Terug Borculoseweg 2 Adviesnummer 030 Adres Borculoseweg 2 Woonplaats 7244 AS BARCHEM Monument type Religieus gebouw Naam monument Ned. Herv. Kerk Barchem Huidige functie Kerk Oorspronkelijke functie Kerk Datum plaatsing 26-2-1991 monumentenlijst Beschrijving van het monument Historie en ligging: De kerk is gebouwd in 1860 (zie de gevelsteen in de linker zijgevel). Sindsdien is de voorgevel niet gewijzigd, wel de vensters in de zijgevels, die de dienstruimten verlichten. Deze zijn in de jaren 30 vernieuwd, maar de oude situatie is nog wel te herkennen. Ook de beide schuingeplaatste sluitingszijden bezitten vernieuwde vensters die waarschijnlijk in de jaren 30 zijn aangebracht. In dezelfde periode zal het interieur zijn verbouwd. De huidige houten overwelving vertoont de kenmerken uit deze tijd (jaren 30 karakter). Hoe het oorspronkelijke gewelf er heeft uitgezien is niet meer te constateren. De ligging van het kerkgebouw is zeer markant in het hart van het dorp aan een grote vijfsprong.
De voor- en de rechter zijgevel grenzen aan de tuin. De linker zijgevel bevindt zich nagenoeg aan de openbare weg (Borculose weg). De omringende bebouwing is hetzij recent hetzij sterk gewijzigd. Plattegrond en opbouw: De kerk is een eenvoudig eenbeukig rechthoekig gebouw van vijf traveeën met een 3-zijdige koorsluiting aan de oostzijde. Het zadeldak sluit in het westen aan tegen een hoge topgevel, welke in de top een houten klokkentorentje draagt. Boven de sluitingszijden van het koor heeft het zadeldak dakschilden. De kerk is opgetrokken uit baksteen in kruisverband en is slechts spaarzaam voorzien van natuurstenen onderdelen. De voorgevel: De voorgevel, waarin het hoofdingangsportaal, is symmetrisch van opzet. De plint is van baksteen met een afgeschuinde bovenzijde. De middenas van de gevel wordt gevormd door een lichte risaliet. De plint is om deze risaliet heen gevoerd en bezit hier een afgeschuinde natuurstenen dekplaat. Op de hoeken van de gevel bevinden zich overhoeks geplaatste bakstenen steunberen, die ter hoogte van de vensterbogen eenmaal versnijden met een schuin geplaatste natuurstenen afzaat met waterkering aan de onderzijde. Een dergelijke afsluiting bezitten de steunberen ook aan de bovenzijde. De plint heeft op de hoeken van de steunberen natuurstenen blokken. De risaliet bevat in de eerste bouwlaag een groot spitsboogportaal met een 1½-steens spitsboog en een zeer rijk geprofileerd houten kozijn (gotische profilering) op hardstenen neuten. De ingang met hardstenen onderdorpel bezit een zeer opmerkelijke dubbele paneeldeur met schijnnaald met korinthisch kapiteeltje. De panelen zijn gedecoreerd met getote vierpassen. In de bovenste twee bevinden zich smalle raampjes. Boven het geprofileerde kalf bevindt zich een hoog houten spitsboogvormig boogveld met houten panelen, die zijn voorzien van driepasvormen. Boven dit portaal bevindt zich een hoge spitsboogvormige blindnis met 1½-steens spitsboog. De nis heeft zandstenen traceringen en een natuurstenen afzaat. De hoge spitsboognis is gevuld met vier smalle spitsbogen, die per twee bekroond worden door een spitsboogje. In de top bevindt zich een roosvenster met gietijzeren tracering (driepasvormen). Aan weerszijden van de risaliet bevindt zich in de eerste bouwlaag een smal spitsboogvenster met gietijzeren tracering en met zink beklede bakstenen lekdorpels met kwartholprofiel aan de onderzijde. De gietijzeren ramen bestaan uit twee verticale stroken van drie veelruits panelen die in de top eindigen in spitsboogjes met vierpasvulling. Geheel in de top bevindt zich een cirkel met driepasmotieven. Boven deze vensters bevinden zich spitsboogblindnissen met natuurstenen lekdorpels en traceringen, bestaand uit twee smalle spitsbogen, die in de top worden bekroond door een spitsboogje. De korte schouders en de schuine zijden van de gevel zijn voorzien van eenvoudige natuurstenen dekplaten (ezelsrug). De brede uit de middenrisaliet voortkomende hals wordt bekroond door een met zink bekleed torentje met 8-zijdig met leien gedekt spitsje. De vier geveltjes van het torentje bezitten een rondomlopende geprofileerde bakgoot, die in het midden telkens een frontonnetje vormt. In iedere zijde bevindt zich een spitsboogvormig galmgat met daarboven een vierkant uurwerk. Op de hoeken naast de frontons bevinden zich gietijzeren hoekpinakels. De spits wordt bekroond met een ijzeren kruis met weerhaan.
