Wetgeving en beleid rond koelmiddelproblematiek Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afd. Lucht, Hinder, Risicobeheer, Milieu & Gezondheid tel: 02/553.11.29 --- fax: 02/553.11.45 sven.claeys@lne.vlaanderen.be
Inhoudsopgave 1. Regelgeving uitbating koelinstallaties 1.1. Europese regelgeving: Ozonafbrekende stoffen: Verordening 1005/2009 Gefluoreerde broeikasgassen: Verordening 842/2006 + vervanging door Verordening 517/2014 1.2. Vlaamse regelgeving Vlarem II: Art. 5.16.3.3. Koelinstallaties Vlarema Afvalstoffenregelgeving 2. Certificering van koeltechnische bedrijven 3. Ervaringen Milieu-inspectie 4. Ecologiepremie 5. Enkele bedenkingen: Lekkage aan koelinstallaties Koelmiddelkeuze & natuurlijke koelmiddelen 6. Energetische keuring airco
Ozonlaag afbrekende stoffen en gefluoreerde broeikasgassen in koeltoepassingen Ozonlaag afbrekend Broeikaseffect Gebruik CFK s ++ ++ verboden HCFK s (R22) + ++ Bijvullen verboden vanaf 01/01/2015 HFK s - ++ Deels toegelaten
Broeikasgassen en hun Global Warming Potential (GWP) CO 2 1 CH 4 21 N 2 O 310 HFK s, PFK s en SF 6 675-22.800 H 2 O, O 3, aërosolen, CO, VOS, NO x Voorbeeld: impact 5kg uitstoot R134a = 43350 km autorijden
1. Regelgeving Beleid = 2-sporen beleid: Stimuleren van gebruik van milieuvriendelijke alternatieven reduceren van emissies van koelmiddelen indien gebruik niet kan worden vermeden Regelgeving viseert twee categorieën van koelinstallaties: Met ozonafbrekende stoffen (HCFK s) als koelmiddel, bvb. R-22 Met gefluoreerde broeikasgassen (HFK s) als koelmiddel, bvb. R-134a en HFK-mengsels zoals R404A, R407C, R410A, R507C
1.1. Europese regelgeving EU-verordening 1005/2009 van 16 september 2009 betreffende de ozonlaag afbrekende stoffen CFK s: productie, op de markt brengen en gebruik: verboden HCFK s: Voor koelsector: beperkt gebruik wordt nog toegelaten - vanaf 1/1/2010: enkel gebruik van gerecycleerde/geregenereerde HCFK s toegestaan. -!! gebruik = bijvulling (en dus niet: de aanwezigheid van het koelmiddel) - Wanneer HCFK s worden toegevoegd, moet een etiket op de koelinstallatie worden aangebracht met type stof en de in het apparaat aanwezige hoeveelheid (art. 11.6) - Indien HCFK s worden gebruikt, moet dit duidelijk in logboek genoteerd worden (art. 11.7) - Vanaf 1/1/2015 is ook gebruik van gerecycleerde/geregenereerde HCFK s verboden
1.1. Europese regelgeving EU-verordening 1005/2009 van 16 september 2009 betreffende de ozonlaag afbrekende stoffen (vervolg) verplichte terugwinning van ozonafbrekende stoffen (art. 22) Verplichte regelmatige lekdichtheidscontrole voor koelinstallaties met 3 kg of meer aan koelmiddel (art 23) Koelmiddelinhoud Frequentie controle 3 kg en meer Iedere 12 maanden 30 kg en meer Iedere 6 maanden 300 kg en meer Iedere 3 maanden Indien lek vastgesteld: binnen 14 dagen herstel Binnen maand na lekkage: nieuwe controle op lekdichtheid EU-lidstaten bepalen minimumopleidingseisen voor personeel betrokken bij de in deze dia vermelde activiteiten
1.1. Europese regelgeving EU-verordening 842/2006 van 17 mei 2006 inzake bepaalde gefluoreerde Broeikasgassen wordt vanaf 01/01/2015 vervangen door EU-verordening 517/2014 van 16 april 2014 => Belangrijke Aanscherping! Artikel 3: Insluiting Art. 3.1. : lekkage van gassen voorkomen en zo snel mogelijk herstellen Art. 3.2. : lekdichtheidscontroles door gecertificeerd personeel: Art. 3.3: Indien meer dan 300kg verplicht lekdetectiesysteem (jaarlijks gecontroleerd) Art. 3.4. Indien lekdetectiesysteem aanwezig dan frequentie lekdichtheidscontrole gehalveerd (voor installaties met 30 kg of meer) Art 3.6. : Bijhouden van een register (logboek) mbt. toegevoegde/verwijderde hoeveelheden koelmiddel, uitgevoerde werkzaamheden, lekdichtheidscontroles Art. 3.7: Basisvoorschriften lekdichtheidscontrole: Minimumeisen vastegelegd in Commissieverordening 1516/2007 (zie verder)
