Brief aan de leden T.a.v. het college en de gemeenteraad informatiecentrum tel. (070) 373 8020 uw kenmerk bijlage(n) 1 betreft Aanpak Grieppandemie Influenza A (H1N1) en Q-koorts ons kenmerk BAOZW/U200901542 Lbr. 09/099 Datum 31 juli 2009 Samenvatting In deze brief wordt u geïnformeerd over de stand van zaken met betrekking tot de bestrijding van Nieuwe Influenza A (H1N1) pandemie (voorheen de Mexicaanse griep genoemd) en continuïteitsmanagement in verband hiermee. Daarnaast wordt ingegaan op de aanpak van de Q- koorts. Daar waar aan de orde maken wij melding van de VNG ondersteuning en belangenbehartiging in deze. Hoofdpunten uit de brief zijn de volgende: Er wordt door VWS gewerkt aan een vaccinatiestrategie en draaiboek. Het vaccin tegen de Nieuwe Influenza A (H1N1) komt in de periode oktober december (waarschijnlijk tranchegewijs) beschikbaar. De ministeries van BZK en VWS zullen de veiligheidsregio s in 5 bijeenkomsten gaan informeren over de aanpak van de grieppandemie. Er worden bijeenkomsten georganiseerd voor burgemeesters enerzijds en voor de operationele diensten anderzijds. Binnenkort zult u daarvoor voor een uitnodiging ontvangen. Wij adviseren ook locoburgemeesters naar de bestuurlijke bijeenkomsten af te vaardigen. De VNG start een project om gemeenten te stimuleren en ondersteunen bij het opstellen van continuïteitsplannen in verband met grieppandemie. De VNG organiseert 3 bijeenkomsten in dit verband gericht op gemeentesecretarissen, hoofden P&O, hoofden bedrijfsvoering, hoofden burgerzaken en projectleiders continuïteitsmanagement.
Aan de leden informatiecentrum tel. (070) 373 8020 betreft Aanpak Grieppandemie Influenza A (H1N1) en Q-koorts uw kenmerk ons kenmerk BAOZW/U200901542 Lbr. 09/099 bijlage(n) 1 Datum 31 juli 2009 Geacht college en gemeenteraad, Gaarne informeren wij u over de stand van zaken met betrekking tot de (bestrijding van) Nieuwe Influenza A (H1N1) pandemie (voorheen de Mexicaanse griep genoemd) en continuïteitsmanagement in verband hiermee. Daarnaast gaan wij in op de aanpak van de Q- koorts. Daar waar aan de orde maken wij melding van de VNG ondersteuning en belangenbehartiging in deze. Geen gevolgen afkondiging alarm fase 6 De World Health Organization (WHO) heeft op 11 juni de hoogste alarmfase (fase 6) uitgeroepen voor de Nieuwe Influenza A (H1N1). 1 Ook in Nederland is er op dit moment een toename van het aantal mens op mens besmettingen te zien. Vooralsnog leidt de afkondiging van fase 6 niet tot wijziging van de getroffen maatregelen in Nederland. De ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK) en Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) hebben de gemeenten hierover geïnformeerd in bestuurlijke brieven van 17 juni en 2 juli jl. zie http://www.vng.nl/documenten/extranet/sez/ogz/bestuurlijke_brief_grieppandemie_bzk.pdf. Bij de aanpak in Nederland ligt de nadruk nu nog op het opsporen en indammen van de verspreiding van de ziekte. Zorgverleners zijn verplicht ziektegevallen door het virus te melden aan het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) Centrum voor Infectieziektebestrijding (CIb). Nieuwe patiënten ontvangen antivirale middelen. Vaccinatiecampagne 1 De fasering zegt niet iets over de ernst van de ziektegevallen maar over de verspreiding. Fase 6 betekent dat er officieel wereldwijd sprake is van een grieppandemie, met mens op mens verspreiding op meerdere continenten.
