Schuldhulpverlening in Tiel Beleidsplan Schuldhulpverlening 2017 Februari 2017 Team Regie op Samenleving Gemeente Tiel
Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 1.1 De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening... 3 1.2 Aanloop tot dit beleidsplan... 4 1.3 Verwerken opbrengst evaluatie in beleidsplannen... 4 1.4 Samenhang gemeentelijk beleid... 4 1.5 Leeswijzer... 5 2. Huidige Tielse schuldhulpverlening... 6 2.1 Uitvoering schuldhulpverlening voor Regiogemeenten... 7 2.2 Schuldhulpverlening loont... 7 3. Schuldhulpverlening in Tiel 2017... 7 3.1 Doelstelling schuldhulpverlening nieuwe stijl... 8 3.2 Schuldhulpverlening toegankelijk voor iedere inwoner... 8 3.2.1 Doelstelling 1: We geven vorm aan preventie ter voorkoming van schulden 9 3.2.2 Doelstelling 2: Schulden oplossen, daar waar mogelijk 9 3.2.3 Doelstelling 3: Wij streven naar financiële stabilisatie bij inwoners met 10 schulden 10 4. Positie en inhoud van gemeentelijke schuldhulpverlening... 10 5. Ontwikkeling Tielse schuldhulpverleningsstructuur... 11 5.1 Maatschappelijk middenveld... 11 5.2 In gesprek met de professionele ketenpartners... 12 5.3 Het professionele maatschappelijk middenveld... 12 5.4 Vrijwilligersorganisaties uit het maatschappelijk middenveld.... 12 5.5 Meer-sporenbenadering leidt tot passender aanbod... 13 6. Interne integrale schuldhulpverlening... 13 6.1 Vastleggen afspraken met maatschappelijk middenveld en implementatie... 14 7. Toegankelijkheid schuldhulpverlening... 14 7.1 Laagdrempelige schuldhulpverlening... 14 7.2 Toegankelijkheid gemeentelijke schuldhulpverlening... 14 7.3 Schuldhulpverleningskwadrant... 14 7.4 Screeningsinstrument... 15 7.5 Minnelijke schuldregeling... 16 7.6 Stabilisatietrajecten... 16 7.7 Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp)... 17 8. Beleidsregels... 17 9. Preventie... 18 9.1 Preventie in Tiel... 18 9.2 Vrijwilligersorganisaties en preventieve schuldhulpverlening... 18 9.3 Preventiebeleid... 19 10. Vroegsignalering en nazorg... 19 10.1 Lokale vroegsignalering... 19 10.2 Nazorg... 20 11. Gezinnen met kinderen... 20 11.1 Gezinnen met inwonende minderjarige kinderen... 20 11.2 Gezinnen met inwonende meerderjarige kinderen... 20 12. Sturing, kwaliteit en verantwoording... 21 12.1 Prestatie-indicatoren... 21 12.2 Resultaten schuldhulpverlening... 21 12.3 Kwaliteitsmanagement... 21 12.4 Klachten en bezwaar en beroep... 22 13. Financiële kaders... 22 13.1 Kosten schuldhulpverlening Tiel... 22 13.2 Ontwikkelingen gemeentefonds... 23 14. Bijlagen... 23 Bijlage 1: Terugkoppeling globale evaluatie december 2016... 23 Bijlage 2: Beleidsregels SHV Tiel... 23 Bijlage 3: Set indicatoren... 23
1. Inleiding 1.1 De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) is, met uitzondering van de artikelen 5 en 11, met ingang van 1 juli 2012 in werking getreden. Uitwerking van artikel 5 (breed moratorium) in een wetsvoorstel en advisering door de Raad van State heeft inmiddels plaatsgevonden, maar nog niet geleid tot een concrete datum van invoering. Verwacht wordt dat het breed moratorium in de loop van 2017 (juli) wordt ingevoerd. Artikel 11 (wijziging van de wet op het financieel toezicht), het artikel met betrekking tot het recht op een basisbankrekening, is op 1 juli 2013 in werking getreden. Het Rijk beoogde met deze wet de kwaliteit en effectiviteit van de gemeentelijke schuldhulpverlening te verbeteren. De wet is kaderstellend, schuldhulpverlening is een wettelijke taak, maar de gemeente mag zelf bepalen hoe ze daar invulling aan geeft. Met de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening heeft het gemeentebestuur vanaf 2012 de wettelijke plicht gekregen om vorm te geven aan schuldhulpverlening in Tiel. De wijze waarop dit gebeurt is voor onze gemeente in 2013 vastgelegd in het Beleidsplan Schuldhulpverlening Tiel 2013-2016. De looptijd van een beleidsplan mag wettelijk gezien maximaal 4 jaar zijn. Met het