RBS Markets Nummer 305, Week 9, 28 februari 2012 Turbo s & Trading Dinsdag 28 februari 20:00 Webinar: Turbo thema: de basis met aandelen Technische Analyse P2 Nikkei225 index - Rijzend Japans zonnetje... De week in Turbo s & warrants Voorzichtigheid geboden P3 Certificaten Polen: uitblinker in Europa Kan olie het feest bederven? P4 Webinars & seminars Ontmoet RBS De S&P 500 sloot maandag jongstleden op het hoogste punt sinds mid 2008 en is dit jaar al 9% gestegen*. Ook de AEX is 2012 positief begonnen en sloot op 27 februari 4% hoger dan aan het einde van 2011. De rally heeft veel analisten enigszins verrast en velen zien nog veel beren op de weg. Twee beren met name, de eerste is Griekenland (de Europese schuldencrisis), en de tweede is de hoge olieprijs. Over Griekenland schreef Jim Tehupuring vorige week al, deze week kijken we naar de olieprijs. Until recently, my mornings started with a check on the Italian bond yield, zei Wall Street strateeg Ed Yardeni onlangs. Maar nu doet hij dat niet meer, nu kijkt hij als eerste naar de prijs van ruwe olie**. Een (te) hoge olieprijs kan de groei van fragiele westerse economieën verder in gevaar brengen en ook de groei in opkomende markten beperken. Een hoge olieprijs aan de pomp heeft bij de toch al onzekere westerse consument ook een negatief psychisch effect. In de VS. is de op dat gebied belangrijke grens van 4 dollar per gallon nu bereikt en ook in Nederland zien we nu recordprijzen van boven de 1,80 euro per liter. Belangrijkste oorzaken van de hoge olieprijzen zijn: de oplopende spanningen rondom Iran en de angst voor de gevolgen van boycots en eventueel militair ingrijpen. de afgenomen productie in andere olieproducerende landen zoals Zuid- Soedan, Syrië, Venezuela en Libië. De extra vraag uit Japan waar nog maar 2 van de 54 kernreactoren actief zijn na de ramp in Fukushima. Tot slot de gebruikelijke conclusie dat het aanbod beperkt is, terwijl de vraag per saldo toeneemt. (De afnemende vraag in het westen wordt ruimschoots gecompenseerd door de extra vraag uit opkomende markten zoals China). 1 Door al deze factoren staat de olieprijs weer boven ruim boven de 120 dollar, in euro heeft de olieprijs op 24 februari zelfs de hoogste prijs ooit laten zien; 93,20 euro. Deze ontwikkelingen zijn bij hedgefunds en andere beleggers niet onopgemerkt gebleven en het aantal posities dat inspeelt op een stijging is de laatste 2 weken met 26% gestegen volgens Bloomberg***. Ook Turbobeleggers spelen overwegend in op een daling, zoals blijkt uit de verhouding van een factor 4 tussen de uitstaande posities in Turbo s Long en Turbo Short op olie (per 27 februari 2011). In een teken dat de markt er nu voor lijkt te kiezen vooral naar positief nieuws te kijken werd de (beperkte) daling van de olieprijs op maandag in combinatie met beter dan verwachte cijfers over de Amerikaanse huizenmarkt aangegrepen voor een verdere stijging van de aandelenmarkt. De olieprijs daalde onder andere door opmerkingen van Lagarde van het IMF die waarschuwde dat de wereldeconomie niet uit de gevarenzone is wat door oliehandelaren werd geïnterpreteerd als een mogelijke afname van de vraag en dus een signaal voor winstnemingen of verkopen. Opvallend is ook dat in commentaren tegenwoordig een grens van rond de $120 wordt aangeven als grens waarboven de olieprijs een zeer negatieve invloed heeft op de wereldeconomie, terwijl kort geleden de grens van $100 werd genoemd (of lager). Daarmee lijken hoge olieprijzen toch steeds meer geaccepteerd te worden. P5 Zoals beleggers in olie weten speelt de vorm van de olie future curve ook een rol, en op dit moment noteren de prijzen van de verschillende contracten in de toekomst lager dan de spotprijs (de prijs voor directe levering). Als u interesse heeft om te beleggen in olie moet u zich eerst in de werking van futures en de invloed hiervan op financiele producten zoals Turbo s en Warrants verdiepen, en verder rekening houden met de invloed van de euro/dollar wisselkoers. Meer informatie over de invloed van futures vindt u in het volgende document: klik hier voor de pdf en op deze pagina. Als u wekelijks op de hoogte wilt blijven van het nieuws over olie en andere grondstoffen dan kunt u zich op http://markets.rbs.nl/ NL/Nieuwsbrieven ook inschrijven voor het Grondstoffen Weekoverzicht. Erik Mauritz (www.twitter.com/erikmauritz). *Falling oil lifts Wall Street to highest since 2008, www.reuters.com, 27-2-2012 **Soaring crude price threatens recovery, www.ft.com. 24-2-2012. *** Iran drives hedge fund oil bets to 10 month high.