Waarschijnlijk komt Nederland later in een stadium waarin de aanpak verandert. Verwacht wordt dat een grootschalige uitbraak van de influenza in Nederland in de herfst zal plaatsvinden. Dan zal de nadruk vooral liggen op het zo snel mogelijk verstrekken van de juiste medische zorg. De overheid heeft een contract gesloten voor levering van een vaccin voor de gehele Nederlandse bevolking, dat in de periode oktober - december (waarschijnlijk tranchegewijs) beschikbaar zal komen. Er is op 15 juli jl. door het ministerie van VWS een traject gestart om te komen tot een landelijke vaccinatiestrategie en draaiboeken onder leiding van een stuurgroep, waarin ook de VNG is vertegenwoordigd naast organisaties als de Landelijke Vereniging van Huisartsen, GGD Nederland en de Arbo-diensten. Verzoek van het Rijk is de GGD en GHOR die worden benaderd voor een bijdrage aan het opstellen van de strategie in staat te stellen hieraan een bijdrage te leveren. Te zijner tijd zal een besluit worden genomen óf er gevaccineerd zal worden, hoe dat gebeurt en welke doelgroep(en) in welke volgorde van prioriteit gevaccineerd zullen worden. Daarbij zal ook de nodige afstemming plaatsvinden met de 3 e ronde van de HPV (Baarmoederhalskanker) vaccinatie en de reguliere seizoensgriepvaccinatie. Rollen en verantwoordelijkheden In bijlage 1 treft u een beschrijving aan van de verantwoordelijkheden van het Rijk, de burgemeesters en de veiligheidsregio s bij de aanpak van de Nieuwe Influenza A (H1N1) aan. Lokaal zijn nu nog zijn de burgemeesters verantwoordelijk krachtens de wet Publieke Gezondheid. Naar verwachting zal er worden opgeschaald tot het niveau van de veiligheidsregio s zodra er sprake is van een crisis met openbare orde en veiligheidsaspecten. Bij opschaling zal de GHOR (Geneeskundige Hulp bij Ongevallen en Rampen) de coördinerende rol ten aanzien van de zorg op zich nemen. Informatiebijeenkomsten VWS en BZK De ministeries van VWS en BZK hebben aangekondigd voor de veiligheidsregio s 5 bovenregionale bijeenkomsten te organiseren in het najaar. Er komen bijeenkomsten specifiek gericht op bestuurders over de bestuurlijke en wettelijke aspecten van de aanpak. Daarnaast zullen voor de operationele diensten bijeenkomsten plaatsvinden. De bijeenkomsten zullen door de beide ministeries van BZK en VWS worden georganiseerd. U zult hierover spoedig nader worden geïnformeerd door het ministerie van BZK. Platform Nieuwe influenza A (H1N1) Om goede afstemming te realiseren tussen de regionale draaiboeken van de GGD en de GHOR, hebben GHOR Nederland, GGD Nederland en het Landelijk Operationeel Coördinatie Centrum een Platform Nieuwe Influenza A H1N1 ingesteld. De ministeries van VWS en BZK en het RIVM zijn aangesloten op dit platform. Druk op de GGD capaciteit Het is van belang dat GGD en over voldoende personeel beschikken om de maatregelen uit te voeren. Binnen de GGD en wordt op dit moment met name capaciteit van de jeugdgezondheidszorg (JGZ) ingezet. Het is voorstelbaar dat bij een crisis als eerste in de onderwerp Aanpak Grieppandemie Influenza A (H1N1) en Q-koorts datum 29 juli 2009 02/06
uitvoering van deze taak een probleem ontstaat. Indien één of meerdere GGD en het beleid capacitair niet kan/kunnen continueren, wordt een omslagpunt bereikt waarvoor het Rijk een (financiële) verantwoordelijkheid zal moeten dragen. De VNG en GGD Nederland zullen het kabinet daarop aanspreken. Schade HPV vaccinatie GGD Nederland en het RIVM CIb zijn in overleg over een vergoeding van de financiële schade die een groot aantal GGD en hebben geleden als gevolg van de tegenvallende opkomst voor de HPV vaccinatie. Het gesprek verloopt constructief. Uiteindelijk zal VWS aangesproken worden door het RIVM. De VNG volgt deze besprekingen nauwlettend en heeft ook bij VWS het belang van een compensatie