Turbo s & Trading. Wordt de zwaan met de gouden eieren geslacht?

RBS Markets Nummer 376, 23 juli 2013 Turbo s & Trading Technische Analyse Air France-KLM Koers in zwaar weer... P2 Grondstoffenweekoverzicht In de kijker: bodemvorming bij uranium Wordt de zwaan met de gouden eieren geslacht? Hoe hard kan het gaan? Begin dit jaar liep Air France-KLM nog op tot 9 terwijl het in 2012 nog de 3 toucheerde. Vervolgens werden we er door analisten van de grote handelshuizen aan herinnerd dat de intrinsieke waarde van de Frans-Nederlandse luchtvaartcombinatie maar liefst rond de 20 zou bedragen. P3 Maar zoals zo vaak wordt het risico op een daling dan juist groter. De drijvende krachten achter de opgelopen koers waren de hervormingen die topman Spinetta wist door te voeren. Er werden afspraken gemaakt met piloten, vakbonden en cabinepersoneel. Dat resulteerde in een jaarlijkse kostenbesparing van 750 miljoen. De angst op een faillissement of een pijnlijke aandelenemissie ebde daarmee langzaam weg. Vanaf februari werd het echter rap minder. Terwijl de Amerikaanse luchtvaartsector het lek compleet boven leek te hebben, kwam de klad er bij Air France-KLM juist in. Eerste kwartaal Het eerste kwartaal is normaal gesproken een verlieslatend kwartaal voor de Amerikaanse luchtvaartindustrie. Desondanks wisten, op United Airlines na, alle grote luchtvervoerders winsten te laten zien. Ook voor het hele jaar 2013 ziet het er positief uit. Alle records worden gebroken: Een winst die oploopt tot boven de $6 miljard bij een omzet van $145 miljard in 2013. In Amerika is de grootste pijn inmiddels geleden. Een waar slagveld en moordende concurrentie hebben geleid tot een consolidatieslag. Wat overblijft, is een kleiner aantal vlijmscherp georganiseerde luchtvervoerders. De kosten zijn daardoor veel beter onder controle en de ticketprijzen zijn verhoogd om te compenseren voor de hogere kerosineprijzen. Verder hebben ook fusies zoals die tussen American Airlines en US Airways een positief effect op de winstgevendheid van de sector als geheel. Zij wel Op de één of andere manier wil dat in Europa maar niet lukken. AIG, de in 2011 gevormde combinatie van Iberia en British Airways,zit diep in de schulden, Lufthansa ook, net als Air France-KLM. Een belangrijke reden voor de moeilijke situatie is het ontbreken van een chapter 11 regeling in Europa. Amerikaanse bedrijven worden onder die regeling beschermd tegen faillissement en krijgen de kans om te saneren. Verplichtingen aan leveranciers en (oud-) werknemers kunnen opnieuw worden uit onderhandeld terwijl het bedrijf geen risico loopt failliet te gaan. Zodoende wordt er een nieuwe, winstgevende, structuur neergezet en krijgt het bedrijf een tweede kans. Die kans krijgt Air France-KLM niet, helaas. Zodoende is het vrijwel onmogelijk om diepgaand te herstructureren en blijft de marge-achterstand ten opzichte van low-cost carriers zoals Easyjet en Ryanair groot. JP Morgan vergeleek de budget airlines op complimenteuze wijze met parasieten die groeien ten koste van de traditionele maatschappijen totdat de prooi is verslonden. Ondertussen vliegt Easyjet deze zomer weer 9 miljoen Britten naar hun 3 favoriete vakantiebestemmingen Mallorca, Malaga en Amsterdam. Consolidatie Een verdere consolidatieslag in Europa zit er ook niet echt in. Air France is in 2004 al gefuseerd met KLM. Ondanks een fase van hoogconjunctuur mocht KLM voor het schamele bedrag van 784 miljoen cash-cow worden van de Franse evenknie. British Airways fuseerde in 2011 al met Iberia. Ook dat bleek geen winnaar omdat het Spaanse onderdeel flinke verliezen lijdt in de door recessie, hoge werkloosheid en moordende concurrentie verpestte thuismarkt. Doordat Europa tegenwoordig gedomineerd wordt door enkele grote partijen zijn de kansen op verdere consolidatie sterk afgenomen. De Europese Commissie maakt zich sterk tegen het ontstaan van een klein aantal grote partijen om gezonde concurrentie te waarborgen. Het risico is daarmee wel degelijk dat partijen om kunnen gaan vallen, maar dat is voor Europa blijkbaar van ondergeschikt belang. Lees verder op pagina 4 1