1.1. Europese regelgeving Nu Vanaf 01/01/2015 Logboekverplichting Vanaf 3 kg koelmiddel Vanaf 5 ton CO2- equivalenten Lekdichtheidscontrole om de 12 maand Lekdichtheidscontrole om de 6 maand Lekdichtheidscontrole om de 3 maand Permanent lekdetectiesysteem Vanaf 3 kg koelmiddel Vanaf 30 kg koelmiddel Vanaf 300 kg koelmiddel Vanaf 300 kg koelmiddel Vanaf 5 t CO2-eq Vanaf 50 t CO2-eq Vanaf 500 t CO2-eq Vanaf 500 t CO2-eq
1.1. Europese regelgeving Ton CO2-eq = aantal kg koelmiddel * aardopwarmingspotentieel van koelmiddel (GWP-waarde) (kg) 5 ton CO2-eq 50 ton CO2-eq 500 ton CO2-eq HFC 32 7,41 74,07 740,74 HFC 134a 3,50 34,97 349,65 R404A 1,27 12,75 127,50 R507 1,25 12,55 125,47 R410A 2,40 23,95 239,52
1.1. Europese regelgeving EU-verordening 842/2006 (vervolg) Artikel 4: Terugwinning Exploitanten zorgen voor regelingen voor juiste terugwinning van koelmiddelen door gecertificeerd personeel EU-verordening (EG) Nr. 1516/2007 van de Commissie van 19 december 2007 tot vaststelling, ingevolge Verordening (EG) nr. 842/2006 van het Europees Parlement en de Raad, van basisvoorschriften inzake controle op lekkage van stationaire koel-, klimaatregelings- en warmtepompapparatuur die bepaalde gefluoreerde broeikasgassen bevat (gepubliceerd op 20 dec 2007) - Bevat minimumeisen waaraan lekdichtheidscontroles moet voldoen (zowel voor indirecte als directe meetmethodes) - Huidige Vlarem-regelgeving is conform met deze commissieverordening - Indien verschillen: strengste regelgeving moet worden gevolgd.
1.1. Europese regelgeving Nieuwe verordening - Phasedown - Vanaf 2015: Quota-systeem voor invoerders/producenten afbouw! (CO2-eq)
1.1. Europese regelgeving Nieuwe EU-verordening (annex III): Sterke uitbreiding verbodsbepalingen voor op de markt brengen van welbepaalde apparatuur met F-gassen, bvb.
1.1. Europese regelgeving Nieuwe EU-verordening : Bestaande koelsystemen met koelmiddelvulling vanaf 40 ton CO2-eq: Verbod op gebruik van nieuw geproduceerde F-gassen met GWP > 2500 vanaf 2020 Verbod op gebruik van geregenereerde/gerecyclede geproduceerde F-gassen met GWP > 2500 vanaf 2030 (in bestaande systemen) (40 ton CO2-eq = +/- 10 kg R404a of R507)
1.2. Vlaamse regelgeving koelinstallaties Vlarem II - Art. 5.16.3.3. Koelinstallaties Van toepassing op installaties met een geïnstalleerde totale drijfkracht vanaf 5 kw ook van toepassing op airco-installaties en warmtepompen met een koelsysteem Voor goede lectuur van dit artikel: Art. 1.1.2. van Vlarem II bevat definities (categorieën koelinstallaties en ozonafbrekende stoffen en gefluoreerde broeikasgassen )
1.2. Vlaamse regelgeving Vlarem II - Art. 5.16.3.3. Koelinstallaties (vervolg) Bepalingen geldend voor alle koelinstallaties: Onderhoud: - werkzaamheden met kans op lekkage koelmiddel moeten door een bevoegd koeltechnicus worden uitgevoerd - onderhouden volgens code van goede praktijk, regelmatig onderzocht door een bevoegd koeltechnicus. - Bij vaststellen van lekkage: onmiddellijk lekkage verhelpen en nieuwe controle op lekdichtheid uitvoeren. - Resultaten van onderzoek in een register Terugwinning van koelmiddelen: - Bij definitieve buitenbedrijfstelling: koelmiddel binnen de maand verwijderen. - Bij buitenbedrijfstelling of bij herstellingen waarbij het koelmiddel moet worden afgetapt, moet het koelmiddel met doelmatige apparatuur door bevoegde koeltechnici worden opgevangen in speciaal daarvoor bestemde en gemarkeerde recipiënten. Dit koelmiddel mag, nadat het goed bevonden is, terug worden gebruikt.