Technische Analyse TA: Nikkei 225 index Rijzend Japans zonnetje... De wekelijkse TA van Nico Bakker Nico Bakker is hofleverancier van technische analyse binnen RBS Markets. Hij publiceert regelmatig artikelen in allerlei media. Ook verzorgt hij diverse trainingen en workshops en is hij een graag geziene spreker tijdens beleggingsevenementen. Voor de uitleg van technische analyse termen verwijzen wij u naar www.rbs.nl/markets. Veelal gaat de aandacht van beleggers uit naar de Europese en Amerikaanse beursindices. Over een breed front zijn daar de dalende trendfases afgebroken en zijn er nieuwe stijgende trendfases in de maak. Maar hoe doen onze Aziatische vrienden het? Breken daar ook betere tijden aan? Ik zal aan de hand van de weekgrafiek de technische conditie van de Japanse Nikkei index toelichten. Grafiek Nikkei 225 index Op de weekplaat is goed te zien dat vanaf begin 2010 een sterke serie lagere toppen en lagere bodems gaande is. Maar bij afstraffingen horen ook oplevingen. Zo was het recent tijd voor een mooie opleving. Vanaf afgerond 8.135 kwamen de Japanse bullen moeizaam op gang, maar na wat kwakkelende weken gingen ze er dan toch rap van door. Inmiddels is het sentiment flink gedraaid. Door de overtuigende stierenprikken is de index boven de gemiddeldelijn gestegen en is tevens de lagere top op afgerond 9.153 weggeslagen. Kortom, de eerste indicaties van een nieuwe stijgende trendfase worden afgegeven. Echter, de RSI geeft goed weer dat de koers relatief te hard is opgelopen. Een zwarte candle vanaf afgerond 9.736 en tegelijkertijd een RSI die voorzichting omlaag duikt richting neutraal terrein, geven weer dat een gezonde correctiebeweging ofwel pullback aannemelijk is. Aan de hand van de FIBO retracementniveaus, de oude weerstand en de gemiddeldelijn is een pullbackbeweging richting afgerond 9.150 toegestaan. Bodemvorming aldaar valideert de positieve draai in het landschap en zorgt voor goede vooruitzichten. Na een hogere bodem rond 9.150 kan een serie hogere toppen en hogere bodems van start gaan, ofwel een stijgende trendfase met zicht op 11.000 als haalbar koersdoel. Mits de index boven afgerond 9.150 blijft bewegen na de verwachte pullbackbeweging gaat een koopconditie van start. Trendvolgende beleggers zien de contouren van een nieuwe stijgende trendfase opdoemen met kristalheldere kantelpunten. Figuur 1. Weekgrafiek Nikkei225 index. Bron: BTAC Visuele Analyse, 28 februari 2012 Selectie aanbod Nikkei 225 index Turbo s Met Turbo s kunt u inspelen op een stijging en/of daling van de Nikkei225 index. Voor een compleet overzicht van het aanbod kijkt u op www.rbs.nl/markets. Vul in het scherm linksboven de zoekterm Naam ISIN code Hefboom Nikkei 225 Turbo Long 7.650 NL0009071216 3,99 Nikkei 225 Turbo Long 8.900 NL0010051405 7,80 Nikkei 225 Turbo Short 11.880 NL0006343626 4,17 Nikkei 225 Turbo Short 10.510 NL0010051454 8,36 nikkei in. Figuur 2. Een selectie van het aanbod van Brent Oil Turbo s. Bron: RBS, 28 februari 2012. 2
De week in Turbo s & Warrants Voorzichtigheid geboden De 2012 S&P500 Rally De AEX sloot de vrijdagmiddag op 324,91 punten (-0,93%). Over de week waren er uitzonderlijke stijgingen onder de hoofdfondsen voor TNT (+48,04%) en PostNL (+39,34%). Dalingen waren er voor Air France-KLM (-6,59%), Ahold (-6,14%) en Aperam (-3,97%). De DAX sloot uiteindelijk op 6864,43 punten (+0,24%). De Dow-Jones eindigde op 12983 punten (+0,26%) en de S&P500 noteerde op vrijdagmiddag 1365,74 punten (+0,33%). Onder de grondstoffen steeg Brent Crude Olie in waarde naar 125,47 dollar per vat (+4,93%). Bij de edelmetalen was de waarde van goud uiteindelijk 1772,45 dollar per troy ounce (+2,85%) en zilver steeg naar 35,40 dollar per troy ounce (+6,39%). De 2012 S&P500 rally Een stijging van twee punten was op vrijdag voldoende om de belangrijkste index van Standard & Poor s te doen