Wethouder van Welzijn, Volksgezondheid en Emancipatie H.P.G. van Alphen Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag Aan: de voorzitter van de Commissie Maatschappelijke Ontwikkeling Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk BOW/2009.834 - RIS 170737 Doorkiesnummer 070-353 55 97 E-mailadres Onderwerp stand van zaken WMO-uitvoeringsnota zuinig op mantelzorg Aantal bijlagen 1 Datum 16 februari 2010 Geachte voorzitter, Op 29 november 2007 is het meerjarenbeleidplan WMO Aandacht voor elkaar vastgesteld. Hiermee heeft de raad de kaders en de hoofdlijnen bepaald voor de komende periode voor de uitvoering van de Maatschappelijke Ondersteuning en de negen daarbij horende prestatievelden. Op 15 april 2008 is de WMO-uitvoeringsnota Zuinig op mantelzorg (RIS 154317) door het college vastgesteld. Met deze nota wordt invulling gegeven aan prestatieveld 4 van de WMO. In dit prestatieveld staat centraal: het ondersteunen van mantelzorgers, daar onder begrepen steun bij het vinden van adequate oplossingen indien zij hun taken tijdelijk niet kunnen waarnemen. Met deze commissiebrief informeer ik u over de voortgang en de eerste resultaten over de periode april 2008 tot en met oktober 2009 van de WMO-uitvoeringsnota Zuinig op mantelzorg. 1. Het uitbreiden van de infrastructuur: opening van het 8 e steunpunt mantelzorg In ieder stadsdeel van Den Haag is een steunpunt mantelzorg noodzakelijk om goede ondersteuning te kunnen bieden. Het 8 e steunpunt is in september 2008 geopend. In ieder stadsdeel van Den Haag is nu een steunpunt mantelzorg gevestigd. 2. Het versterken van de positie van de mantelzorgers - In november 2008 verscheen een advies van de Raad van mantelzorgers over de mantelzorger in het indicatieproces. Hierin is opgenomen dat de voorlichting voor mantelzorgers over het indicatieproces verbeterd moet worden. Inlichtingen bij Riëlette van Leuven Postadres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag Telefoon: 070-353 3351 Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: 070-353 2210 Internetadres: www.denhaag.nl
BOW/2009.834 2 De folder ondersteuning voor Haagse mantelzorgers, informatie over hulp aanvragen en indicatiestelling (zie bijlage) is geactualiseerd. De Den Haag Opmaat-loketten, het CIZ en I-shops zijn daarbij betrokken. De folder is beschikbaar bij de Opmaat-loketten, mantelzorgsteunpunten en I-shops in de stad. De medewerkers van deze instellingen worden geschoold door de Stichting MantelZorg en de Raad van Mantelzorgers over de rol van de mantelzorgers in het indicatieproces. Dit geldt ook voor de medewerkers die de indicatie voor huishoudelijke verzorging opstellen. - In het recent verschenen visiedocument van de Stichting MantelZorg is de belangenbehartiging en de versterking van de positie van de mantelzorgers verder uitgewerkt. Er wordt een virtueel netwerk van mantelzorgers op internet, een zogenaamde e-community, ontwikkeld dat in het 1 e kwartaal van 2010 gereed is. - De mantelzorgers van verslaafden hebben te maken met specifieke problemen. Om deze beter te ondersteunen zijn vanaf juni 2009 vier inloopdagen georganiseerd. Op deze dagen kregen zij juridische consulten, mentale ondersteuning, financieel consult maar ook stressbeheersing. Aan de eerste bijeenkomst in juli 2009 hebben 14 mantelzorgers deelgenomen. 3. Onderzoek doen naar het emancipatieproces van werkende mantelzorgers OIV (Onderzoek en Integrale Vraagstukken) heeft studie gedaan naar de bestaande landelijke onderzoeken over mantelzorg en arbeid. Uit deze studie is het volgende gekomen: - Het aantal mensen dat betaalde arbeid en zorg combineert is in de periode van 1991-2003 toegenomen van 37% naar 49,7%. Vooral vrouwen zijn meer gaan werken (zowel voltijd als deeltijd). Het aandeel vrouwen dat in deeltijd is gaan werken, is in 2003 aanzienlijk groter dan in 1991. - 31% van de werkende mantelzorgers valt de combinatie van arbeid en zorg tegen. Voor 9% is het te zwaar. - 7% van de mantelzorgers heeft geen betaald werk, maar kan ook niet gaan werken omdat het niet te combineren is met de zorg. 12% van de mantelzorgers derft inkomen om dat zij minder betaald werk kunnen doen dan zij wensen. Onderzoek naar de relatie tussen mantelzorg en het emancipatieproces is onvoldoende helder. Het staat in de kinderschoenen. Derhalve is het niet mogelijk conclusies te verbinden aan bovenstaande. Wel is het zaak deze onderzoeken te continueren. 4. Het vergroten van het bereik van mantelzorgers - Begin 2009 waren er 2.400 mantelzorgers geregistreerd bij de Stichting MantelZorg. Begin 2010 zijn dat er 3.586. De mantelzorgers worden geregistreerd in een stedelijke database en kunnen hierdoor beter en actiever worden bereikt met informatie zoals bijvoorbeeld de mantelzorgpas en het mantelzorgmagazine. - In 2009 is een publiciteitscampagne gestart met als doel dat meer mantelzorgers zich herkennen als mantelzorger, zich aanmelden bij de stichting MantelZorg en gebruik maken van het ondersteuningsaanbod. Op vlaggetjesdag, het Milanfestival, 55+ beurs en de Martbazar waren partners van het Haags Mantelzorgakkoord aanwezig.
