DE HEDENDAAGSE BELGISCHE STAATSSTRUCTUUR

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "DE HEDENDAAGSE BELGISCHE STAATSSTRUCTUUR"

Dries Wauters
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 DE HEDENDAAGSE BELGISCHE STAATSSTRUCTUUR

2 INHOUDSTAFEL 1. Inleiding Wetgevende macht Uitvoerende macht Rechterlijke macht Wetgevende en uitvoerende macht (gemeenschappen en gewesten) Wetgevende en uitvoerende macht (provincies en gemeenten) Machten buiten het parlement Bronnen...6

3 1. Inleiding Dat koningen en keizers ooit nog het grootste deel van hun macht zouden kwijtspelen, zou men enkele eeuwen geleden nooit gedacht hebben. Het woord koning was toen een synoniem voor alleenheerser, macht en geld. Vooral aan de Franse Revolutie hebben we te danken dat deze alleenheerschappij tot haar eind is gekomen (in België althans). Op de dag van vandaag zijn de belangrijkste machten opgesplitst in 3 delen: wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. Men zou zelfs nog kunnen spreken van een vierde macht, maar hierover meer in de volgende hoofdstukken. In de hoofdstukken van de wetgevende en uitvoerende macht beschrijf ik eerst de situatie van België (federaal) en daarna de soortgelijke machten voor gewestelijke of communotaire aangelegenheden (4.5). 2. Wetgevende macht Zoals de titel het al zegt, houdt deze macht zich bezig met het opstellen van wetten. De leden ervan worden op geregelde tijden (geheim & vrijblijvend) door het volk verkozen. Hoewel elke burger zich hiervoor kandidaat kan stellen, zijn het meestal de partijen die lijsten met kandidaten aan de kiezer voorleggen. Om de 4 à 5 jaar kan de burger dan oordelen over de wijze waarop zijn vertegenwoordigers hun plicht hebben uitgevoerd. Wetsvoorstellen (uitgaande parlementsleden) en wetsontwerpen (uitgaande ministers) worden voorgelegd aan het parlement en de meerderheid van het aantal stemmen bepaalt of ze worden aangenomen. Het kan echter zijn dat men bij gevoelige kwesties (bv. taalwet) een meerderheid van 2/3 en een gewone meerderheid in elke taalgroep nodig heeft. Zo is er ook een 2/3 meerderheid nodig om de grondwet te wijzigen, aangezien deze alle vrijheden en rechten van de burgers, de beschrijvingsstructuur van de staat, de algemene regels waaronder de instellingen moeten functionneren en de manier om de monarchie te veranderen, vastlegt. Zolang een nieuwe wet echter niet door de koning (en zijn minister(s)) bekragtigd is, heeft ze geen kracht van wet. Zij moet ook als zodanig in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd worden. België is trouwens een grondwettelijke, parlementaire, erfelijke monarchie. Thomas Debray