voorliggende Beleidsplan voor 2017 beogen we grotendeels voortzetting van het huidige beleid uit 2013 en een aantal quick wins op basis van de lopende evaluatie. In de loop van 2017 wordt een nieuw beleidsplan opgesteld, waarin de opbrengst van de dan afgeronde evaluatie en actuele ontwikkelingen op het gebied van schuldhulpverlening zijn verwerkt. Schuldhulpverlening benaderen we vanuit de keten; preventie, signalering, interventie en nazorg. Op voorhand mogen geen groepen mensen uitgesloten worden. Specifieke aandacht gaat uit naar schuldhulpverlening aan gezinnen met minderjarige kinderen. Hier ligt ook een belangrijke relatie met het minimabeleid. De in 2013 door het college van burgemeester en wethouders vastgestelde beleidsregels geven duidelijkheid over de toegang tot de gemeentelijke schuldhulpverlening. Integrale schuldhulp verlenen betekent samen met anderen. In dit beleidsplan komt daarom ook aan de orde wat de doelstellingen zijn betreffende de integrale schuldhulpverlening en met wie we, voor het realiseren daarvan, willen samenwerken. Integrale schuldhulpverlening betekent dat binnen de gemeentelijke organisatie alsook buiten de gemeentelijke organisatie samenwerking met ketenpartners dient plaats te vinden. Er zijn belangrijke raakvlakken met een aantal beleidsaangelegenheden van de teams Regie op Samenleving en Stad. De visie op de samenleving is het vertrekpunt voor de gemeente Tiel voor het bepalen van de inzet in het sociale domein. Een sociaal domein dat in transitie is en waar door middel van Welzijn nieuwe stijl en het uitvoeringsplan Welzijn Next Level 2017-2019 een aanzet wordt gegeven tot transformatie. De nieuwe manier van werken wordt gestoeld op: Samen met inwoners en organisaties bepalen welke maatschappelijke problemen aangepakt moeten worden en vervolgens de gewenste maatschappelijke effecten benoemen. 1 Belangrijk aandachtspunt voor de doorontwikkeling van schuldhulpverlening is de verbinding met het maatschappelijk middenveld in de hele keten van preventie tot en met nazorg. 1 Nota Welzijn Nieuwe Stijl; gemeente Tiel 3
Kwaliteit en resultaat gericht werken zijn daarbij belangrijke elementen vanuit de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. 1.2 Aanloop tot dit beleidsplan In aanloop naar de actualisatie van dit beleidsplan zijn gesprekken opgestart met ketenpartners, medewerkers schuldhulpverlening, teammanagers, medewerkers kwaliteit, cliëntenraad en heeft er een eerste onderzoek plaatsgevonden naar de realisering van de doelstellingen en de daarbij gebruikte middelen. Verder heeft er een scan plaatsgevonden van de landelijke ontwikkelingen sinds 2013. Daarnaast is de opbrengst van de landelijke evaluatie van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening gebruikt ter vergelijking van de situatie in Tiel. De cliëntenraad Participatiewet gemeente Tiel heeft advies uitgebracht op een conceptversie van dit beleidsplan. De adviezen hebben betrekking op het meer belichten van het cliëntenperspectief, het voorkomen van achterstallig onderhoud en men doet de suggestie om een jaarlijks uitvoeringsplan op te stellen. Deze adviezen worden in de evaluatie en het nieuwe Beleidsplan 2018-2022 betrokken. De cliëntenraad Wmo heeft meegelezen op de conceptversie, maar geen formele adviestaak in deze. 1.3 Verwerken opbrengst evaluatie in beleidsplannen Uit literatuuronderzoek komt naar voren dat de schuldenproblematiek onverminderd toeneemt. Opvallend is dat de oorzaak van het ontstaan van betalingsproblemen verschuift. Hoge zorgkosten en te hoge vaste lasten werden in 2015 twee keer zo vaak genoemd als oorzaak dan in 2012. 