De rechter zijgevel: De rechter zijgevel bestaat uit vijf traveeën, van elkaar gescheiden door eenvoudige onversneden bakstenen steunberen, die zijn voorzien van een bakstenen plint, die aan de bovenzijde is afgeschuind. De hoeken van de steunberen bezitten hier natuurstenen blokken. De twee linker traveeën hebben beneden een rechthoekig venster met 1½-steens strek en een betonnen lekdorpel. De vensters bezitten een 9-ruits gietijzeren raam, waarvan het 3-ruits middendeel een draairaam is. Het muurwerk boven deze jongere vensters vertoont de sporen van dichtgezette vensters, waarvan alleen de toppen bewaard zijn gebleven. In de linker travee is hier de top van een gepleisterde spitsboogblindnis bewaard gebleven. In de tweede travee bevindt zich hier de top van een spitsboogvenster van het zelfde type als in de tweede bouwlaag van de voorgevel. De drie overige traveeën bezitten de originele vensters van het zelfde type als in de voorgevel. Het verkorte venster en de blindnis in de linker traveeën waren oorspronkelijk even groot als deze vensters. De gevel sluit aan de bovenzijde af met een bakstenen kraal en een architraaflijst in siermetselwerk met een muizentand. Hierboven bevindt zich de eenvoudige houten bakgoot met overstek. De linker zijgevel: De linker zijgevel is overeenkomstig de rechter zijgevel uitgevoerd. Hier bezit de travee uiterst rechts nog de oorspronkelijke onverkorte blindnis. De tweede travee (van rechts) is overeenkomstig de tweede travee van de rechterzijgevel uitgevoerd met een vernieuwd rechthoekig venster. De meest linker travee is onder het venster voorzien van een rechthoekige bakstenen aanbouw met plat dak en een ingang in de voorzijde. Deze ingang heeft een hoge bakstenen stoep, hardstenen onderdorpel en neuten en een geprofileerd kozijn. De houten opgeklampte deuren hebben 2-ruits ramen in het bovendeel. Het portaaltje heeft blinde zijgevels en sluit aan de bovenzijde af met een forse houten bakgoot. In de steunbeer rechts naast deze aanbouw is een gedenksteen ingemetseld met het opschrift: "De eerste steen gelegd door Mr. I.E.H. Baron van Nagell tot Ampsen voorzitter der onderstaande commissie tot vestiging dezer gemeente Mr. J.J. Brants van den Wildenborgh vicepraes- W.C. Wansleven Jr secret- M.E. van Harlingen op de Cloese thes- W.C.M.R. Baron van Heeckeren van de Heest B. Arendsen Raedt J. Lindeboom L. Boom Barchem 25 Octo = 1860 " De koorgevel: De koorsluiting is op de hoeken voorzien van overhoeks geplaatste steunberen van het zelfde type als bij de zijgevels. De oostelijke zijde heeft een spitsboogblindnis met natuurstenen lekdorpel met waterkering aan de onderzijde. De beide schuine zijden van de sluiting bezitten een recenter venster (jaren 30?) met een 1½-steens strek, een betonnen lekdorpel en een 9- ruits gietijzeren raam met glas-in-lood. Het middelste raam heeft gekleurd glas-in-lood. Het dak: Het dak is voorzien van gesmoorde oud Hollandse pannen. Het interieur:
Het inwendige van de kerk is opgedeeld in een aantal dienstruimten in de twee westelijke traveeën en een kerkruimte in de overige drie traveeën en het koor. Beide ruimten zijn van elkaar gescheiden door een lage muur. Boven de lage dienstruimten is de ruimte naar de preekruimte toe open. Het interieur van de kerkruimte is sober uitgevoerd. De vloeren zijn m.u.v. het betonnen gangpad van hout. De wit gepleisterde zijmuren hebben een tegelplint. De traveeën van het schip worden van elkaar geschieden door bakstenen lisenen, die zijn verlevendigd met speklagen in gele verglaasde steen. Deze lisenen dragen de onder de vensters aanvangende spanten van het grote houten kapgewelf dat de ruimte mansardevormig overkluisd. De spanten zijn voorzien van geprofileerde houten oplegsels. Ter hoogte van de spantaanzetten bevindt zich langs de gehele muur (m.u.v. de sluitingszijde) een brede houten geprofileerde lijst, waarboven zich de vensters bevinden. Deze vensters liggen als gevolg van de merkwaardige mansardevorm van de overwelving verdiept in houten kapelvormige nissen. Het houten gewelf sluit met schuine houten gewelfschilden op de sluitingszijden aan. In de vijfde travee van de linker zijgevel bevindt zich een moderne houten opgeklampte deur (hier achter bevindt zich het uitgebouwde portaaltje). De portaalruimte van de hoofdingang bezit nog de oude binnendeuren met eenvoudige panelen, een geprofileerd kozijn en hardstenen onderdorpel. Ook in de zijden van het portaal bevinden zich geprofileerde deurkozijnen met jongere deuren, die naar de verschillende dienstvertrekken leiden. De eenvoudige inventaris bezit: - Een blank houten achtzijdige kansel op een driezijdige voet. De preekstoel bezit houten panelen met amandelvormige spiegels. - Op de altaartafel bevindt zich een oude Statenbijbel met lederen band uit 1729. - In één van de dienstruimten bevindt zich een houten kast met paneeldeuren, die overeenkomstig zijn uitgevoerd als de deuren van de hoofdingang, met fraaie vierpaspanelen. De kast stamt uit de bouwtijd van de kerk. MOTIVATIE VOOR PLAATSING OP DE GEMEENTELIJKE MONUMENTENLIJST Basisnormen: Het pand voldoet aan de basisnormen. Architectuurhistorische waarde en esthetische waardering 3. Het object valt op door bijzonder gave verhoudingen en/of materiaalgebruik. 4. Het object heeft bijzondere en (reeds) zeldzame vormen, opvallende bouwonderdelen of details. (gave voorgevel met rijk geprofileerd ingangsportaal, paneeldeuren uit de bouwtijd, gave gietijzeren ramen). 5. Het object vertegenwoordigt wat betreft het exterieur ondanks enige wijzigingen aan de vensters een redelijk gaaf voorbeeld van een kerkgebouw in vroege neogotiek (1860). Het interieur is helaas geheel gewijzigd.
Situeringswaarde 7. Het object is bepalend voor het behoud van de historisch gevormde stedebouwkundige situatie. Het pand is gelegen in de kern van het dorp op een oude kruising van wegen, temidden van de nog slechts zeer spaarzaam aanwezige oude bebouwing van het dorp. 9. Het object maakt onderdeel uit van een bijzondere stedebouwkundige situatie. De kerk ligt op een markante vijfsprong, met de voorgevel als blikvanger haaks op de weg naar Lochem. Sociaal-economische en cultuurhistorische waarde 10. De bebouwing is van belang i.v.m. het zichtbaar houden van sociaal-economischhistorische of cultuurhistorische ontwikkelingen of feiten. (kerkgebouw, zie voorts de gevelsteen). opgesteld door : MONUMENTENADVIESBUREAU Drs. F.A.C. Haans Drs. C.J.B.P. Frank 23-10-1990 Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de afdeling Ruimtelijke ontwikkeling, via het centrale telefoonnummer van de gemeente Lochem: (0573) 28 92 22.