Grondstoffenweekoverzicht In de kijker: Palmolie tegen de trend in

Transcriptie

1 RBS Markets Nummer 391, 5 november 2013 Turbo s & Trading Technische Analyse AEX-Index - Wanneer zien we 400? Twitter Turbo s? P2 Grondstoffenweekoverzicht In de kijker: Palmolie tegen de trend in P3 Marktfocus Frontier Markets: Mongolië groeit hard! Deze week staat de langverwachte beursgang van Twitter op de agenda. Net als bij de beursgang van de andere social media gigant Facebook zijn de verwachtingen hooggespannen. Wellicht te hooggespannen? Of kan Twitter de bij de Facebook beursgang gemaakte fouten vermijden? RBS heeft hier geen mening over, maar wij brengen wel geregeld Turbo s op nieuwe onderliggende waarden. Deze week leggen we uit hoe dat werkt bij een bedrijf dat naar de beurs gaat. P4 RBS biedt hefboombeleggers op Euronext Amsterdam het meeste aantal onderliggende waarden aan, en het aanbod wordt geregeld uitgebreid en in sommige gevallen ook weer beperkt op basis van de interesse door klanten. Net als voor het aandeel Twitter, is er ook al interesse voor Turbo s op Twitter. In het algemeen wordt om te bepalen of het mogelijk is Turbo s uit te brengen op een onderliggende waarde in de eerste plaats gekeken naar de liquiditeit. Vervolgens wordt op basis van de volatiliteit in het aandeel gekeken wat het (procentuele) verschil zal zijn tussen het financieringsniveau en het stop loss-niveau (de buffer). Om ook Turbo s Short uit te kunnen geven moet het mogelijk zijn om de stukken in te kunnen lenen. Dat wil eigenlijk zeggen dat de aandelen van een andere partij geleend worden om vervolgens te verkopen. Op deze manier kan een positie in Turbo s Short worden afgedekt. Bij aandelen van een bedrijf dat naar de beurs gaat, zoals Twitter, ontbreken er een aantal zaken uit het bovenstaande lijstje. Zo is er nog niets bekend over de liquiditeit en de volatiliteit en is er in veel gevallen niet direct een markt om stukken in te lenen. Omdat de liquiditeit onbekend is geeft RBS bij Turbo s op nieuwe aandelen vaak minder Turbo s uit dan op bestaande aandelen en omdat de volatiliteit onbekend is (en hoog kan zijn bij IPO s) is de buffer hoog. Tot de markt om stukken in te lenen op gang komt, geven we geen Turbo s Short uit. Dit betekent dus niet dat RBS een visie heeft op het desbetreffende aandeel (RBS is ook niet betrokken bij de beursgang van Twitter). In het geval van Twitter is RBS dan ook van plan om eind deze week of in ieder geval begin volgende week met Twitter Turbo s Long te komen. Zodra het mogelijk is om Twitter Turbo s Short te brengen worden deze ook gebracht. Beleggers die direct al op een daling in willen spelen met Turbo s zullen dus nog even moeten wachten. Zoals gezegd heeft RBS geen mening over de waardering van Twitter, maar gezien de interesse en ook de moeilijkheid om een bedrijf als Twitter te waarderen is het zeer waarschijnlijk dat het een volatiel aandeel zal zijn. Dat betekent dat bij Turbo s het risico groter is dat het stop loss-niveau wordt bereikt. Naast Turbo s op Twitter wordt het assortiment de komende week ook uitgebreid met Turbo s Long op Gemalto. Lees voor meer informatie over de kosten, risico s en werking van Turbo s de algemene Turbobrochure en het prospectus op 1

2 Technische Analyse AEX-Index - Wanneer zien we 400? De wekelijkse TA van Nico Bakker Nico Bakker is hofleverancier van technische analyse binnen RBS Markets. Hij publiceert regelmatig artikelen in allerlei media. Ook verzorgt hij diverse trainingen en workshops en is hij een graag geziene spreker tijdens beleggingsevenementen. Voor de uitleg van technische analyse termen verwijzen wij u naar De maand oktober zit erop, het was een prachtige beleggingsmaand met een resultaat van ruim 4,5 % in de plus. Daarmee gaat oktober 2013 de boeken in als een uitstekende maand, aangezien het gemiddelde resultaat over alle oktobermaanden uitkomt op slechts 0,28%. Het jaarresultaat komt hierdoor voorlopig uit op 14,2%, terwijl gemiddeld op jaarbasis ruim 9,0% wordt gescoord. Maar hoe verder? Wordt 2013 echt een topjaar? Krijgen we nog een eindejaarsrally of gaan de beren ons verrassen? Om antwoord te geven op deze vragen Maandgrafiek AEX-Index consulteer ik mijn AEX Buienradar, u weet wel de rood-groene grafiek die aangeeft hoe het is gesteld met de ondertoon op het Damrak. Oktober staat als groene maandbar ingetekend, ik verklap alvast dat november en ook december