1.2. Vlaamse regelgeving Vlarem II - Art. 5.16.3.3. Koelinstallaties (vervolg) Bepalingen voor koelinstallaties met koelmiddelinhoud van 3 kg of meer die ozonafbrekende stoffen en/of gefluoreerde broeikasgassen bevatten (en niet hermetisch gesloten zijn): Relatief lekverlies: (Conform aanpassing bepalingen rond relatief lekverlies: publicatie hiervan wordt verwacht voor in sept 2014) L = (B/N) x 100%, waarbij: 1 L: relatief lekverlies 2 B: som van alle bijvullingen gedurende een kalenderjaar (kg); 3 N: nominale koelmiddelinhoud v/d koelinstallatie (kg)
1.2. Vlaamse regelgeving relatief lekverlies: - Maximaal 5% koelmiddelinhoud op jaarbasis - indien lekkage meer dan 5% : zo spoedig mogelijk herstellen (uiterlijk binnen de 14 dagen) - Nieuw koelmiddel mag pas worden toegevoegd wanneer lekkage is verholpen en een controle op lekdichtheid is uitgevoerd - Na iedere bijvulling relatief lekverlies berekenen en noteren - 1 maand na herstel: controle op lekdichtheid (niet op dag van herstel)
1.2. Vlaamse regelgeving Indien 2 opeenvolgende jaren lekverlies > dan 10% dan moet installatie binnen de 12 maanden na vaststelling buiten bedrijf worden gesteld + melding 14 dagen na vaststelling aan afdeling bevoegd voor milieuhandhaving Gemotiveerde aanvraag tot afwijking kan worden goedgekeurd indien: De aanvraag reden van lekkage verklaart (niet te wijten aan ouderdom of slijtage) Maatregelen worden beschreven om lekkage op te sporen en te verhelpen Indien lekkage meer dan 100% bedraagt voor installaties met meer dan 30 kg, dan moet dit worden gemeld aan afdeling bevoegd voor milieuhandhaving
1.2. Vlaamse regelgeving Vlarem II - Art. 5.16.3.3. Koelinstallaties (vervolg) Periodieke lekdichtheidscontrole: afhankelijk van koelmiddelinhoud: (voor F-gassen en mengsels vanaf 01/01/2015 op basis van ton CO2-eq zie eerder) indien vermoeden van lekkage: controle met lekdetectieapparatuur met gevoeligheid 5 g/jaar Documentatie: Instructiekaart Logboek: - Type koelmiddel/nominale koelmiddelinhoud van koelinstallatie - aard van uitgevoerde werkzaamheden - hoeveelheden koelmiddel toegevoegd, afgetapt, afgevoerd - beschrijving + resultaten van de lekdichtheidscontroles - persoon die werkzaamheden heeft uitgevoerd
1.2. Vlaamse regelgeving Vlarema: Vlaams reglement betreffende het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen HCFK s en HFK s zijn gevaarlijke afvalstoffen producent van afvalstof moet afvalstoffenregister bijhouden transporten mogen enkel door geregistreerd vervoerder van afvalstoffen zie www.ovam.be voor registratieprocedure (eenvoudig, 20 kalenderdagen max.) Voor koeltechnische bedrijven: vrijstelling van verplichting identificatieformulier bij transport afgedankt koelmiddelen. Afgiftebewijs aan klant overmaken
2. Certificering koeltechnische bedrijven In Art. 1.1.2. van Vlarem II is een definitie voor bevoegd koeltechnicus ingevoegd: bevoegd koeltechnicus: Voor werkzaamheden aan koelinstallaties die ozonafbrekende stoffen en/of gefluoreerde broeikasgassen bevatten, waarbij er een mogelijk risico op emissies van koelmiddelen bestaat, en voor het uitvoeren van lekdichtheidscontroles als vermeld in artikel 5.16.3.3, 6 en 7, geldt als aanvullende voorwaarde dat de persoon werkt in een koeltechnisch bedrijf dat is gecertificeerd overeenkomstig de bepalingen, vermeld in het besluit van de Vlaamse regering inzake de certificering van koeltechnische bedrijven en hun koeltechnici van 4 september 2009 Uitzondering: geen certificeringsverplichting op bedrijfsniveau indien bedrijf enkel controles op lekkage uitvoert waarbij koelmiddelcircuit niet wordt geopend (persoon heeft wel nog altijd certificeringsverplichting)
