STUDIE 189 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL Vrachtwagenchauffeur & Vrachtwagenchauffeur bijzondere transporten
BIJZONDERE TRANSPORTEN I N H O U D DEEL 1 1 INLEIDING 1 1.1 Identificatie van het beroepsprofiel en het beroepsopleidingsprofiel 1 1.1.1 Gegevens beroepsprofiel 1 1.1.2 Gegevens beroepsopleidingsprofiel 1 1.2 Opdracht 1 1.2.1 Opdrachtgever 1.2.2 Doelstellingen 1 1.3 Ontwikkelingsproces 2 1.4 Legitimatie 2 2 SITUERING VAN HET BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL 3 2.1 Gegevens uit de beroepenwereld 3 2.1.1 Beroepenstructuur 3 2.1.2 Geraadpleegde beroepsprofielen 4 2.1.2.1 Omschrijving van het beroep 4 2.1.2.2 Organisatie van de arbeid 5 2.1.3 Geraadpleegd beroepsprofiel 8 2.2 Gegevens uit de opleidingenwereld 8 2.2.1 Opleidingenaanbod 8 2.2.1.1 Overzicht van het met het beroepencluster direct overeenstemmende opleidingenaanbod in het onderwijs en buiten het onderwijs 9 2.2.1.2 Overzicht van het met de beroepenclusters aanverwante opleidingenaanbod 10 2.2.1.3 Onderzoek naar de bevolking van de opleidingen: een analyse van de instroom en uitstroom in de verschillende opleidingsvormen 10 2.2.2 Regionale spreiding van het opleidingenaanbod en de tewerkstelling in Vlaanderen 12 2.2.2.1 Geografisch tewerkstellingsaanbod 12 2.2.2.2 Geografisch opleidingenaanbod 12 2.2.2.3 Vergelijking geografisch tewerkstellingsaanbod en opleiding 12 2.3 Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel 12
BIJZONDERE TRANSPORTEN 3 HET BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL 14 3.1 Benaming van het beroepsopleidingsprofiel 14 3.2 Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel 14 3.3 Concrete vertaalslag 16 3.3.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen 16 3.3.2 Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel 16 3.3.3 Selectie van takenclusters en taken 16 3.3.4 Formulering van vaardigheden met de bijbehorende kennis, inhouden en context 17 3.3.5 Concrete uitwerking van de vertaalslag 18 3.3.6 Beroepshoudingen 26 3.3.7 Contextgegevens 27 3.4 Niveau van het beroepsopleidingsprofiel 28 3.5 Begrippen 29 4 B I B L I O G R AF I E 31 5 SAMENSTELLING 32 DEEL 2 BIJZONDERE TRANSPORTEN 1 INLEIDING 35 1.1 Identificatie van het beroepsprofiel en het beroepsopleidingsprofiel 35 1.1.1 Gegevens beroepsprofiel 35 1.1.2 Gegevens beroepsopleidingsprofiel 35 1.2 Opdracht 35 1.2.1 Opdrachtgever 35 1.2.2 Doelstellingen 35 1.3 Ontwikkelingsproces 36 1.4 Legitimatie 36 2 SITUERING VAN DE OPLEIDINGEN 37 2.1 Gegevens uit de beroepenwereld 37 2.2 Gegevens uit de opleidingenwereld 37 2.3 Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel 37
BIJZONDERE TRANSPORTEN 3 HET BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL 38 3.1 Benaming van het beroepsopleidingsprofiel 38 3.2 Instapniveau 38 3.3 Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel 38 3.4 Concrete vertaalslag 41 3.4.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen 41 3.4.2 Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel 41 3.4.3 Selectie van takenclusters en taken 41 3.4.4 Formulering van vaardigheden met bijhorende kennis, inhouden en context 42 3.4.5 Concrete uitwerking van de vertaalslag 43 3.4.6 Beroepshoudingen 48 3.4.7 Contextgegevens 48 3.5 Niveau van het beroepsopleidingsprofiel 50 3.6 Begrippen 50 4 B I B L I O G R AF I E 53 5 SAMENSTELLING 54
DEEL I BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL Vrachtwagenchauffeur sector: vervoer subsector: wegvervoer goederen studiegebied: auto Sectorcommissie beroepsopleidingsprofielen vervoer van de Vlaamse Onderwijsraad D/2001/6356/16
1 1 INLEIDING 1 1.1 Identificatie van het beroepsprofiel en het beroepsopleidingsprofiel 1.1.1 Gegevens beroepsprofiel Sector : vervoer Subsector : wegvervoer - goederen Beroep : vrachtwagenchauffeur (m/v) Beroepsprofiel : onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor de vrachtwagenchauffeur Gelegitimeerd door : koepelcommissie opleidingsprofielen op : 12 februari 1999 Erkenning beroep : het beroep behoort niet tot de lijst van de gereglementeerde beroepen, maar er dienen een aantal voorwaarden vervuld te worden: - beneden 21 jaar voorwaarden EU-richtlijn 2 - getuigschrift voor vakbekwaamheid - geneeskundige schifting - rijbewijs CE 1.1.2 Gegevens beroepsopleidingsprofiel Sectorcommissie : VERVOER Benaming van het profiel : beroepsopleidingsprofiel naar aanleiding van het beroepsprofiel vrachtwagenchauffeur Legitimator : Afdeling TSO/BSO Raad voor Volwassenenonderwijs Datum : Afdeling TSO/BSO: 15 juni 2001 Raad voor Volwassenenonderwijs: 26 juni 2001 1.2 Opdracht 1.2.1 Opdrachtgever De koepelcommissie Opleidingsprofielen stelde op de vergadering van 12 februari 1999 de vaste kern van de sectorcommissie opleidingsprofielen vervoer samen. De koepelcommissie geeft op 12 februari 1999 de opdracht aan de sectorcommissie vervoer om een beroepsopleidingsprofiel met betrekking tot vrachtwagenchauffeur te maken. 1.2.2 Doelstellingen 1 De uitbouw van het onderwijs optimaal verzekeren. 2 De opleiding beter laten aansluiten bij de arbeidsmarkt. 3 De uitstroom van gekwalificeerde beroepsbeoefenaars te verhogen. 1 2 Afkortingen worden verklaard in hoofdstuk 4 - begrippen EEG-richtlijn 76/914 van 16 december 1976. EEG-verordening 3820/85 van 20 december 1985
2 1.3 Ontwikkelingsproces Het beroepsopleidingsprofiel wordt gemaakt volgens de handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingsprofielen voor het secundair onderwijs en het volwassenenonderwijs, ontwikkeld door de Dienst voor Onderwijsontwikkeling. Het is afgeleid van het beroepsprofiel vrachtwagenchauffeur. De eindconferentie van het beroepsprofiel vond plaats op 7 oktober 1998. De sectorcommissie vergaderde op volgende dagen: 8 november 1999, 22 november 1999, 13 december 1999, 25 januari 2000, 26 januari 2001 en 29 mei 2001. Het beroepsopleidingsprofiel werd afgewerkt op 29 mei 2001. 1.4 Legitimatie De afdeling TSO /BSO en de Raad voor Volwassenenonderwijs legitimeren het beroepsopleidingsprofiel. Het beroepsopleidingsprofiel wordt als advies aan de overheid voorgelegd.