als groene maanden genoteerd gaan worden. Tenminste, als er geen extreme events zich gaan voordoen in de rest van het jaar. Ik zal de Buienradar nader voor u duiden, kijkt u met me mee. Toeval of niet, maar januari 2013 kleurde voor het eerst weer groen na een serie rode bars. Dus reeds aan het begin van dit jaar indiceerde de Buienradar een positieve ondertoon. En dit is zo gebleven, de AEX werd al zigzaggend naar hogere niveaus gedrukt. De barometer slingert in een breed stijgingskanaal richting het noorden. Nog even en de AEX kan met een 4 beginnen. Dit is goed mogelijk, want de krijtstrepen op het veld liggen ver weg. Onderin het veld ligt nog steeds 331 als cruciaal kantelpunt, waaronder groen zal draaien naar rood. Naarmate er meer groene bars bijkomen met steeds hogere low s, dan zal het kantelpunt vanzelf omhoog worden getrokken. Boven in het veld is er ruimte tot zelfs 450, voordat er getopt gaat worden. Dit laatste zal ongetwijfeld ergens in 2014 gaan gebeuren. Eerst maar eens de 4 op de borden krijgen. Of november een slotkoers oplevert boven de 400 punten is twijfelachtig, want het historische resultaat over alle novembermaanden is 1,4%. Oktober is gesloten op 391,92, hier 1,4% bij optellen geeft als resultaat 397,50. Dan in december maar, want dat is met een gemiddelde plus van 3,25% statistisch gezien de beste beleggingsmaand. Die 4 komt er wel, de vraag is alleen wanneer. Figuur 1. Maandgrafiek AEX-Index Bron: BTAC Visuele Analyse, 5 november 2013 Selectie aanbod AEX-index Met Turbo's kunt u inspelen op een stijging en/of daling van de AEX-Index. Voor een compleet overzicht van het aanbod kijkt u op Selecteer in het Turbo/Booster pull Naam ISIN code Hefboom AEX Turbo Long 282 NL ,4 AEX Turbo Long 330 NL ,7 AEX Turbo Short 404 NL ,0 AEX Turbo Short 460 NL ,1 down menu linksboven AEX-Index. Figuur 1. Een selectie van het aanbod AEX-Index Turbo's. Bron: RBS, 29 oktober

3 Grondstoffenweekoverzicht In de kijker: Palmolie tegen de trend in De aandelenmarkten blijven voorlopig ook in het vierde kwartaal hoge toppen scheren maar na een korte opflakkering in het derde kwartaal moeten de grondstoffen opnieuw de rol lossen. Vorige week daalde de S&P Goldman Sachs Commodity Index (GSCI) naar het laagste niveau sinds 1 juli. Het lijstje grondstoffen dat hoger noteert dan bij de start van het jaar wordt daardoor steeds kleiner. Zo kost aardgas ondanks de recente correctie nog steeds meer dan in januari en ook cacao werd dit jaar al een vijfde duurder. Een andere, minder in het oog springende grondstof die eveneens erg sterk presteert, is palmolie. Het termijncontract voor levering in januari 2014, dat noteert op de Bursa Malaysia Derivatives Exchange en ook de basis vormt voor de hefboomproducten van RBS met palmolie als onderliggende waarde, was sinds september 2012 niet meer zo duur. Alleen al in oktober werd palmolie 10 procent duurder. Indonesië en Maleisië zijn de 2 grootste aanbieders van palmolie ter wereld. Beide landen staan samen in voor bijna 90 procent van de globale productie en worden op ruime afstand gevolgd door Thailand, Colombia en Nigeria. Palmolie werd zowel in 2011 als 2012 goedkoper maar deze trend zou dit jaar dus wel eens kunnen gebroken worden. De recente prijsstijging is het gevolg van ongewoon hoge regenval in zowel Indonesië als Maleisië. De ongunstige weersomstandigheden hebben niet alleen een impact op de verwachte oogst maar ook op de logistieke afhandeling ervan waardoor het aanbod tijdelijk verstoord kan worden. Palmolie wordt het hele jaar door geoogst maar de piek van de productie valt normaal in het najaar. Door de regenval in de 2 landen wordt de productie vertraagd. November betekent echter ook de start van het moessonseizoen waarin er nog meer neerslag valt. In Indonesië meldden verschillende grote plantagegroepen tussen januari en oktober een productiedaling tot 10 procent in vergelijking met dezelfde periode een jaar eerder. Deze achterstand kan nog verder toenemen. In Maleisië bevinden de palmolievoorraden zich 27 procent onder het niveau van een jaar eerder en op het laagste peil sinds oktober De Indonesian Palm Oil Association verwacht dat de piek in de productie dit oogstjaar pas in de periode december tot februari zal plaatsvinden. Bronnen: Bloomberg, Reuters, (28/10-1/11) In het kort: De granen hebben een slechte week achter de rug. Maïs moest op weekbasis 2,9 procent inleveren en viel