België - Belgique P.B. - P.P. 3500 Hasselt 1 12/1605

DRIEMAANDELIJKS : SEPTEMBER / OKTOBER / NOVEMBER 2005 JAARGANG 2 NUMMER 3 Afgiftekantoor 3500 Hasselt 1 P409862 Afzender : Natuurpunt Limburg Koningin Astridlaan 65 3500 Hasselt België - Belgique P.B. - P.P. 3500 Hasselt 1 12/1605

natuurpunt Limburg Natuurbarometer Foto's : Jeroen Mentens Afscheid van een zomer Het mag raar klinken, maar het invallen van de herfst geeft me altijd een goed gevoel. Met dat tikkeltje weemoed nu de vermoeide zomernatuur heeft afgedaan. Alles komt tot rust en krijgt zijn eigen kleur. Het lijkt wel alsof de natuur een ander jasje aantrekt. Dat maakt het zo boeiend en daarom zouden we jullie met enige aandrang het bos willen insturen. Geniet ervan. Mensen vragen wel eens waar onze vereniging voor staat. Wel, het antwoord is kort. Wij willen meer natuur. Voor iedereen. Maar dat is minder vanzelfsprekend tegenwoordig. En vroeger dan? Meer dan 15 jaar geleden pleitte een jonge gedeputeerde ook al voor meer natuur. Wij gingen op bezoek bij intussen gouverneur Steve Stevaert voor een exclusief interview. Nog deze herfst zullen wellicht duizenden Limburgse gezinnen op hun eigen manier zorgen voor meer natuur. Als ze hun tuin gaan inrichten met plantenvan-bij-ons. Het doet telkens weer deugd als zoveel mensen enthousiast reageren op onze plantenactie. Zorg ervoor dat jij er ook bij bent! Peter Vanlommel Directeur Natuurpunt Limburg Vanaf dit nummer publiceren we elk seizoen een natuurbarometer. Hierbij willen we aangeven hoe het met de toestand van onze natuur in Limburg is gesteld. En hiervoor doen we beroep op jouw mede werking. Steek je neus eens buiten en be richt ons over jouw waarneming in de natuur. Goed of slecht. Op basis van jullie berichten stellen wij de natuurbarometer van het seizoen op. De opklaringen op de barometer kwamen van een oehoe die deze zomer in Beringen heeft gebroed en 2 jongen heeft groot gebracht. De oehoe is de grootste Europese uil (zittend wel 70 cm groot!) en heeft nooit eerder in het wild gebroed in ons land. Spijtig genoeg is het vrouwtje verongelukt. Meneer de uil en beide uilskuikens stellen het goed. Anderzijds is er een depressie op komst in Opglabbeek. Daar wil de provincie een plan maken om een camping uit te breiden midden de prachtige Bosbeekvallei. Hierdoor zou de natuur en de rust van een uniek natuurgebied verloren gaan. Al jouw waarnemingen voor de natuurbarometer kan je mailen naar info@natuurpuntlimburg.be Oehoe. Foto: Gerard Mornie STEUN NATUURPUNT Natuurbescherming is nooit afgelopen en kost handenvol geld. Daarom zijn we blij als particulieren of bedrijven ons werk met een extra gift willen belonen. Je kan Natuurpunt ook steunen door ons op te nemen in je testament. Dat is ook voor de schenker een goede zaak want daardoor vloeien er minder erfenisrechten naar de staatskas dan bij een gewone erfenis. Mocht je dus over wegen om onze vereniging op één of andere wijze te begunstigen, neem dan gerust contact op met het secretariaat. 3

Foto : Erwin Christis Koninginnepage Oranjetipje Heide. Foto : Erwin Christis De romantiek van de Herfst Eind augustus begint het al. De heide staat nog volop in bloei maar veel langer kan het nu allemaal niet meer doorgaan. Na de intensiteit van de zomer is het groen moe en dof geworden, de vruchten op de bomen hangen te wachten op god weet wat allemaal en ja zelfs de lucht "ruikt" anders! Een teken aan de wand. Je voelt de revolutie in de lucht hangen. Nog even en de herfst barst los. Op weg naar de time-out van de winter. Tijd om in te pakken In de natuur draait alles om kleuren. En groen is daarbij overvloedig aanwezig. Dat komt door de bladgroenkorrels in de bladeren van de meeste planten. Die hebben een hele zomer lang zonneenergie opgeslagen en voedsel gemaakt voor de plant. Maar nu de dagen beginnen te krimpen is dat voor de bomen het signaal om beginnen in te pakken. Zij gaan hun bladeren van de hand doen maar eerst halen ze het kostbare bladgroen eruit. Met het wegtrekken van dat overheersende groen krijgen de planten hun eigenlijke kleur