PAV [VERKIEZINGEN 2014]
INLEIDING Als je 18 jaar bent, moet je in ons land voor het eerst gaan stemmen. Dat brengt vaak vragen met zich mee. Op wie moet ik stemmen? Hoe zit ons land precies in elkaar? Wie beslist wat? En op 25 mei 2014 is het weer zo ver. De vorige verkiezingen zijn amper 1,5 jaar geleden. Deze keer is de inzet van de verkiezingen hoog. Niet alleen verkiezen we een federaal parlement, we verkiezen ook onze volksvertegenwoordigers voor Europa en het Vlaams parlement. Klinkt allemaal zeer ingewikkeld. Daarom deze bundel zodat je voorbereid naar het kieshokje kan gaan.
POLITIEK, DAAR WEET IK NIETS VAN WAT HEEFT POLITIEK MET MIJ TE MAKEN? In onze buurt worden er nieuwe sociale woningen gebouwd. Ik sta op de wachtlijst om er een te kopen. Mijn buurjongen heeft een ernstige handicap. Er is voorlopig geen plaats voor hem in een voorziening. Op weg naar school is er een nieuw fietspad aangelegd, met bomen tussen de weg en het pad. Het is nu veel veiliger om naar school te fietsen. Politiek heeft met ons dagelijks leven te maken. Politici nemen voortdurend beslissingen die ons allemaal aanbelangen. Ze maken wetten, beslissen over geld dat uitgegeven wordt en moeten weloverwogen keuzes maken. VERSCHILLENDE BESTUURSNIVEAUS België is ingedeeld in gemeenten en provincies en in gewesten 1 en gemeenschappen 2. België is ook lid van de Europese Unie. Elk bestuursniveau heeft bepaalde bevoegdheden waarover het kan beslissen. 1 Gewest: is een bepaald grondgebied. België is ingedeeld in drie gewesten: Vlaams, Waals en Brussels gewest. 2 Gemeenschap: is een indeling op basis van een bevolkingsgroep met dezelfde taal en cultuur. België is ingedeeld in drie gemeenschappen: Vlaamse, Franse en Duitstalige gemeenschap. Iedere gemeenschap heeft zijn eigen parlement en eigen regering.
Kleur de kaart in volgens de drie Belgische gewesten. Kleur de kaart in volgens de drie Belgische gemeenschappen
Op elk bestuursniveau is er een groep mensen die bestuurt (uitvoerende macht) en een groep vertegenwoordigers van de burgers die het bestuur controleert en de uiteindelijke goedkeuring moet geven over het bestuur ( wetgevende macht). We gaan telkens stemmen voor die wetgevende macht. Bestuursniveau Uitvoerende macht Gemeente College van burgemeester en schepenen Wetgevende macht Gemeenteraad Bevoegdheden Openbare werken, sociale bijstand, ordehandhaving, Provincie Deputatie Provincieraad Leefmilieu, wegen en waterwegen, economie, vervoer, Vlaanderen Vlaamse regering Vlaams parlement Media, steun aan landbouwers, gas en elektriciteit, België Federale regering Federaal parlement Justitie, buitenlandse zaken, Europa Europese commissie en EU-landen zelf Europees parlement en de ministerraad overheidsbedrijven, De euro, burgerrechten, interne markt, douane, EUROPA Europa is wel een specialleke. De Europese Raad, bestaande uit staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten en de EU-leiders, stelt de algemene prioriteiten vast. Daarvan is Herman Van Rompuy de voorzitter. De Europese Commissie, die de belangen van de EU in het algemeen vertegenwoordigt, doet wetsvoorstellen. Karel De Gucht is zo n commissaris. José Manuel Barroso is de voorzitter. Het Europees Parlement en de Ministerraad stemmen de wetsvoorstellen van de Europese Commissie. De Europese Commissie en de EU-landen zelf staan daarna in voor de uitvoering van de wetten. VERKIEZINGEN Vanaf 18 jaar kan je mee beslissen over politiek en zo je stem laten horen. In België geldt opkomstplicht, dus je moet je aanmelden bij een stembureau als er verkiezingen zijn. Er zijn verschillende soorten verkiezingen: Provincie- en gemeenteraadsverkiezingen Regionale verkiezingen: voor de parlementen van Vlaanderen, Wallonië, Brussel en de Franstalige en Duitstalige gemeenschap. Federale verkiezingen Europese verkiezingen
WANNEER ZIJN DAN AL DIE VERKIEZINGEN? Ons land is ingedeeld in gemeenten, provincies, gewesten en gemeenschappen en het federale België. We zijn ook nog eens lid van de Europese Unie. Voor deze besturen zijn er telkens verkiezingen, maar die vallen niet altijd samen.
