Kumi kata als spelsituatie door, 6 de dan Na het junioren A-toernooi van Kalingrad (april 2002) merkte bondscoach Johan Laats (Vlaamse Judofederatie) op dat wie op de wedstrijdmat enkel bezig is met de worp op zich er niet meer aan te pas komt. De voorbereiding van de worp en met name de kumi kata en de vaardigheid om elk klein kansje te gebruiken, bepalen meer en meer het resultaat in wedstrijdjudo. Hoewel judocoaches en topjudoka s kumi kata (KK) aanwijzen als een cruciaal onderdeel van wedstrijdjudo, wordt het ontwikkelen van een eigen KK bij jeugdige wedstrijdjudoka s dikwijls overgelaten aan het toeval. Coaches geven tijdens trainingen wel vaak tips of demonstreren een KK, maar verzuimen om oefenvormen en drillen te ontwikkelen. Nochtans behoort KK tot de judo en moet hij dus geautomatiseerd worden wil er een succesvolle transfer plaatsvinden naar randori of wedstrijd. Het ontwikkelen van kumi kata-vaardigheden en van een noodzakelijke eigen KK kan dan ook bespoedigd worden door KK planmatig te trainen en door cadetten, beloften en junioren voldoende alternatieven aan te bieden. KK-training hoeft geen verplicht nummertje te zijn. KK wordt vaak geassocieerd met krachtjudo en afbraakjudo. Het oefenen en het gebruiken van KK-vaardigheden moet mijns inziens eerder gezien worden als een aangename aanwinst die de echte geest van het judo - meegeven om te overwinnen - kan weerspiegelen. Dit artikel heeft niet tot doel om exhaustief alle soorten KK te bespreken. Wel wil ik een poging doen om te tonen hoe KK kan getraind worden. Na het poneren van een model voor de kumi kata-spelsituatie en na een geïllustreerde (met bewegende beelden) beschrijving van de verschillende componenten, werk ik als voorbeeld één kumi kata-spelsiuatie uit. 1. Spelsituatie De term spelsituatie vindt zijn oorsprong in de relationele judovisie van de Nederlandse judopedagoog Douwe Boersma (Judo in beweging, 1996). Judo is duo en en moeten zo snel mogelijk onderwezen worden in de judospelsituatie, in de relatie tussen tori en uke. In een spelsituatie zijn de elementen aanval en verdediging gelijktijdig aanwezig. Kumi kata als spelsituatie 1 cop. mei 2002
Boersma onderscheidt tachi-waza-spelsituaties (worpen) en ne-waza-spelsituaties. Echter, ook KK kan als een spelsituatie bekeken worden. 2. Model van de kumi-kata spelsituatie Bij het beschouwen van KK als spelsituatie zijn er evenveel kumi-kata-spelsituaties dan er manieren zijn van geldige en ongeldige KK. Elke kumi-kata-spelsituatie bestaat essentieel uit het nemen van de KK in tachi waza (het plaatsen of het trachten te plaatsen van de handen op de judogi van de partner), het verbreken van de KK, het gebruikmaken van onevenwicht tijdens het nemen of verbreken om worpen in te komen plus alle mogelijke combinaties van deze componenten. Figuur 1 geeft het model in schemavorm. Omdat in een spelsituatie (zie ook Creatief Coachen p. 16 over judokettingen) beide judoka s beurtelings tori en uke zijn, werken deze termen verwarrend. In het model, in de voorbeelden én tijdens de training spreek ik over blauw (judoka met een blauwe judogi of rode gordel) en wit (judoka met een witte judogi). BLAUW NEEMT KK Blauw tracht handen te plaatsen (A1) Blauw plaatst handen (A2) Wit (B1) Blauw (B2) Wit (B3) Wit verbreekt KK (B4) Wit (C1) Wit naar eigen KK (C2) Blauw (C3) Blauw verbreekt (C4) A2 (blauw wordt wit) B4 (wit wordt blauw) Figuur 1. Model van de kumi kata-spelsituatie Kumi kata als spelsituatie 2 cop. mei 2002
