Regeling taal & rekenen mbo

Regeling taal & rekenen mbo 2016-2017 Gepubliceerd op 15 november 2016

Vestiging mbo Alkmaar Directeur en voorzitter van de VEC: Dhr. W.J. van Reenen Drechterwaard 10a 1824 EX Alkmaar Tel.: (072) 561 09 34 Vestiging mbo Hoorn Directeur en voorzitter van de VEC: Mw. E.H.M. Welbedacht - Portegies Blauwe Berg 3 1625 NT Hoorn Tel.: (0229) 25 94 94 Vestiging mbo Schagen Directeur en voorzitter van de VEC: Mw. A. Lugtig-Ouweltjes De Boomgaard 9 1741 MD Schagen Tel.: (0224) 21 27 25 Examensecretaris mbo (alle vestigingen) Dhr. C. (Cor) Kooi Drechterwaard 10a 1824 EX Alkmaar Tel: 06-55171293 C.Kooi@clusius.nl In deze regeling staat informatie over de examinering van taal & rekenen en hoe taal & rekenen meetelt in de slaag- en zakbeslissing. Deze regeling maakt onderdeel uit van de Onderwijs- en Examenregelingen mbo (OER). Voor een verklaring van de begrippen zie de begrippenlijst in de algemene informatie over onderwijs & examinering mbo (HKS). Onderwijs- en Examenregelingen mbo (OER) Algemene informatie onderwijs en examinering mbo Opleidingsplan Examenreglement mbo Regeling taal & rekenen Regeling beroepsgericht examen Keuzedeelreglement Instemming CSR : 10 november 2016 Vaststelling CEC : 7 november 2016 Publicatie : 15 november 2016 VERSIE UPDATE REDEN Regeling taal en rekenen 2016-2017 HKS Pagina 2 van 17

INLEIDING... 4 1. NEDERLANDS... 5 2. REKENEN... 5 2.1 EXAMEN REKENEN 2F EN 3F... 5 2.2 EXAMEN REKENEN 2A... 6 2.3 EXAMEN REKENEN ER... 6 2.4 GEWIJZIGDE REGELGEVING REKENEN... 7 2.5 REKENEN OP DE RESULTATENLIJST... 8 3. ENGELS... 8 3.1 ENGELS NIVEAU 4... 8 3.2 ENGELS NIVEAU 2 EN 3... 8 4. DUITS... 9 5. SLAAG- EN ZAKBESLISSING TAAL EN REKENEN... 9 5.1 NEDERLANDS EN REKENEN MBO NIVEAU ENTREE, 2, 3 EN 4... 10 5.2 ENGELS MBO NIVEAU 2, 3 EN 4... 11 5.3 DUITS INDIEN OPGENOMEN IN JE OPLEIDINGSPLAN... 12 5.4 TOELICHTING TAAL- EN REKENEXAMENS... 13 5.5 GEBRUIK WOORDENBOEKEN BIJ TAAL- EN REKENEXAMENS... 13 5.6 PROFIELVERBETERING NEDERLANDS, REKENEN, ENGELS EN DUITS... 14 BIJLAGE 1 VERKLARING TAAL- EN REKENNIVEAUS... 15 Regeling taal en rekenen 2016-2017 HKS Pagina 3 van 17

Inleiding Taal & rekenen omvat Nederlands, rekenen, Engels en Duits. Nederlands en rekenen maakt onderdeel uit van elke opleiding en afhankelijk van het mbo-niveau krijg je daarbij mogelijk ook Engels of Engels en Duits. Aanduiding taal & rekenonderdelen Binnen het Clusius College gebruiken we bepaalde aanduidingen voor de taal- & rekenonderdelen: Aanduiding Te gebruiken voor Voorbeeld Vaardigheden Nederlands, Engels, Duits en rekenen Op de resultatenlijst bij het diploma staan de vaardigheden Nederlands, Engels, Duits en rekenen. Subvaardigheden de afzonderlijke delen van Nederlands, Engels en Duits Nederlands, Duits en Engels kennen de subvaardigheden lezen, luisteren, gesprekken voeren, spreken en schrijven. Domeinen de afzonderlijke delen van rekenen De vaardigheid rekenen is opgebouwd uit de domeinen getallen, verhoudingen, meten/meetkunde en verbanden. Regeling taal en rekenen 2016-2017 HKS Pagina 4 van 17