onder de aandacht gebracht. Nadere mededeling over de uitkomsten wordt in het najaar verwacht. Communicatie Postbus 51 is het centrale informatiepunt waar het publiek terecht kan met vragen over de griep. Daarnaast is er de website van het RIVM, waarop tevens informatie voor professionals te vinden is. http://www.rivm.nl/cib/themas/nieuwe-influenza/. Verzoek van de ministeries van BZK en VWS is in de lokale communicatie steeds naar Postbus 51 en het RIVM te verwijzen. Uw GGD is verantwoordelijk voor informatie over de regionale situatie. Borging bedrijfscontinuïteit gemeente Het is van groot belang dat gemeenten zich voorbereiden op een situatie waarbij er sprake is van een grootschalige uitval van het personeel en uitblijvende levering van diensten door derden ten gevolge van griep. De gevolgen voor de gemeentelijke organisaties zullen aanzienlijk zijn; tijdens de piek zal er mogelijk 30% van de medewerkers geveld zijn door de griep. Daarnaast is sprake van absentie vanwege angst en vanwege zorgtaken in de familie. Hierdoor kan de uitval oplopen tot ruim boven de 50%. Dit terwijl de pandemie juist meer en andere aandacht en activiteiten zal vragen van de gemeentelijke organisaties. Bij het zich voordoen van een pandemie moet de uitvoering van essentiële taken van de gemeente, zoals o.a. burgerzaken (GBA), de uitvoering van de wet op de lijkbezorging en het ophalen van vuilnis, in elk geval doorgang vinden. Daarom heeft het ministerie voor BZK reeds op 11 maart jl. aan de gemeenten gevraagd zich voor te bereiden op een dergelijke situatie. (http://www.vng.nl/documenten/extranet/sez/ogz/brief%20bzk%20grieppandemie.pdf ) Dit naar aanleiding van het eerder afgekondigde kabinetsbeleid om de vitale sectoren in Nederland uiterlijk 1-1-2010 voorbereid te hebben op een grieppandemie. Concreet dienen gemeenten op korte termijn een continuïteitsplan op te stellen, waarmee de benodigde acties, prioritering in taken, inzet van personeel en bevoegdhedenverdeling bij een pandemie duidelijk zijn geregeld. Voor zover dat nog niet is gebeurd, zal zo spoedig mogelijk hiervoor een trekker/projectleider dienen te worden benoemd door uw gemeente. De urgentie om te komen tot een plan wordt versterkt door het feit dat de actuele pandemie zich hoogstwaarschijnlijk eerder zal voordoen dan voorheen verwacht. Het ministerie voor BZK heeft onderwerp Aanpak Grieppandemie Influenza A (H1N1) en Q-koorts datum 29 juli 2009 03/06
ter ondersteuning van de planvorming een toolbox met handreiking naar alle gemeenten gezonden. Zie hiervoor de website http://www.minbzk.nl/onderwerpen/veiligheid/nationaleveiligheid/grieppandemie/toolbox. Verschillende gemeenten werken samen aan een continuïteitsplan. Veelal wordt aangesloten bij bestaande calamiteiten- of rampenplannen. In dit kader vermelden wij tot slot dat gebruik van antivirale middelen door VWS nadrukkelijk wordt ontraden als preventief middel in het kader van continuïteitsvoorbereiding. Gebruik van neusmond maskers is alleen bij langdurig goed gebruik effectief en omdat dit nauwelijks mogelijk is zullen deze niet worden aangekocht en verspreid door het Rijk. Rechtspositionele aspecten Gevolg van het realiseren van de continuïteit van essentiële taken van de gemeente kan zijn dat de inzet van personeel nodig is, dat normaliter geen functie vervult binnen deze essentiële taken. Op grond van de rechtspositieregeling kan deze inzet van het personeel wel verlangd worden. Daarnaast heeft de grieppandemie ook gevolgen voor het personeel zelf: medewerkers blijven thuis omdat ze zelf ziek zijn, vanwege de zorg voor zieke gezinsleden, dan wel preventief bij beginnende griepklachten. Hiervoor biedt de gemeentelijke rechtspositie regels. Op het VNG net zal hieraan concreet aandacht worden besteed. Zie de webpagina http://www.vng.nl/smartsite.dws?ch=,def/\&id=69 