2. Certificering koeltechnische bedrijven (vervolg) 1. Implicaties voor bedrijven: Keuring door een geaccrediteerde keuringsinstelling Eisen: - Beschikken over technische uitrusting voor personeel - Documentatie van werkzaamheden, onder meer koelmiddelboekhouding, procedures - Gecertificeerde koeltechnici Herkeuring: - om de 24 maanden voor bedrijven die werken aan grotere installaties (koelmiddelinhoud 3kg en meer); - om de 5 jaar voor bedrijven die enkel werken aan kleinere (- 3 kg koelmiddelinhoud)
2. Certificering koeltechnische bedrijven (vervolg) 2. Implicatie voor koeltechnici Verplichte certificering dmv vakbekwaamheidsexamen in een gecertificeerd examencentrum Examen: praktijk én theorie Hernieuwing certificaat: iedere vijf jaar (korte theoretische test)
3. Ervaringen milieu-inspectie Frequent vastgestelde waarnemingen:; afwezigheid van het wettelijk voorgeschreven sterkte- en constructieattest; installaties niet onderhouden volgens een code van goede praktijk Logboek: afwezig (13%) of zeer onvolledig ingevuld (30%) Instructiekaart niet aanwezig (40%) te hoog lekverlies (of niet te kwantificeren) bij 37% onderzochte installaties Oudere R-22 installaties niet lekdicht => Uit (onder meer) het milieuhandhavingsrapport 2012 http://www.lne.be/themas/handhaving/afdeling-milieuinspectie/milieuhandhavingsrapport/de-rapporten
4. Ecologiepremie Enkel investeringen in technologieën die voorkomen op de limitatieve technologieënlijst.: Voorbeelden ivm. koeling Indirect koelsysteem op basis van alternatieve koudemiddelen of ammoniak Koelsysteem (nieuw) op basis van alternatieve koudemiddelen (uitgezonderd ammoniak) Ombouw bestaande HFK-koelsysteem naar alternatief Verbeterde expansieregeling voor koelinstallaties door vloeistofonderkoeling voor het expansieventiel Warmteterugwinningssysteem op koelinstallaties Absorptiekoeling CO2/NH3 cascade koelsysteem Ecologiepremie: tegemoetkoming voor de meerkost tov. standaardtechnologie
5. Bedenkingen: Lekkage van koelmidddel Werkelijke kost van lekkende koelinstallatie onderschat: Kost is = Kostprijs nieuw koelmiddel voor bijvulling maar ook kost tgv.: Werkzaamheden herstel koelinstallatie Uitval van installatie op onvoorziene momenten (risico op schade aan product/proces) Slecht onderhouden installatie > meer frequente herstellingen/uitvalmomenten Hoger energieverbruik
5. Bedenkingen: Lekkage van koelmiddel: Enkele aanbevelingen & tips: zelfcontrole Actief bijhouden van logboek Communiceren over lekkage bewustwording niet enkel bij onderhoudstechnicus maar ook bij eigenaar bvb. in jaarverslag, actieplan Reductiedoelstellingen formuleren Actieplan: prioritaire acties met maximaal resultaat Duurzame uitbating is niet duurder
5. Bedenkingen: Koelmiddelkeuze Afbouw HCFK-consumptie (R-22) tgv. Europese regelgeving Gevolg hiervan: Gebruik van HFK s stijgt R404A wordt het meest aangewend (zowel in nieuwe als bestaande installaties) Maar R404A kent zeer hoge GWP-waarde (3260) Energetische performantie van R404A wordt bovendien in vraag gesteld Alternatieven mogelijk? Non-HFK of lage(re) GWP-HFK s kunnen een heel significant verschil maken én zijn beschikbaar Vervanging HCFK-installaties is nu volop lopende er is een momentum Kostprijs van HFK s met hoge GWP waarde zou sterk kunnen stijgen in komende jaren
