Typ teksttyp teksttyp tekst drs. K.P. Klein Wethouder van Stedelijke Economie, Zorg en Havens 060 Retouradres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag Aan de leden van de Commissie Samenleving en Bestuur rm- RIS296201 Contactpersoon Datum 31 januari 2017 Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn Afdeling Productgroep Zorg en Volksgezondheid Telefoonnummer 14070 E-mailadres Onderwerp Evaluatie Preventie- en Handhavingsplan (vastgesteld op 10 juli 2014) Op grond van de Drank-en Horecawet moet door de gemeente een preventie-en handhavingsplan (PenHplan) worden vastgesteld; dit op basis van een wetswijziging die op 1 januari 2014 is ingegaan. Op 10 juli 2014 is in de raadsvergadering het Haagse P-en Hplan vastgesteld. Middels deze brief worden uw Commissies (Bestuur en Samenleving) geïnformeerd over de evaluatie van de uitvoering van dit plan. Bij deze brief treft u twee bijlagen aan: 1. Nalevingsonderzoek gemeente Den Haag 2016, Vooruit door inzicht (november 2016). Hierin is door het bureau Objectief onderzocht hoe de stand van zaken is rond de naleving van de leeftijdsgrens van 18 jaar bij de verkoop van alcohol door supermarkten, slijterijen, avondwinkels, sportverenigingen en in de horeca in Den Haag. 2. Preventie-en handhavingsplan in het kader van de nieuwe Drank-en Horecawet Gemeente Den Haag, dd 10 juli 2014 Verder wordt verwezen naar het onderzoek van GGD Haaglanden: Gezondheid & leefstijl jongeren Den Haag 2016; dit onderzoek is te vinden op http://ggdhaaglanden.nl/over/publicaties-en-onderzoeken.htm 1. Inleiding 1.1. Preventie-en Handhavingsplan Op 10 juli 2014 ging de Haagse gemeenteraad akkoord met het Preventie-en handhavingsplan in het kader van de nieuwe Drank-en Horecawet Gemeente Den Haag (P-en Hplan). Doelgroep van het P-enHplan zijn jongeren en jong volwassenen tot 24 jaar met het accent nadrukkelijk op de groep onder de 18. Alcohol kan de ontwikkeling van de hersenen, zeker bij jongeren onder de 18, schaden. De wetgever heeft daarom de leeftijdsgrens voor verkoop en bezit van alcohol verhoogd naar 18 jaar. Het toezicht op de naleving van deze leeftijdsgrens is een belangrijke prioriteit binnen het Haagse preventie-en handhavingsbeleid. Voor 18-24 jarigen gaat het vooral om het voorkomen van overmatig alcoholgebruik en alcoholmisbruik. Gemeente Den Haag Postbus 12600 T 14070 Spui 70 2500 DJ Den Haag www.denhaag.nl Den Haag
We onderscheiden in het P-enHplan de volgende algemene doelstellingen: afname alcoholgebruik en de schadelijke gevolgen van alcoholgebruik onder de 18 jaar; afname dronkenschap (vooral tijdens uitgaansavonden in het publieke domein) met name onder de 24 jaar; grotere bewustwording nastreven onder jongeren van de effecten van overmatig alcoholgebruik op hun gezondheid en talentontwikkeling. Het stellen van een norm (voor ouders, opvoeders, jongeren en verstrekkers) kost tijd en de effecten van een gewijzigde aanpak worden pas op langere termijn zichtbaar. Het zou irreëel zijn ervan uit te gaan dat jongeren niet meer zullen drinken. Deze evaluatie is een tussenevaluatie waarin we bekijken of we op de goede weg zijn. In 2018 volgt de eindevaluatie waarin de slotconclusie over de haalbaarheid van de doelstellingen volgt. In een volgend P-enHplan kunnen we dan bijstellen. 