2 In 2012 noemde 10% van de consumenten met betalingsachterstanden de hoge zorgkosten als reden, in 2015 was dat 22%. Het aantal mensen dat door te hoge vaste lasten betalingsachterstanden hadden, steeg van 15% naar 27%. In 2015 liep 2 op de 5 huishoudens achter met zijn betalingen. En 1 op de 5 huishoudens had betalingsproblemen (niet kunnen pinnen, loonbeslag, afsluiting van de energie). Verwerking van de inzichten uit dit literatuuronderzoek vindt deels, via aanscherping van tekst en verwijzing, plaats in voorliggend plan. Daar waar het vraagt om herbezinning vindt vertaling plaats bij het opstellen van het Beleidsplan 2018 2022. Tussen half november en half december is er een aantal gesprekken gevoerd met interne en externe stakeholders. De eerste indrukken uit deze evaluatie zijn in een informatief memo 3 vastgelegd en als verslag aan dit beleidsplan toegevoegd. De te nemen stappen die in deze memo als stap 1 zijn gekwalificeerd zijn in voorliggend beleidsplan verwerkt. Het evaluatieproces loopt door tot eind februari en mondt uit in een evaluatie/keuzenota. Deze nota vormt de basis voor het nieuwe beleidsplan Schuldhulpverlening dat op 1 oktober 2017 operationeel moet zijn. 1.4 Samenhang gemeentelijk beleid Op 21 december 2016 heeft de raad het nieuwe Beleidsplan Jeugd/Wmo vastgesteld en is bij de heroverweging op het Minimabeleid gekozen voor scenario 3. In grote lijnen sluit de visie op de samenleving aan op de visie voor schuldhulpverlening, waarbij het gaat om de financieel zelfredzame burger, die ondanks financiële problemen kan (blijven) participeren in de samenleving. Bij de ontwikkeling van de Tielse schuldhulpverleningsstructuur is de bevordering van de inzet van het sociale netwerk zeer van belang. Ook hierbij zijn de maatschappelijke partners, het maatschappelijk middenveld, van eminent belang. Bij het opstellen van het Beleidsplan 2018-2022 zoeken we de verbinding met de al lopende ontwikkeling Welzijn nieuwe stijl en de 2 Geldzaken in de praktijk 2015; Nibud 3 Zie bijlage 1; Memo terugkoppeling globale evaluatie, december 2016 4
uitvoeringsplannen Jeugd/Wmo. Hiermee willen we de transformatie over de gehele breedte van het sociale domein inbedden in de ketensamenwerking op alle leefgebieden. 1.5 Leeswijzer In hoofdstuk 2 brengen we in beeld hoe de schuldhulpverlening in Tiel nu plaatsvindt. Samen met het maatschappelijk middenveld willen we de schuldhulpverlening de komende jaren verder vormgeven. Dat doen we aan de hand van doelstellingen. Deze beschrijven we in hoofdstuk 3. De doelstellingen (daterend uit 2013) zijn toen mede tot stand gekomen uit de gesprekken met de verschillende organisaties met wie een relatie op gebied van schuldhulpverlening bestaat. De spil van de relatie met die organisaties is de inwoner van de gemeente Tiel. In de gesprekken met de organisaties is ook de positie die de gemeente in de uitvoering schuldhulpverlening heeft en/of kan innemen, ter sprake gebracht. In hoofdstuk 4 is de positie van de gemeentelijke schuldhulpverlening beschreven. Hoofdstuk 5 gaat in op de ontwikkeling van een hulpverleningsstructuur in onze gemeente. Een structuur waarin vrijwillige en professionele ketenpartners, die samen het maatschappelijk middenveld vormen, een belangrijke functie hebben. Integrale schuldhulpverlening dient vooral in dit samenspel plaats te vinden. Binnen de gemeentelijke organisatie kunnen we nog meer samenwerken en integraal werken centraal stellen in ons denken en handelen. Schuldhulpverlening is een gemeentelijke plicht geworden. Het is niet alleen een aandachtsveld van de teams die betrokken zijn bij de uitvoering schuldhulpverlening. Interne integraliteit is nodig om de basis voor de gemeentelijke schuldhulpverlening vorm te geven en vast te houden. In hoofdstuk 6 is dit beschreven. Schuldhulpverlening moet toegankelijk zijn voor iedere burger, organisatie en werkgever. Laagdrempelige schuldhulpverlening is zeer gewenst. Laagdrempelige schuldhulpverlening wil niet zeggen dat aan mensen met schulden geen voorwaarden gesteld mogen worden. Er worden keuzes gemaakt en grenzen gesteld met betrekking tot de toegankelijkheid. Financieel technische schuldhulpverlening is alleen mogelijk als daadwerkelijk afspraken gemaakt