Technische Analyse Air France-KLM Koers in zwaar weer... De wekelijkse TA van Nico Bakker Nico Bakker is hofleverancier van technische analyse binnen RBS Markets. Hij publiceert regelmatig artikelen in allerlei media. Ook verzorgt hij diverse trainingen en workshops en is hij een graag geziene spreker tijdens beleggingsevenementen. Voor de uitleg van technische analyse termen verwijzen wij u naar www.rbs.nl/markets. In tegenstelling tot het positieve koersverloop bij vele aandelenfondsen zit de koers van Air France-KLM in zwaar weer. De kranten staan bol van informatie over dit fonds, maar daar mag ik als technisch analist niets mee doen, dat weet u. Ik mag en kan u wel vertellen hoe de veelheid aan informatie wordt geabsorbeerd door het publiek. Vooralsnog reageert het publiek niet erg positief, maar dat kan binnenkort wijzigen. Sta mij toe de weekgrafiek nader voor u te duiden en aan te geven wanneer de tijd rijp is om weer aankopen te doen. Air France-KLM In de loop van 2012 kruiste de koers de gemiddelde lijn opwaarts, waardoor er sinds tijden weer een positieve trend van start ging. Een mooie rally van circa 4,50 naar 9,00 was uiteindelijk het resultaat. Toen kwam de klad in de chart. Er werd gecorrigeerd tot aan 6,40, waarna gepoogd werd de uptrend nieuw leven in te blazen. Veel hoger dan 8,00 kwamen de stieren niet. Er werd een lagere top geplaatst, de berendruk werd opgevoerd, de sleepkabel rond 6,40 werd onder vuur genomen en is door de aanhoudende berendruk neerwaarts gekruist. Al met al geen mooie vooruitzichten, er dreigt immers een dalende trendfase met afgerond 4,00 als koersdoel. Maar mijn swingteller staat op -9 en dat is veelal een inleiding voor bodemvorming met aansluitend een herstelbeweging. Ook de RSI staat inmiddels op OS gebied, hetgeen steunvorming kan aanwakkeren. Zouden de stieren dan toch terugkomen? Zijn ze niet verlamd door alle berentikken? Het zou kunnen, maar dan moet aan de volgende voorwaarde worden voldaan. Er moet een witte weekcandle verschijnen met body en slotkoers boven de 6,40 als spilkoers. De RSI zal dan ook OS terrein verlaten, voldoende bevestiging dan om een hernieuwde stierenaanval te aanschouwen. Voor trendvolgers bevindt de koers zich in een spannende overgangfase. Komende week een witte candle op de weekgrafiek, het Engeltje, biedt kansen voor speculanten. Verschijnt het Engeltje niet, dan is het technisch gezien niet verstandig om aankopen te doen. Figuur 1. Weekgrafiek Air France-KLM. Bron: BTAC Visuele Analyse, 23 juli 2013. Selectie aanbod Air France-KLM Turbo's Naam ISIN code Hefboom Air France-KLM Turbo Long 5,20 NL0010246880 4,35 Air France-KLM Turbo Long 5,70 NL0010249652 6,64 Met Turbo's kunt u inspelen op een stijging en/of daling van Air France-KLM. Voor een compleet overzicht van het aanbod kijkt u op www.rbs.nl/markets. Selecteer in het Turbo/Booster pull down menu linksboven Air France-KLM. Figuur 2. Een selectie van het aanbod Air France-KLM Turbo's. Bron: RBS, 23 juli 2013. Air France-KLM Turbo Short 7,00 NL0010442885 4,26 Air France-KLM Turbo Short 8,40 NL0010440822 2,06 2

Grondstoffenweekoverzicht In de kijker: bodemvorming bij uranium TOP bevroren sinaasappelsap (FCOJ) 6,80% cacao 5,70% soja 4,30% FLOP tarwe -2,40% zilver -2,20% zink -2,00% Figuur 3. Voor bovenstaande tabellen wordt gekeken naar 30 grondstoffen (over de periode 15/07/ 13-19/07/ 13) die genoteerd staan op de Nymex, CBOT, ICE Futures US, CME en LME. Bron: Bloomberg 23 juli 2013. Opmerkelijk nieuws uit Japan, waar de uitbaters van 10 nucleaire reactoren een vergunning hebben aangevraagd om hun activiteiten weer op te starten. Bijna 2,5 jaar na de kernramp in Fukushima zijn slechts 2 reactoren in het land operationeel. Eén van de gevolgen daarvan is dat de invoer van vloeibaar aardgas of LNG in die periode explosief is toegenomen. Dit weegt op de Japanse handelsbalans, vandaar dat nucleaire energie stilaan opnieuw in de belangstelling komt. De zittende regering probeert de publieke opinie daarom warm te maken voor een terugkeer naar kernenergie. De 10 reactoren waarvan sprake is, hebben een gezamenlijke productiecapaciteit van 8,84 Gigawatt elektriciteit. Dit is bijna een vijfde van de totale nucleaire capaciteit van het land. De Japanse Nuclear Regulation Authority (NRA) verwacht dat er ten minste 6 maanden nodig zijn om de ingediende dossiers van de 10 reactoren te bekijken. De eerste vergunningen zullen dus pas ten vroegste begin 2014 worden afgegeven. De goedkeuring van alle Japanse reactoren