1 Inleiding...3 2 Het inventarisatiegebied...3 3 Werkwijze...3 4 Resultaten...4 4.1 Presentatie van de telresultaten... 4 4.2 Waargenomen niet broedvogels... 5 5 Samenvatting...6 6 Tabellen...7 Tabel 1 Resultaten van de inventarisatie in 2009... 7 Tabel 2 Overzicht van de stippenkaarten...fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 7. Stippenkaarten... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Niets uit dit verslag mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Vogelwerkgroep Voorne Putten van de KNNV.
1 Inleiding Op verzoek van Natuurmonumenten werd het Scheelhoekbos dit jaar geïnventariseerd op broedvogels door leden van de Vogelwerkgroep van de KNNV afd. Voorne. Voor zover ons bekend bestaan er van het gebied geen resultaten van eerdere inventarisaties. De telling is uitgevoerd volgens de methode die wordt beschreven in: "Handleiding Broedvogel Monitoring Project (2004)" van het SOVON. 2 Het inventarisatiegebied Een overzichtskaart wordt gegeven in fig. 1. Het telgebied, ca. 26 ha, wordt in het zuidoosten begrensd door het Zuiderdiep, in het noordwesten en het noorden door het industriegebied van Stellendam en in het zuidwesten loopt de grens langs het afwateringskanaal van de Scheelhoek. Vrijwel het gehele gebied is begroeid met loofhout, waarvan de (geschatte) ouderdom ca 30 jaar is. Verder komen er met dicht struikgewas begroeide plaatsen voor met o.a. : duindoorn, meidoorn, kardinaalshoed. Vooral de strook direct grenzend aan het Zuiderdiep is dicht begroeid met struiken, bramen en brandnetels. Door de geringe ouderdom zijn er nog relatief weinig bomen die gebruikt kunnen worden door holenbroeders. In sommige wilgen, naast het wandelpad langs het Zuiderdiep, zijn door grote bonte spechten (broed)holtes uitgehakt. Figuur 1 Inventarisatiegebied 3 Werkwijze In overleg met Natuurmonumenten werd het gebied direct grenzend aan het Zuiderdiep opgenomen in de inventarisatie, hoewel duidelijk was dat dit nooit volledig zou kunnen zijn vanwege de slechte toegankelijkheid. Het gedeelte ten zuidwesten van de werkschuur is "overhoord" vanaf de Scheelhoek. Het telgebied werd 9 maal bezocht in de periode van: 2 maart tot en met 18 juni, van een halfuur voor zonsopgang tot ca 2 uur daarna. Op 18 juni werd 's avonds geteld van 21.30 tot 22.45 uur. Om systematische tijdeffecten te vermijden werd het gebied afwisselend vanaf
twee startpunten (werkschuur en brug over het Zuiderdiep) in verschillende richtingen geïnventariseerd. Er werd verder vanuit gegaan dat bosgebieden tot een afstand van 100 m "overhoord" kunnen worden. Voor het vaststellen van de territoria werd de SOVON methode gevolgd "Handleiding Broedvogel Monitoring Project (2004)". In het kort: Tijdens iedere telling zijn de posities van alle aangetroffen vogels (ook van niet broedvogels) aangetekend op een veldkaart. Meestal werden dezelfde dag nog de posities per soort overgebracht naar een soortkaart. Na afloop van de inventarisatie zijn de territoria op de soortkaart getekend, rekening houdend met de criteria waaraan waarnemingen voor een geldig territorium moeten voldoen. Fig 2 De weersomstandigheden en aanvangstijden. Datum Start Temperatuur Wind Overig 2 maart 7.30 uur 7 C zwak nevelig 13 maart 7.00 uur 7 C windstil licht bewolkt 28 maart 6.15 uur 6 C windstil regen 10 april 6.15 uur 14 C zwak licht bewolkt 24 april 6.45 uur 11 C zwak onbewolkt 5 mei 5.15 uur 12 C matig motregen 19 mei 5.00 uur 12 C zwak licht bewolkt 2 juni 4.45 uur 14 C matig zwaar bewolkt 18 juni 21.30 uur 17 C zwak licht bewolkt 4 Resultaten 4.1 Presentatie van de telresultaten De resultaten zijn verzameld in tabel 1 (pg.7). In de tabel wordt bovendien per soort het aantal territoria per 100ha (dichtheid) gegeven, om een vergelijking met andere gebieden te vergemakkelijken. De "Rodelijstsoorten" zijn in de tabel vet gedrukt en voorzien van de afkorting waarmee deze worden aangegeven in de lijst (KW=kwetsbaar). De territoria zijn overwegend per soort op een aparte (stippen)kaart ingetekend (pagina 9-35). In het gebied zijn 40 broedende soorten vastgesteld. Aangezien er geen vergelijking kan worden gemaakt met vroegere tellingen zijn in figuur 3 de telresultaten met die van het Mildenburgbos, 't Reigersnest en het van Itersonbos vergeleken. Figuur 3 Vergelijking met andere bosgebieden Gebied Soorten per 100 ha Territoria per 100 ha Scheelhoekbos (2009) 148 1239 Mildenburgbos (2002) 135 1247 't Reigersnest (2002) 257 1707 Van Itersonbos (2004) 96 685 Het relatief jonge Scheelhoekbos scoort in deze vergelijking zelfs beter dan het Mildenburg en het van Itersonbos. De havik werd tijdens tenminste 6 bezoeken schreeuwend waargenomen, in de meeste gevallen in de buurt van een horst dat ligt in het bos dat parallel loopt met het Zuiderdiep. Er werden daar echter geen prooiresten of krijtsporen aangetroffen tijdens twee inspecties. Dat er maar één territorium van de grote bonte specht is vastgesteld, valt moeilijk te rijmen met de vele (oude?) broedholen die in de grote wilgen langs het Zuiderdiep zijn uitgehakt. Het illustreert de mogelijke spreiding in resultaten van de gevolgde inventarisatiemethode.