vorige vrijdag terug naar het laagste niveau sinds augustus In de Verenigde Staten is de oogst voor meer dan de helft compleet. De opbrengst zal volgens het Amerikaanse Ministerie van Landbouw (USDA) dit jaar een nieuw hoogtepunt bereiken. Dit werd vorige week bevestigd door de prognoses van de International Grains Council (IGC), die de verwachte opbrengst met 2 miljoen ton opwaarts bijstelde naar 352 miljoen ton. De schatting van de Argentijnse maïsopbrengst werd eveneens verhoogd. De IGC ziet de globale maïsopbrengst dit jaar met 10 procent toenemen naar 948,4 miljoen ton. Tarwe en soja werden vorige week elk 3,3 procent goedkoper. De IGC verhoogde ook haar verwachtingen wat betreft de globale tarwe-opbrengst met 3,8 miljoen ton naar 696,4 miljoen ton of 6,3 procent meer dan vorig jaar. De instelling is met name voor Canada en de regio rond de Zwarte Zee optimistischer dan een maand geleden. Het USDA ziet de globale tarweopbrengst dit jaar zelfs met 8,2 procent toenemen. In de Verenigde Staten was eind vorige week 86 procent van de wintertarwe gezaaid. De voorspelde neerslag is gunstig voor de opbrengst en ook in Zuid-Amerika evolueerden de weersomstandigheden in gunstige zin. Tarwe had ook te lijden onder de speculatie dat India een deel van haar strategische reserves zal verkopen. India, de op 1 na grootste tarweproducent, had vorige maand 36,1 miljoen ton tarwe in voorraad, wat dubbel zo hoog is als de normale voorraad. Op de energiemarkten viel de prijs van een vat WTI (december termijncontract) vorige week met 3,3 procent terug naar het laagste niveau sinds 21 juni. Brent moest slechts 1 procent inleveren maar was ook sinds begin juli niet meer zo goedkoop. De Amerikaanse olievoorraden stegen vorige week voor de zesde keer op rij en klommen dit jaar al met 6,6 procent. Oorzaak is de niet aflatende klim van de Amerikaanse olieproductie, die zich vorige maand op het hoogste peil sinds 1989 bevond, en de lagere raffinage-activiteit. Aardgas (december termijncontract) moest 7,8 procent inleveren na een hoger dan verwachte toename van de voorraden en het vooruitzicht op aanhoudend zacht weer in de Verenigde Staten. TOP bevroren sinaasappelsap (FCOJ) 2,30% koper 1,80% platina 0,10% FLOP aardgas -7,80% suiker -4,10% koffie -3,30% tarwe -3,30% soja -3,30% ruwe olie (WTI) -3,30% Figuur 2. Voor bovenstaande tabellen wordt gekeken naar 30 grondstoffen (over de periode 28/10/ 13-01/11/ 13) die genoteerd staan op de Nymex, CBOT, ICE Futures US, CME en LME en waarin u kunt beleggen met producten van RBS Markets.' Bron: Bloomberg 4 november2013. Katoen en suiker behoorden tot de grootste verliezers bij de soft commodities met een prijsdaling van respectievelijk 3,2 en 4,1 procent. Bij suiker werden de speculatieve long posities na de brand in enkele Braziliaanse opslagplaatsen terug omgedraaid. De logistieke problemen bij de uitvoer worden gecompenseerd door een hogere export van de Aziatische producenten. De focus van de markt ligt nu opnieuw op het globale overaanbod. Naast de hoge opbrengst in Brazilië zal ook India, de op 1 na grootste aanbieder, dit jaar meer suiker uitvoeren. Tegelijk heeft China dit jaar minder behoefte aan suiker door een geslaagde lokale oogst. Een lagere Chinese invoer is ook de voornaamste reden dat de katoenprijs vorige week terugviel naar het laagste peil sinds januari. Daarbij komt dat India, de op 1 na grootste producent en uitvoerder van katoen, dit jaar dankzij een goed moessonseizoen op een hoge opbrengst mag rekenen. Bronnen: Bloomberg, Reuters, Dow Jones Newswires, USDA, IGC (28/10-1/11) 3

4 Marktfocus Frontier Markets: Mongolië groeit hard! Active Hedge Group: De Active Hedge groep bestaat uit een aantal ervaren beroepshandelaren die gedurende beursuren in contact zijn met vele beleggers over de ontwikkelingen op de (Nederlandse) beurs. Op basis van het laatste nieuws, (kwartaal)cijfers, volatiliteit en Technische Analyse selecteert Active Hedge wekelijks een trending topic uit de beleggerswereld. Beleggingen in Emerging Markets hebben deze zomer een serieuze optater gehad. Nadat de afgelopen jaren de opkomende landen als gevolg van de lage Westerse rente en de zoektocht naar grondstoffen een enorme economische injectie hebben gekregenwas het, vanaf het moment dat de Federal Reserve Bank haar tapering-maatregelen aankondigde, even helemaal over met de liefde voor Brazilië, Indonesië en Vietnam. Vanaf half