kan volgens het NRA tot 3 jaar in beslag nemen. Toch kan de Japanse terugkeer naar kernenergie hét nieuws zijn waar 'uranium' al lange tijd op wacht. De uraniumprijs is al maanden bezig aan een langgerekte bodemvorming die nog altijd aan de gang is. De prijs van een pond uranium voor onmiddellijke levering (spot price) schommelt tussen 40 en 45 dollar. De contractprijs voor leveringen op langere termijn wijzigde sinds begin dit jaar nagenoeg niet en blijft bewegen tussen 55 en 60 dollar. Aan de aanbodzijde zal volgend jaar 24 miljoen pond uranium van de markt verdwijnen wanneer het Russische Highly Enriched Uranium (HEU) programma wordt stopgezet. Het vooruitzicht op een lager aanbod vanaf 2014 vertaalt zich vooralsnog niet in de prijs. Dit komt omdat er op korte termijn nog geen schaarste is aan uranium na de voorraadafbouw door de Japanse uitbaters van elektriciteitscentrales op basis van kernenergie. De lage prijzen blijven niet zonder gevolg voor de evolutie van het aanbod. Recent werden verschillende uitbreidingsprojecten van bijvoorbeeld Cameco en BHP Billiton op de lange baan geschoven wegens een te laag verwacht rendement. Het staat vast dat die vraagstijging er de komende jaren komt want het aantal nucleaire reactoren blijft toenemen door de groei in Azië, Rusland en het Midden-Oosten. De World Nuclear Association (WNA) verwacht dat de vraag vanaf 2015 het aanbod zal overtreffen. De jaren nadien zal dit tekort verder oplopen. Bronnen: Bloomberg, Mineweb (15/7-19/7) In het kort: Een opmerkelijke evolutie op de energiemarkten waar de prijs van een vat West Texas Intermediate voor het eerst sinds augustus 2010 even boven de prijs van Brent uit de Noordzee noteerde. Begin dit jaar bedroeg de spread nog bijna 20 dollar in het 'voordeel' van Brent. De oorzaken van dit grote prijsverschil zijn de voorbije maanden geleidelijk weggenomen. Zo is het overaanbod bij de Cushing-hub in de staat Oklahoma grotendeels verdwenen door een grotere transportcapaciteit langs een pijpleiding met een hogere capaciteit en via het spoor. Uit cijfers van de Amerikaanse Energy Information Administration blijkt dat de voorraden ruwe olie zijn teruggevallen naar het laagste niveau in meer dan 6 maanden. Tegelijk is het aanbod uit de velden in de Noordzee opnieuw toegenomen. Op zich is de nieuwe situatie niet ongewoon want tot halfweg 2010 noteerde WTI met een premie tegenover Brent. De goedkopere dollar en gunstig macro-economisch nieuws blijven de olieprijs ondersteunen. Vorige week liep het augustus termijncontract voor Brent af en werd september het nieuwe referentiecontract. De prijs wijzigde op weekbasis nagenoeg niet (+0,1 procent) maar WTI voor levering in september werd wel 2,2 procent duurder. WTI was in 16 maanden niet meer zo duur. Bij het sluiten van de handelssessie op vrijdag bedroeg de spread voor de septemberfuture nog 20 dollarcent in het voordeel van Brent. Aardgas werd 4 procent duurder en bereikte de hoogste prijs in bijna een maand. De voorraadtoename was met 58 miljard cubic feet (cf) kleiner dan de verwachte 65 miljard cf. daardoor is het tekort tegenover het vijfjaars gemiddelde opnieuw toegenomen naar 1,2 procent tegenover 0,8 procent een week eerder. Voor komende week wordt bovendien warm weer verwacht in grote delen van de Verenigde Staten, wat de elektriciteitsconsumptie zal doen toenemen. Nikkel was dit jaar tot nog toe de slechtste leerling bij de basismetalen maar ging vorige week wel tegen de trend in met een prijsstijging van 3 procent terwijl de meeste andere metalen (met uitzondering van tin) terrein moesten prijsgeven. Volgens de International Nickel Study Group (INSG) steeg het nikkelverbruik tussen januari en mei met 5,9 procent tegenover dezelfde periode een jaar eerder. Dit was met name het gevolg van een groei in de Chinese consumptie met 16,7 procent. In alle andere regio s was er een achteruitgang. Toch werden er tot nog toe geen significante productieverminderingen aangekondigd. Bij de landbouwgrondstoffen lieten cacao en bevroren sinaasappelsap (FCOJ) zich voor de tweede week op rij in gunstige zin opmerken met winsten van respectievelijk 5,7 en 6,8 procent. In de VS, Canada en Mexico werden tussen april en juni 126.044 ton cacaobonen verwerkt, zo bleek uit cijfers van de National Confectioners Association. Dit is 11,8 procent meer dan in dezelfde periode een jaar eerder terwijl vooraf op een toename met slechts 3 tot 4 procent werd gerekend. Het aantal verwerkte cacaobonen is een goede indicator voor het chocoladeverbruik. Ook in Azië meldde de Cocoa Association of Asia een toename van 2 procent. Bronnen: Bloomberg, Reuters, INSG, Dow Jones Newswires, USDA (15/7-19/7) 3