terug. Een hartverwarmend scala van geel, rood en paars. Op dat zelfde moment zet de boom een klein kurklaagje af aan de voet van de bladeren. Daardoor worden ze pijnloos gescheiden van hun 4 takken en dwarrelt er af en toe een blad naar beneden. Het afscheid van de oude zomer. Het ideale wandeldecor. Onrust in de lucht Herfsttijd is ook vogeltijd. Heel wat vogels die bij ons uit het ei gekomen zijn, houden het hier voor bekeken. Zij hebben duidelijk geen zin in donkere grijze dagen en schraal voedsel. Net als onze beter gegoede gouwgenoten met een villa in Torremolinos, kiezen zij voor een verre vlucht naar het zuiden waar het leven makkelijker is. Zij laten onze honkvaste huismussen, bonte spechten en bosuilen achter. Die gaan een moei lijke tijd tegemoet maar krijgen wel gezelschap van hun Scandinavische vrienden die bij ons een wintervakantie boeken. Wij ontvangen deze vreemdelingen met de gekende Limburgse gastvrijheid. Hier kunnen ze genieten van de winterbessen in onze meidoorns, vlierstruiken of hondsrozen. Onze provincie is trouwens een populaire vakantiebestemming. Vorig jaar werden we zelfs overboektmet een invasie van exotisch uitziende beesten zoals pestvogels, goudvinken en koperwieken. Vogelliefhebbers (en sommige TV-stations) hebben dan wat om naar uit te kijken! Geniet, ook met je maten Eén dezer dagen moet je zeker eens het bos in. Ondergronds tieren daar nu vele honderden soorten zwammen. In de klamme koelte van de herfst komen ze bovengronds tot bloei : met paddestoelen. Heel wat Limburgse bossen zijn trouwens goed uitgerust met wandel paden. Daar kan je struinen door de kleurrijke herfstbladeren. Of kies eens voor één van de vele excursies die onze lokale afdelingen in hun gemeente organiseren. Vaak worden die afge sloten met een gezellige borrel. Geniet ervan. En dat doe je beter niet alleen. Een dennenkegel als huisvesting voor een familie paddestoelen. Foto: Swa Bouvé Exotisch bezoek de pestvogel. Foto: Gerard Mornie 5

Een populaire politieker kan je dus ook worden door de vele vrijwilligers van een natuurvereniging te steunen. Hier schenkt Steve als piepjonge gedeputeerde een maaimachine aan een lokale afdeling van Natuurpunt. Interview Steve Stevaert In mei trapten de TV-ploegen mekaar op de tenen om dé politieke primeur van het jaar mee te pikken. Steve Stevaert stapt uit de politiek en wordt gouverneur van Limburg. Velen zijn daar blij om, maar hoe Steve -moederlijk zal hij zijn voor de Limburgers? Ik wil hier geen bloempot zijn vertelde hij onlangs. Benieuwd als we zijn, gingen ook wij in de rij staan voor 'e klapke'. Dag meneer de gouverneur. We hebben mekaar al eens eerder ontmoet. In de periode 1988-1994 was jij gedeputeerde voor natuur. Wij hebben daar alvast erg fijne herinneringen aan. Hoe kijk jij terug op die periode? [Steve] Ik heb daar persoonlijk ook mooie herinneringen aan. Niet alleen het pionierswerk dat wij destijds verrichtten was opzienbarend. Ook het feit dat ik als eerste gedeputeerde de bevoegdheden natuur, milieu en ruimtelijk ordening kon combineren, gaf aanleiding tot opmerkelijke resultaten. Beheersovereenkomsten met landbouwers, natuur- en milieuverenigingen die mee in de adviescommissies zetelden van 6 grote bedrijven, de oprichting van LIKONA en de subsidiëring van natuurverenigingen voor de aankoop van natuurgebieden zijn maar enkele van de talloze verwezenlijkingen. Het wenkbrauwgefrons van sommige collega s herinner ik me nog levendig telkens als er een nieuw initiatief werd aangekondigd. Weet je, toen werd je nog de grond ingeboord als je fietspaden wilde aanleggen. Vandaag krijg je daar een standbeeld voor. (lacht) Alhoewel, de wens naar meer natuur is vandaag nog minder vanzelfsprekend. Zijn we wel trots op ons Limburgs groen en de bijzondere planten en dieren die er leven? Of overheerst het gevoel dat natuur een sta-in-de-weg is voor economische ontwikkelingen? Het is ons niet duidelijk of een gouverneur ook een ongezouten mening mag hebben, maar hoeveel natuur mag er nog verdwijnen voor nieuwe industrieterreinen en autowegen? [Steve] Limburg