stijgen naar het hoogste niveau sinds juni 2008: drie maanden voordat Lehman Brothers in elkaar klapte en het begin luidde van de huidige financiële crisis. De breed samengestelde index sloot vrijdag op 1.365,74 punten en is sinds het begin van dit jaar al met 9% gestegen, een rally gebaseerd op bescheiden (dagelijkse) stijgingen en een handvol verliezen niet groter dan 0,7% 1. De opwaartse trend lijkt een gevolg te zijn van de (op het oog) herstellende Amerikaanse economie, stijgende consumenten vertrouwen en een zachte landing van de Chinese economie 2. De recente prijsstijging van benzine afgelopen week lijkt (tot nu toe) niet tot consequenties te leiden. Overtuiging blijft toch een belangrijke factor. Stijgingen worden genoteerd maar er blijft een gebrek aan vertrouwen overheersen. Dit is vooral te zien in de relatief lage volumes. Gemiddeld gezien werden er gedurende afgelopen week 6,4 miljard aandelen per dag verhandeld op de NYSE, NYSE AMEX en de Nasdaq. In vergelijking tot een gemiddelde van 7,81 miljard aandelen per dag dezelfde week in februari 2011 3. Volgens data van Thomson Reuters waren er van de 461 bedrijven in de S&P500 die tot nu toe cijfers hebben uitgebracht 63,3% die de verwachtingen hebben overtroffen. Hetgeen lager is dan de 70% van de voorbij vier kwartalen maar boven het gemiddelde van 62% sinds 1994 4. De S&P500 heeft momenteel moeite om de intra-day hoogste notering van 1.370 punten van vorig jaar te overtreffen. Mocht dit gebeuren dan zal de index verder kunnen doorschieten zoals we bijvoorbeeld ook een jaar geleden zagen met de AEX en deze zelfs (enigszins overgewaardeerd) 374 punten noteerde. We lijken op dit moment in een fase van hoop te zitten, periodes van korte duur waarin emotie de nadruk heeft maar door feiten uiteindelijk bedrogen uit kan komen. Top 5 Stijgers Turbo s en Warrants ISIN code Rendement Rendement sinds introductie EUR/JPY Call Warrant NL0009965979 120,00% -58,11% Sinds 7 oct 2011 Zilver Turbo Long NL0010047429 71,07% 68,84% Sinds 30 jan 2012 EUR/JPY Call Warrant NL0009965987 66,67% -87,83% Sinds 7 oct 2011 EUR/JPY Call Warrant NL0009965722 64,61% -18,10% Sinds 7 oct 2011 Michelin Turbo Short NL0010049466 60,94% 15,91% Sinds 15 feb 2012 Figuur 3. Top 5 stijgers periode 20 februari t/m 24 februari 2012. Deze tabel is gebaseerd op het gemiddelde van de bied- en laatkoers van RBS. Een actueel overzicht vindt u op de website www.rbs.nl/markets onder rendementsoverzicht. Bron: RBS, 28 februari 2012. 1. Bloomberg Data, 27 februari 2012 2. Reuters News, 24 februari 2012 3. Yahoo Finance, 24 februari 2012 4. Thomson Reuters Data, 27 februari 2012 Overzicht markten AEX 0,9% 324,91 334 332 330 328 326 324 322 320 139,0 138,8 138,6 138,4 138,2 138,0 137,8 EUR/USD 2,3% 1,3448 1,345 1,340 1,335 1,330 1,325 1,320 1,315 1,310 126 125 Bund Future 0,4% 139,03 139,2 Brent Crude Olie Future 4,9% 125,47 Overzicht Volume/Omzet Onderliggende waarde Long Short Omzet(EUR) AEX 7.961.090 16.350.938 38.074.835 Brent Crude Oil Future 150.336 112.612 2.596.297 Bund Future - 90.559 733.747 EUR/USD 158.992 204.742 1.803.409 Nikkei 225 3.610 1.180 87.905 Goud 860.452 417.778 10.363.457 Figuur 4. Overzicht Volume/Omzet, periode 20 februari t/m 24 februari 2012. Bron: RBS, 28 februari 2012. Long/Short-Ratio Turbo Ratio AEX -1,42 Brent Crude Oil Future 2,71 Bund Future -68,80 EUR/USD -4,88 Nikkei 225 11,48 Goud 14,44 Figuur 5. Long/Short-Ratio van uitstaande posities per 28 februari 2012. Bron: RBS, 28 februari 2012. 124 123 122 121 120 119 Figuur 6. De prestaties van belangrijke markten van 3 februari t/m 10 februari 2012. Bron: Bloomberg, 28 februari 2012. 3