Vervolg van pagina 1 Wordt de zwaan met de gouden eieren geslacht? Active Hedge Group: De Active Hedge groep bestaat uit een aantal ervaren beroepshandelaren die gedurende beursuren in contact zijn met vele beleggers over de ontwikkelingen op de (Nederlandse) beurs. Op basis van het laatste nieuws, (kwartaal)cijfers, volatiliteit en Technische Analyse selecteert Active Hedge wekelijks een trending topic uit de beleggerswereld. Verleidelijk KLM heeft sinds 2004 al 3 miljard aan winst bijgedragen om daarmee de verliezen van Air France af te dekken en het is nog niet over. Er staat volgens diverse media nog een omvangrijke ontslagronde in september te wachten om het nog steeds verlieslatende Air France eindelijk weer winstgevend te krijgen. De vraag rest wat het bedrijf doet als ook dat niet lukt. De waarde van het onderdeel KLM (zonder Air France) wordt momenteel geschat op 2,35 miljard. Dat betekent dat het onderdeel KLM meer waard is dan de marktkapitalisatie van het bedrijf als geheel.de rekenmeesters kijken hongerig toe. Een verkoop van KLM zou automatisch waarde creëren voor het bedrijf en de aandeelhouders. Wat opvalt, is dat er de laatste week een stortvloed aan negatieve analisten rapporten is geweest. Dat drukt de koers van het aandeel en maakt het voor een potentiële koper voordeliger. Het zou niet voor het eerst zijn dat een aandeelomlaag wordt gepraat alvorens er een bod kwam. The usual suspect Omdat de Franse staat als grootaandeelhouder geen gezichtsverlies kan en wil leiden zal het om Air France te redden wellicht een oplossing zoeken in het verkopen van het tafelzilver in de vorm van het beter renderende KLM. De steenrijke Arabische maatschappij Etihad wordt al een jaar lang genoemd als overnemende partij. Dat is op zich niet zo gek, want het maakt de laatste jaren in Europa stappen middels een belang in verschillende luchtvaartmaatschappijen zoals Air Berlin, Air Lingus en Virgin. Daarnaast werkt het al via een code-sharing overeenkomst samen met AirFrance- KLM en heeft het zich al opgeworpen om een belang in te nemen in Alitalia. Met als doel om Air France-KLM te helpen om die partij definitief in te lijven. Of dat een goed idee is moet overigens nog maar blijken. Etihad ontkent natuurlijk de interesse in KLM, maar dat hoort vaak ook bij het spel. Mocht er door Air France-KLM voor gekozen worden om KLM te verkopen, dan loopt men wel het risico om de zwaan met de gouden eieren te slachten. De vraag is of Air France als zelfstandig bedrijf, ondanks een betere balans door de verkoop, dan opeens wél rendabel wordt. Voor aandeelhouders zou het wel degelijk een tijdelijke opleving van de beurskoers kunnen opleveren, maar daarna is de pret waarschijnlijk over. Op het aandeel Air France-KLM bestaan diverse Turbo s Long en Short. Jeroen Santen 4

Overzichten Top 5 Stijgers Turbo s en Boosters ISIN code Rendement Rendement sinds introductie AEX Booster Long NL0010442943 168,83% 158,50% Sinds 11 jul 2013 Goud Call Warrant NL0009997345 166,67% -99,90% Sinds 18 nov 2011 DAX Booster Long NL0010443313 155,43% 161,10% Sinds 15 jul 2013 KPN Turbo Long NL0010439741 108,20% 81,25% Sinds 18 jun 2013 AEX Booster Long NL0010442646 97,78% 189,40% Sinds 9 jul 2013 Overzicht markten AEX 1,3% 369,76 371 370 369 368 367 Certificaten ISIN code Rendement Rendement sinds introductie NYSE Arca Gold Bugs Certificaat DE0006874803 8,40% 146,60% Sinds 20 sep 2001 Silver Mining Certificaat NL0000293116 7,68% 41,42% Sinds 1 dec 2006 Zeldzame Aardmetalen Certificaat NL0009679620 6,22% -76,30% Sinds 17 jan 2011 Peru Certificaat NL0000778769 5,79% -9,51% Sinds 24 sep 2007 Alternatieve Energie Certificaat NL0000456721 5,51% -69,89% Sinds 14 okt 2005 Figuur 6. Top 5 stijgers periode 12 juli t/m 19 juli 2013. Deze tabel is gebaseerd op het gemiddelde van de bied- en laatkoers van RBS. Een actueel overzicht vindt u op de website: www.rbs.nl/markets. Bron: RBS, 23 juli 2013. 