3 2 SITUERING VAN HET BEROEPSOPLEIDINGS- PROFIEL 2.1 Gegevens uit de beroepenwereld 2.1.1 Beroepenstructuur De wegvervoersector wordt omschreven als de verzameling van alle in België gevestigde ondernemingen waarvan het vervoer van goederen over de weg voor rekening van derden de hoofdactiviteit is 3. In principe hoort daar ook het vervoer met voertuigen met een laadvermogen kleiner dan 500 kg bij. Het betreft hier de koerier- en expresdiensten. Het Nationaal Paritair Comité voor het vervoer is onderverdeeld in verschillende subcomités met name: 140.01 subsector openbare autobusdiensten 140.02 subsector bijzonder geregeld vervoer 140.03 subsector autocardiensten 140.04 subsector goederenvervoer te lande voor rekening van derden 140.05 subsector verhuis 140.06 subsector taxi s 140.08 subsector afhandeling op luchthavens 140.09 subsector goederenbehandeling voor rekening van derden. Het beroepsprofiel beschrijft de activiteiten binnen de subsector 140.04 voor goederenvervoer te lande voor rekening van derden. Het Paritair Comité voor het vervoer stelt dat onder deze subsector het volgende wordt verstaan: Het goederenvervoer voor rekening van derden door middel van een voertuig met of zonder motor voor hetwelk een vervoervergunning vereist is welke door de bevoegde overheid afgeleverd werd. Het goederenvervoer voor rekening van derden door middel van een voertuig met of zonder motor voor hetwelk geen vervoervergunning vereist is. De verhuur met chauffeur van voertuigen met of zonder motor bestemd voor het goederenvervoer te lande, voertuigen voor dewelke een vervoervergunning vereist is welke door de bevoegde overheid afgeleverd werd. De verhuur met chauffeur van voertuigen met of zonder motor bestemd voor het goederenvervoer te lande, voertuigen voor dewelke geen vervoervergunning vereist is. De goederenvervoersector omvat die ondernemingen waarvan het vervoer van goederen over de weg voor rekening van derden de hoofdactiviteit is. Daarnaast zijn er ook heel wat bedrijven die vervoer voor eigen rekening uitvoeren. Het betreft hier ongeveer een derde van de totale vervoersprestaties in België, maar dit aandeel daalt. Het vervoer voor eigen rekening valt niet onder de wegvervoersector. Het betreft vervoersactiviteiten verricht door ondernemingen met een ander maatschappelijk doel dan vervoer. Deze ondernemingen zijn geen vervoerbedrijven, maar ze verrichten vervoersactiviteiten om in de eigen transportbehoeften te voorzien. Vervoer voor eigen rekening is niet aan een vergunningsplicht onderworpen, in tegenstelling tot het beroepsgoederenvervoer 4. 3 Peeters, C. & Debisschop, K., (1995): De Belgische wegvervoersector in gevaar. Garant, Leuven- Apeldoorn. 4 Peeters, C. en Debisschop, K., De Belgische wegvervoersector in gevaar., Leuven, Garant, 1995.
4 2.1.2 Geraadpleegde beroepsprofielen 2.1.2.1 Omschrijving van het beroep We kunnen een onderscheid maken tussen de vervoerder en de vrachtwagenchauffeur. De vervoerder is de ondernemer van een transportbedrijf, de chauffeur is diegene die het transport uitvoert. In een aantal gevallen (vooral in kleinere bedrijven) zal de vervoerder ook zelf als chauffeur werken. Het begrip vervoerder wordt gedefinieerd als volgt: een ondernemer van goederenvervoer over de weg is elke natuurlijke persoon, elke rechtspersoon met of zonder winstoogmerk, elke vereniging van personen zonder rechtspersoonlijkheid en met of zonder winstoogmerk, alsmede elk onder de overheid ressorterend lichaam, ongeacht of het een eigen rechtspersoonlijkheid bezit of afhankelijk is van een autoriteit met rechtspersoonlijkheid, die tegen vergoeding met een afzonderlijk voertuig of een sleep goederen over de weg vervoert 5. Een vrachtwagenchauffeur bestuurt, volledig autonoom, op eigen verantwoordelijkheid, een zwaar en omvangrijk wegvoertuig (een vrachtwagen met of zonder aanhanger of een trekker met oplegger), geschikt voor goederenvervoer, op de openbare weg. Zijn taak bestaat erin het hem toevertrouwde product in alle veiligheid en op tijd bij de bestemmeling af te leveren. Hij verzekert het basisonderhoud van het voertuig en hij kan bij het laden en lossen der goederen betrokken worden 6. Volgende hoofdactiviteiten komen aan bod: Voor het vertrek de nodige controles uitvoeren op de technische geschiktheid van de vrachtwagen. Voor het vertrek controleren of alle documenten in orde zijn en invullen en bijhouden ervan. Controleren van de lading en controle tijdens het laden en lossen, in sommige gevallen zelf laden en lossen of hierbij helpen. Behendig en in overeenstemming met de geldende wetgeving rijden, rekening houdend met de technische vereisten van zijn voertuig. Beslissingen nemen in onverwachte situaties zoals files, ongevallen en wegomleggingen. Pannes lokaliseren en in sommige gevallen kleine storingen verhelpen. Bij de transportonderneming verslag uitbrengen over de activiteiten. Er zijn specialisaties mogelijk naargelang het type van goederenvervoer: het type van voertuig dat wordt gebruikt het type van goederen dat vervoerd wordt het type van traject dat afgelegd wordt. Elk van deze aspecten vereist verschillende kwalificaties, kennis en vaardigheden. Ook het takenpakket van de chauffeur wordt hierdoor beïnvloed (tankwagenvervoer, containervervoer, kipwagenvervoer, bulkwagenvervoer, transportvoertuigen met kraanwagen, grootvolume vervoer, vervoer van zware massa s, vervoer onder geleide temperatuur, uitzonderlijk vervoer, vervoer van dieren, autotransport, glastransport, vervoer van stortklaar beton, distributie, internationaal vervoer). 5 6 Ponet, F., (1995): Transportzakboekje. Kluwer, België Sociaal Fonds Voor het Goederenvervoer, (1996): Beschrijvend profiel vrachtwagenchauffeur