BOW/2009.834 3 - Via internet wordt informatie aangeboden. Op de website www.mantelzorgdenhaag.nl staat een link naar de zogenaamde vr@@gwijzer van het Cipo. - Sinds 1 januari 2009 is er een mantelzorglijn. Deze wordt verzorgd door Teletrust waardoor de steunpunten mantelzorg vijf dagen per week, 8 uur per dag bereikbaar zijn voor diverse vragen. Vanaf 1 januari 2010 is deze mantelzorglijn 7 dagen per week en 24 uur per dag bereikbaar. 5. Extra aandacht voor migranten en jonge mantelzorgers - Op 11 februari 2009 hebben 11 ambassadeurs allochtone mantelzorgers een certificaat ontvangen. Zij geven presentaties over mantelzorg in b.v. buurthuizen en moskeeën. In 2009 zijn 803 migrante mantelzorgers bereikt door de ambassadeurs, het doel was 500. Naast de inzet van ambassadeurs worden communicatiemiddelen als nieuwsbrieven, migrantenradio en TV-west ingezet. - In november 2008 is een steunpunt (I-loket) voor migrantenouders met een zorgkind gestart in buurtcentrum Vliethage. Migrantenouders kunnen hier terecht voor ondersteuning of gewoon om hun verhaal te vertellen. Het migrantenloket wordt bemand door migrantenouders die zelf ook een zorgkind hebben. - Sinds november 2008 kunnen jonge mantelzorgers terecht op de website www.jomazo.nl. Op deze site staat informatie over mantelzorg. Ook kunnen zij zich aanmelden voor de community op de site. In deze community kunnen ze met anderen ervaringen uitwisselen. Er zijn momenteel 29 leden geregistreerd. Tevens is er via deze site een SMS- en chatservice beschikbaar. 6. Het vergroten van het aanbod van respijtzorg Het is belangrijk dat mantelzorgers af en toe tijd voor zichzelf kunnen nemen en de zorg tijdelijk aan anderen kunnen overlaten (respijtzorg). Er is sprake van professionele respijtzorg en respijtzorg door vrijwilligers. De professionele respijtzorg wordt verzorgd door de thuiszorg, de verpleeg- en verzorgingshuizen in de stad en de respijtzorg door vrijwilligers wordt aangeboden door de welzijnsorganisaties via de zogenaamde oppascentrales. - Er is een onderzoek uitgevoerd naar het aanbod van professionele respijtzorg in Den Haag. Het blijkt dat niet zozeer de capaciteit een probleem is, maar de bekendheid en toegankelijkheid. Tijdens de week van de mantelzorg (van 8 tot 15 november 2009) stond respijtzorg centraal en presenteerde de mantelzorgbrigade zich. Ook hebben diverse verpleeg- en verzorgingshuizen hun deur open gezet en rondleidingen verzorgd. - In april 2008 is een pilot mantelzorgondersteuning en de Wet Werk en Bijstand gestart. Hierbij worden mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt ingezet als mantelzorghelpende (respijtzorg). Het blijkt in de praktijk moeilijk te zijn. Er wordt nu onderzocht of dat beter zal werken met goede ondersteuning, training en met mensen met een kleinere afstand tot de arbeidsmarkt. - De mantelzorgbrigade is op 1 april 2009 gestart. Er zijn nu 25 vrijwilligers. In 2009 zijn 621 contactmomenten gerealiseerd. Dit wil zeggen dat de 25 (zorg)vrijwilligers die er momenteel zijn 621 keer zijn ingezet.
