De Ichtegemse Buurtwegen afschaffing boven water: de eendenjacht. De eigenaar is deze openbare weg liever kwijt dan rijk, omdat het jachtwild in de nabijgelegen vijvers anders verstoord zou kunnen worden. Na vier jaar actie voeren is het goede nieuws dus dat het fonteinpad Bijschriften foto s - De massale opkomst tijdens de tweede protestactie voor het behoud van het fonteinpad (21 mei 2006). nog bestaat én frequenter gebruikt wordt. Het slechte nieuws is dat de mogelijke afschaffing nog steeds hangende is. Bijfschriften foto s - Het fonteingebouwtje en het poortje in de kasteelmuur, twee blikvangers langsheen het fonteinpad. Het fonteinpad in Ichtegem staat niet alleen. Ook tientallen andere buurtwegen worden niet onderhouden zoals het hoort. Daardoor dreigen ze op termijn te verdwijnen. Er is dringend nood aan een aangepast beleid om dit waardevolle patrimonium in ere te herstellen. Voetweg 21 het fonteinpad. Al 4 jaar ijvert de Houtlandse Milieuvereniging voor het behoud én het herstel van het fonteinpad in Ichtegem. Deze historisch belangrijke en landschappelijke wondermooie buurtweg wordt immers met afschaffing bedreigd. De gemeente Ichtegem nam daartoe eind 2005, op vraag van Westtoer, de principiële beslissing. Bijna dertig organisaties en verenigingen hebben hier vrijwel onmiddellijk tegen gereageerd. Een gedeeltelijke of volledige afschaffing zou onvergeeflijk zijn, zeker als je weet dat het perfect mogelijk is hier een prachtig historisch wandelparcours in te richten. Ondertussen zijn we zo veel jaar verder, en de illegale afsluitingen zijn grotendeels verdwenen. Heel wat mensen weten weer dat dit prachtige pad een officiële openbare weg is, en maken er opnieuw gebruik van. Ook kwam stilaan de ware reden voor de Wij blijven alleszins ijveren voor het definitief afblazen van deze afschaffingsplannen en zullen actie voeren tot er een definitieve oplossing is voor deze prachtige buurtweg. U blijft welkom op onze maandelijkse aperitiefwandelingen, die elke laatste zondag van de maand doorgaan om 10u00 (zie activiteitenkalender middenin dit Groene Blad ). Al doende leert men Toen we beslisten het voor het fonteinpad op te nemen, hadden we bijzonder weinig ervaring met trage wegen (deze trage wegen, bedoeld voor niet-gemotoriseerd verkeer, zijn bijvoorbeeld bos-, kerk- en veldwegels, jaagpaden, smalle doorsteekjes en verlaten spoorwegbeddingen). Maar al doende leert men: noodgedwongen
hebben we ons ingewerkt in de Atlas der Buurtwegen, (historische) topografische kaarten en kadasterplannen, notariële aktes, provinciale reglementen en wetgeving allerhande. Want hoe langer we hier rond werken, hoe duidelijker wordt dat het fonteinpad niet alleen staat. Trage wegen zijn op heel wat plaatsen bedreigd, ondanks hun grote waarde. Zo bieden ze heel wat kansen voor diverse gebruikers en zijn ze belangrijk voor de natuur: je kan niet alleen de natuur en landschappen langs trage wegen ontdekken, maar ook planten en dieren hebben er zélf wat aan. Denk hierbij maar aan de unieke vegetatie langs holle wegen. Voor dieren vormen trage wegen een aangename biotoop om te verblijven of zijn ze ideale assen waarlangs zij zich gemakkelijk kunnen verplaatsen. Daarnaast zijn trage wegen dé plaats bij uitstek om aan duurzame recreatie te doen. Wandelen, fietsen, nordic walking, joggen, moutainbiken allemaal populaire sporten waarvoor trage wegen in trek zijn. Toch hoeven trage wegen zich niet te beperken tot sportbeoefenaars. Fietsers en voetgangers vinden er vaak een functionele verbinding naar bijvoorbeeld de school of het station. De aangenaamste, kortste en verkeersveiligste weg is dikwijls de trage weg! Tenslotte hebben deze wegen ook een belangrijke cultuurhistorische waarde. Veel van deze wegen kennen een eeuwenoude geschiedenis, zoals de Portweg (zie fietsbrochure middenin de vorige editie van ons Groene Blad ). Daarnaast bevindt zich langs deze buurtwegen ook heel wat waardevol erfgoed, zoals oude kapelletjes of gerechtsbomen. Redenen genoeg dus om dit rijke patrimonium te beschermen. Buurtweg 33 in Ichtegem. De Atlas der Buurtwegen De Atlassen der Buurtwegen zijn atlassen die per gemeente de openbare wegen