Zevende peiling: ombuigingen Gemeente Hoorn Oktober 2011
Colofon Uitgave : I&O Research BV Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel. (0229) 282555 www.ioresearch.nl Rapportnummer : 2011-1785 Datum : oktober 2011 Opdrachtgever : Gemeente Hoorn Auteurs : drs. Marion Holzmann Tijmen Siermann, MSc Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. 2
Inleiding Inleiding Het Stadspanel van de gemeente Hoorn is een instrument waarmee periodiek peilingen worden gedaan naar de mening van de inwoners over uiteenlopende onderwerpen. Het digitale panel is eind 2008 ontwikkeld en opgezet in samenwerking met I&O Research. Deze rapportage gaat in op de mening van de panelleden over de aankomende bezuinigingen. De gemeente Hoorn is bezig met een belangrijke ombuigingsoperatie. Het rijk bezuinigt en dat betekent minder inkomsten voor gemeenten. Aan de andere kant wil de gemeente Hoorn extra investeren in de voorzieningen van de stad, onder andere op het gebied van de sociale veiligheid, de bereikbaarheid en de sociale voorzieningen. Daarom spreekt de gemeente Hoorn over ombuigen: er moet niet alleen bezuinigd worden, maar er moet ook slimmer en anders gewerkt gaan worden, zodat er ruimte in de begroting komt om extra te kunnen investeren in de voorzieningen voor de inwoners. De gemeente Hoorn heeft vanaf 2015 achttien miljoen euro nodig voor een sluitende begroting, het huishoudboekje van de gemeente. In het bedrag van achttien miljoen zit ongeveer 3,5 miljoen voor extra investeringen. Om de begroting sluitend te krijgen is het belangrijk om alle inkomsten en uitgaven kritisch te bekijken. Het gemeentebestuur heeft al een aantal maatregelen getroffen en er zijn al ombuigingen gerealiseerd. Het college van burgemeester en wethouders wil bij toekomstige besluiten over de ombuigingen de wensen van de inwoners mee laten wegen. Ook is het college benieuwd naar ideeën die inwoners zelf hebben om slimmer met de uitgaven en inkomsten om te gaan. Daarom is het Hoorns Stadspanel geraadpleegd. Methode van onderzoek In totaal zijn 1.244 panelleden via de e-mail uitgenodigd om deel te nemen aan dit onderzoek. Er is na een week een rappel verstuurd. In totaal hebben 365 panelleden de vragenlijst volledig ingevuld, een respons van 29%. De uitkomsten van het panelonderzoek zijn representatief voor de Hoornse bevolking. De vragenlijst is door de gemeente Hoorn opgesteld. Hierbij is geadviseerd door I&O Research. 3
Belangrijkste uitkomsten Bezuinigen Als het aan de inwoners van de gemeente Hoorn ligt wordt er met name bezuinigd op de thema s financiën en vastgoed en bedrijfsvoering. Op de meer inhoudelijke thema s zoals onder andere onderwijs, economie, sport, veiligheid, bereikbaarheid en woonomgeving bezuinigt de Hoornse bevolking liever niet. Het afschaffen van de markt in de Kersenboogerd en de Huesmolenmarkt wordt door een kleine meerderheid als goede bezuinigingsmaatregel gezien. Dit geldt niet voor de zaterdagmarkt in de binnenstad Ongeveer de helft van de Hoornse bevolking steunt bezuinigingen op taken van de gemeente in de openbare ruimte. Ook is bijna de helft bereid mee te helpen om de openbare ruimte te onderhouden. Er is weinig steun voor het eventueel verplichten van het maken van een afspraak voor een bezoek aan het gemeentehuis, om daarmee op de kosten van de dienstverlening te besparen. Bezuinigen op de brandweer kan op zeer weinig draagvlak rekenen onder de bevolking. Wel is een meerderheid van mening dat de kosten van niet-spoedeisende hulp in rekening kunnen worden gebracht bij de burger. Genereren extra inkomsten Om extra inkomsten te genereren is een verhoging van de gemeentelijke belasting een mogelijke optie. Iets minder dan een kwart is hier tegen en bijna de helft van de inwoners zou een verhoging van 15 per inwoner accepteren. Een meerderheid van de inwoners is voorstander van het inperken van subsidies op sociaal-cultureel werk, kunst en cultuur. 4