moet zich op een kwalitatieve manier kunnen ontwikkelen. En onze natuur neemt daarbij een belangrijke plaats in. Maar altijd moeten er keuzes gemaakt worden en die moet men verstandig en correct maken. Alle sectoren moeten een gezond en doordacht evenwicht nastreven in hun ambitie om te groeien. Bedrijfsterreinen en belangrijke vervoersverbindingen kunnen noodzakelijk zijn voor de groei van onze provincie. Net zoals de natuur, de bossen en de open ruimte dat zijn. In mijn visie gaat het dan over en in plaats van of. Zoals het er nu uitziet zal er bijvoorbeeld een Noord-Zuid autoweg worden gerealiseerd zonder opoffering van natuur. Neen, in Limburg moet geen groen meer verdwijnen, er kan er zelfs nog bijkomen. In ieder geval wil onze vereniging blijven onderstrepen hoe belangrijk natuur is voor planten, dieren én voor mensen. Kan je ons hierbij een goed advies geven? [Steve] Zoals je weet is goede raad duur! En wie ben ik om lessen te geven aan Natuurpunt. Maar goed, toch één belangrijke tip. Probeer de volgende 10 jaren even performant te zijn als de voorbije 10 jaren. Loop dus zeker niet de slogan never change a winning team blind achterna. Een voetbalploeg die haar team niet regelmatig verjongt en aanpast, zal uiteindelijk verliezen. En de natuurwetten zijn op dat punt nog harder. De dino s waren perfect aangepast aan hun omgeving maar precies daarom verdwenen ze van de aardbodem toen de leefomstandigheden wijzigden. Maar zoals ik de natuurvrienden ken, zullen jullie je wel niet laten vangen. Bedankt gouverneur Steve, wij zorgen ervoor dat jouw advies bij de juiste mensen terecht komt. Namens Natuurpunt wensen we jou nog veel succes en hopen dat jij je laarzen vaker zult nodig hebben voor een natte natuurwandeling dan voor de coördinatie van een grote overstroming. Peter Vanlommel en Ignace Schops gingen in naam van onze vereniging op bezoek bij gouverneur Steve. 7

Reebok. Foto: Swa Bouvé NATUURFOTOGRAAF De mooie foto s in hebben we te danken aan de vele natuurfotografen van onze vereniging. In deze rubriek vertellen ze het verhaal achter een foto die zij op de een of andere manier bijzonder vinden. Erwin Christis ( 1971) www.erwinchristis.be Kijk eens naar het vogeltje De fotografen van de Bond voor Verantwoorde NatuurFotografie (BVNF) doen niets liever. De leden van deze vereniging zijn net als andere natuurfotografen gepassioneerd door het maken van beklijvende natuurfoto s. Maar dan wel met respect voor alles wat leeft en beweegt. Zij kiezen voor een verantwoorde vorm van natuurfotografie waarbij het welzijn van het onderwerp belangrijker is dan de foto. We vroegen aan Erwin Christis (één van de huisfotografen van Natuurpunt Limburg) wat dit juist inhoudt en hoe strikt we dit moeten nemen. "De vereniging wil de "verantwoorde" natuurfotografie stimuleren. Planten en dieren die we willen fotograferen mogen niet verstoord worden. Dat betekent niet enkel dat we geen planten plukken of dieren vangen om ze nadien te fotograferen. In onze gedragsregels staat ondermeer dat we geen dieren fotograferen op hun nesten en dat we ze niet verstoren op de plaatsen waar ze naar voedsel zoeken. We zijn daar werkelijk zeer strikt in uit respect voor de natuur." De BVNF is er zowel voor de beginner als voor de meer ervaren natuurfotograaf. Maandelijks zijn er 8 bijeenkomsten voor de leden waarbij informatie wordt uitgewisseld, beelden worden besproken en voordrachten worden gegeven. Lid worden kan je voor 10. Dit jaar bestaat de BVNF 25 jaar. Voor die gelegenheid geven ze een uniek fotoboek uit met 119 foto s van 54 natuurfotografen. Het boek wordt voorgesteld op het Internationale Natuurfotografie Festival dat doorgaat op 18, 19 en 20 november in cc 'ter dilft' te Bornem. Het boek zal 15 kosten. Als je meer info wenst over BVNF, de gedragsregels, het programma van het Internationale Natuurfotografie Festival of het unieke fotoboek neem dan eens een kijkje op www.bvnf.be Wulp. Foto: Patrick Keirsebilck Hoewel ik bijzonder graag landschappen, planten en dieren fotografeer, geven dit soort foto s mij toch