5 2.1.2.2 Organisatie van de arbeid a) Tewerkstelling Structureel kan men in de tewerkstelling een onderscheid maken tussen directe en indirecte werkgelegenheid. De directe werkgelegenheid blijft beperkt tot de werkgelegenheid in de goederenvervoersector zelf. Onder indirecte werkgelegenheid wordt ook die werkgelegenheid verstaan die door de impact van de productie gecreëerd wordt in de andere sectoren van de economie. Het onderzoek naar de kwalificatiebehoeften van de vrachtwagenchauffeur beperkt zich tot de directe werkgelegenheid. De directe werkgelegenheid heeft twee componenten, enerzijds de werknemers en anderzijds de zelfstandigen die werkzaam zijn in de sector. In 1995 werd de totale directe werkgelegenheid (werknemers = 42.525 en zelfstandigen) op ongeveer 50.000 geschat 7. Tewerkstelling in de goederenvervoersector voor het 1 e trimester 1996 Arbeiders Bedienden Man Vrouw Totaal % Man Vrouw Totaal % Antwerpen 8623 379 9002 28% 649 492 1141 26% West-Vl 6166 125 6291 19% 339 274 613 14% Oost-Vl 5965 195 6160 19% 356 310 666 15% Limburg 3732 191 3923 12% 370 302 672 15% Vl-Brabant 7087 261 7348 22% 800 517 1317 30% Vlaanderen 31573 1151 32724 100% 2514 1895 4409 100% Tewerkstelling in de goederenvervoersector voor het 1e trimester 1997 Arbeiders Bedienden Man Vrouw Totaal % Man Vrouw Totaal % Antwerpen 8815 405 9920 27% 1143 1126 2269 39% West-Vl 6400 105 6505 19% 325 277 602 10% Oost-Vl 5946 207 6153 18% 332 312 644 11% Limburg 4094 259 4353 13% 433 336 769 13% Vl-Brabant 7313 327 7640 23% 954 555 1509 27% Vlaanderen 32568 1303 33871 100% 3187 2606 5793 100% Bron: Gegevens RSZ, categorie 083. Vlaams Brabant: de arrondissementen Brussel-stad, Leuven en Halle-Vilvoorde. VASTSTELLINGEN: Tussen 1996 en 1997 was er een toename met ongeveer 7%. In 1996 was 88% van het Vlaamse personeel in de goederenvervoersector arbeider en slechts 12% bediende. Het aantal arbeiders is in 1997 in vergelijking met 1996 lichtjes afgenomen in het voordeel van het aantal bedienden. De verhouding mannen/vrouwen is zo goed als ongewijzigd gebleven in de periode 1996 en 1997. Onder de arbeiders zijn slechts 4% vrouwen werkzaam, bij de bedienden is dat 45%. b) Arbeidsvraag Uit een screening die in 1997 werd uitgevoerd door het AMO (arbeidsmarktobservatorium) voor Transport en Logistiek in Limburg blijkt dat de transportbedrijven veel problemen ondervinden bij het zoeken naar geschikte vrachtwagenchauffeurs. Het probleem is tweeledig: ten eerste bieden zich te weinig kandida- 7 Peeters, C. & Debisschop, K., (1995): De Belgische wegvervoersector in gevaar. Garant, Leuven
6 ten aan en ten tweede zijn de kandidaten die zich aanbieden vaak niet geschikt voor de job. Alarmerend is het stijgend tekort aan vakbekwame vrachtwagenchauffeurs. Het beroep vrachtwagenchauffeur is een knelpuntberoep. Men vindt onvoldoende geschikte werkkrachten. De ingeschreven werklozen halen geen normaal rendement omdat er specifieke eisen gesteld worden qua persoonlijkheidsstructuur en omwille van het zware werk. Daarnaast vormt zich een specifiek probleem op het vlak van de vereiste attesten voor tankwagenbestuurders. De vrachtwagenchauffeur moet een vrachtwagen kunnen besturen en kennis hebben van praktische aangelegenheden in verband met het laden en lossen, hij /zij moet ook een aantal administratieve formaliteiten kunnen vervullen (invullen van documenten, vrachtbrieven). Daarnaast dient hij /zij op de hoogte te zijn van allerlei reglementeringen, veiligheids- en kwaliteitsnormen en over een basiskennis informatica te beschikken om boordcomputers en nieuwe communicatiemiddelen te kunnen bedienen. De vrachtwagenchauffeur moet ook communicatievaardig zijn en zich bij voorkeur kunnen uitdrukken in meerdere talen. Hieruit blijkt dat de vrachtwagenchauffeur naast de specifieke kennis met betrekking tot het vervoeren van goederen ook over steeds meer intellectuele vaardigheden dient te beschikken. De beginnende vrachtwagenchauffeur is zich niet altijd bewust van de eigenheid en de specifieke eisen van het beroep. Uit een onderzoek naar de vacatures blijkt dat binnen de beroepsgroep verkeer in 1996 het aantal vacatures toenam met 69% van het aantal ontvangen vacatures ten opzichte van het jaar ervoor. De VDAB ontving datzelfde jaar 4.257 vacatures binnen de tak goederenvervoer. Dit is 3,9% van het totaal aantal binnengekomen vacatures. Daarvan waren 3.742 vacatures bestemd voor chauffeurs. Dit is 3,4% van het totaal aantal ontvangen jobs in het Vlaams Gewest. Een onderstaande tabel geeft een overzicht van welke types chauffeurs overwegend gevraagd worden. Gevraagde beroepen Aantal jobs % Trambestuurder 12 0,32 Taxichauffeur 94 2,52 Bedrijfschauffeur (personenwagens + minibusjes) 80 2,14 Privé-chauffeur 18 0,48 Bestuurder van ziekenwagen 10 0,27 Autobusbestuurder (lijn en openbaar vervoer) 128 3,43 Autocarbestuurder 144 3,86 Bestuurder kleine bus (max. 9 meter) 27 0,72 Autobusbestuurder (lijndienst privé-vervoer) 217 5,82 Vrachtwagenbestuurder (nijverheid en bouw) 149 3,99 Bestelwagenbestuurder 265 7,10 Bestuurder lichte vrachtwagen (max. 7,5 ton) 283 7,59 Bestuurder zware vrachtwagen (+ 7,5 ton) 486 13,03 Vrachtwagenbestuurder (internat. Wegvervoer) 322 8,63 Tankwagenbestuurder 90 2,41 Bestuurder van trekker met oplegger 737 19,75 Bestuurder van vrachtwagen met aanhangwagen 188 5,04 Chauffeur koerierdienst 107 2,87 Chauffeur distributie 352 9,43 Chauffeur van motorvoertuigen 22 0,59 Bron: VDAB, Vacatures 1996 Vlaanderen. Marktsegmentarische kenmerken.