3. Componenten van een kumi kata-spelsituatie Component A (A1, A2) Bij het spelen van het KK-spel mag niet uit het oog worden verloren dat KK niet vrijblijvend is. Het gevecht voor KK heeft een aanval, een worp tot doel. Het louter ontwijken van KK kan op sommige momenten in een wedstrijd van belang zijn, maar wordt in dit artikel verder buiten beschouwing gelaten. De naamgeving van de soorten KK verschilt erg van land tot land en van auteur tot auteur. Uitgaande van het wedstrijdreglement zijn er echter twee grote categorieën te onderscheiden: de geldige en de ongeldige KK. Een KK is geldig wanneer de judoka zijn rechterhand neemt aan de linkerkant van de judogivest van zijn partner en de linkerhand aan de rechterkant van diens judogivest of omgedraaid. Volgens deze definitie zijn de standaard KK en de tegengestelde KK (kenka yotsu) dus geldige KK s. Deze KK s kan je zo lang vasthouden als je wil met dien verstande dat na ongeveer 25" zonder aanval een strafpunt volgt. Ongeldige KK s zijn dan alle andere KK s. Ik onderscheid eenzijdige KK (2 handen van tori aan één kant van de judogivest van uke), eenhandige KK, gekruiste KK en hadaka KK (zonder het vastgrijpen van de judogi). Al deze KK s hebben verscheidene subvormen. Bij een ongeldige KK moet na ongeveer 5" een aanval volgen of een verpakken naar een geldige KK, anders komt er een bestraffing. Bij het samenstellen en drillen van kumi kataspelsituaties moet de coach hiermee rekening houden. Het plaatsen van de handen is een studie op zich. Waar wordt gedicteerd door de beoogde en door de morfologie van tori en uke. Hoe behoort tot de KKtraining. Over deze problematiek is op een interessante en bruikbare manier aan onderzoek gedaan door George Weers. (zie Aanvullende literatuur) Component B1 Wit verstoort de KK-pogingen van blauw en/of gebruikt de verplaatsing die blauw maakt bij het plaatsten van de handen om zelf een in te zetten. Kumi kata als spelsituatie 3 cop. mei 2002
Component B2 Blauw krijgt geen tegenstand bij het nemen van zijn KK en valt aan. Dit is voor veel judoka s en coaches spijtig genoeg de enige situatie waarin zij worpen trainen. Component B3 Wit ervaart de KK van blauw als onproblematisch voor zijn eigen en valt zelf aan op het moment van vastnemen. Component B4 Wit ervaart de KK van blauw als problematisch voor zijn eigen en verbreekt de KK. Voor de verschillende KK-vormen en subvormen bestaan er verscheidene verbrekingsen. Indien wit een gebruikt waarbij hij na verbreking zelf de judogi van blauw vastheeft, is er een nieuwe KK ontstaan. Wanneer blauw na de verbreking van zijn KK dadelijk opnieuw KK wil nemen gaat de situatie terug naar component A. Component C1 Wit kan na verbreking van de KK van blauw of na een poging tot verbreking dadelijk zelf aanvallen. Kumi kata als spelsituatie 4 cop. mei 2002
Component C2 Wit neemt na verbreking van de KK van blauw zijn eigen tokui waza-kk. Hierdoor wordt C2 gelijk aan A2 met wit en blauw in een gewisselde rol. Component C3 Op het moment dat wit de KK verbreekt, gebruikt blauw diens verplaatsing om zelf aan te vallen. Component C4 Blauw ervaart de KK van wit als problematisch voor zijn eigen en verbreekt de KK. Hierdoor wordt C4 gelijk aan B4 met wit en blauw in een gewisselde rol. 4. Leerlijn Pupillen en miniemen moeten vanuit een veilige standaard KK zich concentreren op de klassieke tachi-waza en newaza-spelsituaties. Nochtans kunnen deze jonge judoka s tijdens de training reeds voorbereid worden op de latere KK-spelsituaties door voorbereidende KK-randori (zie artikel Periodiseren van randorivormen). Vanaf cadet kunnen kumi kata-spelsituaties vast deel uitmaken van de trainingen. Volgens de logica van de didactiek en de methodiek kan een KK-leerlijn van cadet naar junior er als volgt uitzien: - Vorm: van sotai renshyu (zeer kort), naar korte judokettingen (2 of 3 componenten), naar lange judokettingen, naar halfopen randori (zie artikel Periodiseren van randorivormen), naar traditionele randori. - Inhoud: van standaard KK, naar tegengestelde KK, naar ongeldige KK, naar KK-complexen van kampioenen en tegenstanders. Het is ook belangrijk om vanaf jonge leeftijd samen met de technische scholing het fysieke aspect van KK niet te verwaarlozen: kracht in handen en armen. Naast de klassieke oefeningen kan getraind worden met behulp van de klimmouw. Anders dan bij touwklimmen, lijkt de greep van de handen meer op KK. Voor pupillen en miniemen blijkt deze oefening te zwaar. Zich horizontaal voorttrekken is Kumi kata als spelsituatie 5 cop. mei 2002