1. Nederlands In je opleiding volg je één of meerdere modules Nederlands. Welke modules dit zijn en wanneer deze worden aangeboden staat in het opleidingsplan. Je sluit deze module(s) af met examens. Voor Nederlands maak je examens voor vijf subvaardigheden: luisteren, lezen, gesprekken voeren, spreken en schrijven. De subvaardigheden luisteren en lezen worden samen geëxamineerd. Onderdeel van de subvaardigheid schrijven is taalverzorging. Het niveau van Nederlands wordt aangeduid in een cijfer en een letter. Dit is het beheersingsniveau volgens het Referentiekader taal en rekenen (zie bijlage 1). Het volgende beheersingsniveau is van toepassing voor Nederlands: Entree-opleiding 2F, niveau 2 en niveau 3: 2F niveau 4: 3F Het centraal examen Nederlands op niveau 2F duurt 90 minuten. Het centraal examen Nederlands op niveau 3F duurt 120 minuten. 2. Rekenen In je opleiding volg je één of meerdere modules rekenen. Welke modules dit zijn en wanneer deze worden aangeboden staat in het opleidingsplan. Je sluit deze module(s) af met een rekenexamen. In dit examen worden de volgende domeinen geëxamineerd: getallen, verhoudingen, meten en meetkunde en verbanden. Net zoals bij Nederlands wordt het niveau van rekenen aangeduid in een cijfer en een letter. Dit is het beheersingsniveau volgens het Referentiekader taal en rekenen (zie bijlage 1). De volgende beheersingsniveaus zijn van toepassing voor rekenen: Entree-opleiding en niveau 2: 2A, 2F en 2ER niveau 3: 2F en 2ER niveau 4: 3F en 3ER 2.1 Examen rekenen 2F en 3F 2F 3F Voor wie? studenten in de Entree, mbo-2 en mbo-3 studenten in mbo-4, maar ook toegestaan voor mbo-2 en mbo-3 Duur van 90 minuten 120 minuten het examen: Voor kandidaten met een beperking kan een aangepaste toetsduur worden toegekend Aantal opgaven: Sommige versies van een examen zijn langer en hebben meer opgaven dan andere. Dit betekent niet dat er aan de studenten ongelijke eisen worden gesteld. Die variatie in lengte en aantallen van de opgaven heeft te maken met het feit dat sommige versies zogenaamde 'ankeritems' bevatten. Deze ankeritems maken het mogelijk om een afname en de daarbij behaalde resultaten te vergelijken met een andere afname. Deze procedure is onder andere belangrijk om de cesuur goed vast te kunnen stellen. Maar de eis die aan de studenten gesteld wordt, varieert niet. Bij een langer examen moet je meer items goed hebben om een voldoende te halen. Doorstroom: Geen doorstroombeperking Dossiervorming: Geen Resultaten- hierop wordt aangegeven dat het examen 2F/3F is afgelegd met het resultaat lijst: Toegestane hulpmiddelen: Woordenboek, pen en papier. De standaardrekenkaart van het CvTE mag gebruikt worden door de student met een dyscalculieverklaring die het reguliere 2F/3F maakt (zie voor de betreffende rekenkaart: examenblad.nl) Regeling taal en rekenen 2016-2017 HKS Pagina 5 van 17

2.2 Examen rekenen 2A Volg je de Entree-opleiding, dan maak je altijd het 2A examen. Wanneer je deze haalt ben je vrij om opnieuw een rekenexamen te maken, maar dan op 2F. Het 2A (en het 2A-ER) examen heeft nog geen wettelijke status. Daarom moet op niveau 2 altijd op 2F geëxamineerd worden. In de Entree is 2A wel toegestaan. Voor wie? studenten in de Entree en mbo-2 Aantal opgaven: 45 (waarvan ongeveer 15 contextloos) Duur van het 90 minuten (voor kandidaten met een beperking kan een aangepaste toetsduur examen: worden toegekend) Doorstroom Geen doorstroombeperking. In de toekomst geldt: met een 2A examen is doorstroom naar mbo-3 niet mogelijk Dossiervorming: niet nodig Resultatenlijst: hierop wordt aangegeven dat het examen 2A is afgelegd met het resultaat Toegestane Woordenboek, pen en papier hulpmiddelen: Toelichting: Het rekenexamen 2A is een eenvoudigere variant van 2F; haalbaarder en maakbaarder. Het rekenexamen 2A is minder complex in vele opzichten; het aantal rekenkundige handelingen en/of de moeilijkheid van de handelingen is aangepast. Het aantal stappen, de aard en de moeilijkheid van de stappen in het oplossingsproces in de opgaven zijn minder en/of eenvoudiger dan in de opgaven in het rekenexamen 2F. Relatie met ER: De rekenexamens voor studenten met ernstige rekenproblemen (ERrekenexamens) zijn op enkele onderdelen anders dan het reguliere rekenexamen 2F. Met name het automatiseren en kale rekenvaardigheid wordt in het ERexamen nauwelijks of anders getoetst. Het 2ER-examen bevat echter verder opgaven waarmee kennis en vaardigheden op hetzelfde cognitieve niveau als het reguliere rekenexamen 2F worden getoetst. 2.3 Examen rekenen ER ER staat voor ernstige rekenproblemen. Het is mogelijk om een ER-examen aan te vragen voor studenten met rekenproblemen en/of dyscalculie. Hiervoor is het nodig dat de rekendocent aangeeft waarom je hiervoor in aanmerking komt (dossiervorming). Het ER-examen is een officieel examen. Het 2ER-examen is op het referentieniveau 2F, het 3ER-examen op het referentieniveau 3F. Het ER-examen is daardoor geen gemakkelijker examen, echter de set opgaven in de ER-examens is deels aangepast zodat de student beter kan laten zien waartoe hij in staat is en niet bij elke opgave vastloopt vanwege zijn beperking. 2ER 3ER Voor wie? studenten in de Entree, mbo-2 en mbo-3 Aantal opgaven: 30 (allemaal in context) 30 (allemaal in context) Duur van het examen: studenten in mbo-4, maar ook toegestaan voor mbo-2 en mbo-3 120 minuten 150 minuten Voor kandidaten met een beperking kan een aangepaste toetsduur worden toegekend Doorstroom: Geen doorstroombeperking Geen doorstroombeperking Dossiervorming: Ja. In dit dossier staat het volgende: - dyscalculieverklaring aanwezig ja/nee - Informatie uit het vorig onderwijs; Bijvoorbeeld informatie/score (IQ) testen, informatie uit handelingsplan etc. Heeft student remedial teaching, bijles of andere extra ondersteuning gehad? Ook informatie uit de dyscalculieverklaring kan hier beschreven worden. - Een korte beschrijving van de analyse over de (on)haalbaarheid van de Regeling taal en rekenen 2016-2017 HKS Pagina 6 van 17