Zorginstellingen en GGD en Een hieraan gerelateerd aspect is de voorbereiding van de door de gemeente gefinancierde instellingen voor maatschappelijke ondersteuning en de GGD en. Bij de voorbereiding is het goed ook deze instellingen en diensten te wijzen op het belang van een goede interne voorbereiding op een grieppandemie. De instellingen en ook de GGD en zijn door VWS hierop geattendeerd bij brief van 13 juli. Het continuïteitsplan kan een aanvulling zijn op een al bestaand intern calamiteitenplan. VNG project Continuïteitsmanagement bij grieppandemie Om gemeenten te stimuleren tot en te ondersteunen bij de opstelling van continuïteitsplannen grieppandemie is de VNG een project gestart. Het project heeft tot doel om alle Nederlandse gemeenten te wijzen op de verantwoordelijkheden ten aanzien van de interne organisatie bij grootschalige personeelsuitval in het algemeen, en bij de komende grieppandemie in het bijzonder. Vanuit het project zullen gemeenten in regio s door een ambassadeur worden geattendeerd op het belang van continuïteitsmanagement. Vanuit het project wordt in september 2009 een drietal regionale bijeenkomsten georganiseerd gericht op gemeentesecretarissen, hoofden P&O, hoofden bedrijfsvoering, hoofden burgerzaken en projectleiders continuïteitsmanagement. De regionale bijeenkomsten worden georganiseerd in de vorm van middagseminars in de volgende plaatsen: Eindhoven Woensdag 16 september Rotterdam Donderdag 17 september onderwerp Aanpak Grieppandemie Influenza A (H1N1) en Q-koorts datum 29 juli 2009 04/06
Meppel Woensdag 23 september In de bijeenkomsten komen actualiteiten over de pandemie aan de orde, algemene informatie over vaccinatie etc., maar vooral de rol van de gemeenten: hoe houd je de interne organisatie op orde, welke specifieke rollen komen erbij en hoe regelen we de taken en bevoegdheden op voorhand? Er wordt inzicht gegeven in hoeverre de overheid en het bedrijfsleven zich hebben voorbereid op de komende pandemie. De nadruk ligt op de best practices bij andere gemeenten, waarmee concreet wordt hoe een dergelijk project aan te pakken Voor vragen kunt terecht bij de externe projectleider, de heer Roeland Van der Zee (email: roeland.vanderzee@vng.nl en onder telefoonnummer 06-10883575). Tevens kunt u via het VNG Informatiecentrum uw vragen stellen over dit onderwerp. Hiernaast wordt bij het Congres en Studiecentrum voor gemeentelijk projectleiders een uitgebreide tweedaagse opleiding Pandemieplanning tegen een vergoeding aangeboden. Stap voor stap wordt doorgenomen hoe het continuïteitsplan op te bouwen. De cursus zal worden aangeboden op 10 en 24 september in Utrecht. Voor meer informatie en inschrijving zie http://www.congresenstudiecentrum.nl/producten/090823griep/main.htm. Met behulp van de toolkit, informatie, bijeenkomsten, de opleiding en de overige aangereikte middelen vanuit de VNG en de ministeries kunt u, mogelijk samen met buurgemeenten, nog tijdig maatregelen treffen gericht op de borging van de continuïteit. Q-koorts Er is naast de Nieuwe Influenza A (H1N1) momenteel sprake van een forse toename van het aantal gevallen met de zogenoemde Q-koorts, met name in Oost-Brabant. Lokaal veroorzaakt de Q-koorts uitbraak veel onrust onder burgers. Het betreft hier een unieke uitbraak in de wereld. Q- koorts is een bacteriële infectieziekte waarover nog weinig bekend is. Men weet niet precies waardoor deze veroorzaakt en overgedragen wordt en er zijn geen (veilige) vaccinaties voor mensen voorhanden. Dit bemoeilijkt de bestrijding. Het Rijk heeft besloten geiten, die een bron lijken te zijn, in te enten. Men hoopt zo verspreiding in te dammen. Daarnaast wordt er fundamenteel onderzoek gedaan. Daarnaast heeft de GGD Hart voor Brabant gemeld dat de capaciteit erg onder druk staat door de