juli trokken beleggers meer dan 30 miljard terug uit verschillende EM-fondsen. Niet alleen de tapering (en dus oplopende rente), maar ook de onrust in Turkije, Egypte en Brazilië, en de angst voor een lagere groei van de Chinese economie deden een duit in het zakje. De MSCI Emerging Markets Index zakte bijna 10% vanaf haar hoogste niveau eind mei. papieren grondstoffen, zoals de goud- en zilver ETF s ook wel genoemd worden, te maken hebben met enorme uitstromen van kapitaal. De vraag naar de fysieke grond stoffen blijft echter op peil of neemt toe. Inmiddels is het stof betreffende het taperen van de Federal Reserve weer wat neergedaald. De 10-jarige rente op Amerikaanse staatsobligaties, die in rap tempo steeg van 1.8 naar bijna 3%, is weer teruggezakt naar ongeveer 2.5%. De Chinese groeicijfers zijn weer op niveau en ook de onlusten in een aantal groeilanden zijn van ons netvlies verdwenen. Is het dus tijd om weer in te stappen in de Emerging Markets? Het land is ongeveer even groot als West-Europa. RBS heeft een aantal Turbo s en Certificaten die specifiek gericht zijn op Emerging Markets. Naast Emerging Markets spreekt men ook van Frontier Markets, landen die mogelijk nog aan het begin staan van een onstuimige groeiperiode. Een mooi voorbeeld van een dergelijke Frontier Market is Mongolië. Mongolië, buur van China RBS heeft een certificaat (ISIN:NL )op Mongolië, gebaseerd op 7 Mongoolse bedrijven. Hoewel Mongolië tijdens de financiële crisis hard geraakt is,is dankzij een noodlening van het IMF, de economie weer snel op het groeipad teruggekomen. De groei in Mongolië wordt vooral gedragen door de grondstoffen. In feite gaat Mongolië de komende decennia heel veel geld verdienen aan haar bodemschatten die met behulp van Westers geld gedolven gaan worden. Hoewel de grondstofprijzen momenteel nog wat onder druk liggen komt dit vooral doordat 4 Voordelen Mongolië Mongolië heeft, in relatie tot andere Frontier of Emerging Markets, een aantal duidelijke voordelen: Het land heeft een bevolking van 2.9 miljoen mensen met een gemiddelde leeftijd van 27 jaar, wat een voorwaarde is voor een snelgroeiende economie. Daarnaast wordt er veel geld uitgegeven aan onderwijs en infrastructuur. Grootafnemer China ligt naast de deur en veel van de Mongoolse grond is nog niet eens onderzocht op bodemschatten. Toch is Mongolië op het gebied van koper en uranium nu al de nummer twee wereldwijd qua voorraden. Het Bruto Nationaal Product (BNP) van Mongolië in 2012 was $10 miljard, Mongolië was daarmee even productief als Madagaskar en Mali. De groei in het eerste halfjaar van 2013 was echter 12.3%, een percentage wat momenteel bijna nergens voorkomt. Toch noteert de Mongoolse beurs, de MSE-20, op dit moment met een gemiddelde koers/winstverhouding van 7. Dit is erg laag voor een groeiland en dat komt waarschijnlijk doordat de mijnbouwbedrijven wereldwijd nog steeds onder zware druk liggen. Lees verder op pagina 5

5 Marktfocus Vervolg van pagina 4 / Frontier Markets: Mongolië groeit hard! Turbo s & Trading 383, 10 september 2013 op valutarisico s en het gevaar van inflatie. De Mongoolse overheid kampt momenteel met een inflatie van 8% en heeft een aantal regels ingevoerd waarbij de instroom van buitenlands kapitaal verder gereguleerd wordt. Figuur 3. Bron: De grafiek van de Mongoolse beurs is duidelijk beïnvloed door de stijging van de goudprijs naar $1900 in september De forse daling van het goud heeft ervoor gezorgd dat de beurs 40% is kwijtgeraakt in twee jaar tijd. Risico s voor Mongolië Natuurlijk zijn er ook risico s verbonden aan het investeren in een Frontier Market. Wat Mongolië betreft komt het voornamelijk neer Een ander risico voor beleggers is nog dat de Mongoolse economie nu vooral nog drijft op grondstoffen. Investeren in een snelgroeiende economie doe je het liefst door het volgen van de BNP-groei. Mongolië is nu nog teveel afhankelijk van de grondstoffensector, maar investeringen in infrastructuur, de financiële sector en vastgoed volgen elkaar in rap tempo op en maken van Mongolië, zeker tegen dehuidige lage waardering van de beurs, een kansrijk land waar de komende decennia veel staat te gebeuren. Om te investeren in Mongolië kunt u het Mongoliëcertificaat: ISIN: NL van RBS eens bekijken. Het certificaat belegt in 7 bedrijven die deel uitmaken van de MSE-top20, de Mongoolse beursgraadmeter. Lees voor meer informatie over de kosten, werking en risico s van het Mongolië Certificaat de algemene Certificaten brochure en het prospectus op Nico Inberg 5