een uitstekende starttraining. Jeansfabrikant C.K.S. produceerde op verzoek een speciale, negen meter lange broekspijp. De broekspijp wordt uitgerold op de tatami en langs de kant met een knoop bevestigd aan een wandrek of aan een haak. foto 5. Drie-punten spelsituatie In dit voorbeeld van een kumi kata-spelsituatie komen meerdere componenten uit het model aan bod. Ook biedt het de verschillende vormen van een leerlijn aan. Inhoudelijk drilt deze spelsituatie een éénhandige KK op drie niveau s: aan de kraag ter hoogte van het sleutelbeen, aan de kraag diep in de nek, onderaan de mouw. (Andere verbrekingsen voor deze KK s en andere combinaties tussen componenten zijn mogelijk als uitbreiding van de spelsituatie.) Van component A2 naar B4 Sotai renshyu Voor elk van de drie punten van de éénhandige KK bestaan er verscheidene verbrekingen. In deze spelsituatie kies ik voor één eenvoudige manier per KK. - Blauw neemt KK aan de kraag van wit ter hoogte van het sleutelbeen. Verbreking: handtas (wit blijft de mouw van blauw vasthouden). - Blauw neemt KK aan de kraag van wit hoog in de nek en blokkeert met de elleboog en de onderarm de schouder van wit. Verbreking: wit drukt met beide handen de onderarm van blauw tegen zijn eigen borstkas en draait dan zijn schouder naar binnen. Kumi kata als spelsituatie 6 cop. mei 2002
- Blauw neemt onderaan de mouw van wit. Verbreking: wit brengt zijn gecontroleerde hand naar zijn schouder, heft zijn elleboog zo hoog mogelijk en duwt met zijn andere hand de hand van blauw los. Korte judokettingen - Blauw neemt keer op keer dezelfde KK (één van de drie) en wit verbreekt die telkens. Blauw let er op dat hij in evenwicht staat bij het plaatsen van zijn hand. Wit let er op dat hij zich verplaatst bij het verbreken van de KK. De wordt steeds rechts en links geoefend. - In een volgende fase zal blauw in een vaste volgorde na elkaar twee van de drie KK s nemen, volgens afspraak rechts en/of links. Wit verbreekt telkens. - In een laatste fase neemt blauw in een vaste volgorde de drie KK s om beurten rechts en links. Kumi kata als spelsituatie 7 cop. mei 2002
Halfopen randori s - Blauw neemt KK naar keuze rechts of links en naar keuze op een van de drie niveau s. Wit verbreekt telkens de kumi kata. Wit let er op dat hij in beweging blijft (een bewegend doel is moeilijker te raken dan een stilstaand doel). - In een volgende fase sluit wit de ogen. Blauw let er op dat ze niet naast de mat belanden. Van component A2 over B4 naar C4 Korte judoketting Blauw neemt KK aan de kraag op het niveau van het sleutelbeen. Wit verbreekt de KK met de handtas en krijgt daardoor een greep onderaan de mouw van blauw. Blauw verbreekt die KK. Van component A2 over B4 naar C1 Korte judokettingen - Blauw neemt KK aan de kraag op het niveau van het sleutelbeen. Wit verbreekt de KK en valt aan. - Blauw neemt KK aan de kraag diep in de nek. Wit verbreekt en valt aan. - Blauw neemt KK onderaan de mouw. Wit verbreekt en valt aan. Kumi kata als spelsituatie 8 cop. mei 2002
Halfopen randori s - Blauw neemt KK naar keuze rechts of links en naar keuze op een van de drie niveau s. Wit verbreekt telkens de kumi kata en valt aan. - In een volgende fase sluit wit de ogen. Blauw let er op dat ze niet naast de mat belanden. Van component A2 over B4 naar C3 Halfopen randori s - Blauw neemt KK naar keuze rechts of links en naar keuze op een van de drie niveau s. Wit verbreekt telkens de kumi kata. Op het moment dat wit de KK verbreekt, gebruikt blauw diens verplaatsing om zelf aan te vallen. - In een volgende fase sluit wit de ogen. Blauw let er op dat ze niet naast de mat belanden. Met dank aan de modellen Aanvullende literatuur Els Dom Leen Dom First Contact and Grip Domination in Judo Competition / George Weers, in: http://judoinfo.com/weers2.htm. Gripping Strategies / George Weers, in: http://judoinfo.com/weers95.htm. Judo in beweging / Douwe Boersma. Elmar : Rijswijk, 1996. Power hand Placement Survey / George Weers, in: http://judoinfo.com0.htm. Kumi kata als spelsituatie 9 cop. mei 2002