Resultatenlijst: Toegestane hulpmiddelen: Toelichting: standaard rekendoelen op 2F of 3F. - Een korte beschrijving van het gerichte traject als voorbereiding op de ERexamen. - Een verklaring dat de student kiest voor het aangepaste rekenexamen, dat hij op de hoogte is van het feit dat dit leidt tot een aantekening op de cijferlijst en tot beperkingen in de doorstroom Als student teken je dit dossier. hierop wordt aangegeven dat het examen 2ER/3ER is afgelegd met het resultaat Woordenboek, Rekenmachine, Rekenkaart. Rekenmachine: Bij het ER-examen mag de student bij alle opgaven een rekenmachine gebruiken. Dat kan de ingebouwde rekenmachine zijn, maar de student mag ook een eigen rekenmachine gebruiken. De opgaven zijn aan het gebruik van de rekenmachine aangepast. Een opgave die met rekenmachine geen zinvolle rekenactiviteit meer meet, wordt aangepast of vervalt. Rekenkaart: bij alle opgaven mag de door CvTE vastgestelde rekenkaart(en) gebruikt worden, zowel de standaardkaart als aanvullende rekenkaart. De kaart moet worden gezien als een rekenhulp en uitwerkpapier. Alle eisen ten aanzien van uitwerkpapier gelden: dus inname en vernietiging na afloop van het examen. Het is toegestaan de student op zijn/haar verzoek tijdens de afname een nieuw exemplaar te verstrekken en het is toegestaan de student bij aanvang van de afname meerdere exemplaren te verstrekken. De instelling mag een kaart vaststellen en uitreiken die slechts een deel van de tabellen bevat. Onderscheid daarin per student is toegestaan. Kleine layoutwijzigingen, zoals een tabel verticaal in plaats van horizontaal plaatsen, zijn toegestaan. Aanvullingen zijn niet toegestaan. Indien een kaart wordt aangepast dient de VEC deze vast te stellen voordat deze wordt gebruikt door de student. Dit examen is er voor studenten die de stof uit het rekenexamen cognitief aankunnen. Ze begrijpen waar de opgave 2F/3F over gaat. Door ernstige rekenproblemen of dyscalculie hebben ze moeite met (het automatiseren van) standaard rekenroutines. Zij rekenen bijvoorbeeld 'op de vingers' of verwarren de schrijfwijze van getallen (48 en 84). De informatie in het examen is gelijk aan het rekenexamen 2F/3F. Taal en context zijn niet eenvoudiger. Deze studenten hebben de meeste moeite met het uitvoeren van rekenkundige handelingen. Daarom is deze stap vereenvoudigd en met hulpmiddelen ondersteund. Het rekenexamen 2ER/2ER is op het niveau van referentieniveau 2F/3F. De student kan laten zien dat hij de andere aspecten beheerst. 2.4 Gewijzigde regelgeving rekenen In oktober 2015 is in de Tweede Kamer besloten dat het rekenexamen in het mbo de komende jaren nog niet zal meetellen voor diplomering. Maar: De studenten moeten het centraal examen rekenen wel afleggen. Het resultaat wordt vermeld op de resultatenlijst bij het diploma. Het resultaat heeft geen gevolgen voor doorstroom van het mbo naar het hbo. Zodra het resultaat gaat meetellen in het gehele vo, zal bepaald worden wanneer het resultaat in het mbo gaat meetellen. Het uitgangspunt daarbij is dat dit vier studiejaren later is dan het studiejaar waarin het meetelt in het gehele vo. Echter, indien de resultaten in het mbo dit toelaten, kan besloten worden dat dit al eerder gebeurt. Dit besluit zal dan ruim van tevoren worden genomen en gecommuniceerd. In de slaag- en zakregeling in hoofdstuk 5 is deze gewijzigde regelgeving opgenomen. Regeling taal en rekenen 2016-2017 HKS Pagina 7 van 17

2.5 Rekenen op de resultatenlijst Studenten die de rekentoets 2A, 2ER of 3ER maken, krijgen in plaats van 2F of 3F het referentieniveau 2A, 2ER of 3ER op de cijferlijst. Wanneer zowel een 3ER toets als een 3F toets is gemaakt of een 2A/2ER of 2F toets is gemaakt, geldt het volgende: Bij een 6 of hoger op 3F wordt dit resultaat getoond. Anders het hoogste cijfer op 3ER. Bij een 6 of hoger op 2F wordt dit resultaat getoond. Anders het hoogste cijfer op 2A of 2ER. 3. Engels 3.1 Engels niveau 4 Engels is op niveau 4 een diploma-eis. Je maakt examens voor vijf sub vaardigheden: luisteren, lezen, gesprekken voeren, spreken en schrijven. Sommige sub vaardigheden worden samen in één examen afgenomen; zoals luisteren en lezen. Het kan ook voorkomen dat gesprekken voeren en spreken samen worden geëxamineerd. Het niveau van Engels wordt aangeduid in een letter en een cijfer. Dit is het taalbeheersingsniveau volgens het Europees referentiekader 1. Het volgende beheersingsniveau is van toepassing: luisteren en lezen: B1 gesprekken voeren, spreken en schrijven: A2. Voor Engels wordt met ingang van schooljaar 2017-2018 centrale examinering ingevoerd. Dan wordt voor lezen en luisteren het centraal examen afgenomen. In het diplomajaar 2016-2017 wordt het pilot centraal examen afgenomen. Het (pilot) centraal examen Engels duurt 90 minuten. 3.2 Engels niveau 2 en 3 Engels maakt bij de meeste niveau 3 opleidingen en enkele niveau 2 opleidingen onderdeel uit van de opleiding. In je opleidingsplan staat hoeveel modules Engels je volgt en of je hiervoor examens maakt. Wanneer de examens onderdeel zijn van je opleiding, maak je deze voor vijf sub vaardigheden: luisteren, lezen, gesprekken voeren, spreken en schrijven. Sommige sub vaardigheden worden samen in één examen afgenomen; zoals luisteren en lezen. Het niveau van Engels wordt aangeduid in een letter en een cijfer. Dit is het taalbeheersingsniveau volgens het Europees referentiekader 4. Het beheersingsniveau op niveau 3 is als volgt: luisteren, lezen, gesprekken voeren, spreken en schrijven: A2 Het beheersingsniveau op niveau 2 is als volgt: luisteren en spreken: A2 lezen, gesprekken voeren en schrijven: A1 Voor de opleiding Monteur mobiele werktuigen is het beheersingsniveau voor lezen A1. De Engelse sub vaardigheden luisteren en lezen kunnen zowel afzonderlijk als gezamenlijk worden geëxamineerd. De examencommissie besluit welk examen je maakt. Een examen Engels luisteren duurt 50 minuten en een examen Engels lezen duurt 75 minuten. 1 In bijlage 2 is een verklaring van de taal- en rekenniveaus opgenomen Regeling taal en rekenen 2016-2017 HKS Pagina 8 van 17