1.2. Gegevens en bronnen Om vast te stellen of we bovenstaande doelstellingen bereiken, maken we gebruik van de volgende bronnen: het recent gepubliceerde onderzoek van de GGD Haaglanden: Gezondheid & leefstijl jongeren Den Haag 2016. Dit onderzoek is een aanvulling op De gezondheid van de Haagse Jeugd dat op zijn beurt weer een bijlage is bij de Gezondheidsmonitor Den Haag 2014 ; het zogenaamde Haags UitgaansOnderzoek (HUO): dit is na de zomer van 2016 in Den Haag gestart. Trends in het gebruik van genotmiddelen in het Haagse uitgaanscircuit worden in beeld gebracht met behulp van jaarlijkse panelinterviews (2016, 2017 en 2018) en in 2017 een survey onder de uitgaande jongeren zelf. De panelinterviews zijn kwalitatief van aard en leveren dus geen harde cijfers op; de eerste resultaten worden in het voorjaar van 2017 verwacht. De survey levert wel cijfers op; de resultaten worden eind 2017 verwacht; het Nalevingsonderzoek Gemeente Den Haag, vooruit door inzicht, in november 2016 uitgebracht door het bureau Objectief. Onderzocht is de stand van zaken rond de naleving van de leeftijdsgrens van 18 jaar bij de verkoop van alcohol door supermarkten, slijterijen, avondwinkels, sportverenigingen en in de horeca in Den Haag. Een dergelijk onderzoek wordt in 2017 nogmaals uitgevoerd. 1.3. Stand van zaken handhavingsorganisatie Het stedelijk kernteam drank en horeca in Den Haag richt zich specifiek op de naleving van de leeftijdsgrens van 18 jaar. Dit team is in de loop van 2016 uitgebreid van vier naar zeven personen. In 2017 zal het team zo spoedig mogelijk tot 10 personen uitgebreid worden. 1.4. Cijfers handhaving 2015 en 2016 2015: Processen verbaal aan minderjarigen: 37 Ontzeggingen (drie maanden verboden om drank te verkopen): 1 2016 (t/m september): Processen verbaal aan minderjarigen: 78 Ontzeggingen (drie maanden verboden om drank te verkopen): 2 2/8
Het stedelijk kernteam drank en horeca voert ook controles uit, met name op de zg. hotspots (de plekken die populair zijn onder jongeren, waardoor de kans op overtreding groter is). In 2016 werden tot en met september 769 controles uitgevoerd; tijdens deze controles werden 27 verstrekkingen aan minderjarigen geconstateerd. In heel 2015 zijn er 29 verstrekkingen aan minderjarigen geconstateerd. Hieronder volgt eerst een samenvatting van de conclusies van de evaluatie. Vervolgens lopen wij in de onderstaande hoofdstukken de onderdelen van het P-en Hplan langs en beschrijven zowel de huidige stand van zaken als nog te ondernemen acties. 2. Samenvatting conclusies evaluatie Uit recent onderzoek blijkt dat in alle leeftijdsgroepen tussen de 12 en 18 jaar de in het P-en Hplan gestelde doelstellingen behaald zijn. Zowel het percentage jongeren dat de afgelopen vier weken alcohol heeft gedronken als het percentage jongeren dat ooit dronken is geweest ligt onder het streefpercentage in het P-en Hplan. Bij de 12/14 jarigen zelfs op 0 %. In de settings waar alcohol verkocht wordt (supermarkten, slijterijen, avondwinkels, sportverenigingen en horeca) wordt alleen bij de supermarkten het streefpercentage van 60% naleving gehaald. Wel is in alle sectoren het nalevingspercentage sterk verhoogd in vergelijking met 2015 en doorstaat Den Haag de vergelijking met een landelijk overzicht glansrijk. In de samenwerking tussen preventie en handhaving zijn goede afspraken gemaakt, o.a. om twee keer per jaar structureel met elkaar te overleggen. De uitkomsten van het onderzoek naar de naleving in de verschillende settings dat bureau Objectief in de tweede helft van 2016 heeft gedaan, zullen met de partners besproken worden; vergezeld van de vraag wat zij nodig hebben om verder te verbeteren. Handhaving bij avondwinkels en kleine slijterijen (vaak inpandig bij de avondwinkels) heeft topprioriteit. Het Haags Uitgaansonderzoek zal begin 2017 en ook in 2018 nieuwe informatie opleveren over trends in het uitgaanscircuit. De instellingen voor genotsmiddelen preventie richten hun activiteiten al op (hoog) risicogroepen en gaan daar ook mee door. Kortom, we zijn op de goede weg, streven naar verdere verbetering en betrekken de relevante partijen daarbij. 