Bezuinigingsposten Inwoners van Hoorn bezuinigen liefst op financiën, n, vastgoed en bedrijfsvoering De totale uitgaven van de gemeente Hoorn bedragen ongeveer 180 miljoen. De gemeenteraad heeft de begroting van Hoorn verdeeld in tien thema s waarbinnen de ombuigingen worden uitgewerkt. Aan de panelleden is gevraagd de verdeling over deze thema s naar hun eigen voorkeur aan te passen (zie tabel 1). Uit de beantwoording blijkt dat burgers geen grote verschuivingen wensen ten opzichte van de huidige begroting. Als belangrijkste bezuinigingsposten ziet men financiën en vastgoed en bedrijfsvoering. Ook is er draagvlak voor een geringe vermindering van uitgaven op het sociale thema. Op de overige thema s houdt men de uitgaven liever op het huidige niveau of wil men de uitgaven nog iets vergroten. Tabel 1 Hoe zouden naar uw mening de uitgaven van de gemeente verdeeld moeten worden over de verschillende thema s? Wilt u meer, evenveel of juist minder uitgeven aan deze thema s? Thema Huidige uitgaven Voorkeur Verschil Financiën n en vastgoed Grondexploitatie, rente en afschrijving 25% 21% -4% Bedrijfsvoering Loonkosten personeel, burgerzaken, huisvesting en automatisering 22% 19% -3% Sociaal Bijstand, minimabeleid, Wmo, jeugd, ouderen, gezondheid 30% 29% -1% Kunst en cultuur Bibliotheek, muziekschool, museum amateurkunst schouwburg, kunstcentra 4% 4% - Duurzaam en milieu Handhaving milieuwet, geluid, bodem, milieubeleid 1% 2% +1% Economie en toerisme Economisch beleid, voorzieningen bedrijven, markten, toeristische activiteiten 1% 2% +1% Sport Sporthallen en sportterreinen, zwembaden, ijsbaan, sportopbouwwerk 1% 2% +1% Veiligheid en openbare ruimte Brandweer, openbare orde,veiligheid, onderhoud wegen, groen, riolering 11% 12% +1% Bereikbaarheid en woonomgeving Verkeersvoorzieningen, parkeren, ruimtelijke ordening 2% 3% +1% Onderwijs Onderwijsvoorzieningen en -huisvesting 3% 5% +2% 5
Lokale lasten en eigen bijdrage Meerderheid accepteert eventuele verhoging gemeentelijke belastingen Het doel van de gemeente is om de ombuiging van 18 miljoen deels op te vangen door de inkomsten met 1,1 miljoen te verhogen. Uitgaande van 70.000 inwoners komt dit neer op gemiddeld 15 per inwoner per jaar. De normale (trendmatige) jaarlijkse verhoging van gemeentelijke tarieven is gemiddeld 5 per inwoner. Bijna een kwart wil (naast deze jaarlijkse verhoging) geen extra verhoging van de lokale lasten (zie figuur 1). Veertig procent van de inwoners zou een verhoging van 15 accepteren. Tweederde wil geen verhoging eigen bijdrage zorg Aan de panelleden is gevraagd welke inkomstenbronnen verder niet verhoogd mogen worden. Voornamelijk de eigen bijdrage in de zorg mag niet worden verhoogd. Wel is een ruime meerderheid (79%) voor het inkomensafhankelijk maken van de eigen bijdrage (zie figuur 2). Eigen bijdrage zorg (67%) Onroerende zaakbelasting (59%) Afvalstoffenheffing (59%) Leges documenten burgerzaken (47%) Parkeertarieven (41%) Begraafrechten (28%) Hondenbelasting (13%) Bouwleges (12%) Figuur 1 In hoeverre bent u bereid om meer gemeentelijke belastingen te betalen zodat er minder bezuinigd hoeft te worden?... niet extra verhogen ( 0)... maximaal verhogen met 5... maximaal verhogen met 15... maximaal verhogen met 25... verhogen met 30 of meer 1 3% 8% 22% 29% 38% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Figuur 2 Vindt u het een goede zaak dat de eigen bijdrage voor zorgvoorzieningen inkomensafhankelijk wordt gemaakt? 79% 5% 16% Ja Weet niet Nee 6