Certificaten Polen: uitblinker in Europa Polen groeit sneller dan de overige EU landen Beleggen in Polen? De economie in de Eurozone als geheel kromp in de periode 2008-2011 met 0,5%. In dezelfde periode groeide de Poolse economie met meer dan 15%. Wat doet Polen beter dan de rest van Europa? Een van de verklaringen voor de huidige economische groei is de waardedaling van de Poolse zloty enkele jaren terug. Tussen 31 januari 2008 en 19 februari 2009 daalde de waarde van Poolse zloty met 50% ten opzichte van de euro, als gevolg van het feit dat veel beleggers hun investeringen in opkomende markten zoals Polen verkochten en vluchtten naar de veiligere valuta. De zwakkere valuta had een positief effect op de competitiviteit van de Poolse export. Het tweede voordeel dat Polen had ten opzichte van veel van haar Europese buren is de relatief lage staatsschuld en begrotingstekort. Hierdoor had de Poolse overheid de mogelijkheid om tussen 2008 en 2010 de economie te stimuleren met behulp van fiscale maatregelen. Daarnaast heeft de Poolse consument, wellicht als gevolg van de positieve groeicijfers, het niet af laten weten 1,2,3. Dat bedrijven vertrouwen hebben in de Poolse consument is onder meer op te maken uit de grote investeringen die momenteel worden gedaan. Bijvoorbeeld LPP, het grootste beursgenoteerde kledingconcern van Polen, is voornemens om dit jaar 163 nieuwe winkels te openen. Biedronk, een voedselketen, is voornemens om dit jaar 250 nieuwe winkels te openen. De laatste economische cijfers geven voldoende reden voor deze investeringen; in januari stegen de consumentenverkopen met 14,3% op jaarbasis. Polen is vanzelfsprekend niet immuun voor de ontwikkelingen elders in Europa. De werkloosheid loopt op en dit sentiment verslechterd. Ondanks dat verwacht Erste Bank dat de Poolse economie ook het komende jaar nog altijd beter zal presteren dan de rest van EU landen. Betekent dit dat Polen interessant kan zijn voor beleggers? Wanneer u kijkt naar de koers/winst verhoudingen wellicht wel. Met een koers/winst verhouding 7,87 voor de WIG20, de Poolse hoofdindex, zijn deze aandelen een stuk goedkoper dan de aandelen in de Euro Stoxx (koers/winst verhouding 12,77) 4. Houdt u echter rekening met het wisselkoersrisico. Beleggen in Polen is mogelijk met het Polen Certificaat. Dit Certificaat volgt de Poolse WIG20 index. Meer informatie vindt u op www.rbs.nl/markets op de productpagina, in de definitieve voorwaarden en het prospectus. Top 5 Stijgers Certificaten ISIN code Rendement Rendement sinds introductie CO 2 -emissie Certificaat II NL0000287464 6,69% -43,34% Sinds 28 feb 2007 Zilver Certificaat NL0000455848 4,46% 484,70% Sinds 20 aug 2003 RICI Enhanced SM Industrial Metals Certificaat NL0006343907 4,20% 13,89% Sinds 30 sep 2008 RICI Metals Certificaat NL0000451847 4,06% 155,40% Since 16 mei 2005 Vietnam Certificaat NL0000691046 3,40% -69,81% Sinds 18 jun 2007 Figuur 7. Top 5 stijgers periode 20 februari t/m 24 februari 2012. Deze tabel is gebaseerd op het gemiddelde van de bied- en laatkoers van RBS. Een actueel overzicht vindt u op de website: www.rbs.nl/markets. Bron: RBS, 28 februari 2012. 1. FInancial Times, 24 februari 2012 2. Financial Times, 27 januari 2012 3. Financial Times, 4 januari 2012 4. Bloomberg, 28 februari 2012 Top 10 meest verhandelde Certificaten: vorige week en All-Time Vorig week ISIN code All-Time ISIN code 1 Brent Crude Oil Future Quanto Cert. NL0000458701 Water Certificaat NL0000290195 2 Zilver Certificaat NL0000455848 Agribusiness Certificaat NL0000696565 3 Turkije Certificaat NL0000458198 BRIC II Certificaat NL0000290328 4 Goud Certificaat NL0000455905 Goud Quanto Certificaat NL0000458735 5 Nikkei 225 Quanto Certificaat DE0006098205 Emerging 11 Certificaat NL0000842029 6 Oil & Gas Services Certificaat NL0000833317 Oil & Gas Services Certificaat NL0000833317 7 Emerging Market SRI Certificaat NL0009287721 India Certificaat NL0000456465 8 Emerging 11 Certificaat NL0000842029 Zonne-energie Certificaat NL0000847689 9 Goud Quanto Certificaat NL0000458735 RICI Enhanced SM Certificaat NL0006066227 10 Vietnam Certificaat NL0000691046 AEX Certificaat NL0000778728 Figuur 8. Top 10 bestsellers Certificaten, periode 20 februari t/m 24 februari 2012 en All Time. Bron: RBS, 28 februari 2012. 4