de grootste voldoening. Eenvoudige dingen abstract weergeven, ze uit hun context halen en hen hierdoor een eigenheid geven. Bij het "documentair vastleggen" van een plant of dier leg je een realiteit vast, ook al besteed ik (als het enigszins kan) veel aandacht aan het esthetische, het grafische element in zo n documentaire foto. Dit soort abstracte opnames geven me echter de kans om te interpreteren, te verrassen, een subjectieve werkelijkheid te creëren die voor de kijker nog ruimte open laat voor een eigen verhaal. Een berk groeit toch niet scheef, is hier een storm door het bos geraasd, is er in dit bos gewerkt,...? Deze opname van een berkenbos heb ik gefotografeerd voor het fotoboek over het Nationaal Park Hoge Kempen. Een boekproject dat ik samen met de bekende natuurfotograaf Michel Decleer uitvoer en dat verschijnt in de zomer van 2006. Technisch : Digitale opname, ISO 200, 1/6 s, f/20, 70-200mm 9

BOMEN- EN STRUIKENVERKOOP Jaarlijks organiseert Natuurpunt Limburg een verkoop van streekeigen bomen en struiken. Deze planten horen hier van oudsher thuis en zijn goed bestand tegen ziektes. Daarbij zijn heel wat vogels en andere dieren dol op hun bessen of noten. Bestellen kan door de bestelbon (zie volgende pagina) op te sturen of te faxen VÓÓR 21 OKTOBER 2005 naar: Natuurpunt Limburg Koningin Astridlaan 65, 3500 Hasselt Tel 011/24 60 20 Fax 011/24 60 29 Maar het kan ook eenvoudiger door te bestellen via onze website: www.natuurpuntlimburg.be Alle haagplanten, struiken en bomen zijn van de allerbeste kwaliteit: De lage prijzen kunnen we je aanbieden door de grote schaal waarop deze plantenverkoop georganiseerd wordt; De beste plantperiode voor planten met blote wortel is november/december; Bij afhalen van de planten neem je best een vochtige doek of plastic zeil mee om uitdroging van de wortels te voorkomen; Met één zakje van onze bloemenmengsels kan je 25m 2 inzaaien. Om te zaaien moet je wel wachten tot het voorjaar (maart/april). Beide mengsels geven bloei van juni tot en met augustus. natuurpunt Limburg Deze actie wordt gesteund door: 10 De organisatie van deze plantenverkoop gebeurt door de plaatselijke afdelingen van Natuurpunt Limburg. Regionale Milieuzorg staat in voor de afvalverwerking in Noord-West-Limburg. Via preventie willen zij de afvalkosten verminderen en werken aan een duurzame leefomgeving. Streekeigen planten geven minder groen afval en het snoeisel kan prima in eigen tuin worden verwerkt of hergebruikt. AFHALEN OP ZATERDAG 5 NOVEMBER (tussen 10 en 12 u) Alken : CEMUVO Stationstraat 131 vlakbij spoorwegstation Beringen : Vlaams Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7 Koersel Bree : Basisschool Grauwe Torenwal bereikbaar via oude straat Kortessem : Basisschool De Klok Daaleinde 5 Niel-bij-As : Parking aan de kerk Overpelt : Gemeentewerf Lieven Bauwenslaan 1 naast containerpark Peer : Gemeentelijk recyclagepark Industrieweg toegang via technische dienst Tongeren : Sint Truidersteenweg 323 Voeren : Molenhoeve Altenbroek 358 s Gravenvoeren OP ZATERDAG 19 NOVEMBER (tussen 10 en 12 u) Bilzen-Rijkhoven : Bosselaar parking Apostelhuis nabij Alden Biezen Ham : Natuurcentrum Den Haas (de Rammelaars) Broekstraat z/n (langs kanaal Kwaadmechelen- Dessel) Hasselt : KTA1 Vilderstraat aan zwembad Hechtel : Katershoeve (einde hoefstraat) Lummen : De Winning St. Ferdinandstraat 1 aan de watertoren Neeroeteren : Parking Kerk Voorshoven Voorshoventerweg 83 Neerpelt : Bezoekerscentrum De Wulp Tussenstraat 10 Opglabbeek : Gemeentelijke Basisschool Kapelstraat 14 naast G.C. t Troempeelke St. Truiden-Brustum : Oud militair vliegveld Stadsloods Lichtenberglaan Zutendaal : De Lietenberg Zuurbroekstraat OP ZATERDAG 26 NOVEMBER (tussen 10 en 12 u) Bocholt : Loods van Herman Lemmens Stramproyerweg 8 Kreyel Borgloon : Containerpark Industrieweg 24 Diepenbeek : Parking in de Spoorstraat nabij Station NMBS Herk-de-Stad : Station Schulen Houthalen : Gemeentewerf Technische Dienst Europark (naast containerpark Houthalen) Leopoldsburg : Gemeentelijke werkplaats Ramskapellelaan (aan oude