Werkstuk Economie Landbouw in de EU - De groeiende invloed van bovenaf Door: Robert Feller 1009571
Inhoudsopgave Hoofdstuk Bladzijde Inleiding 3 Hoofdstuk 1 - Het supranationaal orgaan 4 Hoofdstuk 2 Het landbouwbeleid vroeger 5 Hoofdstuk 3 Het landbouwbeleid heden ten dage 6 Conclusie 7 Literatuurlijst 8 2
Inleiding Al sinds het begin van de Europees Economische Gemeenschap (EEG) is er geprobeerd om het beleid van de verschillende lidstaten op elkaar af te stemmen. De EEG, die voortkwam uit de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS), werd opgericht in 1958 en kende toen slechts zes deelnemende landen: België, Nederland, Luxemburg, West-Duitsland, Italië en Frankrijk. Twintig procent van de mensen in West-Europa werkte toen nog in de landbouw, wat deze sector dus uiterst belangrijk maakte 1. Maar hoe is het Europa vergaan na zestig jaar? Dit werkstuk is bedoelt om te laten zien dat de invloed van de EU op het landbouwbeleid sinds die tijd alleen maar is gegroeid, maar ook zal dit werkstuk laten zien dat de EU die invloed tegenwoordig op verschillende manieren tot uiting laat komen. Hierbij is de hoofdvraag: Is de EU op het gebied van landbouw na zestig jaar uitgegroeid tot een supranationaal orgaan? Belangrijke deelvragen hierbij zijn: - Wat houdt een supranationaal orgaan in? - Hoe zag het Europese beleid op het gebied van landbouw er vroeger uit? - Hoe vertaald zich te Europese beleid op het gebied van landbouw tegenwoordig? 1 http://www.europasite.net/landbouw.htm 3
Hoofdstuk 1 Het supranationaal orgaan Als we er de encyclopedie bij openslaan geeft deze de volgende definitie: nationale onderscheidingen te boven gaand. 2 Oké, dat klinkt logisch, maar wat houdt dit precies in? De Europese Unie (EU) kan beschouwd worden als een combinatie tussen supranationaal en intergouvernementeel. Aan de ene kant betekend supranationaal dat lidstaten van de EU een stuk van hun bevoegdheid afdragen aan een hoger orgaan. Dat betekend dat we bepaalde beslissingen uit handen geven aan het Europese Parlement, de Europese Commissie of de Europese Raad. Het Europese Parlement is dus een hogere autoriteit dan onze eigen Tweede Kamer. Het landbouwbeleid in de EU geldt als supranationaal, natuurlijk in overleg met de lidstaten, maar de EU wil is wet. Goed voorbeeld hierbij is het volgende bericht, afkomstig van een weblog: Over wat voor futiliteiten kan een EU regelgeving verzinnen? Veiligheid van gebouwen, minimumloon, bescherming van streekproducten a là. Maar dat de kromming van een komkommer maximaal 10% mag beslaan om in de winkel te mogen liggen, dat deed me toch vooral voor als een flauw grapje. 3 Het mag misschien voordoen als een grapje, dat was het zeker niet. Vanuit de EU zijn er allerlei regels die gelden voor groenten en fruit binnen het Landbouw beleid. Zoals de maximale kromming van een komkommer. Hierop kom ik terug in hoofdstuk drie. Laten we eerst eens zien hoe het beleid van de EU er aan haar beginjaren uitzag. 2 http://www.encyclo.nl/begrip/supranationaal 3 http://frankleonard.nl/2008/06/18/de-kromme-komkommer-tijd/ 4
Hoofdstuk 2 Het landbouwbeleid vroeger Een van de eerste dingen waar de EU aan begon binnen het landbouwbeleid is het uitdelen van subsidies, om maar vooral de eigen markt in bescherming te nemen. Met name Frankrijk is sinds het begin van de EU al erg gehecht aan de landbouwsubsidies die het wijnland zo goed van pas komen 4. Maar ook andere EU-landen doen hier aan mee en al gauw kwamen er vaste prijzen voor landbouwproducten in de EEG en kregen boeren een minimumprijs voor hun producten. Hierdoor ontstond in de jaren zestig de boterberg 5. Aangezien boeren toch een vast bedrag voor hun producten zouden krijgen bleef de productie van zuivel onnatuurlijk hoog, terwijl de vraag naar zuivel niet zo hoog lag. In de jaren zestig werd het grote overschot aan melk veelal naar de derde wereld gestuurd. De melk die in de derde wereldlanden geproduceerd werd kon onmogelijk met de Europese melk concurreren, met alle dramatische gevolgen voor die landen van dien 6. In de beginjaren van de EEG zijn er vooral veel regels opgesteld. Veel regels, die voor ieder lidstaat zou gelden, om zo de eerlijke concurrentie tussen de landen te bevorderen. In principe een goed doel, het standaardiseren van de regels binnen de EEG, maar hieraan zat ook een schaduwzijde verbonden. Menig EU-burger klaagt tegenwoordig over het dichte en overdreven geweven net aan regelgeving binnen de EU. Zoals ook duidelijk wordt in het bericht hieronder. Jan de Ruiter, voorzitter van het Gemeenschappelijk Zuivelsekretariaat (GemZu) over de EUbureaucratie: 'Er zijn in de EU zoveel regels ontstaan dat er ronduit sprake is van bureaucratie. Dat geldt zeker ook voor de uitvoer van zuivelproducten. De regelgeving is erg doorgeschoten'. 