6 Overzichten Top 5 Stijgers Turbo s en Boosters ISIN code Rendement Rendement sinds introductie EUR/USD Booster Short NL ,20% -5,28% 24 sep 2013 EUR/USD Booster Short NL ,60% -3,36% 24 sep 2013 Volkswagen - PFD Turbo Long NL ,56% 91,06% 11 okt 2013 Zilver Booster Short NL ,85% 111,30% 28 okt 2013 Research In Motion Turbo Short NL ,61% 73,72% 4 okt 2013 Overzicht markten AEX 0,5% 391, Certificaten ISIN code Rendement Rendement sinds introductie Zonne-energie Certificaat NL ,15% -81,53% 24 apr 2007 China Certificaat NL ,81% 95,74% 26 feb 2004 Windenergie Certificaat NL ,41% -61,16% 21 mei 2007 Egypte Certificaat NL ,30% -32,19% 3 mrt 2006 Alternatieve Energie Certificaat NL ,75% -65,35% 14 okt 2005 Figuur 4. Top 5 stijgers periode periode 28 oktober t/m 4 november Deze tabel is gebaseerd op het gemiddelde van de bied- en laatkoers van RBS. Een actueel overzicht vindt u op de website: Bron: RBS, 5 november Bund Future 0,6% 141,85 142,5 142,0 141,5 Overzicht Volume/Omzet Onderliggende waarde Long Short Omzet(EUR) AEX Brent Crude Oil Future Bund Future EUR/USD Goud Figuur 5. Overzicht Volume/Omzet, periode 28 oktober t/m 4 november Bron: RBS, 5 november Long/Short-Ratio Turbo Ratio AEX 1,65 Brent Crude Oil Future 6,46 Bund Future -73,33 EUR/USD -2,97 Goud 3,48 Figuur 6. Long/Short-Ratio van uitstaande posities per 4 november Bron: RBS, 5 november Top 10 meest verhandelde Certificaten: vorige week en All-Time Vorig week ISIN code All-Time ISIN code 1 China Certificaat NL Water Certificaat NL Emerging Markets SRI Certificaat NL Agribusiness Certificaat NL RICI Agricultural Certificaat NL Goud Quanto Certificaat NL Agribusiness Certificaat NL BRIC II Certificaat NL Emerging 11 Certificaat NL Emerging 11 Certificaat NL BRIC Certificaat NL AEX Certificaat NL DAX Certificaat DE RICI Enhanced Quanto Certificaat NL Water Certificaat NL Emerging Markets SRI Certificaat NL BRIC II Certificaat NL India Certificaat NL India Certificaat NL BRIC Certificaat NL Figuur 7. Top 10 bestsellers Certificaten, periode 28 oktober t/m 4 november 2013 en All Time. Bron: RBS, 5 november ,0 140,5 140,0 139,5 139,0 EUR/USD -2,3%1,3486 1,380 1,376 1,372 1,368 1,364 1,360 1,356 1,352 1,348 1,344 Brent Crude Olie Future -1,0% 105,91 110,0 109,5 109,0 108,5 108,0 107,5 107,0 106,5 106,0 105,5 Figuur 8. De prestaties van belangrijke markten van 25 oktober t/m 1 november Bron: Bloomberg, 5 november

7 Risico s De aanschaf van Turbo s en Certificaten brengen bepaalde risico s met zich mee, zoals prijsrisico, kredietrisico en liquiditeitsrisico. Turbo s en Certificaten zijn daarom niet geschikt voor iedere belegger. Het is van belang dat u de kenmerken en risico s van deze producten begrijpt voordat u een beleggingsbeslissing neemt. Tevens dient u zorgvuldig af te wegen of de Turbo s en Certificaten geschikt zijn voor u gezien uw ervaring, beleggingshorizon, overige beleggingen, financiële positie, risico-bereidheid en andere relevante omstandigheden. In geval van twijfel, dient u professioneel advies in te winnen. Deze nieuwsbrief dient slechts ter informatie en is geen aanbieding of een uitnodiging tot het doen van een aanbieding van Turbo s of Certificaten. Het aanbod van Turbo s en Certificaten vindt uitsluitend plaats op basis van het respectievelijke basisprospectus, eventuele bijbehorende supplementen en de definitieve voorwaarden. De beslissing om Turbo s en Certificaten te kopen moet dan ook op basis van deze documenten worden gemaakt. Deze documenten zijn kosteloos verkrijgbaar via markets. Deze paragraaf bevat slechts een overzicht van de belangrijkste risico s. Lees voor een volledig overzicht het respectievelijke basisprospectus. Turbo s en Warrants zijn beleggingsinstrumenten voor actieve en ervaren beleggers. Door de hefboom is een belegging in Turbo s en Warrants risicovoller dan een directe belegging in de onderliggende waarde. Hoe hoger de hefboom die men kiest, hoe sneller een beweging van de onderliggende waarde doorwerkt in de waarde van de Turbo en de Warrant. Het stop loss-niveau van een Turbo kan wijzigen, waardoor bij een wijziging het stop loss-niveau dichter bij de koers van de onderliggende waarde kan komen. Bij indices zullen deze wijzigingen in periodes waarin veel dividend wordt uitgekeerd, groter zijn. De koers van een Certificaat