Factoren die de plantendiversiteit in holle wegen beïnvloeden en richtlijnen voor een aangepast beheer 1
INLEIDING
Algemeen Definitie Ontstaan Microklimaat Houtkant & verzonken Grote variatie groeicondities Bron: RLH & Proclam (2009) Variatie flora & fauna korte afstand Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 3
Grote variatie op korte afstand Noordgeoriënteerd Beschaduwd Vochtiger Kouder Stabieler microklimaat Zuidgeoriënteerd Onbeschaduwd Droger Warmer Fluctuerend microklimaat Boven Steil Erosie Uitloging Invloed bovenrand Onder Minder steil Sedimentatie Voedselaanrijking Invloed weg Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 4
Algemeen Bermen Connectiviteit Stapstenen Genebroeksveld, Meerhout Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Besluit 5
Bedreigingen Mens: Functieverlies, misbruik, oneigenlijk gebruik, verbreding Landbouw: instroom meststoffen en herbiciden, ploegen tot schouder Natuurlijk: Erosie: geulerosie, bermravijn, pijperosie Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 6
Bedreigingen Pijperosie Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 7
Wist je dat Je de diepste holle weg van Vlaanderen in Halen (Limburg) kan terugvinden? 12m diep De meeste holle wegen reeds honderden jaren oud zijn en sommigen zelfs stammen uit de Romeinse tijd? Holle wegen vooral op leembodems voorkomen? Dichtste holle wegennetwerk in Leemstreek Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 8
MATERIAAL & METHODEN
Studiegebied Zuidwest-noordoost gerichte beekvalleien en parallelle heuvelruggen en landduinen Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 10
Studiegebied: site 1 Geel, Meerhout Stuifzandruggen van de Zuiderkempen Holle wegen: langer, minder diep, minder steil, breder, 64% zandweg Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 11
Studiegebied: site 2 Herenthout, Herentals, Kasterlee Kempense & Bergense heuvelrug Holle wegen: korter, dieper, steiler, meer erosie, smaller, 61% zandweg Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 13
Inventarisatie Samenwerking met Dries Boden Vegetatieopname: Tansley-schaal Plots afhankelijk van naastliggend landgebruik Afgebakend door GPS-coördinaten Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 15
Inventarisatie Oriëntatie via heat load (Aerts et al., 2006) Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Besluit 16
Inventarisatie Ouderdom van de holle weg Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Besluit 17
Inventarisatie Juli & augustus 2012 Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 18
Vegetatieanalyse Classificatie vegetatie TWINSPAN Ordenen vegetatiematrix Indirecte ordinatie: DCA Relatie met omgevingsvariabelen Factoren verspreiding soorten: correlatie soortenscores DCA & Ellenberg indicatorwaarden Spearman rangcorrelatiecoëfficiënt Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 19
Vegetatieanalyse Ellenberg indicatorwaarden Licht, temperatuur, vochtigheid, zuurtegraad, voedselrijkdom, zoutgehalte Voorbeeld: Struikhei (Calluna vulgaris) Omgevingsvariabele Ellenberg indicatorwaarde Betekenis Licht 7 Goed belicht, soms beetje schaduw Vocht 6 Droog tot vochtig Zuurtegraad 2 Zure tot zeer zure bodems Voedselrijkdom 2 Voedselarm tot extreem voedselarm Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 20
Vegetatieanalyse Relatie met omgevingsvariabelen Factoren ligging plots: correlatie plotscores DCA & omgevingsvariabelen Ordinaal (vb. breedte) Spearman rangcorrelatiecoëfficiënt Nominaal (vb. aard wegdek) One-way ANOVA 2 waarden: aan-/afwezigheid (vb. aanwezigheid schouder) Point-biserial correlation coefficient Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 21
RESULTATEN & DISCUSSIE
Zandstreek vs Leemstreek Vergelijking kenmerken holle wegen RL Kleine en Grote Nete RL Dijleland Gemiddelde breedte 4,90 m 2,98 m Gemiddelde lengte 185 m 167 m Gemiddelde diepte 1,40 m 2,14 m Gemiddelde helling 32 52 % langs landbouw 23 % 59 % % langs bos 61 % 17 % % onverhard wegdek 62 % 57 % Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 23
