Het zoet en zuur van de collectie

Het zoet en zuur van de collectie Op de vraag wat is de staat van de boekencollectie kon tot voor kort heel moeilijk een antwoord worden gegeven. Zelfs een conservator met 25 jaar ervaring kan wel een indruk geven van zijn collectie, maar weinig of niets met juiste cijfers staven. Tot voor kort. Want de National Preservation Office (NPO), een dienst van The British Library, heeft een methode ontwikkeld die buitengewoon makkelijk toepasbaar is: de Preservation Assessment Survey (http://www.bl.uk/services/npo/paslib.html). De Nijmeegse universiteitsbibliotheek heeft in het najaar van 2006 deze methode, de PAS, gebruikt om de staat van de boekencollectie in cijfers weer te geven. 14

Steekproef Het onderzoek gaat uit van 400 willekeurig gekozen items uit de collectie. Daartoe dient eerst de te onderzoeken collectie geteld te worden, wat in feite het enige (eenmalige) arbeidsintensieve deel van het onderzoek is. In de UB is de collectie onderzocht die in gesloten opstelling staat (kluis, boekenmagazijn en Gymnasion): 33.488 strekkende meter gecatalogiseerd materiaal, oftewel ca. 1.004.640 items (handschriften, werken van vóór 1800, moderne werken, microfilms). Door consequent om de 83 meter een item aan een onderzoek te onderwerpen, wordt een statisch betrouwbaar (95%, ±5%) resultaat verkregen. Onderzoek Het onderzoek zelf bestaat uit het beantwoorden van twee A4-tjes met vragen over de aard van het item (jaar van uitgave, plaats van uitgave, taal, titel, of het materiaal uniek is, of het tot het nationaal erfgoed behoort) en vragen over de fysieke staat van het item (staat van de band, staat van het boekblok, staat van het papier, is bescherming nodig of is het item al beschermd door middel van een doos). Resultaten De verkregen gegevens worden door de NPO in een database ingevoerd, waarna de UB een geprint onderzoeksrapport krijgt toegestuurd met talloze gegevens over de collectie waar voorheen alleen naar geraden kon worden. Zo zijn er, naast gegevens over de zuurheid van het papier (7,0 % van de collectie is ernstig verzuurd), ook cijfers over het gebruik van de collectie (ruim 31% wordt af en toe tot zeer vaak aangevraagd), de verschillende landen van uitgave (Nederland 33,1%, Duitsland 18,7%, Korea 0,3%) en de jaren van uitgave (19e eeuws 12%, 20e eeuw 78%). Goed scoort de UB voor wat betreft het geringe aantal enigszins beschadigde items (20%), in vergelijking met andere bibliotheken (64%), maar op een aantal andere gebieden zijn de resultaten onder de maat, zoals: klimaatbeheersing, veiligheid, de omgang met het materiaal, de opslag van het materiaal. Op een aantal terreinen kan snel en met weinig kosten (quick wins) verbetering worden geboekt. Daar zal dan ook dit jaar al mee begonnen worden. 15

Meer dan 1.000 Nijmeegse proefschriften digitaal beschikbaar In het eerste kwartaal van 2007 is het 1.000ste proefschrift van de Radboud Universiteit Nijmegen digitaal beschikbaar gekomen. De digitale proefschriften treft u aan in de catalogus van de Radboud Universiteit. Ze worden ook opgenomen in de Radboud Repository die in ontwikkeling is. Project voor digitaal publiceren In 1997 startte de Universiteitsbibliotheek een project met de naam WebDOC waarin medewerkers van de universiteit hun publicaties digitaal beschikbaar konden maken. Omdat bij promoties deze mogelijkheid nadrukkelijk werd gestimuleerd, zijn in het kader van dit project veel proefschriften beschikbaar gekomen. Nu - begin 2007 - meer dan 1.000. Meer dan 70% van de proefschriften van de Radboud Universiteit komt de laatste jaren ook in digitale vorm beschikbaar. Ze worden opgenomen in de catalogus van de Radboud Universiteit en zijn bij elkaar gezet op de webpagina: www.ru.nl/ubn/edocs. Verdeling over faculteiten De opgenomen proefschriften zijn vooral afkomstig van het UMC, de faculteit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica en de faculteit Sociale Wetenschappen. In de tabel op de volgende pagina staat de verdeling van de meer dan 1.000 digitale proefschriften tot en met het eerste kwartaal 2007 over de faculteiten. Tussen de faculteiten zijn er grote verschillen. Deze hangen voor een groot deel samen met het aantal promoties per faculteit. 16