volgt in principe één-op-één de prestaties van de onderliggende waarde, maar kan hiervan afwijken doordat de beheerkosten (jaarlijks) in rekening worden gebracht en door de marktbeweging van vraag en aanbod. Bij alle beleggingsinstrumenten kan gedurende zowel de looptijd als op de afloopdatum de volledige inleg verloren gaan. Veranderingen van de wisselkoersen van onderliggende waarden die niet in euro zijn genoteerd, beïnvloeden de waarde van de in euro genoteerde producten. Een stijging van de lokale valuta ten opzichte van de euro zal een positief effect hebben, een daling een negatief effect. Beleggen in aandelenmarkten van opkomende markten gaan gepaard met extra risico s op politiek, economisch, de sociaal en juridisch gebied. Daarnaast ontbreekt door gebrekkige beschikbaarheid van financiële verslaggeving en andere data in sommige markten transparantie. Ongunstige ontwikkelingen hebben hierdoor vaak een sterk negatieve invloed hebben op de waarde van beleggingen in opkomende markten. Beleggen in grondstoffen gebeurt meestal door middel van termijncontracten Door te beleggen in termijncontracten en deze op tijd te verkopen kan fysieke levering van een grondstof worden voorkomen. Wanneer een belegger voor lange termijn in een bepaalde grondstof belegt, dient hij/zij het termijncontract voor het aflopen door te rollen naar een termijncontract met een langere looptijd. Het doorrollen van termijncontracten kan rendement opleveren of juist rendement kosten. Dit is afhankelijk van de termijnmarkt en staat los van veranderingen van de spotprijs van de desbetreffende grondstof. Wanneer een termijncontract afloopt, zal de prijs daarvan de actuele spotprijs benaderen. Bij het doorrollen wordt het aflopende contract verkocht en het volgende contract gekocht. Het verschil tussen opeenvolgende termijnprijzen kan een negatief rendement opleveren voor de belegger. Turbo s en Certificaten worden uitgegeven door The Royal Bank of Scotland [plc. Beleggers lopen kredietrisico op deze bank. Dit betekent dat in geval van insolventie van de uitgevende instelling beleggers in Turbo s en Certificaten mogelijk minder terugkrijgen dan hun initiële belegging en in het slechtste geval zelfs hun gehele belegging verliezen. Turbo s en Certificaten worden gehouden via het bewaringssysteem van Euroclear Nederland en zijn daardoor afgescheiden van het vermogen van de uitgevende instelling. Het Nederlandse depositiogarantiestelsel is niet op Turbo s en Certificaten van toepassing. Beleggers krijgen met een belegging in Turbo s en Certificaten geen eigendom in onderliggende waarde daarvan. Turbo s en Certificaten worden genoteerd op Euronext Amsterdam met RBS als market maker. Dat wil zeggen dat RBS onder normale marktomstandigheden tijdens beursuren van Euronext Amsterdam, van 9:05 uur tot 17:30 uur bereid is om Turbo s en Certificaten te kopen en te verkopen. Hierdoor is het mogelijk om onder normale marktomstandigheden tijdens genoemde beursuren de Turbo s en Certificaten te kopen of verkopen. De prijs waarvoor RBS bereid is een Turbo of een Certificaat te kopen wordt de biedprijs genoemd en de prijs waarvoor RBS bereid is een Turbo of een Certificaat te verkopen wordt de laatprijs genoemd. Het verschil tussen de bied- en laatprijzen wordt de spread genoemd. Gedurende de looptijd van een Turbo of een Certificaat kan de spread aan rbs.nl/markets wijziging onderhevig zijn. Bijvoorbeeld, indien er belangrijke cijfers worden gepubliceerd zoals jaarcijfers of macroeconomische cijfers kan de spread (tijdelijk) wordt vergroot. Actuele informatie over de bied- en laatprijzen gehanteerd durende de looptijd van Turbo s en Certificaten treft u aan op de relevante product pagina van de website nl. Door bijzondere omstandigheden kan het voorkomen dat RBS geen prijzen afgeeft. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren indien de handel in de onderliggende waarde wordt stilgelegd, een Turbo of een Certificaat is uitverkocht, indien in korte tijd een groot aantal orders wordt geplaatst, er een storing in het handelssysteem van RBS is opgetreden, er een storing is opgetreden in het handelssysteem van Euronext Amsterdam of de beurs waarop de onderliggende waarde wordt verhandeld of indien er extreme marktomstandigheden zijn. Indien RBS geen prijzen afgeeft kan het zijn dat het niet mogelijk is om een Turbo of een Certificaat te kopen of te verkopen of niet tegen de door u gewenste prijs. Dit laatste kan zich voordoen omdat u in dergelijke situaties voor koop en verkoop afhankelijk bent van andere beleggers die willen kopen of verkopen. Disclaimer RBS Dit document is opgesteld door The Royal Bank of Scotland plc of haar dochtervennootschappen of groepsondernemingen ( RBS ). Alle informatie in dit document is gebaseerd op informatie afkomstig van RBS en van andere instellingen die als betrouwbaar gelden. RBS geeft in dit document een getrouwe reproductie van dergelijke informatie, echter RBS biedt geen garantie voor de juistheid van de getoonde gegevens verkregen van derden. Geen garantie of zekerheid in welke vorm ook, expliciet of impliciet, wordt gegeven met betrekking tot de volledigheid en juistheid van de informatie opgenomen in dit document. RBS accepteert geen enkele verplichting om enige informatie opgenomen in dit document te herzien of te corrigeren. Geen handelen of nalaten van RBS of haar directeuren, werknemers, agenten of andere vertegenwoordigers met betrekking tot de informatie opgenomen in dit document vormt, of wordt geacht te vormen, een verplichting of garantie van RBS of enig ander persoon. Indicatieve prijzen of analyses in dit document zijn ter goede trouw opgesteld, uitgekozen en beoordeeld en derhalve wordt geen garantie gegeven ten aanzien van de juistheid, volledigheid en redelijkheid van deze prijsopgaven of analyses. Onverminderd de juridische verantwoordelijkheid voor informatievoorziening, accepteert RBS geen enkele vorm van aansprakelijkheid voor kosten, schade en claims ontstaan uit, of in verband met, een belegging in effecten beschreven in dit document. RBS en/of haar dochtervennootschappen of groepsvennootschappen, verbonden vennootschappen, werknemers of klanten kunnen een belang in financiële instrumenten hebben zoals de effecten beschreven in dit document of daaraan gerelateerde financiële instrumenten. Een dergelijk belang kan omvatten het handelen, aanhouden, onderhouden van een markt in zulke instrumenten als ook het verschaffen van bank-, krediet- en andere financiële diensten aan een vennootschap of de uitgevende instelling van de effecten en financiële instrumenten beschreven in dit document. RBS treedt met betrekking tot een transactie, de effecten of andere verplichtingen beschreven in dit document, niet op als financiële adviseur of in een fiduciaire rol. RBS geeft met betrekking tot geen enkele jurisdictie een garantie of advies over fiscale, juridische en boekhoudkundige zaken. Dit document is niet bedoeld voor de distributie of het gebruik door enig persoon of enititeit in een jurisidictie of land waarin een dergelijke distributie of gebruik in strijd is met locale wet- en regelgeving. De informatie opgenomen in dit document is eigendom van RBS en is verstrekt op verzoek van een geselecteerd aantal ontvangers en mag niet (geheel of gedeeltelijk) worden verstrekt of anderszins gedistributeerd aan een andere derde partij zonder de schriftelijke toestemming van RBS. Verenigde Staten van Amerika: Dit document is uitsluitend bestemd voor verstrekking aan major institutional investors zoals gedefinieerd in Rule 15a-6 van de Amerikaanse Exchange Act van 1934, zoals van tijd tot tijd gewijzigd (de Exchange Act ) en mag niet worden verstrekt aan andere Amerikaanse ingezetenen. Elke Amerikaanse major institutional investor die deze informatie ontvangt en komt door het ontvangst ervan overeen dat hij de informatie in dit document niet zal verstrekken of anderszins distributeren aan anderen. De effecten zoals hierin beschreven zijn en zullen niet worden geregistreerd zoals bedoeld in de de Amerikaanse Securities Act van 1933, zoals van tijd tot tijd gewijzigd (de Securities Act ) en mogen niet worden aangeboden of verkocht in de Verenigde Staten van Amerika, tenzij aan qualified institutional buyers (gekwalificeerde institutionele beleggers) in lijn met Rule 144A of op grond van een andere vrijstelling van of het niet van toepassing zijn van de registratieverplichting van de Securities Act. De aanbieding of verkoop van de effecten of transacties in de effecten kunnen verder beperkt worden door toepasselijke wet- en regelgeving van de Verenigde Staten of van haar afzonderlijke staten. Potentiële beleggers dienen zichzelf daarom op de hoogte te stellen van en juridische beperkingen bij het aangaan van transacties na te leven. Potentiële beleggers dienen zich