Seminars & webinars Ontmoet RBS... op het hoofdkantoor in Amsterdam Elke eerste maandag van de maand heeft u de gelegenheid om het team van RBS Markets te ontmoeten en een presentatie bij te wonen over actuele ontwikkelingen en met ons in gesprek te gaan of vragen te stellen. De eerste bijeenkomst was op dinsdag 7 februari, en vanaf maart elke eerste maandag van de maand.... of online Verzorgt RBS Markets op elke dinsdag om 20:00 uur een webinar. 1. Eerste dinsdag van de maand: De gouden 6 van... Een bekende gastspreker uit de financiële wereld geeft in 30 minuten zijn of haar mening over een aantal financiële markten of specifieke onderliggende waarden in een tweegesprek met Erik Mauritz. De spreker van de voorgaande maand belt in voor commentaar op zijn eerdere opinie 1. 2. Tweede dinsdag van de maand: Ins en outs beleggingsproduct Een educatief webinar waarbij een specifiek beleggingsproduct een uur lang centraal staat en u uw vragen kunt stellen aan de productspecialisten van RBS. 3. Derde dinsdag van de maand: Bakker s Bull/Bear webinar Technisch analist Nico Bakker geeft u in een klein uur de kans om uit zijn TA carrousel aandelen of indices te kiezen voor de laatste stand van zaken. Vooraf kunt u aangeven welk educatieve TA onderwerpen Nico dient te behandelen. Elk webinar kijkt hij terug op zijn uitspraken van de voorgaande maand. 4. Vierde dinsdag van de maand: Turbo thema Maandelijks licht Rogier San Giorgi, productspecialist RBS, een actueel Turboonderwerp toe. We beginnen eenvoudig bij de basiswerking van Turbo s en breiden uit met kennis over indices, valuta, grondstoffen en strategieën. Op de hoogte blijven Alle seminars & webinars zullen altijd aangekondigd worden op www.rbs.nl/markets en in deze nieuwsbrief. Wilt u op de hoogte blijven van onze webinars? Klik dan hier voor een actueel overzicht van de webinars, en vink bij het inschrijven aan dat u op de hoogte gehouden wilt worden. 1. Het eerste webinar met een gastspreker vond plaats op woensdag 8 februari. Vanaf maart elke eerste dinsdag van de maand. Datum Type Titel Spreker Aanvang Dinsdag 28 februari Webinar: on-line 4. Turbo Thema: de basis met aandelen Rogier San Giorgi 20:00 Dinsdag 5 maart Seminar: Amsterdam Ontmoet RBS Markets Meerdere sprekers 19:00 Dinsdag 6 maart Webinar: on-line 1. De gouden 6 van: Royce Tostrams Royce Tostrams & Erik Mauritz 20:00 Dinsdag 13 maart Webinar: on-line 2. Ins en outs van marketindex Erik Mauritz 20:00 Dinsdag 20 maart Webinar: on-line 3. Bakker s Bull/Bear van de maand Nico Bakker 20:00 Dinsdag 27 maart Webinar: on-line 4. Turbo Thema: Valuta & Turbo s Rogier San Giorgi 20:00 INSCHRIJVEN 5
Risico s De aanschaf van Turbo s en Certificaten brengen bepaalde risico s met zich mee, zoals prijsrisico, kredietrisico en liquiditeitsrisico. Turbo s en Certificaten zijn daarom niet geschikt voor iedere belegger. Het is van belang dat u de kenmerken en risico s van deze producten begrijpt voordat u een beleggingsbeslissing neemt. Tevens dient u zorgvuldig af te wegen of de Turbo s en Certificaten geschikt zijn voor u gezien uw ervaring, beleggingshorizon, overige beleggingen, financiële positie, risico-bereidheid en andere relevante omstandigheden. In geval van twijfel, dient u professioneel advies in te winnen. Deze nieuwsbrief dient slechts ter informatie en is geen aanbieding of een uitnodiging tot het doen van een aanbieding van Turbo s of Certificaten. Het aanbod van Turbo s en Certificaten vindt uitsluitend plaats op basis van het respectievelijke basisprospectus, eventuele bijbehorende supplementen en de definitieve voorwaarden. De beslissing om Turbo s en Certificaten te kopen moet dan ook op basis van deze documenten worden gemaakt. Deze documenten zijn kosteloos verkrijgbaar via www.rbs.nl/ markets. Deze paragraaf bevat slechts een overzicht van de belangrijkste risico s. Lees voor een volledig overzicht het respectievelijke basisprospectus. Turbo s en Warrants zijn beleggingsinstrumenten voor actieve en ervaren beleggers. Door de hefboom is een belegging in Turbo s en Warrants risicovoller dan een directe belegging in de onderliggende waarde. Hoe hoger de hefboom die men kiest, hoe sneller een beweging van de onderliggende waarde doorwerkt in de waarde van de Turbo en de Warrant. Het stop loss-niveau van een Turbo kan wijzigen, waardoor bij een wijziging het stop loss-niveau dichter bij de koers van de onderliggende waarde kan komen. Bij indices zullen deze wijzigingen in periodes waarin veel dividend wordt uitgekeerd, groter zijn. De koers van een Certificaat volgt in principe één-op-één de prestaties van de onderliggende waarde, maar kan hiervan afwijken doordat de beheerkosten (jaarlijks) in