Inspectie van het Onderwijs Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ PITER JELLES ALDLAN, AFDELING HAVO Plaats: Leeuwarden BRIN-nummer: 20DL-6 Onderzoeksnummer: Onderzoek uitgevoerd op: 9 november 2009 Conceptrapport verzonden op: 27 november 2009 Rapport vastgesteld te Groningen op: 18 december 2009 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.
H2339406/2 Documantnr. Pagina 2 van 9
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 9 november 2009 een onderzoek uitgevoerd op Piter Jelles Aldlan, afdeling havo, om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De inspectie heeft voor Piter Jelles Aldlan, afdeling havo, een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de opbrengsten onvoldoende zijn op deze afdeling. Op 29 juni 2009 heeft de inspectie de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bevoegd gezag besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is besloten een onderzoek uit te voeren om eventuele tekortkomingen vast te stellen. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie-activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Schoolbezoek, waarbij in een aantal klassen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van het onderwijs gesprekken gevoerd met de directie en de zorgcoördinator. Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leerlingen en leraren. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader vo 2009. Deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 zijn de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften weergegeven. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. H2839406/2 Documentor. Pagina 3 van 9
2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. 2. 3. 4. 5. slecht onvoldoende voldoende goed niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Bij wet- en regelgeving is in de waardering tot uitdrukking gebracht of de school wel (ja) of niet (nee) voldoet aan de genoemde wettelijke vereisten. Resultaten 1.1 1.2 1.3 1.4 * De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. * De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding havo. * De leerlingen van de opleiding havo behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. * Bij de opleiding havo zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. 2 3 Leerstofaanbod 2.1 2.2 2.3 + De aangeboden leerinhouden in de onderbouw voldoen aan de wettelijke vereisten. * De aangeboden leerinhouden in de bovenbouw zijn dekkend voor de examenprogramma's. * De school met een substantieel percentage taalzwakke leerlingen heeft bij aile vakken een aanbod aan leerinhouden dat past bij de talige onderwijsbehoeften van deze leerlingen. 3 Tijd "» -t O..L 3.2 3.3 rs....:s...-.l..-.» 4-4.~t-~4.4- t.--...:..._*-:..:«-n:s-n.. Ul:;f4- Unn.._l.s- L/e uilvdi vdii gcijiaiiue unuci wij^aulivilcilcn UIIJIL ucpci ivu. Het ongeoorloofd verzuim van leerlingen is beperkt. De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. 3 H2339408/2 Pagina 4 van 9 Documentor.
Schoolklimaat 4.2 De leerlingen voelen zich aantoonbaar veilig op school. 4.3 Het personeel voelt zich aantoonbaar veilig op school. 4.4 * De school heeft inzicht in de veiligheidsbeleving van leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op de school voordoen. 4.5 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school. 4.6 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op de afhandeling van incidenten in en om de school. 4.7 * Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. 4.8 * De mentoren stimuleren het welbevinden en de motivatie van de leerlingen. 5.1 * De ieraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 5,7 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer 5.14 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten Afstemming 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 1 2 Zorg 7.1 7.2 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. H2339406/2 Pagina 5 van 9 Documentor.