BOW/2009.834 4 7. Mantelzorgondersteuning moet meer een gedeelde verantwoordelijkheid zijn - Tien partijen hebben het Haags Mantelzorgakkoord ondertekend (de gemeente Den Haag, HOF, MEE Zuid-Holland Noord, Parnassia, Stichting MantelZorg Den Haag, Stichting Transmurale Zorg, Voorall, Haagse Welzijnsorganisaties, Zorgbelang Zuid-Holland en Zorgscala). Zij werken aan de ambities uit het akkoord. - Momenteel zijn er meer partijen die zich aan willen sluiten bij dit initiatief, o.a. Steinmetz de Compaan. Diverse thema s uit het Haags Mantelzorgakkoord worden opgepakt door organisaties in de stad en het breidt zich uit als een olievlek. 8. Zorgprofessionals en mantelzorg Naast bovengenoemde speerpunten is het tevens van belang dat de (toekomstige) zorgprofessional weet wat mantelzorg is en hoe de mantelzorger in het zorgproces kan worden betrokken. Daartoe wordt ingezet op een tweetal activiteiten, te weten het instellen van een lectoraat mantelzorg en het project mantelzorg als zorgpartner. - Over het vestigen van een lectoraat Mantelzorg aan De Haagse Hogeschool (HHS) zijn gesprekken gaande tussen de gemeente Den Haag en De Haags Hoge School. Onder andere het Sociaal- Cultureel Planbureau (SCP) heeft aangegeven graag te willen participeren in het lectoraat. Hierop vooruitlopend zijn vier gastcolleges verzorgd door partners uit het Haags Mantelzorgakkoord. Met de HHS is afgesproken om de gastcolleges die in het opleidingsjaar 2008/2009 zijn gegeven voort te zetten. Deze gastcolleges zijn voor 1 e jaars HBO-V studenten. - In het project mantelzorg als zorgpartner is een kenniskring opgericht voor professionals. In 2009 hebben vier kenniskringbijeenkomsten plaatsgevonden. Daar is de instrumentenkoffer ontwikkeld met voorbeelden van hoe professionals met mantelzorgers kunnen omgaan en ze kunnen betrekken in het (zorg)proces. De instrumentenkoffer is verspreid onder alle intramurale zorginstellingen (verpleeg- en verzorgingshuizen en ziekenhuizen) in Den Haag en is ook beschikbaar via www.transmuralezorg.nl. 9. Werk en mantelzorg Op 10 februari 2009 is er een mantelzorgdiner gehouden. Mantelzorgers, partners uit het Haags Mantelzorgakkoord en toonaangevende werkgevers zijn met elkaar in gesprek gegaan over het thema werk en mantelzorg. - Recent is een onderzoek onder werkende mantelzorgers in Den Haag afgerond. De bevindingen komen grotendeels overeen met wat in de literatuur is gevonden. Het onderzoek is een momentopname en geeft inzicht in problemen die (werkende) mantelzorgers ervaren. De belangrijkste conclusie is dat ervaringen op het persoonlijk vlak, zoals de tijdsdruk, niet kunnen ontspannen, weinig sociale contacten en moeilijk tot geen keuzes te kunnen maken leiden tot een hoge belasting. - Bij een aantal werkgevers in de stad is een onderzoek gestart of zij de mantelzorgers binnen hun organisatie kennen en hoe zij daarmee omgaan. Een vergelijkbaar onderzoek wordt gepland in het 2 e kwartaal 2010 binnen de gemeentelijke diensten.
BOW/2009.834 5 - Op 30 oktober 2009 is een bijeenkomst georganiseerd om zichtbaar te maken welke medewerkers van de gemeente Den Haag mantelzorger zijn. Ongeveer 50 personen waren aanwezig en hebben informatie ontvangen over de ondersteuningsmogelijkheden en de beschikbare verlofregelingen. Daarnaast is er in december 2009 een artikel in het personeelsblad van de gemeente Den Haag Breed verschenen met een interview met een mantelzorger en informatie over de ondersteuningsmogelijkheden. 10. Benchmark G4 Zoals blijkt uit de benchmark G4 mantelzorg loopt de gemeente Den Haag voorop in de wijze waarop zij invulling geeft aan prestatieveld 4 van de Wmo en daardoor in de ondersteuning van mantelzorgers. De succesfactor in Den Haag is dat het ondersteuningsbeleid voor mantelzorgers is opgezet samen met negen partners. 11. Tot slot In de relatief korte periode tussen april 2008 en oktober 2009 is op alle actiepunten uit de WMO-uitvoeringsnota Zuinig op mantelzorg flinke vooruitgang en resultaat geboekt. Ik ben verheugd dat verschillende partijen zich gezamenlijk inspannen om de speerpunten uit het mantelzorgbeleid te realiseren. Met vriendelijke groet, Bert van Alphen wethouder van Welzijn, Volksgezondheid en Emancipatie