Dienstverlening en markten Inwoners willen stimulering bezoek op afspraak, maar bezoek zonder afspraak niet afschaffen Burgers kunnen om bepaalde zaken te regelen, met of zonder afspraak langskomen op het stadhuis. Het voordeel van een afspraak is dat de gemeente de burger dan vaak sneller van dienst kan zijn. Een overgrote meerderheid vindt het een goede ontwikkeling dat de gemeente bezoek op afspraak stimuleert. Maar men is er in meerderheid op tegen om het langskomen zonder afspraak onmogelijk te maken. Men hecht dus aan de mogelijkheid zonder afspraak langs te kunnen komen (zie figuur 3). Geen draagvlak voor afschaffen zaterdagmarkt in de binnenstad; wel enig draagvlak voor afschaffen markten Huesmolen en Kersenboogerd De gemeente Hoorn heeft geconstateerd dat de kosten van de weekmarkten niet opwegen tegen de opbrengsten. De gemeente overweegt daarom de mogelijkheid om te bezuinigen door de doordeweekse markten in de Huesmolen, de Kersenboogerd en/of de Binnenstad af te schaffen. Het afschaffen van de markt in de Binnenstad (zaterdagmarkt) is voor een overgrote meerderheid geen optie (zie figuur 4). Bij de andere markten is deze weerstand kleiner, ook in de betreffende wijken. Tarieven van de standplaatsen verhogen is volgens de helft van de inwoners geen goede bezuinigingsmethode. 7 Figuur 3 Kunt u aangeven of het eens bent met de volgende stellingen over de gemeentelijke dienstverlening? Stimulering van de gemeente van bezoek op afspraak is goede ontwikkeling Gemeente moet meer investeren in online dienstverlening Gemeente mag bezoek zonder afspraak vervangen door systeem waarin uitsluitend op afspraak wordt gewerkt Afschaffen markt Kersenboogerd Afschaffen Huesmolenmarkt Tarieven standplaatsen verhogen Afschaffen Zaterdagmarkt 8% 4% 37% 52% 62% 32% 23% 87% 78% 15% 88% 15% 33% 41% 23% Ja Weet niet Nee 65% 6% 7% 10% 12% Ja Weet niet Nee Figuur 4 Er is een mogelijkheid om te bezuinigen door de markten in de Huesmolen, de Kersenboogerd en/of de Binnenstad af te schaffen. Kunt u aangeven of de gemeente hier wel of niet op mag bezuinigen?
Openbare ruimte Helft van de bevolking bereid gemeente te assisteren in onderhoud openbare ruimte Momenteel worden veel taken die bijdragen aan de leefbaarheid van de woonomgeving uitgevoerd door de gemeente. Wanneer burgers zelf een actieve bijdrage leveren aan het leefbaar houden van de woonomgeving, zou dat de gemeente mogelijk een besparing opleveren. Met name bij het onderhoud van groen, het opruimen van straatvuil en gladheidbestrijding (bij routes tussen verzorgingstehuizen en winkelcentra) zijn veel inwoners bereid een actieve rol te spelen. Een klein deel denkt zelfs deze taken alleen te kunnen uitvoeren. De vervanging van kapotte stoeptegels ziet men daarentegen als een taak voor de gemeente. Figuur 5 Welke van de volgende taken, die worden uitgevoerd door de gemeente, zou u zelf willen doen om zo aan het wijkbeheer bij te dragen? Meerderheid tegen bezuiniging op openbare verlichting De gemeente denkt aan drie verschillende mogelijkheden om te bezuinigen in de openbare ruimte: 1. bezuinigen door de inrichting van het openbaar groen, plantsoenen en parken te versoberen; 2. het verminderen van stadsmeubilair, zoals paaltjes, bankjes en afvalbakken; 3. bezuinigen met energiebesparende verlichtingen lichtmasten op enkele plekken aanzienlijk verminderen of verwijderen. Er is voor geen enkele van deze opties een meerderheid te vinden. Het minst voelt men voor het verminderen van openbare verlichting. Figuur 6 Kunt u aangeven of de gemeente hier wel of niet op mag bezuinigen? onderhoud van groen opruimen van straatvuil 7% 9% 49% 43% 44% 48% inrichting openbaar groen versoberen 49% 49% gladheidbestrijding onderhoud van speeltuinen vervanging kapotte stoeptegels 7% 12% 42% 40% 87% 52% 58% stadsmeubilair verminderen verminderen openbare verlichting 37% 47% 4% 5% 59% 48% Helemaal zelf doen De gemeente helpen De gemeente laten doen Wel bezuinigen Weet niet Niet bezuinigen 8