Het weer tijdens de eerste drie tellingen was koud en/of nat, zodat op die teldata nog maar weinig vogelzang werd gehoord. Zo werd de eerste merelzang pas op 10 april gehoord. Het gebied, liggend tussen het Zuiderdiep en het wandelpad dat parallel daaraan loopt, kon niet goed onderzocht worden vanwege de slechte toegankelijkheid, vooral tijdens de laatste bezoeken. Voor zover dat mogelijk was is getracht op een aantal plaatsen dichter naar het Zuiderdiep te lopen. Met name de in de tabel vermelde aantallen territoria voor de eenden, ganzen, zwaan, waterhoen en meerkoet zijn daardoor vermoedelijk te laag vastgesteld. Overigens kunnen een aantal van deze territoria met even grote waarschijnlijkheid, gezien de opgegeven fusieafstand, ook aan de overzijde van het water en dus buiten het telgebied liggen. Opvallend was het twaalftal zingende nachtegalen (rodelijstsoort) op 24 april en 5 mei. Door de voor deze soort geldende datumgrens van 10 mei, bedraagt het aantal territoria van deze rodelijst soort echter "slechts" 9. De andere rodelijstsoort is de koekoek, waarvoor drie territoria werden vastgesteld. Koplopers wat het aantal territoria betreft zijn : fitis (44), zwartkop(37) en winterkoning(30). 4.2 Waargenomen niet broedvogels Tijdens de inventarisatie werd een aantal soorten wel waargenomen, maar kon daarvoor geen territorium worden vastgesteld, m.a.w. deze waarnemingen voldeden niet aan de criteria voor een geldig territorium. Deze zijn in fig. 3 gegeven. Fig. 4 Waargenomen niet broedvogels Euringcode Soort Waargenomen op: 70 Dodaars 13/3 1210 Grote zilverreiger 10/4 1220 Blauwe reiger 24/4 2210 Middelste zaagbek 5/5 2870 Buizerd 10/4,2/6,18/6 12010 Koperwiek 13/3 12360 Sprinkhaanzanger 24/4 15490 Ekster 2/6 Het paartje middelste zaagbek (rodelijstsoort) werd op 5 mei op het Zuiderdiep waargenomen, mogelijk is dit een indicatie voor een toekomstig broeden? De vogel wordt in het tijdvak 15 mei-30 juni (datumgrenzen) frequent waargenomen in zee voor de dijk van de Buitenhaven van Stellendam. De buizerd werd op drie teldata waargenomen bij het sluisje en/of bij het hondentrainingsveldje, maar een "Volwassen individu in broedbiotoop" is geen geldige waarneming.
5 Samenvatting In het telgebied zijn 40 soorten broedvogels (148 per 100 ha) vastgesteld volgens de SOVON methode. Resultaten van vroegere inventarisaties zijn niet bekend, zodat trends in de ontwikkeling van het gebied niet zijn aan te geven. Vergelijking van het totaal aantal territoria per 100 ha en het aantal soorten broedvogels per 100 ha van het telgebied met het Mildenburgbos, Reigersnest en het van Itersonbos laat zien dat het "jonge" Scheelhoekbos zeker niet slecht scoort: een tweede plaats na het Reigersnest! De strook langs het Zuiderdiep is door de slechte toegankelijkheid wat watervogels betreft onderteld. Er werd een verheugend aantal van 9 broedende nachtegalen en drie koekoek territoria (rodelijstsoorten) vastgesteld.
6 Tabellen Tabel 1 Resultaten van de inventarisatie in 2009 Oppervlakte: 26.4 ha. Euringnummer Naam Aantal broedparen Dichtheid per 100 ha 90 Fuut 1 4 1520 Knobbelzwaan 1 4 1610 Grauwe gans 1 4 1820 Krakeend 2 8 1860 Wilde eend 1 4 1940 Slobeend 1 4 1980 Tafeleend 1 4 2030 Kuifeend 3 11 2670 Havik 1 4 3940 Fazant 6 23 4240 Waterhoen 1 4 4290 Meerkoet 1 4 6700 Houtduif 8 30 7240 Koekoek(KW) 3 11 8760 Grote bonte specht 1 4 10660 Winterkoning 30 114 10840 Heggenmus 21 80 10990 Roodborst 17 64 11040 Nachtegaal(KW) 9 34 11870 Merel 13 49 12000 Zanglijster 12 45 12200 Cetti's zanger 1 4 12430 Rietzanger 11 42 12500 Bosrietzanger 1 4 12740 Braamsluiper 1 4 12750 Grasmus 8 30 12760 Tuinfluiter 21 80 12770 Zwartkop 37 140 13110 Tjiftjaf 25 95 13120 Fitis 44 167 14370 Staartmees 2 8 14620 Pimpelmees 14 53 14640 Koolmees 10 38 14870 Boomkruiper 4 15 15390 Gaai 2 8 15600 Kauw 1 4 15671 Zwarte kraai 3 11 16360 Vink 7 27 16530 Putter 1 4 Aantal territoria 327 1239 Aantal soorten 39 148