7 VASTSTELLINGEN: 20% van de werkaanbiedingen voor chauffeurs zijn specifiek bedoeld voor bestuurders van een trekker met oplegger. Ongeveer 60% van alle werkaanbiedingen voor chauffeurs richten zich naar vrachtwagenchauffeurs. In totaal situeren 2.047 van deze jobs zich binnen de sector goederenvervoer. Uit het onderzoek is gebleken dat tot op heden 85% van de werkgevers geen specifiek diploma eisen en slechts 8% een specifiek diploma eisen ondanks het feit dat specifieke kwalificaties worden vereist (ADR, talenkennis, basiskennis informatica, nieuwe communicatiemiddelen). 23% van de werkaanbiedingen komen uit bedrijven met minder dan 5 werknemers, 44% uit bedrijven met 5 tot 49 werknemers. c) Organisatie van de arbeid Het beroepsprofiel stelt dat het goederenvervoer over de weg (voor rekening van derden en voor eigen rekening) zowel naar vervoerde tonnage als naar tonkilometer de belangrijkste vervoerswijze is. Hierin is het aandeel van het vervoer voor rekening van derden toegenomen en het vervoer voor eigen rekening gedaald. De toenemende professionalisering in het vervoer voor rekening van derden is enerzijds toe te schrijven aan een verhoging van het aandeel van het beroepsgoederenvervoer in het nationaal vervoer en anderzijds aan de toename van het belang van het internationaal vervoer in het totaal vervoer door Belgische voertuigen 8. Het aandeel van het wegvervoer is vooral overheersend op korte en middellange afstand. Tussen 1980 en 1993 had er een forse expansie plaats in de wegvervoersector. Dit ging gepaard met de vestiging van nieuwe ondernemingen. In 1992 vertraagde de groei en in 1993 werd de sector zelfs met een daling van de omzet geconfronteerd. De sterke groei in de jaren 80 komt vooral tot uiting in de evolutie van de vervoerde hoeveelheid die verdubbelde tussen 1980 en 1991. Deze groei werd overwegend gerealiseerd in het internationaal vervoer. De vervoerde hoeveelheid daalde terug in 1993 en herstelde zich in 1994 en 1995. De gemiddelde afstandscoëfficiënt (het percentage beladen kilometers van het totaal aantal afgelegde kilometers) vertoont echter een status-quo of zelfs een sterke daling bij de kleine ondernemingen met minder dan 5 voertuigen. Het gevolg hiervan is dat er zich een verdergaande daling in de benuttingsgraad van de voertuigen voordoet 9. Er kan een verschuiving naar schaalvergroting (meer voertuigen per bedrijf) vastgesteld worden. Het aantal ondernemingen met weinig voertuigen neemt af terwijl het aantal ondernemingen met meer dan twintig voertuigen toeneemt. Toch is het aantal ondernemingen met maar één voertuig nog steeds veel groter dan het aantal ondernemingen met meer dan twintig voertuigen. Algemeen stellen we vast dat het aantal voertuigen sinds de jaren 80 nog steeds toeneemt, evenals het aantal vervoersbedrijven 10. In de toekomst verwacht men dat de middelgrote bedrijven zullen verdwijnen door fusies. Er zullen enkel nog grote en kleine bedrijven over blijven waarbij de kleine bedrijven zich kunnen specialiseren en flexibel ingezet kunnen worden Van de Vlaamse vervoersbedrijven die personeel in dienst hebben zijn meer dan de helft kleine bedrijven met minder dan 5 werknemers in dienst. Werkgevers met 8 Peeters, C. & Debisschop, K., (1995): De Belgische wegvervoersector in gevaar. Garant, Leuven. 9 IWT, (1996): Situatie van de sector van het goederenvervoer over de weg voor rekening van derden. Rapport van het Overlegcomité Wegvervoer. 10 IWT, (1996): Situatie van de sector van het goederenvervoer over de weg voor rekening van derden. Rapport van het Overlegcomité Wegvervoer.
8 meer dan 50 werknemers vertegenwoordigen nog geen 5% van het totaal aantal werkgevers in het goederenvervoer in Vlaanderen. d) Infrastructuur, grondstoffen en basisuitrusting Elk bedrijf is genoodzaakt om mee te evolueren met de economie. De druk die hiermee gepaard gaat geeft aanleiding tot steeds nieuwe problemen op het vlak van vervoersinfrastructuur. De informatietechnologie is een hulp bij deze problemen en we vinden ze reeds in heel wat toepassingen terug. Vooral de telematicatoepassingen zijn van groot belang. De meest voorkomende toepassingen zijn de mobiele communicatie (SMART Service System), de positiebepalingssystemen en de Electronic Data Interchange (EDI) 11. e) Besluitvorming Uit het beroepsprofiel leren we dat: de sector naar vakbekwame vrachtwagenchauffeurs zoekt (tot op heden vraagt 85% van de werkgevers geen diploma en vraagt 8% van de werkgevers dit wel ondanks de hoge specifieke kwalificatie-eisen); de toenemende professionalisering plaats vindt tengevolge van de internationalisering van de arbeidsmarkt en informatietechnologische systemen in de vervoersector; kleine bedrijven (meer dan 50% bedrijven met maximaal 5 werknemers) flexibel kunnen ingezet worden op de arbeidsmarkt; het aantal grote bedrijven toeneemt ten nadele van de middelgrote bedrijven. Alhoewel in het werkveld hoge eisen worden gesteld aan de vrachtwagenchauffeur blijkt dit niet uit de vacatures. De sector vraagt vakbekwame en professionele werknemers. De huidige opleiding in het secundair onderwijs levert een getuigschrift van 2de leerjaar van de derde graad BSO of een diploma SO na behalen van het getuigschrift 3de leerjaar derde graad BSO af. De knelpunten zijn te situeren in de persoonlijkheidsvorming en de zware arbeidsomstandigheden. We merken op dat de vervoersector evolueert naar vnl. twee soorten bedrijven: bedrijven met maximum vijf werknemers en bedrijven met meer dan 25 werknemers. Bedrijven stellen hoge kwaliteitseisen o.a. op het vlak van de aanpasbaarheid aan de wijzigende werkomstandigheden. 2.1.3 Geraadpleegd beroepsprofiel Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor vrachtwagenchauffeur, SERV, 1998. 2.2 Gegevens uit de opleidingenwereld 2.2.1 Opleidingenaanbod De communicatie tussen de opleidingsverstrekkers en de industrie krijgt meer en meer aandacht. Wat het beroepsvervoer betreft bestaat een optimaal samenwerkingsmodel tussen het onderwijs en de sectoren. Op sectoraal vlak worden de beroepsopleidingen begeleid door de sectorale vormingsfondsen. Het Sociaal Fonds voor Goederenvervoer en aanverwante activiteiten voor rekening van derden werkt sinds 1971 actief samen met de VDAB om aangepaste opleidingen voor het rijdend personeel binnen de sector te organiseren. 11 Voor de verklaring van de begrippen SMART en EDI zie hoofdstuk Begrippen
9 2.2.1.1 Overzicht van het met het beroepencluster direct overeenstemmende opleidingenaanbod in het onderwijs en buiten het onderwijs Opleidingenaanbod in het onderwijs In september 1990 werd voor de eerste keer in een aantal Belgische scholen een optie vrachtwagenchauffeur ingericht in de derde graad van het secundair beroepsonderwijs (1ste en 2de leerjaar). Deze opleiding levert een studiegetuigschrift op dat gelijkgesteld is met het Europees getuigschrift vakbekwaamheid voor vrachtwagenchauffeur, een rijbewijs C-E en een ADR-certificaat D (colligetuigschrift), A (gevaarlijke gassen in tankwagens) en B (gevaarlijke vaste of vloeistoffen in tankwagens). In de Vlaamse onderwijsinstellingen kan ook een specialisatiejaar gevolgd worden, waardoor de betrokken jongeren eveneens in het bezit komen van een diploma Secundair Onderwijs en zij opgeleid worden in verschillende modules gespecialiseerd transport. Bij het opstellen van de leerprogramma s speelt het Sociaal Fonds een coördinerende rol, zodanig dat de opleiding uniform is en de leerlingen een gelijkwaardige vorming tot verantwoordelijke en vakbekwame chauffeurs garandeert 12. GRAAD HUIDIGE BENAMINGEN VANAF 2000 II Nihil nihil III Vrachtwagenchauffeur BSO studiegebied auto Vrachtwagenchauffeur BSO III specialiteiten Bijzonder transport BSO Bijzonder transport BSO In het DBSO, het volwassenenonderwijs (OSP) en BuSO worden geen opleidingen aangeboden. Schematisch overzicht van het aanbod: GO CVPO OVSG VSKO voltijds Nihil deeltijds Nihil Nihil nihil nihil OSP Nihil Nihil nihil nihil BuSO Nihil Nihil nihil nihil Opleidingenaanbod buiten het onderwijs De VDAB biedt volgende opleidingen aan: ADR, bestuurder zware vrachtwagen en distributiechauffeur. De opleidingen richten zich voornamelijk tot de werkzoekenden maar ze kunnen eveneens ingericht worden voor werknemers die bijscholing nodig hebben. De duur van de vervolmakingcursussen wordt bepaald op basis van de vakkennis en vaardigheden waarover de kandidaat reeds beschikt bij de aanvang van de opleiding 13. 12 Milo, N., (1996): Inventaris van de opleidingsinitiatieven in de sector van het goederenvervoer. Nota. SERV, Brussel. 13 Milo, N., (1996): Inventaris van de opleidingsinitiatieven in de sector van het goederenvervoer. Nota. SERV, Brussel. en CVD, (1997): Baanbrekend werk in de beroepsopleiding. CVD Wegtransport (nr. 35) Antwerpen.