Radboud Repository Momenteel werkt de UB aan de opzet van de Radboud Repository. Hierin worden de wetenschappelijke publicaties van medewerkers van deze universiteit opgenomen en wereldwijd via het Internet beschikbaar gesteld. Ze zijn dan o.a. vindbaar in het landelijke Darenet (www.darenet.nl) en Google Scholar. Ook de meeste proefschriften zijn hierin inmiddels opgenomen. Nationale proefschriftensite In het kader van de ontwikkeling van een landelijk netwerk van repositories is in 2006 een nationale proefschriftensite (www.darenet.nl/proefschriften) opgezet met daarin alle digitaal beschikbare Nederlandse proefschriften. Ook de proefschriften van de Radboud Universiteit tot medio 2006 zijn via deze site te vinden. Zodra de Radboud Repository definitief is ingericht en de invoer ervoor structureel is, zullen alle Nijmeegse proefschriften waarvan de UB een digitale versie heeft, hierin te vinden zijn. Nadere informatie Nadere informatie over de aanlevering van digitale proefschriften vindt u op de www.ru.nl/ubn onder Diensten - Publiceren op het Internet. U kunt ook contact opnemen met webdoc@ubn.ru.nl Faculteit Aantal digitale proefschriften UMC 396 Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica 390 Sociale Wetenschappen 124 Letteren 68 Managementwetenschappen 30 Filosofie 15 Theologie 7 Rechtsgeleerdheid 3 Katholiek Documentatie Centrum 2 Totaal 1.035 Boekband en Internet Onder deze titel werd op 20 april in de Universiteitsbibliotheek een conferentie gehouden, met sprekers uit Nederland, België, Duitsland en Griekenland. Het doel van dit symposium, georganiseerd door het Belgisch- Nederlands Boekbandengenootschap en de UB, was de onderzoekers van historische boekbanden kennis te laten nemen van en wegwijs te maken in de snelgroeiende internetwereld van boekband-databases. De twee bekendste zijn ongetwijfeld de Einbanddatenbank van de Staatsbibliothek te Berlijn (http://www.hist-einband.de) en de Database of Bookbindings van The British Library (http://www.bl.uk/catalogues/bookbindings/). Maar er zijn er heel veel meer, zoals de bekende boekbandhistoricus dr Jan Storm van Leeuwen eenvoudig kon aantonen met een lijst van URL s die drie A4-tjes besloeg. Internet blijkt een ware schatkamer te zijn geworden voor onderzoekers van historische boekbanden. sitie te maken van bijzondere boekbanden uit de UB-collectie. Een lezing over en de opening van deze tentoonstelling vormden het sluitstuk van een zeer boeiende en succesvolle conferentie. De expositie, met de bijbehorende uitgebreide catalogus Van Kalfsleer tot Klatergoud, is tot 17 augustus te zien in de Verdieping van de Centrale Bibliotheek. Ter gelegenheid van dit symposium heeft de UB aan Jan Storm van Leeuwen, voormalig conservator Boekbanden van de Haagse Koninklijke Bibliotheek, gevraagd een expo- 17