bakkerij) Maasmechelen : Gemeentelijke serre Veeweidestraat Industrieterrein Oude Bunders bij Kringwinkel/Bedrijvencentrum Soort (Hoogte in cm) prijs/st. aantal prijs Beuk (80/100) 0,70 Meidoorn (80/100) 0,50 Haagbeuk (80/100) 0,70 Wilde liguster (80/100) 0,50 Gele kornoelje (80/100) 0,70 Veldesdoorn (80/100) 0,50 Taxus (40/60) 1,30 Gelderse roos (80/100) 0,60 Hazelaar (80/100) 0,60 Hondsroos (80/100) 0,50 Kardinaalsmuts (80/100) 0,50 Zoete kers (80/100) 0,60 Rode kornoelje (80/100) 0,50 Sleedoorn (80/100) 0,50 Spork (80/100) 0,50 Vlier (80/100) 0,50 Lijsterbes (80/100) 0,50 Linde (80/100) 0,60 Tamme kastanje (80/100) 0,70 Inheemse vogelkers (80/100) 0,50 Zomereik (80/100) 0,70 Zwarte els (80/100) 0,50 Zak compost 25 liter 1,00 Zadenmengsel meerjarige bloemen (voor 25m 2 ) 5,00 Zadenmengsel akkerbloemen (voor 25m 2 ) 5,00 Lidmaatschap Natuurpunt 20,00 T O T A L E P R I J S Ik wens mijn bestelling af te halen (aanduiden!) 5 november 19 november 26 november (tussen 10 en 12 uur) (tussen 10 en 12 uur) (tussen 10 en 12 uur) O Alken O Overpelt O Bilzen-Rijkhoven O Neeroeteren O Bocholt O Beringen O Peer O Ham O Neerpelt O Borgloon O Bree O Tongeren O Hasselt O Opglabbeek O Diepenbeek O Kortessem O Voeren O Hechtel O St. Truiden-Brustum O Herk-de-Stad O Niel-bij-As O Lummen O Zutendaal O Houthalen O Leopoldsburg O Maasmechelen Naam :... Adres :...... Telefoon :... BESTELBON Bij ontvangst van de bestelbon wordt je bestelling onmiddellijk genoteerd. Wij sturen geen bevestiging! Noteer datum en afhaalplaats in je agenda. 11

Een strakke haag van... haagbeuk. Gele kornoelje. Sleedoorn met vruchten. Hagen en heggen In het najaar organiseert onze vereniging traditiegetrouw een verkoop van streekeigen bomen en struiken. Dat doen we niet enkel om wat geld in het laatje te krijgen, maar vooral omdat we het aanplanten van inheemse hagen en heggen willen stimuleren. Doordat deze actie in onze provincie al enkele jaren loopt, zijn heel wat tuinen al voorzien van een natuurlijke haag. Hagen verschillen van heggen doordat ze minstens één keer per jaar gesnoeid worden. Heggen zijn dus wild uitgegroeide hagen die vooral voor de wat grotere tuinen geschikt zijn. Natuurlijke hagen en heggen kan je in vele varianten aanleggen. Je kan opteren voor strakke of losse hagen, uniforme hagen bestaande uit één soort of gemengde hagen, immer groene hagen of bloeiende hagen, allemaal opgebouwd uit plantensoorten van bij ons. Strakke hagen kan je in elke tuin aanleggen. Je kan kiezen uit beuk, haagbeuk, wilde liguster, 12 gele kornoelje en veldesdoorn. Taxus is onze enige groen blijvende streekeigen haag die zich perfect in vorm laat snoeien. Meestal wordt er gekozen voor een eenvormige haag. Leuk is om wat variatie aan te brengen door bvb. meidoorn, haagbeuk en liguster gemengd aan te planten. De breedte van een strakke haag varieert tussen 30 cm en 50 cm. Voor bredere strakke hagen moet je een dubbele rij aanplanten. Zowel de breedte als de hoogte van de haag (minimaal 80 cm) wordt bepaald door het scheren. Scheren doe je 1 of 2 maal per jaar. Let er bij het scheren op dat de onder kant steeds breder is dan de bovenkant van de haag. Enkel dan kan er voldoende licht aan de voet van de haag waardoor deze mooi dichtgroeit. Strakke haag op lemige grond : gele kornoelje, veldesdoorn, haagbeuk, meidoorn. Strakke haag op zandige grond : liguster, meidoorn, beuk. Taxus is immergroen maar houdt niet van natte voeten. Wildere heggen zijn ideaal als je wat meer ruimte in je tuin hebt. Doordat ze niet jaarlijks gesnoeid wor den, groeien ze breder en hoger uit. Daardoor kunnen ze bloesems en vruchten vormen. Die bieden aan bijen, vlinders en vogels voedsel en nestgelegenheid. Dergelijke losse hagen worden bijna altijd gemengd aangeplant. De knipbeurten beperken zich meestal tot het verwijderen van te ver uitstekende of hinderlijke takken. Heggen op lemige grond : meidoorn, sleedoorn, hondsroos, rode kornoelje, gele kornoelje, gelderse roos, kardinaalsmuts en Europese vogelkers. Heggen op zandige grond : lijsterbes, spork, hondsroos, liguster, meidoorn, rode