en nagekomen kunnen worden met en door de schuldenaar. Ondersteuning en begeleiding voorafgaand en tijdens schuldhulpverleningstrajecten is noodzakelijk om de kans op een positief resultaat te vergroten. Stabilisering van inkomens- en schuldsituaties wordt een belangrijk instrument. Dit komt in hoofdstuk 7 aan de orde. De hoofdstukken 8 en 9 gaan over preventie, vroegsignalering en nazorg. Dat zijn belangrijke instrumenten die lokaal nog doorontwikkeld moeten worden. In deze hoofdstukken hebben we het belang van deze ontwikkelingen, waaronder het komen tot convenanten met onder andere de Tielse wooncorporaties beschreven. Hoofdstuk 10 gaat in op het belang van bijzondere aandacht voor gezinnen met kinderen. Belangrijk daarbij is vooral de zorg voor gezinnen met minderjarige inwonende kinderen. In hoofdstuk 11 komt de sturing, kwaliteit en verantwoording aan de orde. Tot slot beschrijven we in hoofdstuk 12 de financiële kaders en de benodigde financiering van de integrale schuldhulpverlening in de gemeente Tiel. 5
2. Huidige Tielse schuldhulpverlening Tot invoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening bestond er voor gemeenten geen formele wettelijke plicht met betrekking tot het bieden van schuldhulpverlening. Het hebben van problematische schulden en het (daardoor) leven in armoede zijn vaak aan elkaar gerelateerd. In Tiel ondersteunen we door middel van het Tielse bijzondere bijstands- en minimabeleid. Dat is er op gericht bij te dragen aan de bestrijding van financiële armoede. Naast verstrekking van bijzondere bijstand voor specifieke kosten vindt verlening van categoriale bijzondere bijstand plaats aan groepen van inwoners met specifieke kenmerken. Het Jeugdsportfonds Tiel stelt kinderen uit gezinnen met een minimuminkomen in staat om te sporten. Aan de bestrijding van de financiële armoede is ook de gedachte gekoppeld dat sociale participatie belangrijk is en ook mogelijk moet zijn én blijven voor mensen met een minimuminkomen Op dit moment is het Beleidsplan Schuldhulpverlening Tiel 2013-2016, door de Raad vastgesteld op 12 maart 2013, grondslag voor de Tielse schuldhulpverlening. In dit Beleidsplan is een stevige, inhoudelijke, basis gelegd voor de uitvoering van schuldhulpverlening waarop verder gebouwd kan worden. Inwoners met financiële problemen kunnen zich, als zij een beroep willen doen op gemeentelijke schuldhulpverlening, telefonisch of schriftelijk (o.a. mail) melden bij de medewerkers schuldhulpverlening van de gemeente Tiel. Het hulpaanbod van de gemeentelijke schuldhulpverlening bestaat uit meerdere producten. Het hulpaanbod is er primair op gericht om te komen tot een minnelijke schuldenregeling. De schuldhulpverlener fungeert daarbij als intermediair tussen de inwoner met schulden en de schuldeiser. Bij de uitvoering van de schuldhulpverlening bemiddelt de gemeentelijke schuldhulpverlener tussen de schuldeiser(s) en de schuldenaar (de hulpvrager) om te komen tot een minnelijke schuldregeling. Een minnelijke schuldregeling is een regeling waarbij de schuldenaar en de gemeente, namens de hulpvrager, een afspraak maken over betaling van de schulden door de hulpvrager. Schuldeisers worden door een schuldhulpverlener aangeschreven om een schuldregeling te treffen. Als het lukt om een minnelijke schuldregeling te treffen wordt de hulpvrager gedurende het gehele traject begeleid door de schuldhulpverlener. Een dergelijk traject duurt maximaal drie jaar. Hulpvragers beschikken veelal niet over de financiële middelen om de gehele schuld, binnen de termijn van maximaal drie jaar af te lossen. Met de schuldeisers worden afspraken gemaakt over gedeeltelijke aflossing van de schulden tegen finale kwijtschelding van de restschuld. Schuldeisers werken vrijwillig mee aan dit traject. Het doel van een traject schuldregeling is het tot een minnelijke regeling komen voor de betaling van de schulden. Dat lukt echter niet altijd. Als het minnelijke