Nieuwe zoeksystemen en elektronische publicaties Onderstaande systemen treft u aan in de rubriek Zoeksystemen in de website van de bibliotheken van de Radboud Universiteit Nijmegen (www.ru.nl/ubn/). Ook bij de betreffende vakgebieden in de website treft u ze aan. Raadpleging is voorbehouden aan studenten en medewerkers van de Radboud Universiteit tenzij anders aangegeven. Binnen het RU-domein krijgen zij direct toegang. Buiten dit domein kunnen zij inloggen: studenten met studentnummer en kiss-wachtwoord, medewerkers met personeelsnummer en het officiële RU-wachtwoord of het wachtwoord voor het UMCN-netwerk. Oxford English Dictionary (OED Online) Historisch woordenboek van de Engelse taal. Wordt regelmatig aangevuld met nieuwe woorden. Vernieuwd: OpMaat OpMaat (voorheen OPmaat), een bestand voor juridische informatie, is vernieuwd. Er is een nieuw interface en in OpMaat zijn nu opgenomen: Officiële Publicaties uit Nederland (bijvoorbeeld kamerstukken en Staatscourant), Wet- en Regelgeving (het voormalige bestand Wettenbank ), Jurisprudentie (rechtspraak.nl en SDU) en Europese richtlijnen en verordeningen. Francis Francis is een meertalig, interdisciplinair zoeksysteem voor wetenschappelijke literatuur op de gebieden van Humaniora en Sociale Wetenschappen. Francis is nu beschikbaar via het platform van CSA, enkele jaren geleden is het beschikbaar geweest via een ander platform. Database of Latin Dictionaries Online In deze database zijn de volgende Latijnse woordenboeken opgenomen: Dictionnaire Latin-Français des Auteurs Chrétiens Firmini Verris Dictionarius; Dictionnaire Latin-Français de Firmin le Ver Glossarium Mediae et Infimae Latinitatis Lexicon Totius Latinitatis Index Theologicus De Index Theologicus bevat verwijzingen naar internationale tijdschriftartikelen, Festschriften en congresverslagen op het gebied van de theologie. Verwijst naar literatuur vanaf 1980. Het bestand is vrij toegankelijk. Geannuleerd: International Index to Music Periodicals De international Index to Music Periodicals is geannuleerd en niet meer beschikbaar voor raadpleging. 18

Nederlandse bibliotheken willen nog meer samenwerken In het beleidsplan 2007-2010 van het samenwerkingsverband van Universiteitsbibliotheken en Koninklijke Bibliotheek (UKB) staat hetzelfde woord centraal als in het nieuwe regeerakkoord: samen. Het heeft dan ook als titel: De grenzen voorbij: de wetenschappelijke informatievoorziening in een nieuw perspectief. Een traditie van samenwerking De Nederlandse universiteitsbibliotheken en de Koninklijke Bibliotheek (KB) staan internationaal al lange tijd bekend om hun sterke samenwerking. Deze wordt onder andere gerealiseerd bij: het maken van titelbeschrijvingen van bibliotheekmateriaal het toekennen van trefwoorden het Interbibliothecair Leenverkeer het afsluiten van licenties op grote pakketten met fulltext tijdschriften de opzet van een landelijke infrastructuur van repositories waarin de wetenschappelijke output van de universiteiten op Internet beschikbaar wordt gesteld (Digital Academic Repositories, DARE). De KB heeft daarbij de zorg op zich genomen voor de permanente opslag van deze publicaties in het zogenaamde e-depot. Beleidsplan 2007-2010 van UKB De voornemens voor samenwerking in het beleidsplan liggen deels in de voortzetting van reeds in gang gezette ontwikkelingen: het inkopen van informatie die relevant is voor onderzoek en onderwijs, de infrastructuur van de repositories en de bevordering van open access van wetenschappelijk materiaal. Maar men wil meer: In de beleidsperiode wil men gezamenlijk een efficiënte, geïntegreerde infrastructuur voor selectie van en toegang tot zowel publiek toegankelijke als gesloten informatiebronnen ontwikkelen. Daarbij zijn de sleutelwoorden: interoperabiliteit, standaardisatie, en een zo vrij mogelijk uitwisseling van (meta)data. Voor de bedrijfsprocessen streeft men naar gebruik van dezelfde systemen in de verschillende instellingen. In het bieden van toegang tot wetenschappelijke informatiebronnen hanteert men de interactiviteit en het gebruiksgemak van Web 2.0 als normen. Ook wil men samenwerken bij de ontwikkeling van diensten in de ondersteuning van de digitale leeromgeving. Hier wordt gedacht aan een landelijk netwerk van repositories voor leermiddelen. Tenslotte wil men gezamenlijk faciliteiten voor e-science gaan ontwikkelen: ondersteuning bieden bij het verrijken van wetenschappelijke publicaties met data, modellen, simulaties etc., een omgeving creëren waarin wetenschappers kunnen samenwerken aan publicaties, en nieuwe modellen van kwaliteitsmeting van publicaties opstellen. De samenwerking moet hierbij de basis vormen voor een optimaal pakket van lokale diensten, toegesneden op de behoeften van de eigen universiteit. Al met al een ambitieus programma, waarbij de bibliotheken in hun samenwerking niet alleen de grenzen van de eigen instelling opzoeken, maar ook die van hun traditionele rollen. Het beleidsplan treft u aan op de website van de UKB: www.ukb.nl/ 19