kornoelje, Europese vogelkers, meidoorn, sleedoorn. Op vochtige gronden kan je een heg met zwarte elzen maken, heel bijzonder! Vuistregels bij het aanplanten van hagen of heggen: Laat plantgoed nooit met de wortels bloot liggen want dan drogen de fijne wortels uit. Het zijn net deze wortels die belangrijk zijn voor de plant. Daarom kan je best de nodige voorzieningen meenemen (plastic zeil of vochtige doeken) om de wortels te beschermen tijdens het transport. Het ideale plantweer is een bewolkte dag met weinig wind. Haagplanten worden in 1 rij geplant met een plantdichtheid van 4 à 5 planten per lopende meter. Voor een losse heg volstaat het om 1 plant per m 2 te planten in een driehoeksverband. Bij het planten maak je een ruim plantgat waarin de grond goed losgewoeld is. Na het planten kort je de planten best in tot de helft. Bij een meidoornheg heb je in het voorjaar bloemen...... en in het najaar vruchten. 13

NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN Zicht op de Kikbeekvallei. Een deel van de krater kreeg intussen al een natuurlijker uitzicht. Foto: Erwin Christis NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN Natuurwachter Jos Gorissen vertelt enthousiast over de mooie toekomst van de Kikbeekvallei. Nattigheid op de Johan Van Den Bosch PROJECTBUREAU NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN Winterslagstraat 87, 3600 Genk tel. 089/322 810 fax 089/322 819 info@rlkm.be www.nationaalparkhogekempen.be Soms moet je de natuur even in de stelling zetten. Het kan niet overal, maar de natuur van morgen is soms niet die van gisteren. Lidtekens uit het verleden vormen dan de basis voor nieuwe natuur. En die kan best spectaculair zijn. Een voorbeeld hiervan vinden we op een boogscheut van het nieuwe ecoduct langs de E314. Hier werkt de Vlaamse overheid aan een natuurproject van zelden geziene omvang. Wij gingen op pad met natuurwachter Jos Gorissen. [Jos] "Dit is het gebied van de Kikbeekbron. Of eigenlijk wàs. Want het ooit uitgestrekte heidegebied met een idyllisch beekje werd in de zestiger jaren ingepalmd voor economisch gewin. Natuurlijke rijkdommen zoals waardevol kwartszand moesten volgens een logische redenering ontgonnen worden. Anders heb je niks aan die 14 droge kempen rijkdommen. In dit geval betekende dat bijna een halve eeuw lang graafwerken tot er een enorme krater achterbleef." Nochtans zien we daar nu niet veel van. En wat is er dan intussen allemaal gebeurd? [Jos] "Ja, door goede afspraken te maken met de ontzander (het bedrijf Sibelco) werd hier een natuurherstel-project uitgevoerd zoals we dat in onze streek nog nooit meemaakten. Best spectaculair om die grote groeve om te bouwen tot nieuwe natuur. In dit geval een natuurlijk uitziende plas van meer dan 40 hectaren groot. De graafwerken zijn achter de rug en de plas vult zich langzaam met grondwater, aan een ritme van 1 cm per dag. Eind november moet het volgelopen zijn. Dan ligt er op de hoge droge Kempen een natuurlijk meer van 1 km lang en 200 m breed helemaal omzoomd door moeras. Het wordt ongetwijfeld een eldorado voor planten en dieren die van nattigheid houden. 6 Noorse Fjordenpaarden zorgen voor het onderhoud van het omliggende heidegebied." Na afwerking wordt het natuurgebied toegankelijk voor de wandelaars. Maar wij bieden 25 lezers de mogelijkheid om op 22 oktober een exclusieve wandeling doorheen het gebied te maken. Onze gids is Johan Van Den Bosch, de projectleider van het Nationaal Park. De eerste 25 leden van Natuurpunt die op woensdag 12 oktober tussen 9.00 en 16.00 uur bellen op 089/322 810 zijn erbij. Zes van deze Noorse Fjordenpaarden onderhouden het omliggende heidegebied. Foto: Erwin Christis Gedurfde natuurontwikkeling: De voormalige zandgroeve vult zich langzaam met water. Binnen een paar jaar zal de natuur hier opnieuw haar plaats hebben ingenomen. Foto: Erwin Christis 15