uitbraak. Daarover vindt nog overleg plaats met het departement. De VNG neemt het standpunt in dat Q-koorts tot de A-lijst van ziekten, waarvan de bestrijding onder Rijksverantwoordelijk valt, moet worden toegevoegd. VNG rol in BAO De VNG is als lid van het zogenoemde bestuurlijk afstemmingsoverleg (BAO) betrokken bij de aanpak van de griep. Dit overleg onder regie van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en waarin ook het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK) deelneemt, adviseert de minister bij de bestuurlijke besluitvorming. Dit weer op grond van onderwerp Aanpak Grieppandemie Influenza A (H1N1) en Q-koorts datum 29 juli 2009 05/06
adviezen van het medische Outbreak Managementteam (OMT). U zult zich kunnen voorstellen dat het voor de VNG belangrijk is te weten wat er in het land gebeurt en wat er onder de bevolking leeft. Daarom is het verzoek onze vertegenwoordiger in het BAO Sandra Korthuis, lid van de directie van de VNG, op de hoogte te houden van alle ontwikkelingen die u in uw gemeente signaleert. (Email: Sandra.Korthuis@vng.nl). Die informatie kan zij vervolgens gebruiken bij de verschillende overleggen over de aanpak van de nieuwe Influenza A (H1N1) en de Q-koorts. Informatie op VNG-net Mocht u meer willen weten over de aanpak van grieppandemie dan kunt u ook het VNG-net raadplegen. Op www.vng.nl/grieppandemie treft u relevante en actuele informatie aan over de maatschappelijke aanpak en het borgen van de bedrijfscontinuïteit van de gemeente. Hoogachtend, Vereniging van Nederlandse Gemeenten mr. R.J.J.M. Pans, voorzitter directieraad Deze ledenbrief staat ook op www.vng.nl onder brieven. onderwerp Aanpak Grieppandemie Influenza A (H1N1) en Q-koorts datum 29 juli 2009 06/06
Bijlage 1. Rollen en verantwoordelijkheden Minister VWS en RIVM CIb De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) is verantwoordelijk voor de bestrijding van infectieziekten, waaronder de Nieuwe Influenza A (H1N1). Het Centrum infectieziektebestrijding van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM CIb) en de GGD en voeren samen met de huisartsen de bestrijding van de ziekte uit. Het RIVM CIb is verantwoordelijk voor de communicatie over de aanpak. Als gevolg van het toenemend aantal besmettingen in Nederland wordt de communicatie over lokale gevallen niet meer door het RIVM gedaan, maar door de GGD en. Rol van de burgemeester Griep is aangemerkt als een zogenoemde A-ziekte in het kader van de Wet publieke gezondheid. Dit betekent dat burgemeesters verantwoordelijk zijn voor de bestrijdingsmaatregelen, maar dat zij daarbij opereren onder regie van de minister van VWS. Deze kan aanwijzingen geven voor zover dit voor de bestrijding noodzakelijk is. De burgemeester blijft verantwoordelijk voor de daadwerkelijke uitvoering. De wet geeft burgemeesters expliciet bevoegdheden om o.a. (op advies van de GGD) personen in isolatie of in quarantaine te zetten, openbare voorzieningen zoals scholen te sluiten en publieke evenementen af te gelasten. Voor (lucht)havens kunnen specifieke maatregelen getroffen worden. Het ministerie van VWS heeft alle burgemeesters begin mei met een brief geïnformeerd over hun bevoegdheden en in te zetten maatregelen. Rol van de veiligheidsregio en de GHOR In geval van problemen met de openbare orde en veiligheid of een overvraging van de zorgsector kan coördinerend optreden op het niveau van de veiligheidsregio's nodig zijn. Bij opschaling naar de veiligheidsregio zal de GHOR (Geneeskundige Hulp bij Ongevallen en Rampen) deze coördinerende rol op zich nemen. Voor die situaties zijn er in alle veiligheidsregio s draaiboeken ontwikkeld; draaiboeken waarin is uitgewerkt hoe in zo n situatie adequate zorg en veiligheid gewaarborgd worden. De minister van VWS blijft ook dan verantwoordelijk voor de regie.