366 365 364 Bund Future 0,4% 144,22 144,4 144,2 Overzicht Volume/Omzet Onderliggende waarde Long Short Omzet(EUR) AEX 18.010.906 14.539.057 31.831.984 Brent Crude Oil Future 14.626 14.205 247.795 Bund Future 8.500 12.282 179.635 EUR/USD 151.364 299.365 936.873 Goud 389.843 435.459 6.106.426 Figuur 7. Overzicht Volume/Omzet, periode 12 juli t/m 19 juli 2013. Bron: RBS, 23 juli 2013. Long/Short-Ratio Turbo Ratio AEX 1,52 Brent Crude Oil Future 2,86 Bund Future -35,06 EUR/USD -2,16 Goud 1,15 Figuur 8. Long/Short-Ratio van uitstaande posities per 23 juli 2013. Bron: RBS, 23 juli 2013. 144,0 143,8 143,6 143,4 143,2 143,0 EUR/USD 0,6% 1,3143 1,318 Top 10 meest verhandelde Certificaten: vorige week en All-Time Vorig week ISIN code All-Time ISIN code 1 S&P 500 Quanto Certificaat NL0000467421 Water Certificaat NL0000290195 2 Water Certificaat NL0000290195 Agribusiness Certificaat NL0000696565 3 Eco Certificaat NL0000847705 Goud Quanto Certificaat NL0000458735 4 Brazilië Certificaat NL0000458172 BRIC II Certificaat NL0000290328 5 Emerging 11 Certificaat NL0000842029 Emerging 11 Certificaat NL0000842029 6 Brent Crude Oil Future Quanto Certificaat NL0000458750 AEX Certificaat NL0000778728 7 Zilver Certificaat NL0000455848 RICI Enhanced Quanto Certificaat NL0006284580 8 India Certificaat NL0000456465 Emerging Markets SRI Certificaat NL0009287721 9 Indonesië Certificaat NL0000290542 India Certificaat NL0000456465 10 Agribusiness Certificaat NL0000696565 BRIC Certificaat NL0000459816 Figuur 9. Top 10 bestsellers Certificaten, periode 12 juli t/m 19 juli 2013 en All Time. Bron: RBS, 23 juli 2013. Ontmoet RBS Seminars en Webinars in 2013 1,316 1,314 1,312 1,310 1,308 1,306 1,304 Brent Crude Olie Future 0,1% 108,07 108,8 108,6 108,4 108,2 108,0 107,8 107,6 In de maanden juli en augustus geldt de jaarlijkse zomerstop voor de webinars en seminars van RBS. Wel kunt u in ons archief de eerdere webinars van dit jaar terugzien. Kijk op www.webinar.nl/rbs. 107,4 Figuur 10. De prestaties van belangrijke markten van 12 juli t/m 19 juli 2013. Bron: Bloomberg, 23 juli 2013. 5

Risico s De aanschaf van Turbo s en Certificaten brengen bepaalde risico s met zich mee, zoals prijsrisico, kredietrisico en liquiditeitsrisico. Turbo s en Certificaten zijn daarom niet geschikt voor iedere belegger. Het is van belang dat u de kenmerken en risico s van deze producten begrijpt voordat u een beleggingsbeslissing neemt. Tevens dient u zorgvuldig af te wegen of de Turbo s en Certificaten geschikt zijn voor u gezien uw ervaring, beleggingshorizon, overige beleggingen, financiële positie, risico-bereidheid en andere relevante omstandigheden. In geval van twijfel, dient u professioneel advies in te winnen. Deze nieuwsbrief dient slechts ter informatie en is geen aanbieding of een uitnodiging tot het doen van een aanbieding van Turbo s of Certificaten. Het aanbod van Turbo s en Certificaten vindt uitsluitend plaats op basis van het respectievelijke basisprospectus, eventuele bijbehorende supplementen en de definitieve voorwaarden. De beslissing om Turbo s en Certificaten te kopen moet dan ook op basis van deze documenten worden gemaakt. Deze documenten zijn kosteloos verkrijgbaar via www.rbs.nl/ markets. Deze paragraaf bevat slechts een overzicht van de belangrijkste risico s. Lees voor een volledig overzicht het respectievelijke basisprospectus. Turbo s en Warrants zijn beleggingsinstrumenten voor actieve en ervaren beleggers. Door de hefboom is een belegging in Turbo s en Warrants risicovoller dan een directe belegging in de onderliggende waarde. Hoe hoger de hefboom die men kiest, hoe sneller een beweging van de onderliggende waarde doorwerkt in de waarde van de Turbo en de Warrant. Het stop loss-niveau van een Turbo kan wijzigen, waardoor bij een wijziging het stop loss-niveau dichter bij de koers van de onderliggende waarde kan komen. Bij indices zullen deze wijzigingen in periodes waarin veel dividend wordt uitgekeerd, groter zijn. De koers van een Certificaat volgt in principe één-op-één de prestaties van de onderliggende waarde, maar kan hiervan afwijken doordat de beheerkosten (jaarlijks) in rekening worden gebracht en door de marktbeweging van vraag en aanbod. Bij alle beleggingsinstrumenten kan gedurende zowel de looptijd als op de afloopdatum de volledige inleg verloren gaan. Veranderingen