ACTIVITEITENKALENDER Vergeet niet te genieten... ACTIVITEITENKALENDER CURSUS NATUURBEHEER CURSUS NATUURLIJKE EN NATUURRIJKE VIJVERS Mensen die geïnteresseerd zijn in natuurbeheer of willen meewerken aan het beheer van een natuurgebied, kunnen dit najaar een cursus volgen. Je krijgt er een theoretische en praktische onderbouwing in de verschillende facetten van het natuurbeheer. De cursus bestaat uit 6 lessen en 3 excursies. Voorkennis is niet vereist. Praktisch : de cursus vindt plaats in Hasselt (Kiewit) op donderdagavonden in november en december. Excursies op zaterdag in januari. De cursus kost 40. Meer info en inschrijvingen bij afdeling Hasselt-Zonhoven, Johan Royeaerd 011/80 35 26 of joroy@skynet.be Natuurpunt Limburg organiseert samen met het Regionaal Landschap Lage Kempen dit najaar twee boeiende infoavonden over tuinvijvers en hun grotere broers in natuurgebieden. Woensdagavond 30 november '05 Natuurlijke/natuurrijke tuinvijvers. We bespreken de aanleg en het onderhoud van ecologische tuinvijvers: tips, aandachtspunten en oplossingen voor mogelijker problemen. Woensdagavond 7 december '05 Beheer van grotere vijvers en poelen in natuurgebieden. Deze avond gaat over het belang van een goede wisselwerking tussen vissen, planten, algen, bacteriën en waterinsecten voor een ecologisch evenwicht. Geef nu al je naam op voor één van deze avonden. We sturen je later een uitgebreide folder. info@natuurpuntlimburg.be of 011/24 60 20 Foto: Chris Onkelinkx Vrijhern. Foto : Ilse Ideler ZATERDAG 8 OKTOBER Alken Paddenstoelenwandeling 13.30 tot 17.00 u Parking Koutermanstraat, Alken Afdeling Alken: P. Vandersmissen 011/59 23 76 Opglabbeek Bos en beek bij kaarslicht Tussen 19.00 en 20.00 u, vrij vertrek Parochiehuis, Hoeverkerkweg, Opglabbeek centrum Afdeling Opglabbeek: Miet Roosen 089/85 22 83 Vooraf Inschrijven Laarzen en zaklamp meebrengen ZONDAG 9 OKTOBER Borgloon Stroopwandeling Speelhof Borgloon Afdeling Borgloon: 012/74 29 29 Grote Brogel Herfstwandeling 14.00 tot 17.00 u Kruispunt Hoogstraat/Reppelerweg Knooppunt 06 RLKM Afdeling Meeuwen-Gruitrode/Peer: Marleen Massonnet 011/63 35 17 Nationaal Park Hoge Kempen Natuurwandeling 14.00 tot 17.00 u Station Eisden Afdeling Maasland Zuid: Marcel Van Nijlen 089/76 01 25 Zwarte Beek (Halen) Herfstwandeling paddestoelen met afzonderlijke kinderwandeling Klooster St. Jansberg St. Jansbergstraat Zelem Afdeling Regio Zelem: 013/44 29 02 Zonhoven Paddestoelenwandeling 9.00 u Parking Donderslagse Weg Afdeling Hasselt-Zonhoven: Johan Royeaerd 011/80 35 26 ZONDAG 16 OKTOBER Lanaken Paddestoelenwandeling 14.00 tot 17.00 u Parking OPZ te Rekem Afdeling Maasland Zuid: Tine Pattyn 089/77 76 54 Nieuwenhoven Rondleiding tijdelijke tentoonstelling 14.00 tot 16.00 u Nieuwenhoven Afdeling Aulenteer: Diederik De Leersnyder 011/69 16 22 Zwarte Beek (Hechtel-Eksel) Herfsttocht met aparte kinderwandeling en paddestoelentocht Parking Den Brand, Kamertstraat Hechtel Afdeling Hechtel-Eksel: 011/73 12 79 Zwarte Beek (Beringen) Natuurspeurdertjes in actie Het bos in de herfst VBC De Watersnip Grauwe Info: 011/45 01 91 Voor kinderen van 5 tot 7 jaar deelname 1 per kind ZONDAG 23 OKTOBER Bergerven Vogels in het Bergerven 8.30 u Kerk van As of 9.00 u Kapel van de Weerstand-Rotem Afdeling As: Jan Verstraeten 089/65 89 39 Bocholt Paddenstoelenwandeling 14.00 tot 16.30u Parking Smeetshof Bocholt, einde Weerterweg Afdeling Bocholt: Rik Bosmans 089/46 41 14 Loep meenemen ZONDAG 3 NOVEMBER Overbroek Landschapswandeling Parking voetbalterrein vv Gelinden Afdeling Aulenteer: Georges Ruyloft 011/68 59 81 Honden niet toegelaten ZATERDAG 5 NOVEMBER Kinrooi Natuurwandeling 10.00 tot 12.00 u Infobord in de Vijverbroekstraat, Kessenich Afdeling Kinrooi: Werner Verheyen 089/73 31 83 ZONDAG 6 NOVEMBER Bree Wandeling in De Luysen parking De Luysen, Mariahofstraat Bree-Beek Afdeling Bree: Joris Vandervelden 089/46 37 89 Kortessem Najaarswandeling Nietelbroeken De Wroeter te Kortessem Afdeling Korftessem: 0473/89 56 02 Vallei van de Zwarte Beek - Beringen Legendewandeling VBC De Watersnip - Grauwe Info: 011/45 01 91 16 17

