegepast. Waarom werkt hypnotherapie bij PDS. Onze darmbewegingen kunnen we niet op een directe manier controleren of beïnvloeden. Dit in tegenstelling tot skeletspieren. (armen en benen kunnen we bewust aanspannen en ontspannen). Darmen reageren, net als de rest van het lichaam, op emoties. Bijna iedereen kent wel een aanval van diarree vlak voor een stressvolle gebeurtenis als bijvoorbeeld een examen. Omgekeerd kan lichamelijke pijn (bijvoorbeeld plotselinge kramp van de dikke darm) ons geestelijk welbevinden negatief beïnvloeden; we worden somber of zijn sneller geïrriteerd. Ontspanning heeft een positieve invloed op de darmwerking waardoor ook de opname van voedingsstoffen optimaal kan plaatsvinden. In hypnose kunt u via gedachtebeelden uw maagdarmkanaal direct beïnvloeden. Zo leert u de darmen te stimuleren om op een natuurlijke en ontspannen manier te werken. Dit maakt hypnotherapie tot een zeer effectieve behandelwijze bij PDS klachten. 1.3 Het Prikkelbare Darm Syndroom vanuit de Traditionele Chinese Geneeskunde (TCM) Volgens de moderne Chinese medische literatuur is men van mening dat de hoofdzaak van PDS altijd berust op een disharmonie tussen de Lever en de Milt. Men spreekt meestal niet van PDS, maar kijkt waar men last van heeft. In de TCM kijkt men naar lichaam en geest als één geheel. Ziektesymptomen zoals diarree, losse stoelgang en bloed of slijm in de stoelgang worden meestal toegeschreven aan een Miltonevenwicht. En symptomen als obstipatie en een uitgesproken opgeblazen en pijnlijk gevoel in de buik worden toegeschreven aan Leveronevenwicht. Volgens de TCM zorgt de Lever onder andere voor de vrije circulatie van alle Qi in het lichaam. Dit is belangrijk voor het functioneren van het lichaam en voor het omgaan met emoties. Ook emoties moeten vrij kunnen stromen. Als de Qi niet goed circuleert, ontstaan er emoties als woede, frustratie of depressiviteit. Andersom kunnen door emotionele stress of frustratie op het werk of binnen je privé leven ook Lever Qi deficiëntie optreden met eventueel Qi stagnatie als gevolg. Bij gezondheid ondersteunt de vrije circulatie van Lever Qi de spijsverteringsfunctie van de Maag en de Milt. Als Lever Qi vrij circuleert, helpt het de Milt om de voedselessenties te transformeren en te transporteren en de Maag om het voedsel te doen rijpen en rotten. Het helpt dan om de Milt Qi te laten stijgen en de Maag Qi te laten dalen. 7 Bron: http://margot.pl1.nl/pds-therapie Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 18
Bij ziekte, als er sprake is van rebellerend Lever Qi, (d.w.z. dat de horizontale beweging in de buik, die de functies van de milt en de maag ondersteunt, excessief wordt) krijg je digestieve problemen. Verstoring van de Milt functie van transport en transformatie Een opgeblazen gevoel. En verstoring van de daling van Maag Qi (dat geeft hikken, boeren, misselijkheid en braken). In de TCM spreekt men dan van De Lever valt de Milt aan, of de Lever en de Milt zijn niet in harmonie, of het Hout valt de Aarde aan, of er is sprake van een Exces van de lever en leegte van Milt Qi. Als rebellerend Lever Qi overheerst, is er constipatie met droge, moeilijke en keutelvormige stoelgang. Als de Milt leegte overheerst, is er losse stoelgang. Het opgeblazen gevoel en de pijn in de buik worden veroorzaakt door de stagnatie van de lever Qi. Het syndroom van rebellerend Lever Qi kan zich op twee manieren voordoen. In één situatie is de Lever over actief en valt de Milt aan en mengt zich in haar transformerende en transporterende functie. Dit syndroom is vooral een Excessyndroom. Het geeft vaker obstipatie dan diarree en het opgeblazen gevoel en de pijn in de buik zijn nogal uitgesproken. In een andere situatie is de Milt zwak en laat zich door de Lever aanvallen. Dit syndroom is vooral een Leegtesyndroom. Het geeft vaker losse stoelgang dan constipatie en de buikpijn is slechts licht. Het is ook te zien aan de tong. In het geval dat de Lever de Milt actief aanvalt is de tong rood op de zijkanten (Lever en Galblaaszone). Als de Milt zwak is en zich laat aanvallen door de Lever is de tong normaal van kleur. Als de Lever langere tijd de Milt actief aanvalt, verzwakt de Milt en krijg je Milt Qi leegte. Dit resulteert tot een verstoring van het transport en transformatie van vloeistoffen en de vorming van vocht. Op dezelfde manier kan rebellerend Lever Qi de Maag aanvallen. De Maag Qi kan dan niet dalen maar stijgt en dit heeft het hikken, boeren, misselijkheid en braken tot gevolg. Ook met het rotten en rijpen van voedsel in de Maag bemoeit de Lever zich dan, waardoor er een opgeblazen gevoel ontstaat en zuurbranden. Het kan net als met de Milt zo zijn dat of de Lever in exces is en de Maag actief aanvalt, de zijkanten van de tong