van plaatselijk belang, buurtwegen genaamd, aangeven. In uitvoering van de buurtwegenwet van 10 april 1841 werd de atlas in de periode 1842-1845 opgemaakt voor alle toenmalige Belgische gemeenten, met het doel dit openbare wegennet veilig te stellen voor de toekomst. Elke weg kreeg er een eigen nummer, en ook alle bijzonderheden zoals afmetingen, bestemming, eigenaar van de bedding, gangbare namen e.d. worden vermeld. Sinds enkele jaren kan je van enkele provincies de atlas digitaal raadplegen. Daarin zijn ook de wijzigingen weergegeven die in de loop der jaren werden goedgekeurd. De West- Vlaamse atlas vind je op www.giswest.be (doorklikken naar Leefomgeving Mobiliteit en Trage Wegen ). Ondertussen zijn er natuurlijk ook wegjes ontstaan die niet in de Atlas der Buurtwegen opgenomen zijn. Nieuwe doorsteekjes, jaagpaden of verlaten spoorbeddingen zal je er niet in terugvinden, en die laten we voor de rest van dit artikel dan ook even buiten beschouwing. In de atlas vind je zowel buurtwegen waarvan de bedding aangegeven is met een dubbele volle lijn, als buurtwegen waarvan de bedding is aangegeven met een dubbele stippellijn. Deze met een dubbele lijn zijn buurtwegen waarvan de bedding eigendom is van de overheid (i.c. de gemeente). Buurtwegen die worden weergegeven met een dubbele stippellijn hebben een private bedding, maar zijn belast met een publiekrechtelijke erfdienstbaarheid van doorgang. Dat betekent dat de wegbedding zélf wel privé-eigendom is, maar dat de buurtweg voor alle gebruikers vrij toegankelijk is en niet afgesloten mag worden. Sterker nog: de gemeente is zelfs verplicht beide soorten buurtwegen te onderhouden, dus ook diegene waarvan de bedding privé-eigendom is! De buurtwegenwet maakt immers geen onderscheid tussen beide. Uiteraard is ons landschap sinds het opmaken van de atlassen flink veranderd. Een groot deel van onze buurtwegen is opgenomen in het stratennet, een aantal werd afgeschaft of verlegd bij de aanleg van nieuwe industrieterreinen of verkavelingen en soms zijn ze doodlopend geworden doordat ze doorsneden worden door belangrijke verkeersaders. Een aanzienlijk deel bestaat nog steeds, maar is onbruikbaar geworden door gebrek aan gemeentelijk onderhoud. Vaak worden ze eenvoudig omgewerkt, soms zijn ze afgesloten door aangelanden. Het betreft dan de meest kwetsbare buurtwegen: de aardewegen. De meeste van die (deels) verdwenen buurtwegen zijn echter nog altijd verrassend goed terug te vinden in het landschap. Meer zelfs: deze buurtwegen zijn juridisch erg goed beschermd (alhoewel de Wet op de Buurtwegen en de respectievelijke provinciale reglementen op de buurtwegen zelden consequent
worden toegepast). Zelfs al zijn deze wegen illegaal afgesloten of ingepalmd, zo lang zij niet officieel opgeheven worden volgens de geijkte procedures, blijven deze buurtwegen bestaan en kan eenieder het herstel eisen. In verschillende Vlaamse gemeenten worden vandaag tientallen buurtwegen hersteld, nadat inwoners met succes de openstelling vorderden voor de rechtbank. Deze gemeentebesturen zijn achteraf tevreden. Dankzij de druk van buitenaf gebeurt wat ze zelf niet durfden beslissen: het rechtzetten van de fouten uit het verleden om een waardevol patrimonium veilig te stellen. De Ichtegemse buurtwegen Omdat we de situatie in Ichtegem al langer opvolgen, hebben we ons dit voorjaar verdiept in de situatie in Ichtegem en hebben we nagegaan hoe het met de onverharde buurtwegen in de gemeente gesteld is. Eerst hebben we de atlas bestudeerd, en daarna zijn we elke Ichtegemse buurtweg op het terrein gaan (be)zoeken. In Bekegem gaat het om 3, in Eernegem om 14 en in Ichtegem om niet minder dan 26 buurtwegen. terugvinden in het Ichtegemse landschap. Buurtweg 23 in Ichtegem, de Veldwegel, loopt van Eernegemcentrum (Aartrijkestraat) tot aan de Zedelgemsesteenweg. Eén van de zeldzame buurtwegen in Ichtegem die perfect onderhouden wordt. Zonder twijfel een van de meest natuurrijke en pittoreske hoekjes van het dorpscentrum. Ons onderzoek leert ons dat 5 van deze 32 onverharde buurtwegen (21, 23 en 30 in Eernegem en 34 (bij Wijnendale) en 38 in Ichtegem), naast hun eventueel reeds verharde