4. Duits Duits maakt bij de volgende opleidingen onderdeel uit van de opleiding: - Commercieel Ondernemen cohort 2014-2015 en 2015-2016; - Bloem & Design niveau 4 cohort 2013-2014 en 2014-2015; - Natuur, Water & Recreatie niveau 4 cohort 2013-2014, 2014-2015 en 2015-2016; - Natuur, Water & Recreatie niveau 3 cohort 2014-2015 en 2015-2016; - Tuin, Park & Landschap niveau 4 - cohort 2013-2014 en 2014-2015; - Monteur mobiele werktuigen niveau 2 en 3. Zoals hierboven vermeldt, is het afhankelijk van het cohort (startjaar) en het Crebo of Duits onderdeel is van je opleiding. In je opleidingsplan staat dit ook. Wanneer Duits in jouw opleiding zit, maak je bij Commercieel Ondernemen, Bloem & Design en Natuur, Water & Recreatie op niveau 4 examens op vijf sub-vaardigheden: luisteren, lezen, gesprekken voeren, spreken en schrijven. Mogelijk worden sommige sub-vaardigheden samen in één examen afgenomen. Het niveau van Duits wordt aangeduid in een letter en een cijfer. Dit is het taalbeheersingsniveau volgens het Europees referentiekader. Het volgende beheersingsniveau is van toepassing: luisteren, lezen en spreken: A2 gesprekken voeren en schrijven: A1 Wanneer Duits in jouw opleiding zit, maak je bij Natuur, Water en Recreatie niveau 3 examens op vier sub-vaardigheden: luisteren, lezen, gesprekken voeren en spreken. Het volgende beheersingsniveau is van toepassing: luisteren, lezen, gesprekken voeren en spreken: A1 Voor de opleiding Monteur mobiele werktuigen is het beheersingsniveau voor lezen A1. 5. Slaag- en zakbeslissing taal en rekenen In de overzichten op de volgende pagina s staat per niveau en diplomeringsjaar de slaag- en zakbeslissing. Vervolgens worden de genoemde examens kort toegelicht. Wanneer staat aangegeven dat de VEC (Vestigingsexamencommissie) besluit, betekent dit dat de VEC gaat kijken of jij aan de voorwaarden hebt voldaan om toch te kunnen diplomeren bij het niet behalen van het gevraagde resultaat. Zo kijkt de VEC of je geëxamineerd bent en bij het niet behalen van het examen ook herexamen hebt gedaan. Wanneer je langer over je opleiding doet dan gepland, geldt een andere slaag- en zakregeling. Deze slaag- en zakregeling Langstudeerders is in te zien bij het Examenbureau. Regeling taal en rekenen 2016-2017 HKS Pagina 9 van 17