3. Doelstellingen van beleid uitgewerkt In het P-en Hplan zijn doelstellingen opgenomen per setting (supermarkten, slijterijen, avondwinkels, sportverenigingen en horeca) en per leeftijdscategorie (12/13, 14/15 en 16/17 jaar). Hieronder volgen eerst per setting de oorspronkelijke doelstellingen en vervolgens de tussenstand eind 2016. Daarna dezelfde volgorde per leeftijdscategorie. 3.1. Doelstellingen per setting In het huidige P-en Hplan zijn de volgende doelstellingen opgenomen: de naleving van de leeftijdsgrens voor alcoholverkoop is in de horeca gestegen van gemiddeld (2013) 30 % naar 60% in 2018; de naleving van de leeftijdsgrens voor alcoholverkoop is in de detailhandel gestegen van gemiddeld (2013) 35 % naar 60% in 2018; dde naleving van de leeftijdsgrens voor alcoholverkoop is in kantines van sportverenigingen en in supermarkten gestegen van gemiddeld (2013) 38 % naar 60 % in 2018. 3/8
Voor de stand van zaken eind 2016 maken we hieronder een vergelijking tussen het nalevingsonderzoek dat Objectief in 2016 in Den Haag gedaan heeft, het nalevingsonderzoek dat bureau STAP in 2015 in Den Haag gedaan heeft en het landelijke onderzoek dat bureau Nuchter in 2016 gedaan heeft. We vergelijken hieronder alle vijf de settings met elkaar en nemen niet het gemiddelde van twee settings (sportverenigingen/supermarkten en avondwinkels/slijterijen)zoals opgenomen in de doelstellingen van het P-en Hplan. Dit levert het volgende beeld op: 2015 DH 2016 DH 2016 landelijk Supermarkten: 49% 83% 63% Slijterijen: 33% 50% 62% Avondwinkels: 4% 35% 25% Sportverenigingen: 9% 32% 17% Horeca: 10% 34% 27% Conclusies: De 60% nalevingsgrens, die in het P-en Hplan als resultaat beschreven wordt, wordt (nog) nergens gehaald behalve bij de supermarkten. Wel is sterke verbetering te constateren in alle settings; bovendien valt de vergelijking met het landelijke onderzoek van 2016 (bureau Nuchter) voor Den Haag gunstig uit. Alleen de slijterijen scoren in Den Haag gemiddeld lager dan landelijk. Acties: slijterijen die in de fout gaan, blijken vaak bij avondwinkels in het pand te zitten of worden gedreven door kleine zelfstandigen. De grote ketens doen het over het algemeen goed. Het handhaven op deze plekken heeft nu al topprioriteit, zowel voor de avondwinkels als voor deze slijterijen. We blijven op dezelfde manier investeren in handhaving op deze plekken; we gaan het rapport van Objectief presenteren in alle settings samen met Indigo Preventie en de GGD met daarbij de vraag: wat hebben jullie nodig van ons voor een volgende verbeterslag? 3.2. Doelstellingen per leeftijdscategorie 3.2.1. Opgenomen doelstellingen in het P-en Hplan: Medio 2018 is het percentage jongeren op het voortgezet onderwijs tussen de 12 en de 18 jaar dat de afgelopen vier weken alcohol heeft gedronken, gedaald van: 12/13 jaar: van 12% in 2013 naar 5% in 2018 14/15 jaar: van 40% in 2013 naar 25% in 2018 16/17 jaar: van 73% in 2013 naar 60% in 2018 Stand van zaken 2016: 12/14 jaar: in 2016: 0% 15/16 jaar: in 2016: 24% 17/18 jaar: in 2016: 46% Bron: Gezondheid&Leefstijl jongeren Den Haag 2016 4/8