WIE MAG STEMMEN? In België bezit men stemrecht voor de parlementsverkiezingen als men: de Belgische nationaliteit bezit 18 jaar is op de dag van de verkiezingen ingeschreven is in het bevolkingsregister van een gemeente of kiesgebied niet uitgesloten is wegens criminele feiten, of onbekwaam is verklaard. Voor de gemeenteraadsverkiezingen kunnen mensen met een andere nationaliteit onder bepaalde voorwaarden ook stemmen. Het kiesrecht heeft een hele evolutie doorgemaakt. Van 1830 tot 1893: het cijnskiesstelsel Maar 2% van de bevolking mocht stemmen! Om te kiezen voor het parlement en de provincie moest je een man zijn, 25 jaar oud en een bepaald bedrag belasting betalen (cijns). Sommigen mochten ook omwille van hun functie of diploma gaan stemmen. De minimumleeftijd voor de gemeenteraadsverkiezingen was 21 jaar. Van 1893 tot 1921: meervoudig stemrecht voor mannen Alle Belgische mannen ouder dan 25 jaar waren stemgerechtigd. Vanaf 1893 was er zelfs opkomstplicht. Men kon twee extra stemmen verwerven wanneer men: een bepaalde functie of diploma had gezinshoofd was, ouder dan 35 jaar en minstens 5 frank ( 0,12) belasting betaalde op de woonst een spaarboekje had met minstens 2 000 frank ( 50) of een lijfrente van 100 frank ( 2,5) voor gemeenteraadsverkiezingen kregen huisvaders van minimum 30 jaar, die een bepaalde cijns betaalden of een kadastraal inkomen hadden van 150 frank ( 3,72), nog een vierde stem. Van 1921 tot 1947: enkelvoudig stemrecht voor mannen In 1921 kreeg elke man vanaf 21 jaar één stem toegekend. Vrouwen mochten vanaf toen ook stemmen voor de gemeenteraad. Vanaf 1947: algemeen enkelvoudig stemrecht Vrouwen konden voor het eerst aan alle verkiezingen deelnemen in 1948. In 1969 werd de leeftijdsgrens voor de gemeenteraadsverkiezingen verlaagd tot 18 jaar, sinds 1981 is dat ook zo voor de parlementsverkiezingen. Vanaf 1994 kunnen EU-burgers aan de Europese verkiezingen deelnemen en vanaf 2000 ook aan de gemeenteraadsverkiezingen.
OP WIE MOET IK STEMMEN? Hoe kies je nu een politieke partij die bij je past? Je kan de verkiezingsprogramma s van de partijen bekijken. Wellicht vind je heel wat folders in je brievenbus, maar ook op de website van de partijen vind je hun programma terug. Je kan ook met familie en vrienden over politiek praten of een stemtest afleggen. Hieronder vind je een korte beschrijving waar elke Vlaamse partij voor staat. Geef de volledige naam van de verschillende partijen. Weet je ook welke kleur iedere partij heeft? CD&V staat voor. en heeft als partijkleur..
Groen heeft als partijkleur.. LDD staat voor. en heeft als partijkleur..
N-VA staat voor.. en heeft als partijkleur. Open VLD staat voor. en heeft als partijkleur..
SP.A staat voor en heeft als partijkleur. Vlaams belang heeft als partijkleur.. UF staat voor..
PVDA staat voor. Bron: www.dekrachtvanjestem.be Verbind de Waalse en Duitstalige partij met hun Vlaamse tegenhanger. Vlaamse partij Waalse partij Duitstalige partij
LINKS OF RECHTS? Wordt er gesproken over politieke partijen, dan hoor je vaak de termen links en rechts vallen. Maar waarvoor staat dat eigenlijk? WAAR KOMEN DIE TERME N VANDAAN? Die termen ontstonden na de Franse Revolutie. Op 1 oktober 1791 zaten in de eerste Franse wetgevende vergadering na de revolutie alle verkozenen samen. De groep die radicale verandering wilde, zat links. Degenen die alles bij het oude wilde houden, zaten rechts. WAARVOOR STAAN LINKS EN RECHTS DAN PRECIES? Men gebruikt de termen links en rechts dus om een onderscheid te maken tussen diegenen die de bestaande samenleving willen veranderen (links of progressief) en diegenen die ze eerder willen behouden (rechts of conservatief). Links staat voor: de maakbaarheid van de mens vooruitgang van de hele wereld overtuiging dat alle mensen fundamenteel gelijk zijn en gelijke rechten hebben zorg dragen voor zwakkeren minderheden beschermen mensen zoveel mogelijk de vrijheid geven hun eigen ethische keuzes te maken welvaart spreiden het belang van de groep heeft uiteindelijk voorrang op dat van het individu regels en wetten beschermen de groep tegen individualistisch gedrag van de leden. Rechts staat voor: mensen hebben een duidelijke structuur nodig (kerk, leger, staat, school) en sterke leiders een elite geeft de leiding het is onrechtvaardig de vruchten van de arbeid van sterke mensen te gaan spreiden over de hele maatschappij belastingen moeten zo laag mogelijk mensen zijn niet gelijk en je doet er niet goed aan hen die illusie te geven het belang van het individu heeft uiteindelijk voorrang op dat van de groep.