rekening worden gebracht en door de marktbeweging van vraag en aanbod. Bij alle beleggingsinstrumenten kan gedurende zowel de looptijd als op de afloopdatum de volledige inleg verloren gaan. Veranderingen van de wisselkoersen van onderliggende waarden die niet in euro zijn genoteerd, beïnvloeden de waarde van de in euro genoteerde producten. Een stijging van de lokale valuta ten opzichte van de euro zal een positief effect hebben, een daling een negatief effect. Beleggen in aandelenmarkten van opkomende markten gaan gepaard met extra risico s op politiek, economisch, de sociaal en juridisch gebied. Daarnaast ontbreekt door gebrekkige beschikbaarheid van financiële verslaggeving en andere data in sommige markten transparantie. Ongunstige ontwikkelingen hebben hierdoor vaak een sterk negatieve invloed hebben op de waarde van beleggingen in opkomende markten. Beleggen in grondstoffen gebeurt meestal door middel van termijncontracten Door te beleggen in termijncontracten en deze op tijd te verkopen kan fysieke levering van een grondstof worden voorkomen. Wanneer een belegger voor lange termijn in een bepaalde grondstof belegt, dient hij/zij het termijncontract voor het aflopen door te rollen naar een termijncontract met een langere looptijd. Het doorrollen van termijncontracten kan rendement opleveren of juist rendement kosten. Dit is afhankelijk van de termijnmarkt en staat los van veranderingen van de spotprijs van de desbetreffende grondstof. Wanneer een termijncontract afloopt, zal de prijs daarvan de actuele spotprijs benaderen. Bij het doorrollen wordt het aflopende contract verkocht en het volgende contract gekocht. Het verschil tussen opeenvolgende termijnprijzen kan een negatief rendement opleveren voor de belegger. Turbo s en Certificaten worden uitgegeven door The Royal Bank of Scotland N.V. Beleggers lopen kredietrisico op deze bank. Dit betekent dat in geval van insolventie van de uitgevende instelling beleggers in Turbo s en Certificaten mogelijk minder terugkrijgen dan hun initiële belegging en in het slechtste geval zelfs hun gehele belegging verliezen. Turbo s en Certificaten worden gehouden via het bewaringssysteem van Euroclear Nederland en zijn daardoor afgescheiden van het vermogen van de uitgevende instelling. Het Nederlandse depositiogarantiestelsel is niet op Turbo s en Certificaten van toepassing. Beleggers krijgen met een belegging in Turbo s en Certificaten geen eigendom in onderliggende waarde daarvan. Turbo s en Certificaten worden genoteerd op Euronext Amsterdam met RBS als market maker. Dat wil zeggen dat RBS onder normale marktomstandigheden tijdens beursuren van Euronext Amsterdam, van 9:05 uur tot 17:30 uur bereid is om Turbo s en Certificaten te kopen en te verkopen. Hierdoor is het mogelijk om onder normale marktomstandigheden tijdens genoemde beursuren de Turbo s en Certificaten te kopen of verkopen. De prijs waarvoor RBS bereid is een Turbo of een Certificaat te kopen wordt de biedprijs genoemd en de prijs waarvoor RBS bereid is een Turbo of een Certificaat te verkopen wordt de laatprijs genoemd. Het verschil tussen de bied- en laatprijzen wordt de spread genoemd. Gedurende de looptijd van een Turbo of een Certificaat kan de spread aan wijziging onderhevig zijn. Bijvoorbeeld, indien er belangrijke cijfers worden gepubliceerd zoals jaarcijfers of macro-economische cijfers kan de spread (tijdelijk) wordt vergroot. Actuele informatie over de bied- en laatprijzen gehanteerd durende de looptijd van Turbo s en Certificaten treft u aan op de relevante product pagina van de website www.rbs.markets.nl. Door bijzondere omstandigheden kan het voorkomen dat RBS geen prijzen afgeeft. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren indien de rbs.nl/markets handel in de onderliggende waarde wordt stilgelegd, een Turbo of een Certificaat is uitverkocht, indien in korte tijd een groot aantal orders wordt geplaatst, er een storing in het handelssysteem van RBS is opgetreden, er een storing is opgetreden in het handelssysteem van Euronext Amsterdam of de beurs waarop de onderliggende waarde wordt verhandeld of indien er extreme marktomstandigheden zijn. Indien RBS geen prijzen afgeeft kan het zijn dat het niet mogelijk is om een Turbo of een Certificaat te kopen of te verkopen of niet tegen de door u gewenste prijs. Dit laatste kan zich voordoen omdat u in dergelijke situaties voor koop en verkoop afhankelijk bent van andere beleggers die willen kopen of verkopen. Disclaimer Technische Analyse / Turbo Tip Het onderdeel technische analyse wordt verzorgd door Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. en uitgebracht door RBS. Nico Bakker is bestuurder van Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. en is een onafhankelijk analist. RBS en Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. in ruil voor een financiële vergoeding technische analyse verzorgd en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De technische analysen van Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Iedere (potentiële) investering dienen beleggers te toetsen aan hun persoonlijke beleggersprofiel en te bespreken met hun adviseur. De in de technische analyse genoemde standpunten en vooruitzichten zijn door Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. gegeven in zijn hoedanigheid als technisch analist. RBS kan van tijd tot tijd producten uitgeven die dezelfde onderliggende waarden kunnen hebben als de financiële instrumenten besproken in de technische analysen van Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. RBS heeft echter geen enkele betrokkenheid bij, op welke manier dan ook, invloed op, zeggenschap over of inspraak in van de totstandkoming van de technische analysen van of namens Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. RBS is niet verantwoordelijk voor de volledigheid, juistheid en geschiktheid voor welke doeleinden dan ook en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid in verband met de technische analysen van Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. Disclaimer RBS Dit document is opgesteld door The Royal Bank of Scotland N.V. of haar dochtervennootschappen of groepsondernemingen ( RBS ). Alle informatie in dit document is gebaseerd op informatie afkomstig van RBS en van andere instellingen die als betrouwbaar gelden. RBS geeft in dit document een getrouwe reproductie van dergelijke informatie, echter RBS biedt geen garantie voor de juistheid van de getoonde gegevens verkregen van derden. Geen garantie of zekerheid in welke vorm ook, expliciet of impliciet, wordt gegeven met betrekking tot de volledigheid en juistheid van de informatie opgenomen in dit document. RBS accepteert geen enkele verplichting om enige informatie opgenomen in dit document te herzien of te corrigeren. Geen handelen of nalaten van RBS of haar directeuren, werknemers, agenten of andere vertegenwoordigers met betrekking tot de informatie opgenomen in dit document vormt, of wordt geacht te vormen, een verplichting of garantie van RBS of enig ander persoon. Indicatieve prijzen of analyses in dit document zijn ter goede trouw opgesteld, uitgekozen en beoordeeld en derhalve wordt geen garantie gegeven ten aanzien van de juistheid, volledigheid en redelijkheid van deze prijsopgaven of analyses. Onverminderd de juridische verantwoordelijkheid voor informatievoorziening, accepteert RBS geen enkele vorm van aansprakelijkheid voor kosten, schade en claims ontstaan uit, of in verband met, een belegging in effecten beschreven in dit document. RBS en/of haar dochtervennootschappen of groepsvennootschappen, verbonden vennootschappen, werknemers of klanten kunnen een belang in financiële instrumenten hebben zoals de effecten beschreven in dit document of daaraan gerelateerde financiële instrumenten. Een dergelijk belang kan omvatten het handelen, aanhouden, onderhouden van een markt in zulke instrumenten als ook het verschaffen van bank-, krediet- en andere financiële diensten aan een vennootschap of de uitgevende instelling van de effecten en financiële instrumenten beschreven in dit document. RBS treedt met betrekking tot een transactie, de effecten of andere verplichtingen beschreven in dit document, niet op als financiële adviseur of in een fiduciaire rol. RBS geeft met betrekking tot geen enkele jurisdictie een garantie of advies over fiscale, juridische en boekhoudkundige zaken. Dit document is niet