5.1 Nederlands en rekenen mbo niveau Entree, 2, 3 en 4 Niv Entree Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4 Diplomering in studiejaar 2016-2017 2017-2018 2016-2017 2017-2018 2016-2017 2017-2018 2018-2019 2016-2017 2017-2018 2018-2019 Examens Nederlands 2F: Centraal Examen voor luisteren en lezen. Deviant examen voor gesprekken voeren, spreken en schrijven. Rekenen 2A 2 : Pilot Centraal Examen Nederlands 2F: Centraal Examen voor luisteren en lezen. Deviant examen voor gesprekken voeren, spreken en schrijven. Rekenen 2F of 2ER 3 : Centraal Examen 4 Nederlands 2F: Centraal Examen voor luisteren en lezen. Deviant examen voor gesprekken voeren, spreken en schrijven. Rekenen 2F of 2ER 3 : Centraal Examen 4 Nederlands 3F: Centraal Examen voor luisteren en lezen. Deviant examen voor gesprekken voeren, spreken en schrijven. Nr. op Cijferberekening en diploma-eis poster De vijf Nederlandse vaardigheden moeten zijn geëxamineerd. Het cijfer van het Centraal Examen (1 cijfer) en het cijfer van de drie Deviant examens (1 cijfer) worden tot één heel cijfer gemiddeld. Dit is het eindcijfer Nederlands. 1 Rekenen moet zijn geëxamineerd. Het cijfer van het Centraal Examen (1 cijfer) en het cijfer van de drie Deviant examens (1 cijfer) worden tot één heel cijfer gemiddeld. Dit is het eindcijfer Nederlands en deze mag niet lager zijn dan een 5. 2 Rekenen moet zijn geëxamineerd. Het cijfer mag niet lager zijn dan een 5. Indien niet behaald, wordt student besproken in de VEC 5. Het cijfer van het Centraal Examen (1 cijfer) en het cijfer van de drie Deviant examens (1 cijfer) worden tot één heel cijfer gemiddeld. Dit is het eindcijfer Nederlands en deze mag niet lager zijn dan een 5. Rekenen moet zijn geëxamineerd. Het cijfer mag niet lager zijn dan een 5. Indien niet behaald, wordt student besproken in de VEC 5. Het cijfer van het Centraal Examen (één cijfer) en het cijfer van de drie Deviant examens (één cijfer) worden gemiddeld tot één heel eindcijfer. Van de eindcijfers voor Nederlands en Engels mag er één onvoldoende zijn (niet lager dan afgerond een 5), het andere eindcijfer moet afgerond ten minste een 6 zijn. Rekenen 3F of 3ER: Centraal Examen Rekenen moet zijn geëxamineerd. Het cijfer mag niet lager zijn dan een 5. Indien niet behaald, wordt student besproken in de VEC 5. 3 4 2 Er mag ook op 2F geëxamineerd worden als 2A met een voldoende is behaald. 3 Examinering op een hoger niveau (3F of 3ER) mag. 4 Kan in 2016-2017 ook het pilotexamen rekenen 2F of 2ER van 2015-2016 zijn (binnen dezelfde opleiding). 5 Dit betekent dat dit geen wettelijke eis is. De VEC (vestigingsexamencommissie) controleert of voldaan is aan de eisen van examinering. Regeling Taal & Rekenen mbo 2016-2017 Pagina 10 van 17

5.2 Engels mbo niveau 2, 3 en 4 Niv Niveau 2 en 3 Niveau 4 Diplomering in studiejaar 2016-2017 2017-2018 2018-2019 2016-2017 Examens Creta examen voor luisteren en lezen. Deviant examen voor gesprekken voeren, spreken en schrijven 6 Creta examen voor luisteren en lezen. Deviant examen voor gesprekken voeren, spreken en schrijven 8 Creta examen of pilot Centraal Examen voor luisteren en lezen op niveau B1. Deviant examen voor gesprekken voeren, spreken en schrijven op niveau A2. Cijferberekening en diploma-eis Spreken en gesprekken voeren moeten minimaal een 5,5 zijn. Voor (Allround) Monteur Mobiele Werktuigen geldt: lezen minimaal een 5,5. Zie bovenstaand: indien niet behaald en Engels is geen onderdeel van het KD (zie poster) wordt student besproken in de VEC 7. De cijfers van de examens worden tot één heel eindcijfer gemiddeld. Dit eindcijfer mag niet lager zijn dan afgerond een 6. Indien niet behaald, wordt student besproken in de VEC 7. Voor (Allround) Monteur Mobiele Werktuigen geldt: lezen minimaal een 5,5. Wanneer het Creta examen is afgenomen wordt het cijfer als volgt berekend: De cijfers van de examens worden tot één heel cijfer gemiddeld. Dit is het eindcijfer Engels. Wanneer het pilot Centraal Examen is afgenomen, wordt het cijfer als volgt berekend: Het cijfer van de pilot (één cijfer) en het cijfer van de drie Deviant examens (één cijfer) worden tot één heel cijfer gemiddeld. Dit is het eindcijfer Engels. Van de eindcijfers voor Nederlands en Engels mag er één onvoldoende zijn (afgerond niet lager dan een 5), het andere eindcijfer moet afgerond ten minste een 6 zijn. ltr. op poster a1 a2 b c 2017-2018 2018-2019 2019-2020 Centraal Examen voor luisteren en lezen. Deviant examen voor gesprekken voeren, spreken en schrijven. Het cijfer van het Centraal Examen (één cijfer) en het cijfer van de drie Deviant examens (één cijfer) worden tot één heel cijfer gemiddeld. Dit is het eindcijfer Engels. Van de eindcijfers voor Nederlands en Engels mag er één onvoldoende zijn (afgerond niet lager dan een 5), het andere eindcijfer moet afgerond ten minste een 6 zijn. d 6 Dit geldt voor opleidingen waar het kwalificatiedossier eisen stelt aan een eerste moderne vreemde taal en geldt voor die niveau 2 en 3 opleidingen die examens Engels in het opleidingsprogramma hebben opgenomen. 7 Dit betekent dat dit geen wettelijke eis is. De VEC (vestigingsexamencommissie) controleert of voldaan is aan de eisen van examinering. 8 Geldt voor alle niveau 3 opleidingen en geldt voor de niveau 2 opleidingen van NWR, B&D en MMW. Regeling Taal & Rekenen mbo 2016-2017 Pagina 11 van 17

