Wek- en waarschuwings apparatuur Voor doven en ernstig slechthorenden kunnen zich dagelijks allerlei situaties voordoen waarbij het gemis van hun gehoor ernstig parten speelt. De deurbel, de telefoon en een huilende baby zijn zo maar een paar voorbeelden van geluiden die gemist worden, ongemak veroorzaken en zelfs ernstige gevolgen kunnen veroorzaken. Om het leven van ernstig slechthorende mensen te veraangenamen kennen we een scala van producten die hieronder de revue zullen passeren. Hoewel er apparatuur van verschillende merken in omloop is, zullen we ons in de lesstof beperken tot het merk Lisa van Human Techniek geleverd door Hoorexpert. Dit om reden dat zowel Beter Horen als Schoonenberg dit merk in hun assortiment hebben en Human Techniek in feite een zeer compleet arsenaal aan hulpmiddelen kent. Een andere leverancier, die in feite een concurrent van de Nederlandse audicien is, doordat dit bedrijf ook rechtstreeks aan slechthorenden levert, is Multi Care Systems. Zij leveren de merken Bellman, Avisto en Tactum. De overeenkomsten in de producten zijn groot. Gemakshalve wordt in deze presentatie slechts naar één merk verwezen, t.w. Lisa, hetgeen niet wil zeggen dat andere merken geen soortgelijke producten verkopen. Systeem werking Een wek- en waarschuwingssysteem bestaat doorgaans uit een aantal onderdelen / units. Enerzijds hebben we de zender. Dit is een unit die iets waarneemt en een seintje stuurt naar de ontvanger, die na ontvangst van dit seintje actie onderneemt om de slechthorende te waarschuwen dat er iets aan de hand is. We geven een exact voorbeeld. Iemand drukt op de voordeurbel. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-1 Gehoord of niet? De bel gaat, maar de slechthorende bewoner hoort niets. Een deurbelzender is op de bel aangesloten en merkt dat er gebeld wordt. Deze deurbelzender zendt een gecodeerd signaal uit dat ontvangen wordt door een flitserontvanger. Deze flitserontvanger wordt hierdoor geactiveerd en begint te flitsen. Zenders Een zender is een apparaat dat doorgaans voor zijn voeding is aangesloten op het lichtnet. Als hij geactiveerd wordt, doordat er bijvoorbeeld iemand op de bel drukt, zendt hij een gecodeerd signaal uit via dat zelfde lichtnet. Hiertoe stuurt hij een zogenaamde pulstrein het elektriciteitsnet in. Je moet zo n pulstrein zien als een serie elektrische pulsjes die te vertalen zijn in éénen en nullen. Om storingen te voorkomen is zo n pulstrein vrij lang. Bijvoorbeeld 11100101000111. Als er één 1 of één 0 niet klopt denkt de ontvanger ogenblikkelijk: die is niet voor mij en negeert hem. Door de codering kan meegegeven worden welke zender een melding maakt en wat er aan de hand is. Transmissiekanalen: Zoals gezegd wordt de pulstrein het lichtnet opgestuurd. Dat lichtnet houdt niet op bij de meterkast, maar loopt door in het hele blok huizen, in de rest van de straat en de rest van de wijk. De kans is dus groot dat er 1
nog iemand woont die een systeem in gebruik heeft. In dat geval zouden de systemen elkaar valse meldingen kunnen geven ware het niet dat het systeem op verschillende codes kan worden ingesteld. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-2 Het instellen van het transmissiekanaal Doorgaans zitten er 10 codes op, waardoor er 10 systemen in elkaars directe omgeving kunnen functioneren zonder elkaar te storen. Draadloos of via het lichtnet: Van oudsher kennen we het hierboven beschreven systeem dat zijn signaal via het lichtnet transporteert. Er zijn echter ook draadloze zenders. Zij gooien hun melding de ether in middels een FM signaal. De bijbehorende ontvangers kunnen dit signaal ontvangen. Op dezelfde manier als hierboven omschreven, is gebruik te maken van 10 transmissiekanalen. Het zendbereik blijft afhankelijk van de situatie ergens steken rond de 35 m. Convertors De systemen kunnen ook in combinatie met elkaar gebruikt worden. Er zijn speciale convertors te verkrijgen, die bijvoorbeeld het FM signaal oppikken en omzetten naar een pulscode trein die op het lichtnet wordt uitgezonden. Ook andersom is mogelijk. Een signaal dat op het lichtnet staat, wordt ontvangen door een convertor, om vervolgens omgezet te worden naar een FM signaal dat door draadloze apparatuur ontvangen kan worden. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-3 Convertor van Lichtnet naar RF Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-4 Convertor van RF naar Lichtnet We kennen een groot aantal zenders voor allerlei soorten meldingen. De belangrijkste behandelen we hieronder De deurbelzender (galvanisch). Deze meldt als er op de deurbel gedrukt wordt. Hiertoe wordt de zender parallel over de contacten van de bel aangesloten. Zodra er iemand op de drukknop drukt, komt er spanning op de bel te staan (en dus tevens over de ingang van de zender) en wordt de zender bekrachtigd. We spreken hierbij van een galvanische deurbelzender. Deze zenders zijn zowel als draadloze zenders als stekkermodel voor het lichtnet verkrijgbaar. 2
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-5 Deurbelzender van het RF systeem De deurbelzender (akoestisch) Er zijn huisdeurbellen die gekoppeld zijn aan een telecom systeem. De beltoon wordt dan opgewekt door een luidspreker in het apparaat. Het is niet mogelijk om hier een normale galvanische belzender op aan te sluiten. In zo n geval wordt er gebruik gemaakt van een plakmicrofoon die het geluid van de luidspreker opvangt en de zender inschakelt. Deze zenders zijn zowel als draadloze zenders als stekkermodel voor het lichtnet verkrijgbaar De telefoonzender Dit betreft een zender die middels een tussenstekker in de KPN aansluiting waarneemt dat de telefoon gaat. De werking van de melding is gelijk als bij de deurbelzender, alleen laat hij aan alle ontvangers weten dat hij signaleert dat de telefoon gaat. Voor ISDN lijnen zijn speciale zenders te verkrijgen. Deze zenders zijn zowel als draadloze zenders als stekkermodel voor het lichtnet verkrijgbaar. De combinatiezender Om budgettaire redenen wordt vaak gekozen voor een combinatie zender waarop zowel de voordeurbel als de telefoon aangesloten kunnen worden. Je hebt hierdoor een zender minder nodig. Wat vaak vergeten wordt is dat de voordeurbel een heel eind van de telefoon af zit, waardoor je met flink lange snoeren moet gaan werken. Om die netjes weg te werken kost weer veel tijd en dus geld. De combinatiezender is een prima oplossing als zowel de bel als de KPN aansluiting via de meterkast lopen. Als daar dan ook nog eens een stopcontact zit: Kat in t bakkie.. of liever kat in de meterkast Deze zenders zijn uitsluitend als model voor het lichtnet verkrijgbaar De babyzender Ouders van jonge kinderen moeten kunnen horen als hun baby huilt. Als dat niet met hoortoestellen gerealiseerd kan worden, wordt vaak gebruik gemaakt van een babyzender. De zender kent een ingebouwde microfoon. De gevoeligheid van de microfoon kan met een potentiometer geregeld worden. Als de baby geluid maakt, wordt dat opgevangen door de microfoon, die zijn signaal doorgeeft aan de zender. Als een bepaald geluidsniveau wordt overschreden meldt de zender dat de baby huilt. Deze zenders zijn zowel als draadloze zenders als stekkermodel voor het lichtnet verkrijgbaar Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-6 Babyzender van het Lichtnet systeem Bij het 220V model kan het stopcontact ver uit de buurt van de wieg zitten. In dat geval kan van een draadgebonden microfoon gebruik worden gemaakt, die in de wieg wordt gehangen. Let bij uw voorlichting aan de ouders erop dat u goed uitlegt dat de baby zichzelf nooit mag kunnen wurgen met de microfoondraad. Het draadloze model gaat in zijn geheel in bed. 3
Personen oproep systeem / Personenoproep systeem Bij het lichtnetsysteem zit op of onder de zender zit een knop waarmee u handmatig het systeem in werking kunt zetten. Het is oorspronkelijk bedoeld als personen oproep systeem, maar men kan iedere willekeurige afspraak omtrent deze signalering maken. Bij het draadloze systeem is deze knop op de zenders niet aanwezig. Hier is een speciale zender voor leverbaar, die in feite het zelfde doet Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-7 Personenoproep systeem RF Resetten Op het lichtnetsysteem kunt u dezelfde knop waarmee u personen oproept ook gebruiken om het complete systeem te resetten. Als u de knop twee keer kort achter elkaar indrukt (dubbelklikken) houdt de signalering op en zullen de ontvangers in de wachtstand gaan. Diverse zenders Er zijn een hoop soorten zenders. Voor elke situatie is wel een zender beschikbaar. Eigenlijk teveel om op te noemen. Vaak ook