ACTIVITEITENKALENDER Vergeet niet te genieten... ACTIVITEITENKALENDER ZONDAG 13 NOVEMBER Borgloon Herfstkleurenwandeling St-Pieterskapel te Vechmaal-Heers Afdeling Borgloon: 012/74 29 29 Mettekoven Natuurwandeling 13.30 tot 17.00 u Parking Koutermanstraat, Alken Afdeling Alken: Luc Pacque 011/31 18 37 ZATERDAG 19 NOVEMBER Zutendaal Nestkasten, vleermuizenkasten en voederplanken knutselen 14.00 tot 17.00 u Bijen- en Insecten centrum De Lieteberg Zutendaal 0,5 per kast, 2 voor niet leden Inschrijven tot 12 november elke zaterdagvoormiddag in De Lieteberg 089/32 77 21 Afdeling NP Zutendaal en JNM Zutendaal ZONDAG 20 NOVEMBER As Op zoek naar de bever in Koningsteen 13.30 u Kerk Niel-bij-As Afdeling As: Jan Verstraeten 089/65 89 39 Bocholt Boswandeling Parking Smeetshof Bocholt, einde Weerterweg Afdeling Bocholt: Arnold Goossens 089/46 39 88 Verrekijker meenemen Zwarte Beek (Beringen) Natuurspeurdertjes in actie Sporen in het bos VBC De Watersnip Grauwe Info: 011/45 01 91 Voor kinderen van 5 tot 7 jaar deelname 1 per kind Zutendaal Wandeling met handen uit de mouwen in het nieuwe natuurgebied 9.30 tot 12.30 u Kruispunt Dielenberstraat met Pastoorstraat Zutendaal Afdeling Zutendaal: 089/32 77 21 Martine.Nijs@pandora.be Wij zorgen voor drank en soep ZONDAG 27 NOVEMBER Ardennen - kasteel van Modave Dagwandeltocht 8.00 tot 19.00 u Parking Carrefour Kuringen (t.h.v. afrit 27, E 313, Hasselt-West) Afdeling Hasselt-Zonhoven: Johan Royeaerd 011/80 35 26 ZATERDAG 3 DECEMBER Kinrooi Natuurwandeling 10.00 tot 12.00 u Infobord in de Vijverbroekstraat, Kessenich Afdeling Kinrooi: Werner Verheyen 089/73 31 83 ZONDAG 4 DECEMBER Bree Wandeling in St. Maartensheide parking De Luysen, Mariahofstraat Bree-Beek Afdeling Bree: Joris Vandervelden 089/46 37 89 Zwarte Beek (Beringen) Vogels in de winter VBC De Watersnip Grauwe Info: 011/45 01 91 Vrijhern Landschapswandeling 12.45 u: parking Europaplein, Sint- Truiden 13.30 u: De Kluis, Vrijhern, Kluisstraat, St-Huibrechts-Hern Afdeling Aulenteer: Georges Ruyloft 011/68 59 81 Zutendaal Winterwandeling in het dal van de Asserbeek 13.30 tot 17.00 u Parking Preventorium (asielzoekersverblijf) langs Molenbergstraat Afdeling Zutendaal: 089/32 77 21 Martine.Nijs@pandora.be ZATERDAG 10 DECEMBER Zwarte Beek (Beringen) Midwinterfeest 20.00 u VBC De Watersnip Grauwe Afdeling Beringen: 0478/54 21 60 ZONDAG 11 DECEMBER Borgloon Lichtwendewandeling Kerk Hoepertingen Afdeling Borgloon: 012/74 29 29 Kiewit-Hasselt Bomen- en struikentocht 9.00 tot 12.00 u Parking, domein Kiewit Afdeling Hasselt-Zonhoven: Paul Leppens 011/27 33 70 Reppel Wandeling rond het Monshof 14.00 tot 17.00 u Kerk Reppel Afdeling Meeuwen-Gruitrode/Peer: Eric De Smedt 011/66 59 69 ZONDAG 18 DECEMBER As Gezinswandeling op de Klaverberg 13.30 u Kerk As Afdeling As: Jos Snijkers 089/65 89 68 Beverlo Bos- en landschapswandeling Kasteeltje te Beverlo Afdeling Leopoldsburg: 011/39 11 69 Bocholt Winterwandeling Parking Smeetshof Bocholt, einde Weerterweg Afdeling Bocholt: Arnold Goossens 089/46 39 88 Verrekijker meenemen Zwarte Beek (Halen) Korte winterwandeling en jaarafsluiting KSJ-heem, Oude Schansstraat, Zelem Afdeling Regio Zelem: 013/46 14 14 Foto: Jeroen Mentens Zwarte Beek (Beringen) Natuurspeurdertjes in actie Is het bos dood? VBC De Watersnip Grauwe Info: 011/45 01 91 Voor kinderen van 5 tot 7 jaar deelname 1 per kind 18 19

natuurpunt Limburg Colofon Dit tijdschrift wordt gratis verspreid op 5.000 exemplaren aan de leden van Natuurpunt in Limburg. Volgende uitgave : December 2005 Werkten mee aan dit nummer: Erwin Christis, Jan Kenens, Johan Van Den Bosch, Peter Vanlommel, Erik van Esch en Trees Verhelle. Verantwoordelijke uitgever : Peter Vanlommel Koningin Astridlaan 65 3500 Hasselt Redactie : Natuurpunt Limburg Koningin Astridlaan 65 3500 Hasselt email : info@natuurpuntlimburg.be Grafische vormgeving : Joël Neelen, Genk Druk : Drukkerij Paesen, Opglabbeek Gedrukt op 100% ongebleekt en gerecycleerd papier Lid worden van Natuurpunt : Indien je 20 overschrijft op het rekeningnummer 230-0044233-21 word je automatisch lid van Natuurpunt. Het lidmaatschap is geldig voor het hele gezin. Website : www.natuurpuntlimburg.be Foto : Jeroen Mentens Coverfoto : Links : Ludo Goossens Rechts : Jeroen Mentens