Brandweer Bevolking wil niet bezuinigen op brandweer, maar meerder- heid vindt vergoeding voor niet-spoedeisende hulp reëel el De gemeente Hoorn beschikt op dit moment over drie brandweerkazernes. De brandweerzorg wordt gezien als een potentiële bezuiniging. Driekwart van de Hoornse bevolking is tegen een bezuiniging op de brandweer. Vijftien procent ziet hier wel een potentiële bezuiniging in. Figuur 7 Kunt u aangeven of de gemeente mag bezuinigen op brandweerzorg? Meerderheid bereid thuis een aantal preventieve maatregelen te nemen Burgers en bedrijven kunnen zelf meer voorzorgsmaatregelen nemen om brand te voorkomen. De meeste inwoners zijn bereid een rookmelder thuis op te hangen om brand of onveilige situaties te voorkomen. Ook wil men kleine blusmiddelen en een blusdeken in huis halen. De vraag of men dezelfde maatregelen ook op het werk wil nemen, levert veel lagere scores op. Dit komt waarschijnlijk doordat lang niet iedereen hierop invloed heeft in de eigen werksituatie. 1 15% 11% 74% Wel bezuinigen Weet niet Niet bezuinigen De brandweer verleent hulp in allerlei situaties als bedrijven en burgers daarom vragen. Bij de spoedeisende hulpverlening zoals bij brand en ongevallen brengt de brandweer geen kosten in rekening. Er zijn echter ook niet-spoedeisende voorvallen waarbij de brandweer hulp verleent. Voorbeelden hiervan zijn wateroverlast, een boom over de weg, een kat in een boom of vee in de sloot. Het in rekening brengen van de kosten van niet-spoedeisende hulp, is een manier om op de totale uitgaven aan de brandweerzorg te verminderen. Bijna twee op de drie inwoners vindt het reëel om de kosten van nietspoedeisende hulp bij de aanvrager in rekening te brengen, om zo meer inkomsten te genereren. Zes procent is hier tegen. 100% 80% 60% 40% 20% 0% Figuur 8 Welke maatregelen bent u als inwoner zelf bereid te nemen om brand of onveilige situaties te voorkomen bij u thuis en op uw werk. 95% 5% 4% 52% 53% 82% 84% rookmelder sprinkler kleine blusmiddelen 46% blusdeken 38% 51% controle uit laten voeren 35% 33% onderhoud brandkranen 9 Thuis Werk
Subsidies Korten op subsidies sociaal-cultureel cultureel werk en kunst en cultuur De gemeente overweegt te bezuinigen op subsidies. Dat betekent dat scherpe keuzes gemaakt moeten worden over wat wel en niet meer gesubsidieerd wordt in de toekomst. Als het aan de inwoners van Hoorn ligt, bezuinigt de gemeente vooral op de subsidies voor sociaal-cultureel werk (zie tabel 2). Ook op de subsidies voor kunst en cultuur mag bezuinigd worden. In mindere mate wil men bezuinigen op bibliotheken en schouwburg het Park. Er is weinig draagvlak voor korting van subsidies voor hulp gericht op zelfstandigheid van ouderen: men wil daar juist meer geld voor vrijmaken. Ook op de subsidies voor het stimuleren van de economie mag van de inwoners niet worden gekort. Tabel 2 Hoe zouden naar uw mening de gemeentelijke subsidies van de gemeente verdeeld moeten worden, rekening houdend met het feit dat de subsidies met 20% zullen afnemen? Wilt u meer, evenveel of juist minder uitgeven aan deze thema s? subsidie Sociaal cultureel werk Kunst en cultuur Bibliotheken Schouwburg Het Park Sociaal Zwembaden Peuterspeelzaalwerk Maatsch. werk en geest. gezondheidszorg Economie en toerisme Ouderen Buurtcentra, volwassenenwerk, jeugd en jongerenwerk Muziekscholen, musea, amateurkunst, filmhuis, lokale omroep Huesmolen, Kersenboogerd, Binnenstad, Grote Waal (brede school) Exploitatiesubsidie excl. huisvesting Uitgaven voor AWBZ (algemene wet bijzondere ziektekosten), milieuactiviteiten centrum, opvoedondersteuning, reïntegratie Zwembad De Waterhoorn en De Wijzend Subsidie peuterspeelzalen Hulp bij praktische en (psycho)sociale problemen; voorkomen, verminderen of oplossen van moeilijkheden kwetsbare inwoners Stimuleren economie in Noord-Holland Noord, kaasmarkt, IJsselmeerpromotie Hulp bij zelfstandigheid van ouderen (o.a. zelfstandig blijven wonen, maaltijdservice, diverse activiteiten voor ouderen ) 10 werkelijke uitgaven 26 19 13 8 9 8 5 8 2 2 voorkeur uitgaven 19 13 10 5 8 7 4 7 2 3 saldo - 7-6 - 3-3 - 1-1 - 1-1 0 1