5.3 Duits Indien opgenomen in je opleidingsplan Cohort Examens Cijferberekening en diploma-eis ltr. op poster NWR N3 2014-2015 2015-2016 ICE examen voor luisteren, lezen, gesprekken voeren en spreken 9 De cijfers van de examens worden tot één heel eindcijfer gemiddeld. Dit eindcijfer mag niet lager zijn dan afgerond een 6. Indien niet behaald, wordt student besproken in de VEC 10. g Niveau 4 2013-2014 2014-2015 2015-2016 ICE examen voor luisteren, lezen, gesprekken voeren, spreken en schrijven ICE examen voor luisteren, lezen, gesprekken voeren, spreken en schrijven 9 Spreken en gesprekken voeren moeten minimaal een 5,5 zijn. Dit geldt voor de opleidingen TPL, NWR, Bloem en CO met crebo 97090, 97440, 97761 De cijfers van de examens worden tot één heel eindcijfer gemiddeld. Dit eindcijfer mag niet lager zijn dan afgerond een 6. Indien niet behaald, wordt student besproken in de VEC 10. Dit geldt voor de opleiding NWR 25454 en CO 25438 h i 9 Dit geldt voor opleidingen die examens Duits in het opleidingsprogramma hebben opgenomen zie je opleidingsplan 10 Dit betekent dat dit geen wettelijke eis is. De VEC (vestigingsexamencommissie) controleert of voldaan is aan de eisen van examinering. Regeling Taal & Rekenen mbo 2016-2017 Pagina 12 van 17

5.4 Toelichting taal- en rekenexamens In het overzicht op de vorige drie pagina s staan verschillende examens vermeld. De examens verschillen van elkaar in duur en afnamevorm. In deze paragraaf wordt hierop een toelichting gegeven. Het resultaat voor een taal- of rekenexamen wordt uitgedrukt in een cijfer. Het cijfer genoemd in de kolom slaag- en zakbeslissing is het cijfer na afronding. Als dus een eindcijfer voor een vak moet worden bepaald dan worden de delen gemiddeld en daarna op een geheel getal afgerond. Is na de berekening de eerste decimaal een vijf of hoger, dan één omhoog. Is die een vier of lager, dan wordt het cijfer afgekapt. Voorbeeld: 5,3 en 5,6 samen is gemiddeld: 5,45. Dit wordt dus een 5. Voorbeeld: 6,1 en 7,0 samen is gemiddeld: 6,55. Dit wordt dus een 7. Voorbeeld: 4,4 en 5,1 samen is gemiddeld: 4,75. Dit wordt dus een 5. Centraal examen (CE) Het centraal examen is een landelijk centraal examen. Het examen is ontwikkeld door het Cito en op alle mbo scholen worden deze examens afgenomen. Met het centraal examen worden de Nederlandse en Engelse (op niveau 4) sub-vaardigheden luisteren en lezen en alle domeinen van rekenen geëxamineerd. Deze examens maak je op de computer. Een centraal examen mag pas worden afgenomen als ten minste de helft van de voor jou geldende studieduur is verstreken. Dit geldt niet bij een opleiding van 12 maanden of korter (Entreeopleiding). Instellingsexamen Een instellingsexamen is een examen dat door het Clusius College zelf is ontwikkeld of is ingekocht. De centrale examencommissie stelt deze examens vast. Voor de sub-vaardigheden gesprekken voeren, spreken en schrijven van Nederlands en Engels koopt het Clusius College de examens in bij Uitgeverij Deviant. Voor alle sub-vaardigheden van Duits koopt het Clusius College de examens in bij bureau ICE. Creta examen Creta staat voor Collectieve Reken- en Taaltoetsen AOC s. Dit zijn examens die in samenwerking met meer AOC s met ondersteuning van het Cito zijn gemaakt. Het zijn digitale examens die je dus op de computer maakt. Moment van afname taal- en rekenexamens De examenperioden worden bepaald door de VEC. In oktober wordt de avo-examenplanning van dat schooljaar bekend gemaakt. Je ontvangt tien dagen voorafgaand aan het examen een uitnodiging per e-mail voor deelname aan een examen. De Creta-examens en de centrale examens vinden plaats in landelijk vastgestelde perioden. Geldigheidsduur taal- en rekenexamen De geldigheidsduur van een taal- en rekenexamen is twee jaar. 5.5 Gebruik woordenboeken bij taal- en rekenexamens Bij de afname van de centrale examens Nederlandse taal, Engels en rekenen (2F, 3F en bij 2A, 2ER en 3ER) is het gebruik van een eendelig verklarend Nederlands woordenboek toegestaan. Een digitaal woordenboek is niet toegestaan. Bij de ontwikkeling van de examens blijft het uitgangspunt dat de deelnemer geen woordenboek hoeft te gebruiken. De 'standaard' is een gewoon eendelig papieren verklarend woordenboek bij de centrale examens Nederlands, rekenen en de examens Engels. De examencommissie heeft bepaalt dat Regeling Taal & Rekenen mbo 2016-2017 vastgesteld door de CEC op 25-10-2016 Pagina 13 van 17

de deelnemer het woordenboek zelf meeneemt, echter zonder enige aantekening of toevoeging. Het woordenboek kan tijdens het examen worden gecontroleerd door de examinator. Bij het Engels centraal examen geldt aanvullend dat een woordenboek Engels-NL is toegestaan. Een digitaal woordenboek is niet toegestaan. Bij de afname van de instellingsexamens geldt het volgende: - Bij Duits lezen/luisteren en schrijven is het gebruik van een woordenboek Duits-NL (?) toegestaan. - Bij CRETA Engels lezen/luisteren op A2 en B1 is het gebruik van een woordenboek NIET toegestaan. - Bij Nederlands en Engels is het gebruik van een woordenboek NIET toegestaan. 5.6 Profielverbetering Nederlands, rekenen, Engels en Duits Je kan de nog onbenutte herkansing van een examen gebruiken voor profielverbetering. Na overleg met - en advies van - je taal- of rekendocent kan de herkansing aangevraagd worden voor een hoger cijfer óf om examen te doen op een hoger taal- of rekenniveau (bijvoorbeeld voor Nederlands van niveau 2F naar 3F). Bij verbetering naar een hoger niveau is het wel een voorwaarde dat je eerst een voldoende voor 2F hebt gehaald voor die subvaardigheid. De examensecretaris keurt de aanvraag goed of af. Je docent informeert je of de aanvraag is goedgekeurd en of je dus het examen voor profielverbetering mag doen. Het examenbureau plant uiteindelijk het examen in. Informatie over het niet behalen van een examen, afwezigheid bij een examen vindt je in de Algemene informatie over onderwijs & examinering mbo (HKS). In het Examenreglement mbo staan alle regels over de voorbereiding, de uitvoering, het bepalen en het bekend maken van de uitslag van examens. Ook de klachtenprocedure met betrekking tot examinering staat hierin beschreven Regeling Taal & Rekenen mbo 2016-2017 vastgesteld door de CEC op 25-10-2016 Pagina 14 van 17

