Nieuwsbrief edelherten Agrarische Enclave Tussenbericht, 16 december 2014 Deze nieuwsbrief gaat over de noodzaak om in de Agrarische Enclave en de aangrenzende brongebieden de edelhertenstand weer op een acceptabel niveau te krijgen zodat de gevolgen acceptabel zijn voor grondgebruikers en de verkeersveiligheid gegarandeerd blijft. Terugblik Op 23 juli 2014 is tijdens een goed bezochte bijeenkomst in het Blanken Schot in Uddel door Hans Ernsten namens de Wildbeheereenheden Veluwe Noord West en De Vale Ouwe een presentatie gegeven over de aanpak van de edehertenproblematiek in de Agrarische Enclave. De avond werd ingeleid door voorzitter Gert Verwolf van de Faunabeheereenheid Gelderland. Omdat veel verenigingen, waaronder de Vereniging Wildbeheer Veluwe, bij het faunabeheer zijn betrokken is toen ook de relatie tussen deze verenigingen uiteengezet. Foto Eline Verwoerd Uit de zaal kwamen kritische geluiden. De aanwezigheid van herten werd in het verleden over het algemeen niet als een probleem ervaren. Enerzijds omdat de aantallen beperkt waren, anderzijds omdat de financiële tegemoetkoming voor medegebruik van landbouwgronden acceptabel was. Die tegemoetkoming werd afgeschaft. Treedt er belangrijke schade op dan kan voor een tegemoetkoming in de schade worden aangeklopt bij het Faunafonds. Aanwezige agrariërs gaven aan dat hierdoor niet alle schade wordt gemeld en niet alle werkelijke schade wordt uitgekeerd. Een oorzaak om niet altijd een schadetaxatie uit te laten voeren is dat de agrariër een eigen risico heeft en hier vooraf een behandelbedrag van 300,00 voor moet betalen. Daarbij komt dat het de nodige administratieve handelingen vergt om een schade aan te melden, dit wordt ervaren als een te grote drempel. In het gebied worden soms grote roedels edelherten waargenomen, juist dan is het risico op schade aan landbouwgewassen groot. Deze praktijkervaringen benadrukken het belang om in het gebied niet meer edelherten toe te staan dan afgesproken. Pagina 1 van 6
Wat is afgesproken Afgesproken is dat het aantal edelherten wordt teruggebracht en gehandhaafd op de in het faunabeheerplan gestelde doelstand van 200 edelherten in leefgebied Noord West. Pas als dit gehaald is en de schade en het aantal aanrijdingen op een acceptabel niveau zijn kan er eventueel gedacht worden aan een verhoging van het aantal edelherten tot 280 dieren. Hoe ontwikkelen zich de aantallen? De aantallen zijn door het afschot in het voorgaande seizoen 2013/2014 voor het eerst sinds jaren gedaald. In de grafiek is zichtbaar dat de actuele aantallen desondanks nog meer dan 2x zo hoog zijn dan afgesproken. De edelherten zijn binnen dit leefgebied niet evenredig verdeeld. De grootste concentratie leeft in de volgende aan elkaar grenzende gebieden: het Leuvenumse bos, landgoed Staverden, landgoed Leuvenum, de Ullerberg en een deel van de Gemeente Nunspeet, ook wel knelpuntgebied 1 genoemd (zie bijlage). De oppervlakte bedraagt circa 7.000 hectare. Het aantal edelherten in knelpuntgebied 1 is door het gepleegde afschot in het afgelopen seizoen 2013/14 substantieel verlaagd. Voor het eerst sinds jaren is het afschot groter geweest dan de aanwas. Dit had het navolgende effect op de voorjaarsstand in knelpuntgebied 1. De edelhertenstand in hier van 377 stuks in 2013 gedaald tot 247 stuks in 2014. De lokale aanwas in 2014 in dit gebied is bepaald op circa 105 stuks. Als gevolg van de geboorte van de kalveren is de stand deze zomer gegroeid tot circa 350 stuks. De gewenste stand bedraagt hier 85 stuks. Om deze stand te bereiken is een afschot bepaald van circa 270 stuks. Hoeveel afschot heeft er plaatsgevonden In de WBE s Veluwe Noord West en Vale Ouwe zijn tot en met november 163 edelherten geschoten. Hiervan is circa 2/3 (110 stuks) geschoten in knelpunt gebied 1. Dit afschot is lager dan de drie voorgaande seizoenen toen respectievelijk tot en met november 144, 144 en 166 stuks zijn geschoten. Het afschot is wel hoger dan in de seizoenen 2009/10 en 2010/11. Pagina 2 van 6
De belangrijkste vergelijking is hoe het afschot zich verhoudt tot de aanwas. Het huidige afschot (110 stuks) is vergelijkbaar met de aanwas (105 stuks) in knelpuntgebied. Dit betekent dat met de huidige stand van afschot de populatie niet groeit maar ook niet daalt. Alle edelherten die nu nog worden geschoten in de periode tot en met 15 maart zal zorgen voor een lokale krimp van de aantallen richting de afgesproken aantallen. Het afschot was hoger geweest ware het niet dat we onvoorzien vanwege de Vogelgriep met een jachtverbod werden geconfronteerd. Daardoor is er vanaf half november geen afschot meer gepleegd. Inmiddels is het afschot weer gestart. Vanaf 4 december zijn er 13 edelherten geschoten, 3 binnen WBE de Vale Ouwe en 10 binnen de WBE Veluwe Noord West. Het totaal afschot staat hiermee op 15 december op 178 stuks. Is het verschil al merkbaar? Nee, is kort samengevat het antwoord van Eefje Meihuizen. De maatschap Kuyt-Meihuizen heeft een agrarisch bedrijf in het gebied op de grens tussen Staverden en Leuvenum. Er is ten opzichte van vorig jaar nog geen verschil merkbaar. De overlast door herten is nog te groot. Deze zomer waren regelmatig roedels van 25 tot 50 edelherten te zien op de landbouwgronden. De eigen jachtcombinatie doet wat het kan maar alle jachthouders moeten volop meewerken om het te laten slagen, ook de grote terreinbeheerders. Het vertrouwen dat dit op de korte termijn gaat lukken is er nog niet. Overigens heeft de maatschap Kuyt-Meihuizen sinds oktober ook schade door wilde zwijnen, van een perceel van 8 hectare gras is ruim 2 hectare volledig op de kop gezet. Voor zwijnen geldt een nulstand maar ook hier is men afhankelijk van de gezamenlijke inzet. Edelherten op graslandperceel, foto Eefje Meihuizen Pagina 3 van 6
