Nieuweweg 5. Adviesnummer 144 Adres Nieuweweg 5. Oorspronkelijke functie Woonhuis Datum plaatsing monumentenlijst

Transcriptie

1 Terug Nieuweweg 5 Adviesnummer 144 Adres Nieuweweg 5 Woonplaats 7241 EP LOCHEM Monument type Woonhuis Naam monument De Pillink Huidige functie Verpl. Huis De Pillink Oorspronkelijke functie Woonhuis Datum plaatsing monumentenlijst Beschrijving van het monument Historie en ligging: Het pand werd als woonhuis gebouwd omstreeks 1900 door de fabrikantenfamilie Naeff, die overal in Lochem grote villa's liet bouwen. Tegelijkertijd werd ook in dezelfde trant het grote woonhuis Nieuweweg 7 gebouwd. Beide villa's staan bekend onder de naam "de Pillink " en zijn waarschijnlijk ontworpen door de beroemde architect Nicolaas Molenaar, die in Lochem en omgeving veel heeft gebouwd (verbouwingen van Kasteel de Cloese (1890) en de Endepol (1900), torenspits van de Gudulakerk (1903), Villa "de Koppel" (1884)). De villa's zijn oorspronkelijk in een zeer rijke Chaletstijl uitgevoerd en voorzien van vele opmerkelijke details. Nieuweweg 5, dat thans in gebruik is als verpleegtehuis, heeft vooral aan de achterzijde enige ingrijpende wijzigingen ondergaan. Hier werden enkele grote moderne uitbouwen toegevoegd.

2 Voorts verdwenen enige sierelementen zoals de gedecoreerde schijnspanten in de topgevels en de ijzeren sierhekken op het dak. Het pand is gesitueerd aan de oostelijke zijde van de Nieuweweg in een grote tuin met slingerende paden en een waterpartij aan de straatzijde. Ook het buurpand Nieuweweg 7 is in deze aanleg opgenomen. In de tuin bevinden zich enkele fraaie bomen. Plattegrond en opbouw: Het pand bezit een samengestelde plattegrond, bestaande uit verschillende in elkaar geschoven bouwdelen van twee bouwlagen. Het naar de straat gekeerde deel heeft een omlopend schilddak en in de middenas een topgevel met hogere uitgezwenkte steekkap. Het bouwdeel aan de achterzijde heeft een iets ingesnoerd zadeldak tussen topgevels met de nok evenwijdig aan de voorbouw. Links sluit op de linker zijgevel een overhoeks geplaatste toren aan. Het pand is opgetrokken in rode machinale baksteen in kruisverband. De bakstenen plint wordt aan de bovenzijde afgesloten door een rollaag met afgeschuinde bovenzijde. Ter hoogte van de onderdorpels, halverwege de ramen en ter hoogte van de wissel- en bovendorpels bevinden zich in het muurwerk steeds drie lagen rozerode verblendsteen. De eerste en de tweede bouwlaag worden van elkaar gescheiden door een cordonlijst, die bestaat uit een laag verblendsteen en een laag kwartholle steen (soort waterslaglijst). De gevels sluiten aan de bovenzijde af met twee lagen roze verblendsteen, een bakstenen fries met panelen bestaande uit gele verblendsteen binnen kalkzandstenen kaders en een dakgoot met fors overstek op rijk gedecoreerde houten korbeelstellen. De topgevels sluiten af met een fors overstek met houten windveren met vellingkanten. De toppen zijn enigszins afgewolfd. Hier bevonden zich oorspronkelijk kleine tweezijdig gesloten naar voren springende geveltopjes, bekleed met leien. De geveltoppen worden bekroond door rijk uitgevoerde (zinken) bekroningen in neorenaissancestijl. Alle vensters bezitten hardstenen lekdorpels met geprofileerde onderzijde en neutjes, kozijnen met staafprofiel, enkelruits ramen onder, geprofileerde kalven en enkelruits bovenlichten. De meeste vensters van de eerste en tweede bouwlaag bezitten 1½-steens segmentbogen, waarvan de geboorte- en sluitstenen in gele en oranje verblendsteen zijn uitgevoerd. Bij de brede vensters zijn deze segmentbogen aan de onderzijde twee maal getoogd. Enkele vensters hebben strekken, die op dezelfde wijze zijn gedecoreerd. Onder de vensters van de eerste bouwlaag bevinden zich siervelden bestaande uit drie lagen roze verblendsteen in een kalkzandstenen kader. Onder de vensters van de tweede bouwlaag bevindt zich siermetselwerk in rode, roze en oranje verblendsteen in een kalkzandstenen kader. De voorgevel: De voorgevel is asymmetrisch van indeling en twee traveeën breed. De rechter travee heeft een topgevel en risaleert enigszins. De eerste bouwlaag bezit hier een forse rechthoekige serre op hardstenen plint. De serre heeft houten stijlen met vellingkanten, rondboogvensters met enkelruits ramen en een geprofileerde gootlijst op gedecoreerde houten klossen. In de brede voorzijde bevinden zich zes ramen. Oorspronkelijk bevond zich hier ook een dubbele tuindeur. De rechter zijgevel van de serre bezit vier ramen, de linker zijgevel bezit rechts twee ramen, links de ingang tot een portiek. De serre heeft een gebogen afgeplat schilddak met mastiekdekking en een eenvoudig ijzeren balkonhek tussen houten delen. Het portiek heeft een houten korfboogvormige doorgang, waarvan de gedecoreerde stijlen vellingkanten bezitten. Het