BIJLAGE 1 VERKLARING TAAL- EN REKENNIVEAUS Nederlands Verklaring van de niveaus van Nederlands volgens het Referentiekader Nederlands en rekenen (F-niveau) 1. Mondelinge taalvaardigheid Algemene Niveau 2F omschrijving De student: kan in gesprekken over alledaagse en niet alledaagse onderwerpen uit leefwereld en (beroeps)opleiding Gesprekken voeren uiting geven aan persoonlijke meningen, kan informatie uitwisselen en gevoelens onder woorden brengen. kan luisteren naar teksten over alledaagse onderwerpen, onderwerpen die aansluiten bij de eigen Luisteren leefwereld of die verder af staan. kan redelijk vloeiend en helder ervaringen, gebeurtenissen, meningen, verwachtingen en Spreken gevoelens onder woorden brengen over onderwerpen uit de (beroeps) opleiding en van maatschappelijke aard. Niveau 3F De student: Kan op effectieve wijze deelnemen aan gesprekken over onderwerpen uit de (beroeps) opleiding en van maatschappelijke aard. Kan luisteren naar een variatie aan teksten over onderwerpen uit de (beroeps)opleiding en van maatschappelijke aard. Kan monologen en presentaties houden over onderwerpen uit de (beroeps)opleiding en van maatschappelijke aard waarin ideeën worden uitgewerkt en voorzien van relevante voorbeelden. 1. Lezen Algemene omschrijving Zakelijke teksten 2. Schrijven Algemene omschrijving Schrijven Niveau 2F De student: kan teksten lezen over alledaagse onderwerpen, onderwerpen die aansluiten bij de eigen leefwereld en over onderwerpen die verder af staan. De student: Niveau 2F kan samenhangende teksten schrijven met een eenvoudige, lineaire opbouw, over uiteenlopende vertrouwde onderwerpen uit de (beroeps)opleiding en van maatschappelijke aard. Niveau 3F De student: Kan een grote variatie aan teksten over onderwerpen uit de (beroeps) opleiding en van maatschappelijke aard zelfstandig lezen. Leest met begrip voor geheel en details. Niveau 3F De student: Kan gedetailleerde teksten schrijven over onderwerpen uit de (beroeps) opleiding en van maatschappelijke aard, waarin informatie en argumenten uit verschillende bronnen bijeengevoegd en beoordeeld worden. 3. Begrippenlijst en taalverzorging Taalverzorging is geïntegreerd in het domein Schrijven. Regeling Taal & Rekenen mbo 2016-2017 vastgesteld door de CEC op 25-10-2016 Pagina 15 van 17

Rekenen Verklaring van de niveaus van Rekenen volgens het Referentiekader Nederlands en rekenen (F-niveau) In het Referentiekader zijn voor rekenen per niveau, 2A, 2F en 3F, de volgende domeinen beschreven: 1. Getallen 2. Verhoudingen 3. Meten en Meetkunde 4. Verbanden Elk domein is bij rekenen opgebouwd uit de onderdelen: A. Notatie, taal en betekenis: uitspraak, schrijfwijze en betekenis van getallen, symbolen en relaties en gebruik van wiskundetaal; B. Met elkaar in verband brengen: verband tussen begrippen, notaties, getallen en dagelijks spraakgebruik; C. Gebruiken: het inzetten van rekenvaardigheden bij het oplossen van problemen. Elk van deze drie onderdelen is steeds opgebouwd uit drie typen kennis en vaardigheden. Die zijn als volgt kort te karakteriseren: Paraat hebben: kennis van feiten en begrippen, reproduceren, routines, technieken; Functioneel gebruiken: kennis van een goede probleemaanpak, het toepassen, het gebruiken binnen en buiten het schoolvak; Weten waarom: begrijpen en verklaren van concepten en methoden, formaliseren, abstraheren en generaliseren, blijk geven van overzicht. Voor rekenen is een algemene beschrijving per domein en niveau niet beschikbaar. De specifiek uitgewerkte inhoud van de domeinen en niveaus is samen met meer informatie over het referentiekader rekenen te vinden op de website www.steunpunttaalenrekenen.nl. 1. ER-examen mbo Het ER-examen is bedoeld voor deelnemers met ernstige rekenproblemen of dyscalculie. Deelnemers die vanwege deze beperking het reguliere 2F-examen niet kunnen halen, kunnen het 2ER-examen maken, deelnemers die het reguliere 3F-examen niet kunnen halen, maken het 3ER-examen. ER staat voor ernstige rekenproblemen. Het 2ER-examen is op het referentieniveau 2F, het 3ER-examen op het referentieniveau 3F. Het ER-examen is daardoor geen gemakkelijker examen, echter de set opgaven is deels aangepast zodat de deelnemer beter kan laten zien waartoe hij in staat is en niet bij elke opgave vastloopt vanwege zijn beperking. 2. 2A-examen mbo Het rekenexamen 2A is een eenvoudigere variant van 2F; haalbaarder en maakbaarder voor de student in de mbo entree-opleiding en mbo-2. Het rekenexamen 2A is minder complex in vele opzichten; het aantal rekenkundige handelingen en/of de moeilijkheid van de handelingen is aangepast. Het aantal stappen, de aard en de moeilijkheid van de stappen in het oplossingsproces in de opgaven zijn minder en/of eenvoudiger dan in de opgaven in het rekenexamen 2F. Regeling Taal & Rekenen mbo 2016-2017 vastgesteld door de CEC op 25-10-2016 Pagina 16 van 17