traject niet kan slagen omdat een of meerdere schuldeisers niet mee wil of willen werken wordt het minnelijke traject schuldhulpverlening beëindigd. De schuldhulpverlener informeert de hulpvrager over de beëindiging van het minnelijke traject en de mogelijke alternatieven, waaronder het verzoeken om een dwangregeling en de Wet sanering natuurlijke personen (Wsnp). Tiel is lid van de NVVK, de brancheorganisatie op het gebied van schuldhulpverlening en sociaal bankieren. Bij de uitvoering van schuldhulpverlening wordt uitgegaan van de algemene werkwijze en de producten zoals door de NVVK worden onderschreven. Een onafhankelijke partij voert in opdracht van de NVVK periodiek audits uit om de kwaliteit 6
van de schuldhulpverlening te controleren; op inrichting van de processen en de uitvoeringspraktijk. Om de schuldhulpverlening bij problematische schuldsituaties optimaal plaats te laten vinden is goede samenwerking met het maatschappelijk middenveld nodig. Er zijn in het kader van de schuldhulpverlening in Tiel nog geen concrete samenwerkingsafspraken met partijen uit het vrijwillige of professionele maatschappelijk middenveld gemaakt. Er is met enkele organisaties sprake van beperkte, incident gestuurde, contacten op uitvoeringsniveau. De gemeentelijke afspraken met de Stichting Thuiszorg en Algemeen Maatschappelijk Werk Rivierenland (STMR) zijn gericht op de immateriële (psychosociale) dienstverlening, i.c. het maatschappelijk werk. Ze bevatten geen elementen gericht op materiele hulpverlening, zoals het ondersteunen bij het aanvragen van schuldhulpverlening. 2.1 Uitvoering schuldhulpverlening voor Regiogemeenten Een aantal Regiogemeenten hebben de afspraken met de gemeente Tiel met betrekking tot het uitvoeren van werkzaamheden op het gebied van schuldhulpverlening gecontinueerd. De medewerkers Schuldhulpverlening voeren op contractbasis ook werkzaamheden uit voor de gemeenten Neerijnen (sinds 2005), West Maas en Waal (sinds 2010) en Culemborg (sinds 2011). 2.2 Schuldhulpverlening loont Schuldhulpverlening loont 4. Onderzoek uit 2011 heeft uitgewezen dat de inzet op schuldhulpverlening leidt tot beperking van de lasten op andere leefterreinen zoals uitkeringen en wonen. Beperking van de financiële problemen draagt bij aan vermindering van problemen op andere levensterreinen. Relaties staan minder onder druk, de opvoeding van kinderen verloopt minder problematisch en maatschappelijke en arbeidsparticipatie blijven mogelijk. Gemiddeld genomen levert elke euro inzet op schuldhulp een lastenbeperking op van 2,40 op andere terreinen. In oktober 2016 is de voorstudie naar een maatschappelijke kosten-baten analyse van schuldenproblematiek 5 verschenen. Deze voorstudie wordt betrokken in de evaluatie en krijgt een vervolg bij het Beleidsplan Schuldhulpverlening 2018 2022. 3. Schuldhulpverlening in Tiel 2017 De uitgangspunten schuldhulpverlening 2013 2016 zijn ook voor komend jaar leidraad bij het uitvoeren van de gemeentelijke schuldhulpverlening en in lijn van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Voor veel soorten van schuldenproblematiek is een oplossing te vinden. Het is echter ook duidelijk dat niet in alle situaties een oplossing voor de, al dan niet op zichzelf staande, schuldenproblematiek gevonden kan worden. De uitgangspunten van de schuldhulpverlening geven daarom tevens de grenzen daarvan aan. Onze uitgangspunten zijn: De inwoner is zelf verantwoordelijk; Schulden zijn een maatschappelijk probleem; Schuldhulpverlening gaat niet zomaar en kent een lang proces; Schulden werken belemmerend in de (arbeids-)participatie van de inwoner; Voor iedereen een schuldenvrije toekomst nastreven is niet meer het directe doel. 4 N. Jungman & R. van Geuns, Hogeschool Utrecht/Regioplan (2011) Schuldhulpverlening loont! 5 Een Onbemind Probleem; Universiteit Tilburg, oktober 2016 7