Hoe ontwikkelen zich de aanrijdingen Onderstaand de aanrijdingen met edelherten tot en met november 2014, in rood de gehele Veluwe, in blauw Veluwe Noord West. Het aantal aanrijdingen op de Veluwe is vrijwel op hetzelfde niveau gebleven als vorig jaar. In de Agrarische Enclave en omgeving zijn er in vergelijk met vorig jaar 2 extra aanrijdingen geweest. De belangrijkste knelpuntwegen zijn hierna weergegeven. Welke overige maatregelen hebben de terreinbeheerders getroffen? Het handhaven van de afgesproken aantallen staat voorop, maar Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en Het Geldersch Landschap werken ook aan maatregelen om de gevolgen van de aanwezigheid van edelherten te beperken. Dit varieert van het overzichtelijker maken van wegbermen om aanrijdingen te voorkomen tot het aanleggen en onderhouden van aantrekkelijke Pagina 4 van 6
wildweides in het bos om de trek op de landbouwgewassen te verminderen. Helpen mee de balans tussen enerzijds de edelherten en anderzijds de verkeersveiligheid en landbouw duurzaam te herstellen. Deze zomer was nachtelijk verjagen en afschot met kunstlicht mogelijk, wat heeft dat opgeleverd? Zolang er veel meer edelherten aanwezig zijn dan afgesproken is voor de Agrarische Enclave een protocol voor directe schadebestrijding van kracht. In het uiterste geval kan ook s nachts worden opgetreden. Hierdoor kunnen edelherten effectief van de schadegevoelige percelen worden verjaagd. De afgelopen zomer zijn op deze wijze veel edelherten verjaagd en 18 edelherten geschoten. De ervaringen met deze aanpak zijn niet overwegend positief. De nachtelijke inzet ging gepaard met veel rondrijden en schijnen met kunstlicht. Daardoor trad verstoring op die volgens deskundigen ook leidde tot een meer schuw gedrag. Dat bemoeilijkt juist nu het reguliere afschot, dit terwijl er een relatief laag afschot op de schadepercelen is gerealiseerd. Daarbij werd de nachtelijke aanpak niet door alle inwoners in het buitengebied op prijs gesteld. De ervaringen zijn verwerkt in een nieuw protocol voor schadebestrijding dat als bijlage bij deze nieuwsbrief is gevoegd. Kort samengevat: schadebestrijding, blijft ook s nachts mogelijk zolang het nodig is, maar het moet voorzichtiger en nog meer gericht worden uitgevoerd. Ecoduct Maanschoten, een relevante ontwikkeling Tussen Stroe en Kootwijk wordt in 2016/2017 het ecoduct Maanschoten gebouwd. Dit ecoduct zal bestaan uit een combinatie van een brug over de snelweg A1 en een tunnel onder het spoor. Het ecoduct Maanschoten stond al tegelijk met de andere Veluwe-ecoducten in de planning, maar wordt in een latere fase uitgevoerd. Maanschoten verbindt belangrijke heidegebieden met diverse bedreigde diersoorten waarvoor verbinding belangrijk is. Het ecoduct zal ook toegankelijk zijn voor grote hoefdieren. Momenteel wordt ten noorden van de A1 een lagere dichtheid aan edelherten aangehouden dan in het zuiden. De komende jaren zal door de provincie Gelderland worden onderzocht welke maatregelen nodig zijn om te zorgen dat de komst van Maanschoten niet tot ongewenste problemen leidt. Daarbij kan gedacht worden aan aanpassing van de streefstanden, ontsnipperingsmaatregelen op de provinciale wegen in de omgeving en eventueel lokale rasters. Bij het bepalen van deze zogenaamde mitigerende maatregelen zullen vertegenwoordigers van alle belanghebbenden worden betrokken. De provincie neemt het voortouw in het gebiedsproces. Hoe nu verder Van de jachthouders wordt de 2 e helft van het afschotseizoen weer een flinke en gerichte inspanning gevraagd. De WBE s Noord West Veluwe en De Vale Ouwe, de terreinbeherende organisaties Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en Het Geldersch Landschap evenals de Vereniging Wildbeheer Veluwe en FBE Gelderland staan daar achter. Als we in mei 2015 over de resultaten van de nieuwe tellingen beschikken, kunnen we samen de balans opmaken. Dan beschikken we ook over de schadecijfers van 2014. Graag nodigen we u dan opnieuw uit voor een informatieavond om de resultaten te bespreken en uw ervaringen te delen. Als u naar aanleiding van deze nieuwsbrief vragen heeft, dan kunt u die stellen aan fbe.gelderland@faunabeheereenheid.nl Pagina 5 van 6
Bijlage: Overzichtskaartje knelpuntgebied edelhert en knelpuntgebied wild zwijn Pagina 6 van 6