4 3. Uitvoerende macht De uitvoerende macht houdt zich bezig met het zorgen dat de beslissingen van het parlement ook in de praktijk worden toegepast. De uitvoerende macht bestaat uit de koning en zijn ministers. De koning is dus niet alleen het staatshoofd, maar ook het hoofd over buitenlandse betrekkingen, voert het bevel over het leger, stelt het begin en einde van een oorlogstoestand vast, sluit internationale verdragen af, bezit genaderecht, heeft recht om munt te slaan en kan tenslotte adeldom en militaire orden verlenen. 4. Rechterlijke macht Deze macht moet bij het beoordelen van geschillen en misdrijven de wetten toepassen en recht spreken. Rechters worden voor het leven benoemd en kunnen niet worden afgezet (tenzij na een lange en ingewikkelde procedure). Het rechterlijk gebied is onderverdeeld in kantons, arrondissementen, provincies, rechtsgebieden en ten slotte het Hof van Cassatie. De verschillende kantons (225) zijn opgesteld uit 2 delen: het vredegerecht en de politierechtbank. Het vredegerecht behandelt handelsgeschillen tot BEF en andere geschillen tussen burgers, de politierechtbank behandelt daarentegen kleine overtredingen en schadevergoedingen ten gevolge van verkeersongevallen. Vervolgens zijn er de arrondissementen (27), die in 4 delen opgesplitst zijn. Als eerste heb je de rechtbank van eerste aanleg, dat bevoegd is voor alles wat niet exclusief een ander rechtscollege is toegewezen. Deze behandelt bijgevolg handelsgeschillen die boven BEF oplopen, maar verder ook echtscheidingen en adopties. Als tweede komt de correctionele rechtbank, die overtredingen met min. 8 dagen en max. 5 jaar worden bestraft, behandelt. Deze bevat ook een jeugdrechtbank. Ten derde heb je de rechtbank van koophandel, die alleen commerciële geschillen tussen handelaars behandelt. Tot slot heb je de arbeidsrechtbank, die sociale geschillen (bv. werknemer werkgever) behandelt. Per provincie (10) heb je dan nog een Hof van Assisen, die criminele vergrijpen, politieke misdrijven, persmisdrijven,... behandelt. Deze rechtbank wordt bijgezeten door een jury van 12 personen die moeten oordelen over de schuldvraag, de straf voor de dader wordt echter door het hof dat voorzit bepaald. Het voorlaatste onderdeel zijn de rechtsgebieden (5). Deze bevat een Hof van Beroep en een Arbeidshof. Het Hof van Beroep behandelt alle beroepen tegen vonnissen van de rechtbank van eerste aanleg en van de rechtbank van koophandel. Het Arbeidshof behandelt dus alle beroepen tegen de arbeidsrechtbank. Het hoogste rechtscollege is het Hof van Cassatie. Deze verbreekt uitspraken van de laatste aanleg, en gaat na of de wet correct toegepast is. Bovendien bestaat er nog een Raad van State die uispraak moet doen over de wettelijkheid van bepaalde wetten en besluiten, en een Arbitragehof, die moet oordelen in geval er betwistingen zouden ontstaan tussen federale, gewestelijke en/of communotaire organen. Thomas Debray

5 5. Wetgevende en uitvoerende macht (gemeenschappen en gewesten) De hier beschreven wetgevende en uitvoerende machten hebben betrekking op België. België is echter een federale staat, en sommige bevoegdheden worden aan de federale overheid ontnomen. Sommige bevoegdheden die men persoonsgebonden noemt (bv. gezondheid, onderwijs,...) werden aan gemeenschappen toegekend (Vlaamse Gemeenschap, Franstalige Gemeenschap, Duitstalige Gemeenschap). Andere bevoegdheden (bv. ruimtelijke ordening, leefmilieu,...) werden aan de gewesten toegekend (Vlaanderen, Wallonië, Brussels Hoofdstedelijk Gewest). Deze gewesten en gemeenschappen hebben een eigen parlement en regering. 6. Wetgevende en uitvoerende macht (provincies en gemeenten) Ook voor meer plaatselijke bevoegdheden (provincies & gewesten) bestaan er wetgevende (provincieraden, gemeenteraden) en uitvoerende (bestendige deputatie, colleges van burgemeester en schepenen) organen. Uiteraard zijn zij alleen bevoegd voor zaken die door wetten aan die plaatselijke organen werden toegekend en zijn hun besluiten slechts geldig voor hun eigen grondgebied. 7. Machten buiten het parlement Hoewel er volgens de grondwet maar drie machten bestaan, toch kan men een vierde groep die veel druk op de moderne democratieën uitoefent, onderscheiden. Deze bevat ondermeer werkgeveorganisaties, vakbonden, middenstanders- en landbouworganisaties, ziekenfondsen, artsensyndicaten, allerhande actiegroepen en, niet te vergeten, de pers. Zo komt het ook dat de regering zich ook moet bezighouden met het onderhandelen met sociale partners, het overleggen met technocraten en het sluiten van overeenkomsten met ziekenfondsen en artsengroeperingen. Ook de pers en de media zijn een belangrijke rol in de politiek gaan spelen. Dit kan je onderandere afleiden uit het feit dat bedrijven en de overheid het overgrote deel van hun reclamebudgetten aan mediareclame besteden. Verder biedt de pers duiding, wat wil zeggen dat ze uitleg verschaft over hoe je berichtgeving moet begrijpen, becommentarieert ze gebeurtenissen, speelt ze als een soort van waakhond (journalisten van de schrijvende pers hebben veel tijd om op onderzoek uit te gaan naar verborgen of verzwegen kantjes van een zaak), en agendasetting. Dit betekent dat een politicus veel aandacht trekt voor een onderwerp, door de informatie die hij aan de pers heeft gegeven, als geheim en exclusief te beschouwen. Ook het gerecht kan dit doen om het onderzoek in een bepaalde richting te sturen (crf. Moord op PS-politicus André Cools). De pers is ook de enige groep waarvan de macht niet aan banden wordt gelegd, daarom spreekt men ook wel van persvrijheid. Thomas Debray