3 portiek heeft een houten plafond, dat boven de doorgang tonvormig eindigt. De vloer bestaat uit in patroon gelegde gekleurde tegels. De houten achterwand bezit twee rondboognissen, de rechter zijwand een ingang naar de serre en de linker wand de hoofdingang van het huis. Deze ingang is gevat in een forse bakstenen rondboog in gele en rode verblendsteen (geel toegepast bij de geboorte- en sluitstenen). De ingang bevat een zeer rijk uitgevoerde dubbele deur met panelen met kruisvormig gedecoreerde velden, gebroken frontons en glaspanelen met geslepen glas. Boven het kalf bevindt zich een enkelruits getoogd bovenlicht. De linker travee van de eerste bouwlaag bezit een tweedelig venster. De tweede bouwlaag bezit rechts, boven het balkon, een dubbele enkelruits balkondeur met bovenlicht en smalle nevenlichten. De topgevel bezit een venster met korfboog. In het boogveld bevindt zich siermetselwerk met een dubbele rondboog. Verder bezit het venster een hardstenen lekdorpel en een dubbel enkelruits draairaam. De linker travee van de tweede bouwlaag bezit een breed venster met strek, waarvan het middendeel aan de boven- en onderzijde is getoogd. Het venster heeft een kozijn met twee tussenstijlen, een 2-ruits stolpraam met enkelruits bovenlicht in het midden, geflankeerd door smalle 2-ruits delen (met vaste kalven). De rechter zijgevel: De oorspronkelijke rechter zijgevel gaat vrijwel geheel schuil achter een grote jonge aanbouw. Uiterst links in de eerste bouwlaag bevindt zich nog een venster als elders in de eerste bouwlaag, in de tweede bouwlaag nog een venster als elders in de tweede bouwlaag. De linker zijgevel: De linker zijgevel is asymmetrisch van indeling en bezit drie brede traveeë ;n. De middelste travee risaleert licht en bezit een topgevel. Links sluit de traptoren aan. De eerste bouwlaag bezit voor de rechter travee een vijfzijdige erker met een gevelbehandeling als boven beschreven, een geprofileerde houten gootlijst en een afgeplat schilddak met nieuwe dekking en een houten hekwerk met balusters. In de voorzijde van de erker bevindt zich een breed venster, in de schuine zijden smalle vensters van het boven beschreven type. De middenrisaliet bezit een breed venster met kozijn met middenstijl. In de linker travee bevindt zich een overeenkomstig venster. De tweede bouwlaag bezit boven de erker een dubbele enkelruits balkondeur met tweedelig bovenlicht. De middenrisaliet bezit in de tweede bouwlaag een breed venster met strek, waarvan het middendeel aan de boven- en onderzijde is getoogd. Het venster heeft een kozijn met twee tussenstijlen, een 2-ruits stolpraam met enkelruits bovenlicht in het midden, geflankeerd door smalle 2-ruits delen (met vaste kalven). Het venster in de linker travee is uitgevoerd als het venster in de eerste bouwlaag. De topgevel van de middenrisaliet bezit een venster met korfboog. Het boogveld bezit in siermetselwerk een dubbele rondboog. Verder heeft het venster een hardstenen lekdorpel en een nieuw 2-ruits uitzetraam. Tegen de linkerhoek sluit een overhoeks geplaatste vierzijdige traptoren aan, waarvan het muurwerk dezelfde gevelbehandeling heeft als de andere gevels. De eerste bouwlaag bezit in alle zijden een venster met enkelruits raam met enkelruits bovenlicht. Tegen de voorzijde bevindt zich een bordes met hardstenen stoep. De tweede bouwlaag van de traptoren heeft in de voorzijde een dubbele enkelruits balkondeur en houten balkon met nieuwe balustrade. Het balkon rust op rijk gebeeldhouwde klossen. Boven de goothoogte van het huis gaat de vierzijdige torenromp over in een achtzijdige geleding, voorzien van gepleisterde speklagen. Deze heeft aan de onderzijde in de evenwijdig aan de vierzijdige geledingen gelegen zijden een vlak roze verblendsteen in een kalkzandstenen kader. Deze muurdelen zijn gevat tussen kwartrondgebogen natuurstenen sierdelen. Op de hoeken bevinden zich natuurstenen blokken met diamantkoppen en siervazen. Alle zijden van deze geleding bevatten een rondboogvenster met rollaag en natuurstenen sluitstenen. Het muurwerk