5. Bedenkingen: Natuurlijke koelmiddelen Barrières: Publieke perceptie: - Onbekend is onbemind Wetgeving/standards Opleiding/kennis - Bijscholing voor installateurs/technici Marketing/marktprijs - Vraag/aanbod Psychologie - Vooroordelen mbt. veiligheid, kostprijs, betrouwbaarheid, energieverbruik
6. Energetische keuring airco Regelgeving: Europees: Richtlijn 2010/31/EU van 19/10/2010 betreffende de energieprestatie van gebouwen (= herschikking van Richtlijn 2002/91/EG) - Artikel 15: regelmatige keuring van de toegankelijke delen van airconditioningsystemen met een nominaal vermogen van meer dan 12 kw. De keuring omvat een beoordeling van het rendement van de airconditioning en van de dimensionering ervan gelet op de koelingsbehoeften van het gebouw. Vlaams: verplichting omgezet in art 5,16,3,3, 4 van Vlarem II. Keuringsfrequentie + verplicht gebruik van rekenblad is vastgelegd via Ministerieel Besluit
6. Energetische keuring airco 1. Keuringsfrequentie : 2. Airco's met een nominaal koelvermogen van meer dan 12 kw die na 1 augustus 2011 geïnstalleerd worden, moeten binnen 12 maanden na de eerste inbedrijfstelling gekeurd worden.
6. Energetische keuring airco Door wie? Nu: bevoegd deskundige : een gecertificeerd koeltechnicus met een certificaat van categorie 1 of 2: bachelor in de elektromechanica, afstudeerrichting klimatisering een diploma van het secundair onderwijs in koel- en warmtetechnieken, industriële koeltechnieken of koeltechnische installaties één van de volgende door de Vlaamse overheid erkende getuigschriften een getuigschrift van technicus klimaatbeheersing - airconditioning een getuigschrift van installateur airco- en warmtepompen een getuigschrift van koeltechnicus een modulegetuigschrift airco Via volwassenonderwijs diploma van koeltechnieker, het certificaat van aircotechnicus of het certificaat van koeltechnicus Equivalent diploma voor uitvoering keuring behaald in andere EU-lidstaat drie jaar aantoonbare ervaring over onderhoud en afregelaspecten van airco's met een nominaal koelvermogen van meer dan 12 kw
6. Energetische keuring airco In de toekomst: het besluit van de Vlaamse Regering van 1 maart 2013 tot wijziging van het VLAREL en tot wijziging van diverse andere besluiten wat betreft erkenningen met betrekking tot het leefmilieu (nog niet gepubliceerd in staatsblad) Keuring door erkende airco-energiedeskundige: - Verplichte opleiding in erkend opleidingscentrum - Vijfjaarlijkse bijscholing Keuringsverslag overmaken aan klant Resultaten van de keuringen bewaren Overzicht van uitgevoerde keuringen bijhouden met het oog op mogelijke controles op de kwaliteit van de uitgevoerde keuringen Deadline voor het bekomen van een erkenning: 01/01/2015
6. Energetische keuring airco Betreft de uit te voeren keuringen: enkele tips: Check beknopte handleiding Veel informatie kan voorafgaand worden verzameld door eigenaar/beheerder van de installatie Indien vele gelijkaardige onderdelen: steekproefgewijs te werk gaan (niet alle onderdelen individueel inspecteren) Gegevens betreffende gebouw: aannames volstaan, geen uitgebreid, diepgaand onderzoek/opmeting wordt vereist Vrije ingave velden zijn beschikbaar voor nuancering/toelichting Webapplicatie ter vervanging van excel rekenblad is in voorbereiding http://www.lne.be/themas/erkenningen/bevoegdedeskundige-keuring-airco-meer-dan-12-k