te realiseren dat de effecten mogelijk niet geschikt zijn voor alle beleggers. The Royal Bank of Scotland plc staat in het Verenigd Koninkrijk onder toezicht van de Prudential Regulation Authority en de Financial Conduct Authority en haar activiteiten in Nederland vallen onder het gedragstoezicht van de Autoriteit Financiële Markten. Behalve in landen waarin dit wettelijk is vereist is de inhoud van dit document is niet beoordeeld door toezichthouders in de landen waarin dit document wordt verstrekt. In geval van twijfel over de inhoud van dit document dient onafhankelijk professioneel advies te worden ingewonnen. The Royal Bank of Scotland plc. Alle rechten, behalve indien expliciet toegekend, worden voorbehouden. Reproductie in welke vorm ook van de inhoud van deze nieuwsbrief is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming verboden tenzij voor persoonlijk gebruik. De nieuwsletter bevat merken van The Royal Bank of Scotland Group plc en andere vennootschappen binnen de RBS groep. De merken omvatten onder andere het logo van The Royal Bank of Scotland en de merknamen The Royal Bank of Scotland en RBS. Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de indices genoemd in dit document behoren toe aan de relevante Index sponsoren (de Index Sponsoren ). De relevante Index Sponsoren zijn op generlei wijze betrokken bij de totstandkoming of verkoop van de producten genoemd in dit document, noch wordt door hen enig advies tot aankoop van deze producten gegeven. TURBO en BOOSTER zijn merknamen van The Royal Bank of Scotland Group plc. Disclaimer Technische Analyse & Turbo Tip / Grondstoffen Weekoverzicht / Marktfocus Het onderdeel technische analyse wordt verzorgd door Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. ("BTAC") en uitgebracht door RBS. Nico Bakker is bestuurder van BTAC en is een onafhankelijk analist. RBS en BTAC zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Bakker TAC in ruil voor een financiële vergoeding technische analyse verzorgd en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De technische analyses van BTAC zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Het onderdeel Grondstoffenweekoverzicht wordt verzorgd door Falesia bvba ("Falesia") en uitgebracht door RBS. Koen Lauwers is bestuurder van Falesia en is een onafhankelijk analist. RBS en Falesia zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Falesia in ruil voor een financiële vergoeding de grondstoffen weekoverzichten verzorgd. De grondstoffen weekoverzichten van Falesia zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies (de grondstoffen weekoverzichten en de technische analyses worden hierna gezamelijk de "artikelen" genoemd). Het onderdeel Marktfocus wordt verzorgd door Active Hedge Group B.V. en uitgebracht door RBS. De in dit document opgenomen standpunten en vooruitzichten zijn door Active Hedge Group B.V. gegeven in haar hoedanigheid van onafhankelijk analist. RBS en Active Hedge Group B.V. zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Active Hedge Group B.V. in ruil voor een financiële vergoeding analyses verzorgd en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De analyses van Active Hedge Group B.V. zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Iedere (potentiële) investering dienen beleggers te toetsen aan hun persoonlijke beleggersprofiel en te bespreken met hun adviseur. De in de artikelen genoemde standpunten en vooruitzichten zijn door respectievelijk BTAC gegeven in zijn hoedanigheid als technisch analist, door Koen Lauwers gegeven in zijn hoedanigheid als intermarket analist en door Active Hedge in hun hoedanigheid als onafhankelijk analist. RBS kan van tijd tot tijd producten uitgeven die dezelfde onderliggende waarden kunnen hebben als de financiële instrumenten besproken in de artikelen. RBS heeft echter geen enkele betrokkenheid bij, op welke manier dan ook, invloed op, zeggenschap over of inspraak in van de totstandkoming van de artikelen van of namens respectievelijk BTAC, Falesia of Active Hedge of een aan BTAC, Falesia of Active Hedge gelieerde onderneming of persoon. RBS is niet verantwoordelijk voor de volledigheid, juistheid en geschiktheid voor welke doeleinden dan ook en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid in verband met de artikelen van BTAC, Falesia of Active Hedge of een aan BTAC, Falesia of Active Hedge gelieerde onderneming of persoon.". 7