10 2.2.1.2 Overzicht van het met de beroepenclusters aanverwante opleidingenaanbod In het voltijds gewoon onderwijs treffen we volgende huidige aanverwante studierichtingen aan: Vorm Graad Studierichting Specialisatiejaar TSO III Autotechnieken Toegepaste autotechnieken BSO III Autotechnieken (Auto in 2000) Carrosserie-plaatbewerking (Carrosserie in 2000) Auto-elektriciteit Bedrijfsvoertuigen Carrosserie- en spuitwerk Diesel- en LPG-motoren In het DBSO treffen we volgende aanverwante studierichtingen in de rubriek transport aan: automecanicien, carrossier, helper in transportbedrijf, hulpmecanicien vrachtwagens, hulpmecanicien personenwagens, koetswerkopbouwer, heftruckchauffeur en magazijnier. In het BuSO vinden we in de afdeling metaalbewerking de kwalificatietechniek auto-onderhoud. In het Volwassenenonderwijs treffen we volgende aanverwante afdelingen in het studiegebied auto aan: auto-elektronica; automechanica, automechanica diesel, automechanica benzine, automechanica benzinemotoren, automechanica chassis, autotechniek, autotechniek diesel, autotechnieken diesel, carrosserie, carrosserieherstelling, carrosserieherstelling - aanvulling, carrosserie-plaatbewerking, diesel-lpg, dieseltechniek, garage, koetswerk, plaatbewerking-koetswerk. In de VDAB vinden we aanverwante opleidingen in het domein van de transporten en in het domein automechanica en autoschadeherstelling. Het VIZO biedt aanverwante opleidingen aan in het domein van de werktuigkunde. 2.2.1.3 Onderzoek naar de bevolking van de opleidingen: een analyse van de instroom en uitstroom in de verschillende opleidingsvormen. In het onderwijs De tabel over de inschrijvingen en het aantal geslaagden (zie hieronder) leert ons dat: Tot 1997 nam het aantal ingeschreven leerlingen in het eerste jaar van de derde graad toe. Na het schooljaar 1996-97 fluctueerde het aantal inschrijvingen. Tussen 1990 en 1999 daalde het aantal leerlingen dat een studiegetuigschrift van het 2de leerjaar van de IIIde graad behaalde: van 80% naar 70%. Gemiddeld over de jaren heen begint slechts een derde van het aantal geslaagde leerlingen in het 2de jaar aan het 3de jaar. Het aantal leerlingen dat slaagt in een 3de leerjaar van de IIIde graad BSO daalde van 90% (1992-93) naar 70% (1994-95). Na dit schooljaar bleef het percentage nagenoeg ongewijzigd, met uitzondering van het schooljaar 1998-99 (80%).
11 Aantal inschrijvingen en geslaagden optie vrachtwagenchauffeur BSO IIIde graad Schooljaar 1ste leerjaar 2de leerjaar 3de leerjaar Inschr. Geslaagd Inschr. Geslaagd Inschr. Geslaagd 1990-91 53 44 1991-92 131 114 44 43 1992-93 135 113 114 100 11 9 1993-94 142 118 111 102 32 28 1994-95 148 128 119 111 30 20 1995-96 194 156 130 117 41 28 1996-97 193 148 161 147 45 31 1997-98 164 129 153 133 47 34 1998-99 193 139 133 111 48 38 1999-2000 154 149 35 Bron: Gegevens van het Sociaal Fonds voor het Goederenvervoer. Buiten het onderwijs Aantal cursisten die een VDAB-opleiding beëindigden WERKNEMERS 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 Chauffeur 29 158 158 1 31 129 227 ADRopleiding 242 262 812 1722 1594 1137 1071 1080 Distributie 20 0 10 0 (B) Totaal 242 291 970 1880 1615 1168 1210 1307 WERKZOEKENDEN Chauffeur 153 194 174 299 118 178 190 234 ADRopleiding 209 290 424 473 857 529 447 373 ADRonderwijs. 44 Distributie 31 61 95 38 (B) Totaal 362 528 598 772 1006 768 732 645 Bron: VDAB VASTSTELLINGEN: Er is een toename van het aantal cursisten dat een VDAB-opleiding beëindigde tussen 1991 en 1994. Daarna is het aantal weer gedaald. Er zijn meer werknemers die een cursus volgden tussen 1991 en 1996 (6166) dan werkzoekenden (4 034). Zowel de werknemers als de werkzoekenden volgen het meest de ADRopleiding.
12 2.2.2 Regionale spreiding van het opleidingenaanbod en de tewerkstelling in Vlaanderen 2.2.2.1 Geografisch tewerkstellingsaanbod Het goederenvervoer over de weg is de belangrijkste transportvorm in Vlaanderen. 70% van de transportbedrijven bevinden zich in Vlaanderen 14. De werkgelegenheid is het hoogst in Antwerpen (respectievelijk 27% en 39% voor arbeiders en bedienden) gevolgd door Vlaams-Brabant (respectievelijk 23% en 27% voor arbeiders en bedienden). Gemiddeld over de weergegeven jaren bevinden de meeste werkgevers zich in Antwerpen (gemiddeld 738) en Vlaams-Brabant (gemiddeld 649), gevolgd door West-Vlaanderen (gemiddeld 597) en Oost- Vlaanderen (gemiddeld 521), Limburg telt het laagste aantal (gemiddeld 295). De grootste toename van het aantal werkgevers stellen we vast in West-Vlaanderen en in Oost-Vlaanderen (beiden 82% in 1998 ten opzichte van 1981), gevolgd door Limburg en Antwerpen (beiden ongeveer 73% toegenomen). De toename was het kleinst in Vlaams-Brabant (ongeveer 69%). 2.2.2.2 Geografisch opleidingenaanbod De scholen die de opleiding aanbieden zijn als volgt gelokaliseerd: Antwerpen, Zeebrugge, Gent, Kortrijk, Genk en Vilvoorde. 2.2.2.3 Vergelijking geografisch tewerkstellingsaanbod en opleiding Uit het geografisch aanbod van de tewerkstelling volgt dat Vlaams-Brabant het tweede grootste percentage heeft en gemiddeld het tweede grootste aantal werknemers tewerkstelt. Vlaams-Brabant is de traagste groeier. West-Vlaanderen en Oost-Vlaanderen zijn sterke groeiers. Het onderwijsaanbod volgt een provinciale indeling, die overeenkomt met het aanbod tewerkstelling. Zeebrugge en Antwerpen zijn goed gelokaliseerd. Antwerpen, Zeebrugge en Gent kunnen de nabijheid van een haven inroepen. De streken rond Kortrijk en Genk zijn snel groeiende industriepolen in Vlaanderen. Vilvoorde ligt in de nabijheid van de nationale luchthaven. 2.3 Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel Er is nog steeds veel vraag naar vakbekwame vrachtwagenchauffeurs. Uit een screening die in het kader van het Arbeidsmarktobservatorium voor Transport en Logistiek is verricht bij werkzoekende vrachtwagenchauffeurs kon men vaststellen dat bedrijven talrijke problemen bij het zoeken naar geschikte chauffeurs ondervinden. Bedrijven krijgen onvoldoende kandidaten over de vloer, en degenen die zich aanbieden komen vaak niet in aanmerking voor de vacature. Het aantal kandidaten dat jaarlijks het CE-rijbewijs haalt via de VDAB en het onderwijs is onvoldoende om de vraag te dekken. De mensen die het rijbewijs via de rijschool behalen beschikken niet over de nodige kwalificatievereisten voor vrachtwagenchauffeur 15. Van de vrachtwagenchauffeurs die een opleiding volgden heeft ongeveer 70% na 6 maand een voltijdse job. De scholen die de chauffeursopleiding organiseren krijgen op het einde van het schooljaar meer plaatsaanbiedingen dan ze leerlingen hebben die afstuderen. 14 Paribas Bank België, (1992): De wegtransportsector: overleven in een zeer konkurrentiële markt. Ekonomische berichten (nr. 60, 1992, 4). Brussel. 15 Sociaal Fonds voor het Goederenvervoer: Modulaire opleiding vrachtwagenbestuurder. Nota. (zonder datum).