Engels en Duits Verklaring van de Engels en Duits niveaus volgens het Common European Framework (CEF) Niveau A1 Niveau A2 Niveau B1 Luisteren Lezen Gesprekken voeren Spreken Schrijven Ik kan vertrouwde woorden en basiszinnen begrijpen die mezelf, mijn familie en directe concrete omgeving betreffen, wanneer de mensen langzaam en duidelijk spreken. Ik kan vertrouwde namen, woorden en zeer eenvoudige zinnen begrijpen, bijvoorbeeld in mededelingen, op posters en in catalogi. Ik kan deelnemen aan een eenvoudig gesprek, wanneer de gespreks-partner bereid is om zaken in een langzamer spreektempo te herhalen of opnieuw te formuleren en mij helpt bij het formuleren van wat ik probeer te zeggen. Ik kan eenvoudige vragen stellen en beantwoorden die een directe behoefte of zeer vertrouwde onderwerpen betreffen. Ik kan eenvoudige uitdrukkingen en zinnen gebruiken om mijn woonomgeving en de mensen die ik ken, te beschrijven. Ik kan een korte, eenvoudige ansichtkaart schrijven, bijvoorbeeld voor het zenden van vakantiegroeten. Ik kan op formulieren persoonlijke details invullen, bijvoorbeeld mijn naam, nationaliteit en adres noteren op een hotel-inschrijvingsformulier. Ik kan zinnen en de meest frequente woorden begrijpen die betrekking hebben op gebieden die van direct persoonlijk belang zijn (bijvoorbeeld basisinformatie over mezelf en mijn familie, winkelen, plaatselijke omgeving, werk). Ik kan de belangrijkste punten in korte, duidelijke eenvoudige boodschappen en aankondigingen volgen. Ik kan zeer korte eenvoudige teksten lezen. Ik kan specifieke voorspelbare informatie vinden in eenvoudige, alledaagse teksten zoals advertenties, folders, menu s en dienstregelingen en ik kan korte, eenvoudige, persoonlijke brieven begrijpen. Ik kan communiceren over eenvoudige en alledaagse taken die een eenvoudige en directe uitwisseling van informatie over vertrouwde onderwerpen en activiteiten betreffen. Ik kan zeer korte sociale gesprekken aan, alhoewel ik gewoonlijk niet voldoende begrijp om het gesprek zelfstandig gaande te houden. Ik kan een reeks uitdrukkingen en zinnen gebruiken om in eenvoudige bewoordingen mijn familie en andere mensen, leefomstandigheden, mijn opleiding en mijn huidige of meest recente baan te beschrijven. Ik kan korte, eenvoudige notities en boodschappen opschrijven. Ik kan een zeer eenvoudige persoonlijke brief schrijven, bijvoorbeeld om iemand voor iets te bedanken. Ik kan de hoofdpunten begrijpen wanneer in duidelijk uitgesproken standaarddialect wordt gesproken over vertrouwde zaken die ik regelmatig tegenkom op mijn werk, school, vrije tijd enz. Ik kan de hoofdpunten van veel radio- of tvprogramma s over actuele zaken of over onderwerpen van persoonlijk of beroepsmatig belang begrijpen, wanneer er betrekkelijk langzaam en duidelijk gesproken wordt. Ik kan teksten begrijpen die hoofdzakelijk bestaan uit hoogfrequente, alledaagse of aan mijn werk gerelateerde taal. Ik kan de beschrijving van gebeurtenissen, gevoelens en wensen in persoonlijke brieven begrijpen. Ik kan de meeste situaties aan die zich kunnen voordoen tijdens een reis in een gebied waar de betreffende taal wordt gesproken. Ik kan onvoorbereid deelnemen aan een gesprek over onderwerpen die vertrouwd zijn, of mijn persoonlijke belangstelling hebben of die betrekking hebben op het dagelijks leven (bijvoorbeeld familie, hobby s, werk, reizen en actuele gebeurtenissen). Ik kan uitingen op een simpele manier aan elkaar verbinden, zodat ik ervaringen en gebeurtenissen, mijn dromen, verwachtingen en ambities kan beschrijven. Ik kan in het kort redenen en verklaringen geven voor mijn meningen en plannen. Ik kan een verhaal vertellen, of de plot van een boek of film weergeven en mijn reacties beschrijven. Ik kan eenvoudige samenhangende tekst schrijven over onderwerpen die vertrouwd of van persoonlijk belang zijn. Ik kan persoonlijke brieven schrijven waarin ik mijn ervaringen en indrukken beschrijf. Regeling Taal & Rekenen mbo 2016-2017 vastgesteld door de CEC op 25-10-2016 Pagina 17 van 17