van de wisselkoersen van onderliggende waarden die niet in euro zijn genoteerd, beïnvloeden de waarde van de in euro genoteerde producten. Een stijging van de lokale valuta ten opzichte van de euro zal een positief effect hebben, een daling een negatief effect. Beleggen in aandelenmarkten van opkomende markten gaan gepaard met extra risico s op politiek, economisch, de sociaal en juridisch gebied. Daarnaast ontbreekt door gebrekkige beschikbaarheid van financiële verslaggeving en andere data in sommige markten transparantie. Ongunstige ontwikkelingen hebben hierdoor vaak een sterk negatieve invloed hebben op de waarde van beleggingen in opkomende markten. Beleggen in grondstoffen gebeurt meestal door middel van termijncontracten Door te beleggen in termijncontracten en deze op tijd te verkopen kan fysieke levering van een grondstof worden voorkomen. Wanneer een belegger voor lange termijn in een bepaalde grondstof belegt, dient hij/zij het termijncontract voor het aflopen door te rollen naar een termijncontract met een langere looptijd. Het doorrollen van termijncontracten kan rendement opleveren of juist rendement kosten. Dit is afhankelijk van de termijnmarkt en staat los van veranderingen van de spotprijs van de desbetreffende grondstof. Wanneer een termijncontract afloopt, zal de prijs daarvan de actuele spotprijs benaderen. Bij het doorrollen wordt het aflopende contract verkocht en het volgende contract gekocht. Het verschil tussen opeenvolgende termijnprijzen kan een negatief rendement opleveren voor de belegger. Turbo s en Certificaten worden uitgegeven door The Royal Bank of Scotland [plc. Beleggers lopen kredietrisico op deze bank. Dit betekent dat in geval van insolventie van de uitgevende instelling beleggers in Turbo s en Certificaten mogelijk minder terugkrijgen dan hun initiële belegging en in het slechtste geval zelfs hun gehele belegging verliezen. Turbo s en Certificaten worden gehouden via het bewaringssysteem van Euroclear Nederland en zijn daardoor afgescheiden van het vermogen van de uitgevende instelling. Het Nederlandse depositiogarantiestelsel is niet op Turbo s en Certificaten van toepassing. Beleggers krijgen met een belegging in Turbo s en Certificaten geen eigendom in onderliggende waarde daarvan. Turbo s en Certificaten worden genoteerd op Euronext Amsterdam met RBS als market maker. Dat wil zeggen dat RBS onder normale marktomstandigheden tijdens beursuren van Euronext Amsterdam, van 9:05 uur tot 17:30 uur bereid is om Turbo s en Certificaten te kopen en te verkopen. Hierdoor is het mogelijk om onder normale marktomstandigheden tijdens genoemde beursuren de Turbo s en Certificaten te kopen of verkopen. De prijs waarvoor RBS bereid is een Turbo of een Certificaat te kopen wordt de biedprijs genoemd en de prijs waarvoor RBS bereid is een Turbo of een Certificaat te verkopen wordt de laatprijs genoemd. Het verschil tussen de bied- en laatprijzen wordt de spread genoemd. Gedurende de looptijd van een Turbo of een Certificaat kan de spread aan rbs.nl/markets wijziging onderhevig zijn. Bijvoorbeeld, indien er belangrijke cijfers worden gepubliceerd zoals jaarcijfers of macroeconomische cijfers kan de spread (tijdelijk) wordt vergroot. Actuele informatie over de bied- en laatprijzen gehanteerd durende de looptijd van Turbo s en Certificaten treft u aan op de relevante product pagina van de website www.rbs.markets. nl. Door bijzondere omstandigheden kan het voorkomen dat RBS geen prijzen afgeeft. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren indien de handel in de onderliggende waarde wordt stilgelegd, een Turbo of een Certificaat is uitverkocht, indien in korte tijd een groot aantal orders wordt geplaatst, er een storing in het handelssysteem van RBS is opgetreden, er een storing is opgetreden in het handelssysteem van Euronext Amsterdam of de beurs waarop de onderliggende waarde wordt verhandeld of indien er extreme marktomstandigheden zijn. Indien RBS geen prijzen afgeeft kan het zijn dat het niet mogelijk is om een Turbo of een Certificaat te kopen of te verkopen of niet tegen de door u gewenste prijs. Dit laatste kan zich voordoen omdat u in dergelijke situaties voor koop en verkoop afhankelijk bent van andere beleggers die willen kopen of verkopen. Disclaimer RBS Dit document is opgesteld