13 Door wijzigende omstandigheden in de vervoersector zijn aanpassingen van de inhouden in de opleidingen permanent noodzakelijk (logistiek en telematica). Het beroepssecundair onderwijs biedt een specialisatiejaar Bijzonder transport aan. De vrachtwagenchauffeur kent een vlakke loopbaan. Hij /zij kan in zijn loopbaan verschillende types van vrachten vervoeren. Hij /zij dient hiervoor ingewerkt te worden in verschillende types van vervoer. Het zal dan ook nodig zijn dat de beroepsopleiding leertrajecten uitstippelt, die rekening houden met de specifieke vrachten. In de toekomst zal de constructie van de trekkers steeds meer informatietechnologische componenten (boordcomputer en elektronische communicatiesystemen) bevatten. De technologie wordt zo ingewikkeld dat het herstellen van pannes aan de vrachtwagen steeds moeilijker wordt. Hij/zij kan in de toekomst hooguit basisonderhoud van de vrachtwagen uitvoeren. De opleiding zal rekening dienen te houden met deze toekomstperspectieven. De beroepsopleiding moet duurzaam zijn. Dit houdt in dat de opleiding alle basiscomponenten omvat om de recente technologische ontwikkelingen in de sector op te volgen. Dit vereist binnen de opleiding het inbouwen van technieken om een transfer in de bewerkingen te realiseren. De opleiding moet de beginnende beroepsbeoefenaar toelaten om zich in de toekomst op en vlotte manier bij te scholen.
14 3 HET BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL 3.1 Benaming van het beroepsopleidingsprofiel Beroepsopleidingsprofiel naar aanleiding van het onderzoek naar de kwalificatiebehoeften van de vrachtwagenchauffeur, beroepsprofiel vrachtwagenchauffeur genoemd. 3.2 Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel Globaal omschrijven we de elementaire basisvaardigheden, kennisvereisten en de beroepshoudingen die een beginnend vrachtwagenchauffeur verondersteld wordt te bezitten. Elementaire vaardigheden Elementaire vaardigheden zijn vaardigheden die vereist zijn om het technisch verloop van het werkproces normaal te laten verlopen. De beginnende vrachtwagenchauffeur verschillende soorten voertuigen, vrachtwagen solo, trekker met oplegger en vrachtwagen aanhangwagen, overeenkomstig de vigerende verkeersreglementering besturen de instrumenten aflezen en bedienen zich behoorlijk mondeling uitdrukken, verslag uitbrengen en rapporteren communicatiemiddelen gebruiken de onderneming op een gepaste wijze vertegenwoordigen beroepsverantwoordelijkheden opnemen op gepaste wijze met de verschillende documenten omgaan zich behelpen in onvoorziene situaties zich goed oriënteren zijn route plannen in functie van de opdracht en aanpassen in functie van de omstandigheden klein dagelijks onderhoud verzekeren en nodige controles uitvoeren defecten lokaliseren en beschrijven en zo mogelijk kleine herstellingen uitvoeren de Belgische en de Europese (bij internationaal vervoer) verkeersreglementering toepassen reisroutes uitstippelen en afstanden en rijtijden berekenen op verantwoorde wijze lasten tillen en dragen Kennisvereisten Met vereiste kennis bedoelen we die kennisinhouden die werkelijk beroepsondersteunend werken en die noodzakelijk zijn voor het verwerven van de vereiste vaardigheden. De vereiste kennis situeert zich op de volgende domeinen: 1 Onderhoudstechnologie en automechaniek Weten wat klein onderhoud is en de meest essentiële controles van het voertuig kennen.
15 2 Wetgeving Grondige kennis van de Belgische en de Europese verkeersreglementering en de gevolgen van het niet naleven ervan. Praktische kennis van de wetgeving en de reglementeringen omtrent vervoerde goederen, in het bijzonder ADR, getuigschriften, wegenvignetten, vergunningen, rijverboden, rij- en rusttijden. 3 Routeplanning Kennis omtrent de belangrijke nationale en Europese reisroutes, de aanwezigheid van douaneposten, overzetten, tunnels, bruggen en landschapskarakteristieken en kunnen bepalen waar tol geheven wordt. 4 Laad- en lostechnieken Kennis met betrekking tot geldende normen en richtlijnen voor het laden en lossen van goederen, richtlijnen voor het ordenen, verdelen, verankeren en afdekken van de lading. Kennis van richtlijnen inzake veiligheid en hygiëne met betrekking tot de vervoerde goederen en het transportmiddel. 5 Voertuigkenmerken Kennis van verschillende types vrachtwagens, hun opbouw en uitrusting, de onderdelen en de kenmerken. 6 Goederenkennis Elementaire kennis van de invloed van het transport op de getransporteerde goederen (bv. bewegende massa s). Kennis van soorten ladingen, verpakkingen. 7 Welzijn op het werk Kennis van basisprincipes EHBO. 8 Informatieverwerking Basiskennis omtrent het werken met geautomatiseerde systemen zoals het inbrengen van gegevens in een boordcomputer. 9 Talenkennis Wie vervoer verzorgt dient over een basiskennis van een aantal talen te beschikken (Frans, Engels, Duits) zodanig dat men zich kan behelpen. 10 Administratie Kennis noodzakelijke documenten. Houdingen bereid zijn de verkeersreglementering na te leven; de verantwoordelijkheid nemen bij het laden en het lossen; veilig en gezond werken; zelfstandig werken; bereid zijn zich flexibel op te stellen.