zijn dan rood (lever en galblaas zone). Of de Maag is zo zwak dat deze zich door de Lever laat aanvallen. In dit geval is de tong normaal van kleur. Volgens de TCM is de belangrijkste functie van de Milt die van het transport en de transformatie van het voedsel en de vloeistoffen. Elke disbalans van de Milt zal dus altijd het spijsverteringsproces beïnvloeden, met symptomen als een opgeblazen gevoel in de buik, gebrek aan eetlust en losse stoelgang. Verder controleert de Milt de spieren en is verantwoordelijk voor het transport van het Gu Qi naar de spieren en dan vooral naar de vier ledematen. Dus een disbalans van de Milt, (vaak Milt Leegte) veroorzaakt vaak vermoeidheid. De Milt geeft ons het vermogen te studeren, te concentreren, te focussen en te onthouden. Als er geen energie in de Milt is kan piekeren, zich zorgen maken en vergeetachtigheid het gevolg zijn. Andersom kan veel piekeren en peinzen of teveel studeren etc. leiden tot Milt Leegte. Omdat de Milt de transformatie en het transport van voedsel regelt, speelt het dieet een heel belangrijke rol in Milt onevenwichten. Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 19
Bij PDS is vaak sprake van Milt leegte. Milt leegte uit zich dan in een opgezette buik, brijige ontlasting, een gebrek aan eetlust, vermoeidheid en gebrek aan kracht. Volgens de vijf elementen controleert Hout (de Lever en Galblaas) het element Aarde (de Maag en Milt). Als het Hout de Aarde over controleert, aanvalt, haalt de Milt te weinig Gu Qi uit de voeding. Hij stuurt dan te weinig Gu Qi naar het Hart, die er Bloed van maakt. Hierdoor ontstaat er een slechte kwaliteit van Bloed, wat uiteindelijk Lever Leegte veroorzaakt omdat de Lever te weinig Bloed kan opslaan. Door deze Lever aanval kan de Qi van de Maag niet dalen waardoor hij opwaarts ontsnapt en hikken, boeren en misselijkheid ontstaat. De aanval zorgt er ook voor dat de Qi van de Milt niet kan stijgen waardoor diarree ontstaat. Hier wordt duidelijk dat de stroomrichting van Qi, vooral de stijgende in de Miltmeridiaan en dalende in de Maagmeridiaan, belangrijk is. Als het Aarde element het Hout element aanvalt krijg je stagnatie van Qi. Dit kan gebeuren als het Hout zwak, of de Aarde erg sterk is. Bij Qi stagnatie en Milt zwakte zal voedsel retentie het gevolg zijn. Voedsel Retentie kan uiteindelijk transformeren in Lege Hitte die het Hart aanvalt. Gevolg is slapeloosheid, hartkloppingen, onrust en agitatie. Langdurige Milt Leegte kan leiden tot Nier Yang Leegte. Nier Yang verwarmt gewoonlijk de Lever het geen bij Nier Yang Leegte niet zal gebeuren. De Lever Deficiëntie die mogelijk al aanwezig was neemt toe. Gevolg van Nier Yang Leegte is Damp met een Koude Leegte tot gevolg. De Bloedstuwing (Stase) zal toenemen. Als Lever Deficiëntie ernstig is of lang genoeg duurt, veroorzaakt dit ook Bloed Stase. Bloed Stase gaat gepaard met scherpe pijn gelokaliseerd op één plek. Meestal is deze pijn in het hoofd of in de buik. Lever deficiënt en Qi stagnatie kunnen uiteindelijk ook tot Lever Vuur leiden. Het Vuur zal het Bloed en de vloeistoffen uitdrogen waarna de Nier Yin wordt aangetast. Door de Milt Leegte ontstaat Bloed Leegte en afname van het Yin. Bij afname en zwakte van Nier Yin kan Lever Excess een gevolg zijn. Het stijgende Lever Vuur kan de Long en het Hart in haar functie aantasten. Door zwakte van de Milt accumuleert het Vocht en zal naar beneden dalen. Dit verergert de Lever Stagnatie, er kan nu Damp Hitte ontstaan die zich uit middels stinkende diarree. 1.3.1 Diagnose PDS vanuit de TCM In hoofdstuk 1.1 heb ik vanuit Westers oogpunt de PDS problematiek als volgt beschreven: 1. Obstipatie en/of opgeblazen gevoel, gecombineerd met buikpijn. 2. Diarree gecombineerd met buikpijn. 3. Mengvorm van obstipatie en diarree, gecombineerd met buikpijn. Vanuit de TCM kunnen dit meerdere pathologieën zijn. Voordat een pathologie wordt vastgesteld, vindt er eerst een intakegesprek (anamnese) plaats. Tijdens dit gesprek tussen patiënt en therapeut of arts worden de klacht(en) besproken. Hierna kan, eventueel na een aantal lichamelijke testen, een diagnose gesteld worden. Dit gebeurt in de Westerse geneeskunde ook. Bij de anamnese vanuit de TCM wordt naast een aantal vragen gebruik gemaakt van de pols en tong diagnose. Door aan de pols te voelen en naar de tong te kijken kan de gemoedstoestand van de organen en van de persoon worden vastgesteld. Dit is binnen de TCM een zeer gebruikelijk diagnosticerend middel. Na de anamnese wordt een pathologie bepaald. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van een Qi Leegte of Exces. Qi kan ook Stagnerend of Rebellerend zijn. De oorzaak van een pathologie is erg Auteur: Carolien van de Glind Voetreflex Plus en het Prikkelbare Darm Syndroom 20