4 sluit aan de bovenzijde af met een houten dakoverstek op kleine gedecoreerde korbeelstellen. Hierboven bevindt zich de achtzijdige licht ingezwenkte spits met open houten klokkentorentje, met rondboogopeningen, een geprofileerde houten lijst en een zinken spitsje. De met leien beklede achtzijdige spits bezit op de rechte zijden een kleine dakruiter met tweezijdig naar voren springend geveltopje met zinken piron. In deze dakruiters bevindt zich een enkelruits raampje. De achtergevel: De achtergevel gaat links grotendeels schuil achter een moderne tweelaags aanbouw. Rechts (naast de toren) bevindt zich in de eerste bouwlaag een dubbele enkelruits deur met panelen in de plint en een enkelruits bovenlicht. In de tweede bouwlaag bevindt zich hierboven een blindvenster met natuurstenen lekdorpel. Links is de topgevel zichtbaar met afsluiting als bij de topgevelaan de voorzijde. Onder de dubbele rondboog, die verder geen versiering bezit, bevindt zich een gewijzigd venster. Het dak: Het dak is voorzien van een moderne dekking van mastiekleien. Op het voor- en linker zijschild bevinden zich in totaal drie dakruiters met tweezijdig naar voren springend geveltopje met zinken piron, zadeldakje en in de voorzijde een rondboogvenstertje. Het interieur: Het interieur is ten behoeve van het verpleeghuis vrijwel geheel gewijzigd. Wel is het originele tochtportaal bewaard gebleven, voorzien van een fraaie tegelvloer en een betegelde plint. De originele tochtdeur, gevat in een grote rondboog, is uitgevoerd is neo-renaissancestijl en bevat een rondboograam met fraai geslepen glas. Naast de tochtdeur bevinden zich smalle rondboogvenstertjes met enkelruits getoogde bovenlichtjes. Het trappenhuis bezit een houten gedecoreerde trappaal in neo-renaissancestijl en houten gedecoreerde stijlen. Groenelementen: Het pand is gelegen in een grote tuin met enkele oude bomen, die vrijwel geheel wordt omgeven door een watersingel. Deze singel staat in verbinding met de waterpartijen voor de panden Nieuweweg 3 en 7. Deze situatie behoort deels tot de oorspronkelijke tuinaanleg. MOTIVATIE VOOR PLAATSING OP DE GEMEENTELIJKE MONUMENTENLIJST Basisnormen: Het pand voldoet aan de basisnormen. Architectuurhistorische waarde en esthetische waardering 3. Het object valt op door bijzonder gave verhoudingen en/of materiaalgebruik (de villa heeft gave verhoudingen en valt op door de rijke toepassing van verschillende soorten en kleuren baksteen. Ook natuursteen en hout zijn veelvuldig toegepast). 4. Het object heeft bijzondere en (reeds) zeldzame vormen, opvallende bouwonderdelen of details. (bijzonder en zeldzaam is de markante toren met achtzijdige bekroning, de rijk geschakeerde hoofdvorm en de behandeling van de gevels, die vele verzorgde en goede details vertonen in

5 het metselwerk en bij de vensters. Het portiek bevat een fraaie vloer en een zeer rijk uitgevoerde voordeur. Ook het interieur bevat enkele originele delen, die er op wijzen, dat het oorspronkelijke interieur een zeer rijk karakter moet hebben gehad). 5. Het object vertegenwoordigt een (uitzonderlijk) gaaf voorbeeld van een bepaalde stijl of bouwwijze. (het pand is afgezien van de aanbouwen tegen de achtergevel (die overigens vanaf de openbare weg niet zijn te zien) een vrij gaaf voorbeeld van een zeer grote villa uit omstreeks 1900, die verschillende elementen bezit uit de destijds populaire chaletstijl (ver overstekende daken, bij de topgevels oorspronkelijk met schijnspanten; serres; etc.). Ook neo-renaissance elementen zijn toegepast (speklagen, torenbekroning, voordeur, trappenhuis, etc.). De zeer afwisselende gevelbehandeling en het gedifferentieerde kappenplan zijn kenmerkend voor de romantische voorkeur in het bouwen rond de eeuwwisseling) 6. De ontwerper van het bouwwerk heeft een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van de bouwkunst. (waarschijnlijk is de villa een ontwerp van de bekende architect Nicolaas Molenaar (Sneek 's-gravenhage 1930), die in Lochem en omgeving verschillende projecten heeft nagelaten, de meeste op instigatie van de rijke fabrikantenfamilie Naeff). Situeringswaarde 7. Het object is bepalend voor het behoud of zichtbaar houden van een historisch gevormde stedebouwkundige situatie. (het object is van belang als onderdeel van de historische bebouwing aan het begin van de Nieuweweg, die rond 1880 werd aangelegd. De grote ruime kavels, het vele groen en de romantische waterpartijen zijn karakteristiek voor de villawijken van die tijd. De grote historische villa's vormen met de tuinen een fraai ensemble). 9. Het object maakt onderdeel uit van een bijzondere stedebouwkundige of landschappelijke situatie. (het pand is door de grootte, de situering en de aanleg rondom van stedebouwkundig belang voor dit deel van Lochem). Opgesteld door: MONUMENTEN ADVIES BUREAU Drs. C.J.B.P. Frank Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de afdeling Ruimtelijke ontwikkeling, via het centrale telefoonnummer van de gemeente Lochem: (0573)