16 3.3 Concrete vertaalslag 3.3.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen Het beroepsopleidingsprofiel wordt afgeleid van het beroepsprofiel vrachtwagenchauffeur (SERV oktober 1998). 3.3.2 Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel Het toegeleverde beroepsprofiel kan ondergebracht worden in type A: dat is een beroepsprofiel dat takenclusters omvat voorzien van kennis, houdingen en contextgegevens. 3.3.3 Selectie van takenclusters en taken De sectorcommissie zette de takenclusters van het beroepsprofiel om in een vaardigheidscluster: TAKENCLUSTERS UIT HET BEROEPSPRO- FIEL Voorbereidende taken: 1.1 Planning van de werkzaamheden Uitvoerende taken: 2.1 Controle voor het vertrek. 2.2 Toezicht op laden en lossen van goederen. 2.3 Vervoeren van goederen. 2.4 Transport van gevaarlijke stoffen uitvoeren. 2.5 Onderhouden van het voertuig en zijn toebehoren. 2.6 Administratieve taken. 2.7 Optreden bij ongevallen. Ondersteunende taken: 3.1 Communicatie. 3.2 Veiligheid en kwaliteitszorg. GESELECTEERDE VAARDIGHEIDSCLUS- TERS VOOR HET BEROEPSOPLEIDINGS- PROFIEL cluster 1: De werkzaamheden plannen. cluster 2: Het voertuig voor en bij het vertrek controleren. cluster 3: Op het laden en het lossen van goederen toezien. cluster 4: De goederen vervoeren. cluster 5: Transport van gevaarlijke stoffen - niet tankvervoer - uitvoeren (ADR-categorie D). cluster 6: De voertuigen en hun toebehoren onderhouden. cluster 7: Administratieve taken uitvoeren. cluster 8: Bij ongevallen optreden. cluster 9: Communiceren. cluster 10: Kwaliteits-, veiligheids- en gezondheidsvoorschriften toepassen. zie cluster 9 zie cluster 10
17 3.3.4 Formulering van vaardigheden met de bijbehorende kennis, inhouden en context Vaardigheden V1 = oriëntering Een cluster van vaardigheden waarmee de lerende/beginnende beroepsbeoefenaar kennis maakt. Hij/zij neemt deze vaardigheden waar of voert ze kort uit om een beter beeld te krijgen van de beroepsactiviteiten binnen de bedrijfstak. V2 = onder begeleiding uitvoeren. De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin het voordoen/nadoen een rol spelen of waarin de verantwoordelijkheid voor de uitvoering bij derden ligt. V3 = zelfstandig uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin hij/zij op eigen initiatief handelt of waarin de verantwoordelijkheid bij de lerende zelf ligt. V4 = begeleidend uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin hij/zij de verantwoordelijkheid voor de uitvoering door derden op zich neemt. Ondersteunende kennis K1 = feitelijke kennis Deze kennis is op herkenning uit te voeren. (Dit niveau kan omschreven worden door middel van werkwoorden van het type: reproduceren, bewust zijn, herinneren, herkennen, registreren, opnoemen, aanduiden, benoemen, opsommen ) K2 = begripsmatige kennis Deze kennis is op inzicht terug te voeren. (Begrijpen, verstaan, aantal aangeven, verband uitdrukken, bewijzen, voorbeelden geven, typeren, de essentie aangeven, omschrijven, met eigen woorden zeggen ) K3 = kennistoepassing Deze kennis past de feitelijke en begripsmatige kennis toe. (Gevarieerd aanwenden, uitwerken, beoordelen, evalueren, produceren, vergelijken met, structureren ) K4 = integrerende kennis De kennis in nieuwe situaties toepassen en zoeken naar innovaties.
18 3.3.5 Concrete uitwerking van de vertaalslag Algemene vaardigheden vrachtwagenchauffeur CLUSTER 1: DE WERKZAAMHEDEN PLANNEN Cluster van vaardigheden 1.1 de nodige documenten voor de vervoersopdracht verzamelen, controleren en invullen: persoonlijke documenten boorddocumenten vrachtdocumenten Ondersteunende kennis en vaardigheden kent: de documenten die moeten aanwezig zijn in de vrachtwagen de inhoud van de begrippen 1.2 De route plannen toegepaste aardrijkskunde: economie en klimaat in Europa in functie van het transport informatiebronnen in functie van de uit te stippelen route hanteren rijafstanden en rijtijd inschatten K 1 K 3
19 CLUSTER 2: HET VOERTUIG VOOR EN BIJ HET VERTREK CONTROLEREN Cluster van vaardigheden 2.1 Het voertuig voor het in gebruik te nemen controleren: de algemene staat van het voertuig de verlichting en de signalisatie de wielen en de vering de olie- en luchtdrukmeter Ondersteunende kennis en vaardigheden kent: basisprincipes van het gebruik van het te besturen voertuig (instructieboekje) het belang van de verschillende controle- en meettoestellen de aanduidingen van deze toestellen aflezen, interpreteren en desgevallende overeenstemmend handelen de verschillende indicatoren op het dashboard interpreteren visuele controle van banden en wielen uitvoeren (uitwendige staat, bandenspanning en wielbevestiging) de werking van de luchtvering controleren en desgevallend overeenstemmend handelen verschillende vloeistofpeilen controleren en bijvullen verlichting controleren en vervangen van defecte lampen en/of zekeringen de werking van de remmen controleren en desgevallend overeenstemmend handelen 2.2 De tachograaf gebruiken het belang van het gebruik van deze schijf wettelijke voorschriften inzake rij- en rusttijden correct invullen, plaatsen en lezen van een tachograafschijf correct instellen van de tachograaf 2.3 Het trekkend en getrokken voertuig aan elkaar koppelen 2.4 De netheid van de laadruimte en van het voertuig controleren V3 de koppeling op volledigheid en betrouwbaarheid controleren de richtlijnen met betrekking tot de handel in illegalen en illegale immigratie
20 Cluster van vaardigheden Ondersteunende kennis en vaardigheden kent: de laadruimte controleren op de aanwezigheid van illegalen en desgevallend overeenstemmend handelen CLUSTER 3: OP HET LADEN EN LOSSEN VAN GOEDEREN TOEZIEN Cluster van vaardigheden 3.1 De vrachtwagen / aanhangwagen / oplegger voor het laden / lossen van goederen klaarmaken 3.3 Te laden / lossen goederen en verpakking ervan controleren 3.4 Een rapport bij beschadiging of bij ontbrekende goederen opstellen 3.5 Het laden / lossen van goederen controleren: de vastzetting en stuwing van de goederen de gewichtsverdeling van de goederen Ondersteunende kennis en vaardigheden kent: het dekzeil en de raamconstructie open maken en achteraf opnieuw sluiten visuele controle op eventuele beschadiging en volledigheid van goederen / verpakking uitvoeren beschadiging en/of het ontbreken van goederen registreren soorten schade onderscheiden en vaststellen veilig en oordeelkundig laden / lossen van een voertuig of toezicht hierop houden correct stouwen en veilig verankeren van verschillende soorten ladingen de lading op stabiliteit beoordelen en desgevallend overeenstemmend handelen