onderdelen, effectief onderhouden worden zoals het hoort. Of in een percentrage uitgedrukt: in 15,6 % van deze gevallen is de feitelijke toestand in overeenstemming met de wettelijke toestand. Die 27 andere buurtwegen zijn, minstens Buurtweg 39 in Ichtegem: gebarricadeerd, en dan maar gebruikt als stortplaats voor groenafval. De abrupte onderbreking van buurtweg 33 in Eernegem, die hier in rechte lijn door de akkers loopt. In Eernegem en Ichtegem vind je een mooi netwerk aan buurtwegen, en zoals we al eerder aanhaalden vormen deze wegen niet alleen een functionele en verkeersveilige verbinding voor zwakke weggebruikers, er is ook plaats voor duurzame recreatie, natuur en de rijke cultuurhistorische waarde. Zo vormt buurtweg 28 in Eernegem een kortere, mooiere en vooral veel veiligere verbinding tussen de Vaartstraat (bij Bekegem) en de Berkenlaan (noordelijke deel Eernegem-centrum). Van deze 43 buurtwegen zijn er 11 (8 en 9 in Bekegem, 32 in Eernegem en 20, 22, 23, 27, 31, 32, 37 en 40 in Ichtegem) die geen onverharde buurtwegen meer zijn: ze werden integraal geasfalteerd (en vaak ook verbreed en/of rechtgetrokken), officieel gewijzigd (lees: afgeschaft) of eenvoudigweg in iets anders omgezet (Zo werd de bedding van de Groene 62 bij Wijnendale bovenop de vroegere voetweg 20 gelegd.). Dat betekent dus dat we in principe nog 32 onverharde buurtwegen zouden moeten gedeeltelijk, illegaal afgesloten of ingepalmd zonder dat hier door de gemeente tegen wordt opgetreden. Voetweg 19 in Ichtegem volgt dan weer een prachtige route doorheen het golvende landbouwlandschap bij de noordelijke rand van het
Wijnendaleplateau (niet zo ver van de plaats die onlangs nog door Pasar als mooiste plekje van de gemeente werd uitgeroepen). Kortom: er ligt hier een schat aan mogelijkheden, maar beide aangehaalde buurtwegen zijn op dit ogenblik niet beschikbaar voor wie er gebruik van wil maken. Bloeiend speenkruid langs voetweg 23 in Eernegem. Een goed bewaard fragment van buurtweg 25 in Ichtegem, dat ingeschakeld werd in een bewegwijzerde moutainbikeroute. Ook deels afgesloten en/of ingepalmde buurtwegen blijft zo beschikbaar. De problemen die we tijdens deze inventarisatie ontdekten, zijn erg verschillend. Dit gaat van duidelijk aanwezige, maar illegaal afgesloten buurtwegen, tot totaal ingepalmde wegbeddingen. Zo is het westelijke deel van buurtweg 42 in Ichtegem gelegen op een van de mooiste uitzichtspunten van het Wijnendaleplateau eenvoudig te herstellen. Er moet enkel een illegale barricade verwijderd worden. Buurtweg 42 in Ichtegem werd illegaal afgesloten. Het deel van voetweg 21 dat de verbinding vormt tussen Arthur Coussensstraat (vroeger ook een deel van buurtweg 21) en de Keibergstraat, is dan weer geheel ingepalmd. Minder eenvoudig, maar niet onoverkomelijk, zoals projecten in verschillenden Vlaamse gemeenten ons aantonen. Wanneer de bedding echter bebouwd werd, word het natuurlijk lastiger: je kan moeilijk dwars door iemands huis moutainbiken. Wellicht heeft men bij de vergunningsaanvraag dan toch een en ander over het hoofd gezien. Een officiële verlegging kan hier een oplossing bieden. Buurtweg 29 in Eernegem, die langs deze beek liep, werd ingeploegd én bebouwd. Kortom: elke (gedeeltelijk) onbeschikbare buurtweg heeft zijn eigenaardigheden en problemen, maar dit netwerk van trage wegen is te waardevol om verloren te laten gaan. De gemeente heeft de wet volledig aan haar kant om alle afsluitingen en inpalmingen aan te pakken. Wij gaan er van uit dat de gemeente resoluut kiest voor behoud, eventueel met verlegging, en dat afschaffing slechts uitzonderlijk (of met compensatie) wordt toegepast. Zo kan de gemeente er voor zorgen dat deze trage wegen opnieuw integraal ter beschikking komen van haar inwoners. Een flinke stap vooruit naar duurzame recreatie en verkeersveilige verbindingen voor zwakke weggebruikers. een aantal fragmenten van andere, Ondertussen maakten wij het resultaat van ons onderzoek over aan de gemeente, met de vraag dit netwerk in ere te herstellen. Wordt dus zeker vervolgd.
Het enige niet verharde deel van buurtweg 30 in Eernegem: een perfect onderhouden pad. De Raad van Bestuur van de HMV vzw