Begeleiding 8.1 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school tijdig de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.2 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.3 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. 8.4 De school zoekt de structurele samenwerking met ketenpartners waar noodzakelijke interventies op leerlingniveau haar eigen kerntaak overschrijden. Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school waarborgt de kwaliteit van het schoolexamen en van andere toetsinstrumenten. 9.7 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 9.8 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. Wet- cn regelgeving Nl N2 N3 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de verplichte onderdelen (WVO art. 24a en 24c). Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de verplichte onderdelen (WVO art. 24 en 24c). Door of namens het bestuur is het vastgestelde zorgplan van het samenwerkingsverband naar de inspectie gestuurd en dit zorgplan bevat de verplichte onderdelen (WVO art. loh). H2839406/2 Document. Pagina 6 van 9
2.2 Beschouwing Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs van de afdeling havo van Piter Jelles Aldlan vertoont belangrijke tekortkomingen en is als zeer zwak beoordeeld. Om deze reden kent de Inspectie van het Onderwijs aan deze afdeling een aangepast arrangement zeer zwak toe. De conclusie van het onderzoek is ten eerste gebaseerd op de onvoldoende resultaten van de afdeling havo. Het rendement van de bovenbouw en het gemiddeld cijfer van het centraal examen zijn beide onvoldoende. Deze oordelen zijn gebaseerd op de gegevens van de laatste drie opbrengstenkaarten (2007, 2008, 2009). Het rendement in de onderbouw is wel voldoende en er is sprake van een aanvaardbaar verschil tussen het centraal examen (CE) en het schoolexamen (SE). Wel ligt het laatste kengetal nog maar net binnen de norm. Naast de onvoldoende opbrengsten, heeft de inspectie een aantal tekortkomingen in het onderwijsleerproces vastgesteld. Dit betreft drie normindicatoren en daarnaast nog zes andere indicatoren. Deze drie normindicatoren zijn: De school heeft bij alle vakken een aanbod dat past bij de talige onderwijsbehoeften van deze leerlingen De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten De combinatie van onvoldoende opbrengsten en drie onvoldoende normindicatoren leidt tot het oordeel 'zeer zwak'. De directie en het bevoegd gezag erkennen de tekortkomingen in het onderwijs op de afdeling havo. Ook is in het afgelopen jaar al hard gewerkt aan het onderzoeken van de oorzaken van de problemen en het in gang zetten van kwaliteitsverbetering. De motivatie van de directie en leraren om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren is hoog. Toelichting De inspectie heeft een aantal tekortkomingen in het onderwijsproces vastgesteld. In de lessen is winst te behalen door leerlingen actiever te betrekken en een meer taakgerichte sfeer te realiseren. De bezochte lessituaties kenmerkten zich door een overwegend passieve houding van leerlingen. In de helft van de lessen bleek de taakgerichte werksfeer daadwerkelijk onder druk te staan door ordeverstoringen en onrust bij leerlingen. De lessen zijn sterk leraargestuurd, veelal kennen de lessen eenzelfde structuur waarbij na de uitleg de leerlingen wordt gevraagd zelfstandig te werken uit het boek. De leraren geven duidelijke uitleg, maar stemmen deze onvoldoende af op verschillen tussen leerlingen. Veelal ontbreekt een controle of leerlingen de uitleg hebben begrepen. De klas krijgt een sterk uniforme behandeling. Een deel van de leerlingen blijkt zich niet aangesproken te voelen door de uitleg of de lesstof, en houdt zich te veel met andere zaken bezig. De leerlingen maken onvoldoende gericht gebruik van de onderwijstijd. Tijdens het gesprek met leraren bleek dat zij dit beeld herkennen en dat ook zij het noodzakelijk achten een meer gedisciplineerde houding bij leerlingen te bewerkstelligen. Ook geven leraren aan dat het wellicht een onderdeel van de cultuur is geworden om leerlingen te weinig uit te dagen of eisen aan hen te stellen. Uit analyses van de school blijkt dat een belangrijke oorzaak voor de onvoldoende resultaten ligt in de determinatie van leerlingen. Dit is een knelpunt dat mede veroorzaakt werd en wordt door de (deelschool)structuur van de scholengemeenschap Piter Jelles. Op de locatie Aldlan is sprake van een groot aantal verplaatsingen van leerlingen, vanuit een andere onderbouwlocatie of een andere vmbo-afdeling. De organisatie is al aangepast, zodat H2839406/2 Docume Pagina 7 van 9