7 Kon het dan echt niet anders? Een bericht uit dagblad trouw van 14 november 2008 geeft de keuze voor de hoeveelheid aan regels goed weer. De Europese Unie staat sinds 1 januari 1993 garant voor het vrij verkeer van goederen, diensten en personen. Om de interne markt mogelijk te maken, werden honderden regels afgekondigd. [ ] Dat werd Brussel veel verweten. Ten onrechte, want voordien barstte het ook van de productvoorschriften, maar die verschilden per lidstaat. Om het economische verkeer vrij te maken, moesten die regels op elkaar worden afgestemd. 4 http://www.politiek-digitaal.nl/europa/archief_200506 5 http://nl.wikipedia.org/wiki/boterberg 6 http://nl.wikipedia.org/wiki/melkplas 7 http://library.wur.nl/webquery/gkn/lang/1798917 5
Hoofdstuk 3 Het landbouwbeleid heden ten dage Tegenwoordig is het voor de EU duidelijk dat er wat aan de bureaucratie gebeuren moet. Door een overmatige hoeveelheid aan regels zijn bedrijven en particulieren vaak onnodig veel geld en tijd kwijt, voor iets dat veel goedkoper en sneller zou kunnen 8. Terug naar de komkommer. Hieronder hetzelfde bericht dat net werd genoemd uit Trouw van 14 november 2008. Brussel maakt een eind aan de regel dat komkommers recht moeten zijn. Een late erkenning van de ongebreidelde regelzucht van de EU? Helemaal niet: het is een bewijs dat de interne Europese markt volwassen begint te worden. Gedetailleerde regels voor de kromtegraad van de komkommer, het steeltje aan de appel en nog veel meer, waren prijsschieten voor eurosceptici. Brussel kwam te staan voor volstrekt zinloze bemoeienis met het dagelijkse leven van de Europese burger. De Europese markt wordt volwassen, zo noemt dagblad Trouw het, een perfecte verwoording. Na eerst het opstellen van allerlei regels om alle lidstaten gelijk te maken is er nu begonnen aan het afbreken van die hoeveelheid aan regels en daarmee wordt Europa gezonder. Voor maarliefst 26 soorten groenten en fruit vervallen de voorschriften dit jaar en voor een heel tal aan andere groenten en fruit worden de regels een stuk minder dwingend. De kromme komkommer komt hierdoor terug in de schappen, de EU gaat voor minder verkwisting aan producten. Naast het gezonder maken van de mark laat de EU zich ook op andere fronten duidelijker zien. De ministers van Landbouw van de EU maken elk schooljaar 90 miljoen euro vrij om gratis groenten en fruit uit te delen op school 9. En zo komt het dat we aan het begin van een nieuw tijdperk is, waarin niet langer onze nationale besturen de touwtjes in handen hebben, maar we duidelijk bestuurd worden vanuit Brussel. 8 http://www.meervrijheid.nl/index.php?pagina=1361 9 Agrarisch Dagblad 20 november 2008: http://han2.windesheim.nl/han/lexisnexisnewsportal/newsportal.lexisnexis.nl/windesheim/ 6
Conclusie In de beginjaren van de EEG waren velerlei regels nodig om de interne markt gelijk te maken. Voor ieder lidstaat moesten dezelfde regels gaan gelden. Sinds dat voor mekaar is gekregen is er menig klaagzang opgegaan vanwege de bureaucratie vanuit de EU. Sinds deze de interne markt op één lijn heeft gekregen, probeert ze de overmatige hoeveelheid aan regels af te schaffen. Het landbouwbeleid laat dit goed zien. De kromme komkommer is straks weer te vinden in de schappen. Niet langer worden deze op grote schaal weggedaan. Dus ja, de EU is een supranationaal orgaan geworden dat zich meer laat zien dan vroeger, aanweziger is en meer het heft in handen neemt. Het is gedaan met de nationale politiek op dit gebied. Om af te sluiten wederom het stuk uit Trouw van 14 november 2008. Dat de regels versoepeld kunnen worden, tekent de volwassen staat van de interne markt. In de aanloop naar de Europese verkiezingen, in juni volgend jaar, is het goed te bedenken dat de kromme komkommer niet staat voor het falen van Europa, maar voor zijn succes. 7
Literatuurlijst Boeken met één auteur Artikel in krant McCormick, John (2008). Understanding The European Union. Hampshire: Palgrave Macmillan. Kromme komkommer staat symbool voor het succes van Europa. In: Trouw, 14 november 2008. Schoolfruit programma definitief aanvaard. In: Agrarisch Dagblad, 20 november 2008. Webadres korter dan één regel http://www.europasite.net/landbouw.htm (23 december 2008) http://www.encyclo.nl/begrip/supranationaal (23 november 2008) http://www.politiek-digitaal.nl/europa/archief_200506 (2 januari 2009) http://nl.wikipedia.org/wiki/boterberg (10 december 2008) http://nl.wikipedia.org/wiki/melkplas (10 december 2008) http://library.wur.nl/webquery/gkn/lang/1798917 (2 januari 2009) http://www.meervrijheid.nl/index.php?pagina=1361 (2 januari 2009) Webadres langer dan één regel http://www.frankleonard.nl (10 december 2008) http://www.europarl.europa.eu (2 januari 2009) 8