Classificatie Opdeling in 6 clusters (TWINSPAN) Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 24
Factoren plantendiversiteit 1) Licht 2) Verstoring 3) Ouderdom van de holle weg Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 25
Factoren plantendiversiteit 1) LICHT Droger Warmer Meer basisch Breder Ondieper Site 1 Landbouw & tuinen Minder erosie Verharde wegen Geomorfologie: voet Grotere soortendiversiteit Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 26
Factoren plantendiversiteit 2) VERSTORING Natter Geomorfologie: voet Grotere soortendiversiteit Minder oud-bosplanten Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 27
Factoren plantendiversiteit 3) OUDERDOM VAN DE HOLLE WEG Donkerder Natter Voedselrijker Struiklaag aanwezig Meer holle wegen in de buurt Kleinere soortendiversiteit Meer oud-bosplanten Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 28
Factoren plantendiversiteit Bepalende factoren 1. Licht 2. Verstoring 3. Ouderdom holle weg Slechts beperkte invloed Oriëntatie talud holle weg (bebossingsgraad) Aanliggend landgebruik (zand) Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 29
RICHTLIJNEN VOOR EEN AANGEPAST BEHEER
Richtlijnen aangepast beheer Beheer afhankelijk van vegetatietype Bos: donker, berm/schouder Korte termijn: nulbeheer Lange termijn: dunning of eindkap Lokale factoren Overeenstemming bosbeheerplan aangrenzend bosperceel Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 31
Richtlijnen aangepast beheer Beheer afhankelijk van vegetatietype Mantel: iets meer licht, meer op berm, weinig verstoring Valse salie-pluisjesmos-type (Zwaenepoel, 1998) Klassiek: nulbeheer 1x maaien per 5-10 jaar om braamopslag & bosvorming tegen te gaan Belang beheer aanpalend bos Houtige struiken in hakhoutbeheer (6-15 jaar) Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 32
Richtlijnen aangepast beheer Beheer afhankelijk van vegetatietype Zoom: nog meer licht, op berm 1-2x maaien met afvoer vs bosopslag Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 33
Richtlijnen aangepast beheer Beheer afhankelijk van vegetatietype (Weg-)berm: lichter, meer verstoring, op berm/voet Zevenblad-Ridderzuring-type (Zwaenepoel, 1998) Doorbreken dominantie grassen (Gestreepte witbol & Glanshaver) & verschraling: 2x maaien per jaar met afvoer Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 34
Richtlijnen aangepast beheer Beheer afhankelijk van vegetatietype Tred donker & Tred licht: lichtste, meeste verstoring, aan voet Tred licht: Straatgras-Grote weegbree-type (Zwaenepoel, 1998) Nulbeheer Blijvende betreding & omwoeling van de grond vs intensieve betreding Bewaren onverharde wegen Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 35
Richtlijnen aangepast beheer Licht Meer diversiteit Verstoring Meer diversiteit, minder oud-bosplanten Oud-bosplanten Schaduw, weinig betreding Herinrichting schouder weinig nut, aangezien beperkte invloed aanliggend landgebruik Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 36
Richtlijnen aangepast beheer Oud-bosplanten / Rode Lijstsoorten vs verstoring Mogelijk afzetten met paaltjes Afhankelijk van lokale factoren Exoten: Amerikaanse vogelkers (89%) Zwerfvuil, schade aan de holle weg Gefaseerd beheer Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 37
Voorbeeld: Pastoor Dergentstraat (Lichtaart) Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 38
Voorbeeld: Pastoor Dergentstraat Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 39
Extra informatie Eindwerk http://www.rlkgn.be/index.php?page=thesis-onderzoek Artikel Martens D.A.W., Vancampenhout K., Govaers H., Van der Veken B. & Hermy M. 2014. Biodiversiteit in de marge: Vegetatie van holle wegen in de Antwerpse Kempen. Natuur.Focus 13(2): 52-58. Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 40
BESLUIT
Besluit Potenties: oud-bosplanten, Rode lijst Knelpunten: zwerfvuil, exoten, schade Inzicht vegetatie & invloedsfactoren Licht, verstoring, ouderdom Niet: aanliggend landgebruik, oriëntatie Richtlijnen aangepast beheer Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 42
BEDANKT VOOR UW AANDACHT!