leerlingen in toenemende mate hun opleiding op eenzelfde locatie kunnen volgen. Dit zal in de toekomst nog verder worden doorgevoerd. Naast de organisatorische aanpassingen is de school doende haar beleid omtrent de criteria voor instroom en doorstroom te expliciteren. De locatie Aldlan wil altijd graag kansen bieden aan leerlingen; het besef is echter gegroeid dat dit wel realistische en beredeneerde kansen moeten zijn. De criteria voor instroom en doorstroom komen tot stand mede in samenwerking met andere locaties van de scholengemeenschap, om zo gezamenlijk te komen tot eenduidige procedures in het belang van de leerling. Ook heeft de school haar beleid rondom toetsing en examens aangescherpt. De vakken die vooral opvallen bij de onvoldoende examens, worden nadrukkelijk bevraagd op oorzaken en vervolgens worden maatregelen geëist. Er is kortom op meerdere terreinen gewerkt aan steviger procedures en een meer resultaatgerichte cultuur. Deze verbeteringen hebben nog niet geleid tot voldoende opbrengsten. De school laat zien haar opbrengsten nauwkeurig te hebben geanalyseerd. Over meerdere jaren zijn trends gesignaleerd, hierbij zijn alle facetten van de opbrengsten (inclusief de indoor- en uitstroom van leerlingen) betrokken. Dit is een sterk punt van de kwaliteitszorg. In het schooljaarplan zijn maatregelen op een concrete manier verwoord en in de tijd uitgezet. De school laat zien oog te hebben voor de centrale rol van de lessen in de kwaliteit van haar onderwijs. Er is een brede discussie op gang gekomen over de kwaliteit van de lessen. Er wordt invulling gegeven aan deze discussie door lesbezoeken door deelschoolleiders en door onderlinge lesbezoeken in het zogenaamde 'maatjessysteem'. Hierbij geven leraren en directie aan dat op dit terrein gesproken kan worden van een cultuurdoorbraak. Naar oordeel van de inspectie is het nodig om de evaluatie van het onderwijsleerproces steviger neer te zetten door op schoolniveau uitspraken te doen over de huidige kwaliteit van de lessen en de vereiste kwaliteit. Deze uitspraken zullen gebaseerd moeten zijn op lesbezoeken met heldere kijkwijzers of observatieformulieren. De huidige systematiek is een goed begin, maar nog te vrijblijvend van aard. Er is onvoldoende sprake van een verantwoording over de onderwijskwaliteit aan belanghebbenden. Er staan overzichten van de opbrengstgegevens in de schoolgids, maar dit is moeilijk leesbaar en het is voor ouders niet goed te interpreteren. In de verbeterplannen van de afdeling havo is aandacht voor een stevige verankering van taalbeleid in de lessen. Dit is ten tijde van het onderzoek echter nog niet zichtbaar in de school. Naar oordeel van de inspectie is dit een noodzakelijk verbeterpunt, zeker gezien de knelpunten die de school signaleert in de taalvaardigheid van leerlingen. Dit vraagt om een breed geïntegreerde aanpak in alle vakken. H2839406/2 Documentor. Pagina 8 van 9
3. TOEZICHTARRANGEMENT De kwaliteit van het onderwijs vertoont belangrijke tekortkomingen en is als zeer zwak beoordeeld. Om deze reden kent de Inspectie van het Onderwijs aan Piter Jelles Aldlan, afdeling havo, een aangepast arrangement zeer zwak toe. De afdeling valt onder intensief toezicht. Met het bevoegd gezag is afgesproken dat de onderwijskwaliteit uiterlijk in november 2011 weer van voldoende niveau is. Om vast te stellen of de tekortkomingen zijn opgeheven voert de inspectie in het derde kwartaal van 2011 een onderzoek uit. Indien de school eerder kan aantonen dat de kwaliteit zich sterk heeft verbeterd kan het arrangement, na onderzoek, tussentijds worden aangepast. In aanvulling hierop maakt de inspectie nadere afspraken met het bevoegd gezag over te bereiken tussenresultaten en eventueel tussentijdse onderzoeken naar bereikte verbeteringen. Deze afspraken legt de inspectie vast in een toezichtplan. Het bevoegd gezag dient binnen zes werkweken gerekend vanaf de vaststelling van het rapport een plan van aanpak aan de inspectie te sturen. De inspectie beziet of het plan van aanpak voldoet aan de volgende kenmerken: de voorgenomen activiteiten sluiten aan bij de geconstateerde kwaliteitsproblemen; de activiteiten zijn voldoende concreet beschreven en gepland zodat de inspectie er in het vervolg van het toezicht op kan aansluiten; het is aannemelijk dat het plan van aanpak leidt tot een verbetering van de geconstateerde kwaliteitsproblemen. Het bevoegd gezag herkent zich in de bevindingen van de inspectie en onderschrijft de noodzaak maatregelen te nemen die opheffing van de geconstateerde tekortkomingen als doel hebben. De minister wordt van de geconstateerde tekortkoming(en) op de hoogte gesteld. H2839406/2 Document. Pagina 9 van 9