6 8. Bronnen De kracht van je stem, de Vlaamse onderwijsraad, Brussel (1998) Inleiding tot de bronnen en de beginselen van het recht, P. Van Orshoven, Leuven (1991) Thomas Debray

7 UITVOERENDE MACHT UITVOERENDE MACHT RECHTERLIJKE MACHT Federaal Verkozen voor 4 jaar KONING PARLEMENT Senaat Kamer van 73 Volksvertegenwoordigers 150 KONING REGERING minister-president ministers HOF VAN CASSATIE procureur-generaal magistraten STRUCTUUR: zie bijlage 2 Aritragehof Raad van State Gewestelijk Vlaams Gewest Br.-Hfdst.-Gewest Waals Gewest Verkozen voor 5 jaar Vlaamse Raad Raad van Br. Hfdst. Gewest Waalse Raad Vlaamse Regering Regering van Br. Hfdst. Gewest Waalse Regering Gemeenschap. Vlaamse Gem. Franstalige Gem. Duitstalige Gem. Verkozen voor 5 jaar Vlaamse Raad Raad van Franst. Gem. Raad van Duitst. Gem. Vlaamse Regering Regering v/d Franst. Gem. Regering v/d Duitst. Gem. LEGENDA controle en toezicht benoemen Provinciaal Gemeent. Verkozen voor 6 jaar Provincieraad Gemeenteraad Bestendige deputatie college van burgemeester en schepenen

8 Bijlage 2: RECHTERLIJKE MACHT HOF VAN CASSATIE STRAGERECHTEN 5 HOVEN VAN BEROEP Gent Antwerpen Brussel Bergen Luik BURGERLIJKE RECHTSMACHTEN 5 HOVEN VAN BEROEP en ARBEIDSHOVEN Gent Antwerpen Brussel Bergen Luik HOF VAN ASSISEN in elk van de 10 provincie-hoofdsteden MILITAIR GERECHTSHOF Brussel KRIJGSRAAD Brussel Per gerechtelijk arrondissement: (27) RECHTBANK VAN EERSTE AANLEG (met ook Jeugdrechtbank) (wanbedrijven) 27 CORRECTIONELE RECHTBANKEN in elk gerechtelijk arrondissement (met ook Jeugdrechtbank) zetelend: - in eerste aanleg - in graad van beroep (tegen vonnissen van Politierechtbank) RECHTBANK VAN KOOPHANDEL ARBEIDSRECHTBANK (overtredingen) POLITIERECHTBANKEN Per kanton (225) VREDEGERECHT

Vergelijkbare documenten

Deel 1 - Burgerlijk recht BUSINESS class

Deel 1 - Burgerlijk recht BUSINESS class III.Rechterlijke macht De rechterlijke macht bestaat uit rechtbanken en gerechtshoven. Zij worden geacht volgende principes te volgen: Het gerecht behandelt iedereen