Plaats de Vlaamse partijen in de juiste kolom. LINKS RECHTS
STEMMEN DOE JE ZO! Enkele weken voor de verkiezingen heb je thuis je oproepingsbrief ontvangen. Er is in België geen stemplicht, er is stemrecht. En naast dat stemrecht is er een opkomstplicht. Dat betekent dat je naar het kiesbureau moet gaan dat op de oproepingsbrief vermeld staat, maar dat je strikt genomen geen stem moet uitbrengen indien je dat niet wenst. Wanneer je digitaal stemt kun je niet ongeldig stemmen. Ongeldig stemmen wil zeggen dat je bijvoorbeeld op twee partijen gestemd hebt. De enige keuze die je hebt als je digitaal stemt, is ofwel je stem uitbrengen ofwel blanco stemmen. Als je blanco stemt, geef je te kennen dat je je aansluit bij de meerderheid. Je stem wordt niet bij de meerderheid opgeteld, zoals dikwijls gedacht wordt. Blanco stemmen spelen geen enkele rol bij het verkiezingsresultaat. Op 25 mei 2014 zal je 3 stemmen moeten uitbrengen: voor het Vlaams Parlement, voor het Federaal Parlement en voor het Europees Parlement. Je kan een lijststem of een kopstem uitbrengen. Een lijststem betekent dat je het bolletje boven aan de lijst aanvinkt en dus akkoord gaat met de volgorde van de lijst. Maar misschien heb jij een voorkeur voor een bepaalde persoon. In dat geval kan je een kopstem uitbrengen. Dan moet je het bolletje boven aan de lijst niet aanvinken, maar ga je in de lijst zelf het bolletje van die persoon aanvinken. Je mag zoveel personen aanduiden in de lijst als je zelf wil.
STEMMEN MET POTLOOD
STEMMEN MET DE COMPUTER
WAT NA DE VERKIEZINGEN? Nadat er verkiezingen zijn geweest is er niet direct een nieuwe regering. Dit neemt soms heel wat tijd in beslag. Na de vorige verkiezingen heeft België het record regering vormen verbroken. Het duurde 541 dagen om regering Di Rupo te vormen. Om een nieuwe regering te kunnen vormen, moeten er enkele stappen worden doorlopen: STEMMEN TELLEN EN ZETELS VERDELEN Na afloop van de verkiezingen worden de stemmen geteld die elke politieke partij heeft gekregen. Een partij die veel stemmen heeft gehaald, krijgt veel vertegenwoordigers of zetels in het parlement. Een partij die minder stemmen heeft gehaald, krijgt minder vertegenwoordigers of zetels. Hoe meer zetels een partij heeft, hoe sterker die partij is. MEERDERE PARTIJEN ONDERHANDELEN In Vlaanderen en België is geen enkele partij groot genoeg om helemaal alleen de meerderheid van de zetels te behalen. Er zullen dus twee of meer partijen moeten samenwerken om te regeren. Daarvoor moeten ze eerst afspreken welke punten uit hun programma ze samen gaan realiseren. Omdat elke partij een ander programma heeft, is het soms moeilijk om tot goede afspraken te komen. Hoe groter het verschil in programma, hoe moeilijker het is om tot een compromis te komen. EEN REGERING VORMEN Hoe de regering gevormd moet worden, staat niet in de wet. Dat gebeurt volgens ongeschreven politieke regels. Wanneer er een federale regering gevormd wordt, dan speelt de koning een belangrijke rol. Maar voor de vorming van de Vlaamse regering is dat niet het geval. Eerst informeert een belangrijk politicus van de grootste partij bij de andere partijen wat ze willen. Die politicus noemt men de formateur. Als er voldoende duidelijkheid bestaat over de wensen van de andere partijen, beginnen de onderhandelingen. De partijen die samen de meerderheid van de zetels kunnen hebben, gaan met elkaar praten. Als ze willen samenwerken, moeten ze uiteraard rekening houden met elkaars ideeën. Dat betekent dat ze toegevingen zullen moeten doen aan elkaar. Elke partij zal een deel van haar wensen moeten laten vallen. Zo begrijp je meteen dat niet alles wat de politieke partijen beloven voor de verkiezingen, ook echt kan uitgevoerd worden. Als twee of meer partijen beslissen om samen de meerderheid te vormen, schrijven ze in een document wat ze overeengekomen zijn. Dat document noemen we het regeerakkoord. Hierin staan alle punten waaraan ze samen zullen werken.
SAMENWERKEN OM TE BESTUREN De partijen die het regeerakkoord ondertekenen vormen samen de regering. De partijtop bepaalt dan verder wie de ministers worden. De sterkste partij binnen de meerderheid krijgt de meeste ministers. Wanneer de regering gevormd is, leggen de ministers de eed af in het Vlaams parlement. De regering kan dan aan de slag tot aan de volgende verkiezingen. Welke stappen worden er doorlopen om een regering te kunnen vormen? Leg de verschillende stappen in je eigen woorden uit. Wat is een formateur? Zo, nu weet je hoe alles in zijn werk gaat. Maar waarschijnlijk weet je nog steeds niet op wie je moet stemmen. Ga daarom naar het computerlokaal en doe de stemtest op www.destemvanvlaanderen.be.