voor functies die in praktijk nauwelijks toegepast zullen worden. Maar juist voor die ene klant, met dat ene specifieke probleem is het net een uitkomst. We noemen snel een aantal mogelijkheden De infrarood zender, die beweging van personen registreert en meldt. De contactzender Hierop sluit u een contact aan dat als het gesloten wordt de zender bekrachtigt. Te denken valt aan niveau schakelaars voor vloeistof, deurmatcontacten, raamcontacten enz. Rookmelders Raad eens waarvoor? Ontvangers Als iemand doof is kan hij in principe op twee manieren waarnemen dat er iets aan de hand is. Lichtsignalen en trilbewegingen ofwel zien en voelen. Hoe iemand het snelst gewekt is, zien of voelen, is persoonlijk van aard. Je kunt het ook allebei tegelijk doen. We kennen de volgende ontvangers die hiervan gebruik maken. Net als bij de zenders kennen we twee versies, de draadloze ontvangers, te herkennen aan hun antenne en de versie die zijn signaal over het lichtnet verstuurd en dus ook direct op het lichtnet is aangesloten. Hoewel de ontvangers pretenderen draadloos te zijn, zijn ze wel vaak aan een stopcontact gebonden. Het wekken (flitsen of trillen) vraagt doorgaans behoorlijk wat stroom. Batterijen zouden te snel leeg zijn en geven dus te weinig zekerheid voor een continue werking. Op bijna alle ontvangers is te zien wat er aan de hand is. Een aantal gekleurde led s zijn op de ontvanger aanwezig. Bij iedere led staat een pictogrammetje wat overeenkomt met de bron die de melding veroorzaakt. Een belletje voor de huisdeurbel, een baby hoofdje voor de babyalarm en een telefoontje voor de telefoon. Zodra er een melding ontvangen wordt gaat de bijbehorende led branden of knipperen. Flitsontvangers De meest eenvoudige en ook meest verkochte ontvanger is wel de flitsontvanger. Deze ontvanger geeft korte lichtflitsen zodra er een melding binnen komt. De flitsen zijn zelfs in een zonovergoten kamer goed te herkennen. Omgekeerd kunnen zij in een donkere kamer angstaanjagende flitsen geven. Niet alleen aan de led s op de ontvanger is te zien welke bron zich meldt; ook aan het flitsritme kan men zien wat er aan de hand is. Dit vraagt overigens enige oefening en ervaring. 4
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-8 Flitsontvanger Lichtnet systeem De flitslampen kunnen op ieder stopcontact aangesloten worden, waardoor je ze bijvoorbeeld ook mee kunt nemen naar de zolder of naar de schuur als je daar aan het lobbyen bent. Zijn er in feite te weinig stopcontacten voor handen, dan is er ook een versie leverbaar met een ingebouwd stopcontact Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-9 Lichtnet Flitsontvanger met ingebouwd stopcontact Tafel-flitsontvangers Soms is het meer praktisch om de flitsontvanger op tafel te plaatsen (bijvoorbeeld als de stopcontacten dicht bij de grond zitten, of als een stopcontact niet op de goede plaats zit) Voor dat doel is de tafel-flitsontvanger bedoeld. Eigenlijk gelijk aan de vorige besproken flitsontvanger, maar dan met een snoer en uiteraard in een meer praktische behuizing. Ook deze ontvanger is in lichtnetversie en draadloos verkrijgbaar. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-10 Tafel-flitsontvanger (Lichtnet systeem) Draagbare ontvangers Deze ontvanger is klein en wordt aan de broekband of in de broekzak gedragen. Op het moment dat er een melding is begint de ontvanger zacht te trillen, zoals u dat kent van mobiele telefoons. Aan de led s die op het ontvangertje zitten is te zien welke bron zich meldt. Ook kan men aan het trilritme voelen om welke bron het gaat. Om het trillen te stoppen nadat de bron gedetecteerd is, kan men een reset-knop indrukken. 5