Conclusie: De doelstellingen uit het P-en Hplan zijn behaald; mogelijk zullen in 2018 de percentages nog verder afgenomen zijn. Het stellen van de norm dat onder de 18 jaar geen drank gekocht/verstrekt mag worden, dringt steeds beter door. 3.2.2. Opgenomen doelstellingen in het P-enHplan: Medio 2018 is het percentage jongeren op het voortgezet onderwijs tussen de 12 en 18 jaar dat ooit dronken is geweest gedaald van: 12/13 jaar: van 11% in 2013 naar 5% in 2018 14/15 jaar: van 38% in 2013 naar 25% in 2018 16/17 jaar: van 71% in 2013 naar 60% in 2018 Stand van zaken 2016: 12/14 jaar: in 2016: 0% 15/16 jaar: in 2016: 24% 17/18 jaar: in 2016: 42% Bron: Gezondheid &Leefstijl jongeren Den Haag 2016 Conclusie: De doelstellingen uit het P-en Hplan zijn behaald; mogelijk zullen in 2018 de percentages nog verder afgenomen zijn. Het stellen van de norm dat onder de 18 jaar geen drank gekocht/verstrekt mag worden, dringt steeds beter door. Actie: Voortgaan op de ingeslagen weg: handhaving en inzet op risicogroepen in het onderwijs. 3.3. Opgenomen doelstelling in het P-en Hplan: Medio 2018 is de bewustwording onder jongeren onder de 24 jaar van de effecten van alcohol op hun gezondheid vergroot: dit wordt opgenomen in het Haags Uitgaansonderzoek (HUO) van de GGD van begin 2015 en gemonitord via een uitgaanspanel. Het HUO is voor de zomer van 2016 opnieuw van start gegaan. De uitkomsten van de interviews met leden van een panel van deskundigen worden momenteel verwerkt. Dit deel van het onderzoek wordt in 2017 en 2018 herhaald. In 2017 zal tevens een survey gehouden worden onder jongeren die uitgaan op diverse locaties. Bovenstaande vraag wordt in deze survey meegenomen. Conclusie: In de tweede helft van 2017 kunnen we meer zeggen over de bewustwording onder jongeren van de effecten van alcohol op hun gezondheid. 4. Stand van zaken informeren sportverenigingen/detailhandel/horeca Het doel van ons beleid is kennis vergroten zodat de verstrekkers weten wat ze te doen staat en dat ook doen. Dus we informeren met campagnes en ander infomateriaal. Samenwerking tussen preventie en handhaving is hier zeer relevant. De formatie van het stedelijk kernteam drank en horeca zal zo spoedig mogelijk in 2017 uitgebreid worden tot 10 fte. 5/8
4.1 Sportverenigingen Reeds ingezette acties: de Ik Pas (30 of 40 dagen niet drinken om vaste patronen te doorbreken en de lichamelijke veranderingen te ervaren) campagne is geïntroduceerd; handhaving is geïntensiveerd. Nieuwe acties: afdelingen sport(support) bespreken de prioriteiten met de verenigingen. Men moet zich aan de wet houden en kan hulp krijgen bij de uitvoering van regelgeving. Men wil als overkoepelend thema in 2017 veilige en gezonde sportverenigingen introduceren; we gaan het rapport van Objectief presenteren samen met het stedelijk kernteam drank en horeca, Indigo Preventie en de GGD met daarbij de vraag: wat hebben jullie nodig van ons voor een volgende verbeterslag? 4.2 Horeca Reeds ingezette acties: de meeste horecagelegenheden laten jongeren onder de 18 jaar niet meer binnen; ondersteuning vanuit Indigo Preventie middels de zg Eerste Hulp Bij Drugs-en Drankincidenten in het uitgaanscircuit. (EHBDu). Nieuwe acties: de afdeling Zorg en Volksgezondheid en Indigo Preventie sluiten aan bij overleg met Horeca Nederland, regio Den Haag; we gaan het rapport van Objectief presenteren samen met Indigo Preventie en de GGD met daarbij de vraag: wat hebben jullie nodig van ons voor een volgende verbeterslag? nog duidelijker informatie geven aan ouders die met hun kinderen horecagelegenheden bezoeken, bij voorbeeld middels een soort menukaart met informatie bij de bestelling van alcoholische versnaperingen. 4.3 Detailhandel Reeds ingezette acties: in de landelijke themaweek nix zonder ID, 8-14 september jl. hebben Indigo Preventie, de GGD en het stedelijk kernteam drank en horeca gezamenlijke inzet gepleegd in de wijken waar de grootste problemen zijn; de communicatiestrategie van het stedelijk kernteam drank en horeca is aangepast: mensen worden sterker gemaakt om niet te verkopen en worden geïnformeerd over mogelijke samenwerking met de instellingen voor genotsmiddelenpreventie, maar krijgen anderzijds ook duidelijkheid over wanneer de grens bereikt is en strakke handhaving noodzakelijk is; de handhaving bij avondwinkels en de daar inpandige slijterijen heeft topprioriteit. Indigo Preventie heeft supermarktmedewerkers van een grote supermarktketen getraind om hen krachtiger te maken in het omgaan met de nieuwe regelgeving. 6/8