door The Royal Bank of Scotland plc of haar dochtervennootschappen of groepsondernemingen ( RBS ). Alle informatie in dit document is gebaseerd op informatie afkomstig van RBS en van andere instellingen die als betrouwbaar gelden. RBS geeft in dit document een getrouwe reproductie van dergelijke informatie, echter RBS biedt geen garantie voor de juistheid van de getoonde gegevens verkregen van derden. Geen garantie of zekerheid in welke vorm ook, expliciet of impliciet, wordt gegeven met betrekking tot de volledigheid en juistheid van de informatie opgenomen in dit document. RBS accepteert geen enkele verplichting om enige informatie opgenomen in dit document te herzien of te corrigeren. Geen handelen of nalaten van RBS of haar directeuren, werknemers, agenten of andere vertegenwoordigers met betrekking tot de informatie opgenomen in dit document vormt, of wordt geacht te vormen, een verplichting of garantie van RBS of enig ander persoon. Indicatieve prijzen of analyses in dit document zijn ter goede trouw opgesteld, uitgekozen en beoordeeld en derhalve wordt geen garantie gegeven ten aanzien van de juistheid, volledigheid en redelijkheid van deze prijsopgaven of analyses. Onverminderd de juridische verantwoordelijkheid voor informatievoorziening, accepteert RBS geen enkele vorm van aansprakelijkheid voor kosten, schade en claims ontstaan uit, of in verband met, een belegging in effecten beschreven in dit document. RBS en/of haar dochtervennootschappen of groepsvennootschappen, verbonden vennootschappen, werknemers of klanten kunnen een belang in financiële instrumenten hebben zoals de effecten beschreven in dit document of daaraan gerelateerde financiële instrumenten. Een dergelijk belang kan omvatten het handelen, aanhouden, onderhouden van een markt in zulke instrumenten als ook het verschaffen van bank-, krediet- en andere financiële diensten aan een vennootschap of de uitgevende instelling van de effecten en financiële instrumenten beschreven in dit document. RBS treedt met betrekking tot een transactie, de effecten of andere verplichtingen beschreven in dit document, niet op als financiële adviseur of in een fiduciaire rol. RBS geeft met betrekking tot geen enkele jurisdictie een garantie of advies over fiscale, juridische en boekhoudkundige zaken. Dit document is niet bedoeld voor de distributie of het gebruik door enig persoon of enititeit in een jurisidictie of land waarin een dergelijke distributie of gebruik in strijd is met locale wet- en regelgeving. De informatie opgenomen in dit document is eigendom van RBS en is verstrekt op verzoek van een geselecteerd aantal ontvangers en mag niet (geheel of gedeeltelijk) worden verstrekt of anderszins gedistributeerd aan een andere derde partij zonder de schriftelijke toestemming van RBS. Verenigde Staten van Amerika: Dit document is uitsluitend bestemd voor verstrekking aan major institutional investors zoals gedefinieerd in Rule 15a-6 van de Amerikaanse Exchange Act van 1934, zoals van tijd tot tijd gewijzigd (de Exchange Act ) en mag niet worden verstrekt aan andere Amerikaanse ingezetenen. Elke Amerikaanse major institutional investor die deze informatie ontvangt en komt door het ontvangst ervan overeen dat hij de informatie in dit document niet zal verstrekken of anderszins distributeren aan anderen. De effecten zoals hierin beschreven zijn en zullen niet worden geregistreerd zoals bedoeld in de de Amerikaanse Securities Act van 1933, zoals van tijd tot tijd gewijzigd (de Securities Act ) en mogen niet worden aangeboden of verkocht in de Verenigde Staten van Amerika, tenzij aan qualified institutional buyers (gekwalificeerde institutionele beleggers) in lijn met Rule 144A of op grond van een andere vrijstelling van of het niet van toepassing zijn van de registratieverplichting van de Securities Act. De aanbieding of verkoop van de effecten of transacties in de effecten kunnen verder beperkt worden door toepasselijke wet- en regelgeving van de Verenigde Staten of van haar afzonderlijke staten. Potentiële beleggers dienen zichzelf daarom op de hoogte te stellen van en juridische beperkingen bij het aangaan van transacties na te leven. Potentiële beleggers dienen zich te realiseren dat de effecten mogelijk niet geschikt zijn voor alle beleggers. The Royal Bank of Scotland plc