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-11 Draadloze trilontvanger RF-systeem Opgemerkt dient te worden dat deze draagbare ontvanger alleen op het draadloze systeem te ontvangen is. Wilt u zo n draadloze ontvanger combineren met een lichtnet-set, dan dient u gebruik te maken van een convertor, die het lichtnet signaal omzet in een draadloos FM signaal. Flitswekkers Om wakker te worden maakt men gebruik van een wekker. Zodra de wekker afloopt, gaat de ingebouwde flitslamp flitsen. Ook wekt de flitswekker de slechthorende middels lichtflitsen zodra er een andere melding is. We denken daarbij aan de deurbel, de telefoon, baby, inbraakalarm, rookmelding enz.. Wat er gemeld wordt is aan het flitsritme en de led s te zien Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-12 Flitswekker Flitswekkers hebben een lichtnetvoeding nodig, maar zijn zowel verkrijgbaar voor het draadloze systeem als voor de lichtnetversie verkrijgbaar. Trilwekkers Niet iedereen wordt s nachts wakker van lichtflitsen. Om die reden wordt er bij het gebruik van trilwekkers een schijf onder het kussen gelegd die begint te trillen als er een melding is. De rest van het systeem werkt als bij de hierboven omschreven flitswekker. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-13 Trilkussen om wakker te worden 6
Waarschuwing bij wekkers. De tekst pretendeert in het algemeen geenszins een compleet overzicht te geven van de laatste mogelijkheden op het gebied van wek- en waarschuwingsapparatuur. Daarvoor zijn er teveel merken en types. Bovendien is sprake van een behoorlijke product innovatie. Echter bij de wekkers lopen de productwisselingen de spuigaten uit. Waar al die veranderingen door worden ingegeven is schrijver dezes nog steeds niet geheel duidelijk, maar het aantal types en varianten op types is erg groot. Dit is voor een deel wellicht te herleiden uit het feit dat er zowel uitvoeringen met wijzers als digitaal te leveren moeten zijn en dan ook nog eens in lichtnet uitvoering en draadloos. Bedenken we dat er dan ook geflitst en getrild en voor partners geluid gemaakt moet worden, dan wordt de oorzaak wellicht al een stuk duidelijker. Lampschakelaar Zoals elders in deze tekst gemeld, kunnen sommige mensen de stuipen op het lijf gejaagd worden als in een donkere kamer plotseling een flitser gaat flitsen. Als alternatief hiervoor is de lampschakelaar verkrijgbaar. Op deze ontvanger wordt simpelweg een schemerlamp aangesloten, die begint te knipperen als er een melding is. Het effect is veel milder dan de flitslamp. Deze lampschakelaar werkt overigens alleen op het lichtnet gebonden systeem. Moet hij dus functioneren in samenwerking met een draadloos systeem, dan zal gebruik moeten worden gemaakt van een convertor. Vergoedingen In Nederland worden bovenstaande artikelen t.b.v. zwaar slechthorenden door Zorgverzekeraars vergoed. Om voor vergoeding in aanmerking te komen heeft men een gemiddeld gehoorverlies van minimaal 60 db op het beste oor nodig gemeten over de frequenties 500, 1000, 2000 en 4000 Hz. De vergoeding bedraagt 100%. De voorschrijvende instantie is in principe de KNO-arts of het Audiologisch Centrum. Komt een verzekerde voor vergoeding in aanmerking, dan betekent dit geenszins dat Sinterklaas in het land is. De meeste Zorgverzekeraars verstrekken een soort basispakket dat bestaat uit melding van deurbel en telefoon op twee of drie flitsers. Hiertoe hebben de meeste Zorgverzekeraars overigens een exclusief contract gesloten met slechts één gespecialiseerde leverancier. Door volumevergroting hebben ze daardoor een scherp concurrerende prijs kunnen uitonderhandelen. Door die exclusieve leveringsovereenkomsten, kan het voorkomen dat u als audicien, t.b.v. een bepaalde cliënt, verzekerd bij een bepaalde Zorgverzekeraar, helemaal niet kunt of mag leveren. Uw werkgever houdt daar speciale lijsten van bij. Hoeveel tijd en moeite u in zo n geval in advies en aanvraag mag steken is bedrijfspolitiek. Een vervelende bijkomstigheid is dat de levering dus door een ander bedrijf geschiedt, maar uw cliënt dat doorgaans niet begrijpt en toch voor service bij u aanklopt. Hier schuilt een groot onrecht in en het is aan uw directie om hier een goed beleid voor te ontwikkelen. Als u wel mag leveren, kunt u de leverantie van het basispakket uiteraard uitbreiden tot maatwerk. Desgewenst kunt u de nodige opties toevoegen, maar dan wel voor eigen rekening van de cliënt. Op bijzonder verzoek zijn vaak afwijkende vergoedingen te bewerkstelligen, op voorwaarde dat daar een gegronde reden voor aan te dragen is. Denk daarbij aan pasgeboren baby s, aan niet op tijd wakker kunnen worden voor het werk, aan duidelijke risico s op brand of stijgend water enz. enz. Wees terughoudend met uw aanvragen, zodat u een beroep kunt doen op coulance als het echt nodig is. Voor sommige cliënten kan het raadzaam zijn het Audiologisch Centrum in te schakelen bij de aanvraag i.p.v. de KNO-arts. 7