5 Risico-analyse de Bestuursdienst levert informatie over hotspots en probleemgebieden, zodat preventie en handhaving kunnen afstemmen en aanpakken; Indigo Preventie beschikt, op basis van de eigen ervaring, over gegevens over probleemgebieden waar jongeren zich ophouden; tevens levert Bureau Objectief ons een overzicht van de probleemgebieden op basis van de gegevens uit hun onderzoek. 6 Maatregelenmix per setting Alles wat genoemd wordt in de maatregelenmix wordt gedaan; een aantal opmerkingen: Indigo Preventie stelt als eis bij de begeleiding op scholen dat er ook ouderavonden georganiseerd worden om de ouderbetrokkenheid te stimuleren; jongeren en hun ouders worden, indien noodzakelijk, verwezen naar het alcoholintoxicatie spreekuur van Indigo; als jongeren betrapt worden op het bezit van alcohol in de openbare ruimte, worden zij hiervoor geverbaliseerd. De politie kan in plaats van een boete ook besluiten de jongere naar Halt door te verwijzen. Het stedelijk kernteam drank en horeca gaat dit waarschijnlijk nog voor het eind van dit jaar ook doen. Indigo krijgt dan ook doorverwijzingen van Halt. training van barvrijwilligers in de sport wordt gedaan door een andere organisatie dan Indigo. Indigo kan betrokken worden voor advies. Nieuwe actie: de GGD en Indigo Preventie actualiseren het uitvoeringsplan voor het P-en Hplan dat zij in 2014 opstelden. 7 Handhaving Zie de opmerkingen die hierboven al gemaakt zijn over uitbreiding van het aantal fte s van het stedelijk kernteam drank en horeca, hun communicatiestrategie en de uitvoering van Halt-verwijzingen. Het stedelijk kernteam drank en horeca richt zich primair op leeftijdsgrenscontroles. Basiscontroles van slijterijen worden in principe alleen uitgevoerd indien er vermoedens bestaan dat iets niet in orde is in een slijterij. Basiscontroles van horeca-inrichtingen worden in principe uitgevoerd door de reguliere handhavingsteams en de politie. Dronkenschapscontroles worden primair door de politie uitgevoerd. 8 Relatie met de nota Volksgezondheid Op bladzijde 29 van de Haagse nota Volksgezondheid 2015-2018 de gezonde kracht van Den Haag staan de punten genoemd waaraan we in dit verband aandacht willen besteden. Verderop in de nota worden per leeftijdsgroep doelen en acties omschreven die rond de preventie van genotmiddelengebruik worden ingezet. Al deze punten worden uitgevoerd en geëvalueerd in het kader van deze nota. Nieuwe actie: Ouders kennis laten maken met wat hun kinderen in het uitgaanscircuit doen; deze actie wordt opgenomen in het geactualiseerde uitvoeringsplan dat Indigo Preventie en de GGD momenteel opstellen. 7/8
9 Samenwerking preventie en handhaving Uit de praktijk is gebleken dat functionele samenwerking tussen de instellingen voor genotmiddelenpreventie en de handhavingsorganisatie een grote meerwaarde heeft. Nieuwe actie: De instellingen voor genotmiddelenpreventie en de handhavingsorganisatie plannen twee keer per jaar een regulier overleg over gezamenlijke, afgestemde acties met ieder de eigen taak in wijken waar zich problemen voordoen. De Bestuursdienst levert informatie hiervoor. Ik hoop u zo voldoende geïnformeerd te hebben over de stand van zaken van de uitvoering van het Preventie-en Handhavingsplan op weg naar de eindevaluatie in 2018. Met vriendelijke groet, de wethouder van Stedelijke Economie, Zorg en Havens, Karsten Klein 8/8