21 CLUSTER 4: DE GOEDEREN VERVOEREN Cluster van vaardigheden 4.1 Een voertuig op de weg, op de autosnelweg en in de bebouwde kom, zowel overdag als s nachts en in wisselende omstandigheden besturen en bedienen 4.2 Een voertuig besturen rekening houdend met: de lading Ondersteunende kennis en vaardigheden kent: verkeersreglementering verkeersreglementering toepassen correct het voertuig bedienen de invloed van de aard en de toestand van de weg op de bestuurbaarheid van het voertuig de invloed van de lading en de snelheid op de remafstanden de invloed van de lading en de snelheid op het nemen van bochten de principes van zuinig rijden het brandstofverbruik slijtage van de vrachtwagen belasting van het milieu K 3 K 3 K 3 de principes van het defensief rijden 4.3 De uitgestippelde route volgen 4.4 De lading en de vrachtwagen onderweg controleren en overeenstemmend handelen eigen fouten vermijden en anticiperen op fouten van anderen rekening houden met weers- en verkeersomstandigheden rekening houden met de aard van het voertuig en zijn lading een route zelf plannen en volgen de reisduur inschatten wegenkaarten en stadsplannen lezen en gebruiken zich oriënteren de staat van het voertuig de stabiliteit van de lading K 3 K 3
22 CLUSTER 5: TRANSPORT VOOR GEVAARLIJKE STOFFEN NIET TANKVERVOER UITVOEREN (ADR-CATEGORIE D) Cluster van vaardigheden 5.1 ADR-reglementering toepassen vereiste documenten nakijken en in orde brengen Ondersteunende kennis en vaardigheden kent: reglementering in verband met het transport van gevaarlijke stoffen ADR-handboek (basis) raadplegen voorgeschreven ADRsignalisatie aanbrengen de verschillende types van signalisatie (schilden, etiketten) contaminatie voorkomen onverenigbaarheid van bepaalde stoffen gevaarlijke goederen vervoeren de algemene indeling en de eigenschappen van gevaarlijke producten de gevarenklasse waarin de producten zijn verdeeld wettelijke voorschriften en verkeersreglementering inzake vervoer van ADR-goederen de veiligheidsuitrusting en de veiligheidsvoorschriften voor ADRvervoer de risico s inherent aan het vervoer van gevaarlijke stoffen inschatten bij een ongeval ingrijpen ADR-procedures bij ongevallen ADR-procedures bij ongevallen correct toepassen te nemen voorzorgsmaatregelen bij mogelijke ongevallen, ter eigen beveiliging en ter bescherming van de omwonenden en de omgeving het voorziene brandblusapparaat correct hanteren
23 CLUSTER 6: HET VOERTUIG EN ZIJN TOEBEHOREN-ONDERHOUDEN Cluster van vaardigheden 6.1 Het voertuig en zijn toebehoren in een goede staat van werking houden 6.2 Basisonderhoud en routinecontrole van het voertuig en zijn toebehoren uitvoeren Ondersteunende kennis en vaardigheden kent: de kennis conform de EU-richtlijn over de constructie en de werking van een voertuig (bijlage) kleine onderhoudswerkzaamheden de basisprincipes van het remsysteem de principes van centrale smering banden op druk brengen maatregelen ter bescherming tegen vriesweer treffen 6.3 Het wiel verwisselen wielen demonteren en monteren 6.4 De aard en de mogelijke de symptomen van de oorzaak van de panne beschrijven panne de meest voorkomende defecten (i.v.m. motor, aandrijving, remsysteem, ophanging, koppelingsorgaan, verlichting, raamconstructies, hydropneumatische uitrusting) 6.5 Een voertuig sleepklaar maken 6.6 Het voertuig en zijn toebehoren netjes en ordelijk houden mogelijkheden tot het periodiek reinigen van het voertuig en de laadruimte K 3 V 2 K 3 K 3 K 3
24 CLUSTER 7: ADMINISTRATIEVE TAKEN UITVOEREN Cluster van vaardigheden 7.1 Gegevens dagelijks bijhouden: rij-, rust- en wachttijden plaats en duur van laden en lossen 7.2 Controle bij de ontvangst van goederen uitvoeren 7.3 De vervoersdocumenten bijhouden en desgewenst invullen Ondersteunende kennis en vaardigheden kent: de gegevens op het dagelijks prestatieblad invullen de gegevens in een boordcomputer ingeven het doel en het nut van de vrachtbrief vrachtbrieven lezen, interpreteren en invullen reglementering, toepassingsgebied en geldigheid van documenten douaneverplichtingen inzake transport langs de weg de documenten invullen en in orde brengen de documenten op hun geldigheid controleren
25 CLUSTER 8: BIJ ONGEVALLEN OPTREDEN Cluster van vaardigheden 8.1 De aard en de omvang van het ongeval inschatten en overeenkomstig optreden Ondersteunende kennis en vaardigheden kent: voorschriften en voorziene procedures 8.2 Hulpdiensten oproepen procedures de procedures toepassen 8.3 Een veiligheidszone afbakenen veiligheidsvoorschriften en signalisatie van het veiligheidsvoorschriften voertuig verzekeren naleven K 3 8.4 Hulp bieden EHBO 8.5 Brandbestrijdingsmiddelen brandbestrijdingsmiddelen gebruiken 8.6 Een ongevallenformulier invullen CLUSTER 9: COMMUNICEREN Cluster van vaardigheden 9.1Diverse communicatiemiddelen gebruiken 9.2 Gepaste informatie uitwisselen en juist interpreteren Ondersteunende kennis en vaardigheden kent: communicatiemiddelen en hun nut inzicht in het nut van communicatie met het bedrijf elementaire kennis van het Frans, Engels en Duits met het oog op de communicatie in diverse beroepssituaties (richtgraad 1) contact met de overheid opnemen K 3
26 CLUSTER 10: KWALITEITS-, GEZONDHEIDS- EN VEILIGHEIDSVOORSCHRIFTEN TOEPASSEN Cluster van vaardigheden 10.1 Kwaliteitsvoorschriften toepassen 10.2 Veiligheidsvoorschriften toepassen 10.3 Gezondheidsvoorschriften en regels inzake hygiëne toepassen Ondersteunende kennis en vaardigheden kent: belang van de kwaliteitsnorm inzien de plaats van het transportgebeuren in de logistieke keten de mogelijke gevolgen bij het optreden van een fout in de logistieke keten inzien voor de correcte aflevering van de goederen bij de klant instaan de veiligheidsregels de veiligheidsregels, inclusief de brandveiligheidsvoorschriften, naleven de meest voorkomende gevarenbronnen, met inbegrip van gevaarlijke stoffen, tijdens de rit, het lossen en het laden de voorschriften inzake rij- en rusttijden 3.3.6 Beroepshoudingen Met houdingen bedoelen we algemene eigenschappen, attitudes persoonlijkheids- en gedragskenmerken die functioneel zijn in het arbeidsproces. Houdingen zijn minder gebonden aan specifieke taken. Het is het geheel van de affectieve eigenschappen die onmisbaar zijn voor de uitoefening van het beroep. HOUDING Flexibiliteit Veiligheidsbewustzijn Imagobewustzijn Zelfstandigheid Klantgericht zijn OMSCHRIJVING Bereid zijn zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden o.m. middelen, doelen, mensen en procedures Actief en pro-actief gericht zijn op veiligheid en op het voorkomen van situaties die personen kunnen schaden Aandacht voor de impact die het eigen gedrag en voorkomen op anderen kunnen hebben en de vereiste attitudes en mentaliteit aannemen Bereid zijn om zelfstandig, zonder hulp of toezicht gedurende lange tijd zijn taken uit te voeren Zich correct, efficiënt en vriendelijk gedragen tegenover een klant