staat in het Verenigd Koninkrijk onder toezicht van de Prudential Regulation Authority en de Financial Conduct Authority en haar activiteiten in Nederland vallen onder het gedragstoezicht van de Autoriteit Financiële Markten. Behalve in landen waarin dit wettelijk is vereist is de inhoud van dit document is niet beoordeeld door toezichthouders in de landen waarin dit document wordt verstrekt. In geval van twijfel over de inhoud van dit document dient onafhankelijk professioneel advies te worden ingewonnen. The Royal Bank of Scotland plc. Alle rechten, behalve indien expliciet toegekend, worden voorbehouden. Reproductie in welke vorm ook van de inhoud van deze nieuwsbrief is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming verboden tenzij voor persoonlijk gebruik. De nieuwsletter bevat merken van The Royal Bank of Scotland Group plc en andere vennootschappen binnen de RBS groep. De merken omvatten onder andere het logo van The Royal Bank of Scotland en de merknamen The Royal Bank of Scotland en RBS. Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de indices genoemd in dit document behoren toe aan de relevante Index sponsoren (de Index Sponsoren ). De relevante Index Sponsoren zijn op generlei wijze betrokken bij de totstandkoming of verkoop van de producten genoemd in dit document, noch wordt door hen enig advies tot aankoop van deze producten gegeven. TURBO en BOOSTER zijn merknamen van The Royal Bank of Scotland Group plc. Disclaimer Technische Analyse & Turbo Tip / Grondstoffen Weekoverzicht / Marktfocus Het onderdeel technische analyse wordt verzorgd door Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. ("BTAC") en uitgebracht door RBS. Nico Bakker is bestuurder van BTAC en is een onafhankelijk analist. RBS en BTAC zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Bakker TAC in ruil voor een financiële vergoeding technische analyse verzorgd en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De technische analyses van BTAC zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Het onderdeel Grondstoffenweekoverzicht wordt verzorgd door Falesia bvba ("Falesia") en uitgebracht door RBS. Koen Lauwers is bestuurder van Falesia en is een onafhankelijk analist. RBS en Falesia zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Falesia in ruil voor een financiële vergoeding de grondstoffen weekoverzichten verzorgd. De grondstoffen weekoverzichten van Falesia zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies (de grondstoffen weekoverzichten en de technische analyses worden hierna gezamelijk de "artikelen" genoemd). Het onderdeel Marktfocus wordt verzorgd door Active Hedge Group B.V. en uitgebracht door RBS. De in dit document opgenomen standpunten en vooruitzichten zijn door Active Hedge Group B.V. gegeven in haar hoedanigheid van onafhankelijk analist. RBS en Active Hedge Group B.V. zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin Active Hedge Group B.V. in ruil voor een financiële vergoeding analyses verzorgd en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De analyses van Active Hedge Group B.V. zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Iedere (potentiële) investering dienen beleggers te toetsen aan hun persoonlijke beleggersprofiel en te bespreken met hun adviseur. De in de artikelen genoemde standpunten en vooruitzichten zijn door respectievelijk BTAC gegeven in zijn hoedanigheid als technisch analist, door Koen Lauwers gegeven in zijn hoedanigheid als intermarket analist en door Active Hedge in hun hoedanigheid als onafhankelijk analist. RBS kan van tijd tot tijd producten uitgeven die dezelfde onderliggende waarden kunnen hebben als de financiële instrumenten besproken in de artikelen. RBS heeft echter geen enkele betrokkenheid bij, op welke manier dan ook, invloed op, zeggenschap over of inspraak in van de totstandkoming van de artikelen van of namens respectievelijk BTAC, Falesia of Active Hedge of een aan BTAC, Falesia of Active Hedge gelieerde onderneming of persoon. RBS is niet verantwoordelijk voor de volledigheid, juistheid en geschiktheid voor welke doeleinden dan ook en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid in verband met de artikelen van BTAC, Falesia of Active Hedge of een aan BTAC, Falesia of Active Hedge gelieerde onderneming of persoon.". 6