bedoeld voor de distributie of het gebruik door enig persoon of enititeit in een jurisidictie of land waarin een dergelijke distributie of gebruik in strijd is met locale weten regelgeving. De informatie opgenomen in dit document is eigendom van RBS en is verstrekt op verzoek van een geselecteerd aantal ontvangers en mag niet (geheel of gedeeltelijk) worden verstrekt of anderszins gedistributeerd aan een andere derde partij zonder de schriftelijke toestemming van RBS. Verenigde Staten van Amerika: Dit document is uitsluitend bestemd voor verstrekking aan major institutional investors zoals gedefinieerd in Rule 15a-6 van de Amerikaanse Exchange Act van 1934, zoals van tijd tot tijd gewijzigd (de Exchange Act ) en mag niet worden verstrekt aan andere Amerikaanse ingezetenen. Elke Amerikaanse major institutional investor die deze informatie ontvangt en komt door het ontvangst ervan overeen dat hij de informatie in dit document niet zal verstrekken of anderszins distributeren aan anderen. De effecten zoals hierin beschreven zijn en zullen niet worden geregistreerd zoals bedoeld in de de Amerikaanse Securities Act van 1933, zoals van tijd tot tijd gewijzigd (de Securities Act ) en mogen niet worden aangeboden of verkocht in de Verenigde Staten van Amerika, tenzij aan qualified institutional buyers (gekwalificeerde institutionele beleggers) in lijn met Rule 144A of op grond van een andere vrijstelling van of het niet van toepassing zijn van de registratieverplichting van de Securities Act. De aanbieding of verkoop van de effecten of transacties in de effecten kunnen verder beperkt worden door toepasselijke wet- en regelgeving van de Verenigde Staten of van haar afzonderlijke staten. Potentiële beleggers dienen zichzelf daarom op de hoogte te stellen van en juridische beperkingen bij het aangaan van transacties na te leven. Potentiële beleggers dienen zich te realiseren dat de effecten mogelijk niet geschikt zijn voor alle beleggers. The Royal Bank of Scotland N.V. staat in Nederland onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. The Royal Bank of Scotland plc staat in het Verenigd Koninkrijk onder toezicht van Financial Services Authority. Behalve in landen waarin dit wettelijk is vereist is de inhoud van dit document is niet beoordeeld door toezichthouders in de landen waarin dit document wordt verstrekt. In geval van twijfel over de inhoud van dit document dient onafhankelijk professioneel advies te worden ingewonnen. The Royal Bank of Scotland plc. Alle rechten, behalve indien expliciet toegekend, worden voorbehouden. Reproductie in welke vorm ook van de inhoud van deze nieuwsbrief is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming verboden tenzij voor persoonlijk gebruik. De nieuwsletter bevat merken van The Royal Bank of Scotland Group plc en andere vennootschappen binnen de RBS groep. De merken omvatten onder andere het logo van The Royal Bank of Scotland en de merknamen The Royal Bank of Scotland en RBS. Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de indices genoemd in dit document behoren toe aan de relevante Index sponsoren (de Index Sponsoren ). De relevante Index Sponsoren zijn op generlei wijze betrokken bij de totstandkoming of verkoop van de producten genoemd in dit document, noch wordt door hen enig advies tot aankoop van deze producten gegeven. TURBO is een geregistreerde merknaam van The Royal Bank of Scotland N.V. www.rbs.nl/markets RBS Markets bestaat uit een enthousiast team van specialisten dat klanten wereldwijd al meer dan vijf jaar van gestructureerde producten voorziet. De onderliggende waarden zijn divers: aandelen, commodities, valuta, beleggingsfondsen, vastgoed en obligaties. Van de AEX tot de CRB, van China Mobile tot Vestas Wind, van de EUR/ USD tot beleggen in olie: er is vrijwel altijd wel een markt waar u rendement kunt behalen. U kunt inspelen op koersstijgingen en koersdalingen, u kunt beleggen in diverse uithoeken van de wereld, u kunt eenvoudig en transparant een index als de AEX volgen: kortom u kunt beleggen als een professional. Het startpunt van uw beleggingen is www.rbs.nl/markets. U kunt contact met ons opnemen via beleggen@rbs.com en/of 0900-MARKETS (0900 627 5387). 6