Een schuldenvrije toekomst blijft het streven, de praktijk leert echter dat een deel van de aanvragers op de korte of langere termijn niet, of zelfs nooit, in staat zal zijn om een volledig traject van schuldregelen, met als eindresultaat schulden vrij, te doorlopen. Schuldhulpverlening zal daarom in meerdere vormen en in afstemming met het maatschappelijk middenveld verder vorm moeten krijgen om de verschillende doelgroepen te kunnen ondersteunen, behulpzaam te zijn. 3.1 Doelstelling schuldhulpverlening nieuwe stijl Er is een relatie tussen de Wet maatschappelijke ondersteuning en de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Beide wetten zijn gericht op het handhaven en bevorderen van de mogelijkheden om zelf verantwoordelijkheid te nemen en gaan uit van de participatie mogelijkheden van burgers. Ook voor financieel kwetsbare inwoners van Tiel geldt dat uitgegaan kan worden van de 'eigen kracht'. De doelstelling van schuldhulpverlening is er op gericht dat de inwoner in staat is om de toekomst in eigen handen te nemen, zich kan ontwikkelen en kan participeren als een financieel zelfredzame inwoner van de gemeente Tiel. Daarom willen wij de doelstelling van de Tielse schuldhulpverlening als volgt omschrijven: "Het resultaat van schuldhulpverlening in de gemeente Tiel is een financieel zelfredzame inwoner die in staat is om te blijven participeren". Uit wetenschappelijk onderzoek 6 blijkt dat mensen met financiële problemen zich anders gaan gedragen en er grenzen zijn aan de mate van zelfredzaamheid. Van bepaalde inwoners is het aannemelijk dat zij nimmer financieel zelfredzaam kunnen en zullen worden. Het is daarom van belang te benadrukken dat bij het inhoudelijk vormgeven aan deze doelstelling uitgegaan wordt van het hoogst haalbare in de situatie en omstandigheden van de individuele inwoner en zijn / haar sociale netwerk. 3.2 Schuldhulpverlening toegankelijk voor iedere inwoner Het college zet zich in om de gelegde basis van het minimabeleid waaronder schuldhulpverlening voort te zetten. Het Bloesemakkoord 2014 2018 heeft dat in zich. Tielse burgers moeten de kans hebben en krijgen om te participeren, om mee te doen. Om de doelstelling te kunnen realiseren en om te voldoen aan het wettelijke kader van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening dient de schuldhulpverlening integraal georganiseerd te zijn. Integrale schuldhulpverlening is; "het actief ondersteunen van een inwoner bij het vinden van een oplossing voor zijn/haar financiële problemen, maar ook bij het vinden van een oplossing voor de eventuele oorzaken hiervan en de omstandigheden die verhinderen dat de financiële problemen kunnen worden opgelost". Integrale schuldhulpverlening is ook: " het zoveel mogelijk voorkomen dat problematische problemen ontstaan (preventie) en terugkeren (nazorg)". Deze definitie van integrale schuldhulpverlening laat ons zien dat we een standpunt moeten innemen over / visie moeten vaststellen op: het doel van de schuldhulpverlening; de eigen positie in het werkveld schuldhulpverlening; de inhoud van de schuldhulpverlening. 6 Eigen Schuld?, gedragswetenschappelijk perspectief op problematische schulden; Wetenschappelijke raad voor het regeringsbeleid, juni 2016 8
De Tielse visie op het doel van de schuldhulpverlening hebben we als volgt geformuleerd: Schuldhulpverlening is een middel dat wordt ingezet om ernstige / problematische schuldsituaties bij inwoners uit alle bevolkings- en inkomensgroepen te voorkomen of indien er al een ernstige schuldsituatie bestaat, zoveel als mogelijk voorkomen dat deze verergert door (langdurig) te stabiliseren of een duurzame oplossing te bieden. Dit houdt in we er naar streven dat: ernstige schuldsituaties bij alle burgers voorkomen worden; er gericht gewerkt wordt aan het bieden van een duurzame oplossing en (blijvende) uitstroom door het aanleren van financiële vaardigheden bij leerbare burgers of diens sociale netwerk; er een duurzame stabilisatie (met inzet van daarbij behorende producten zoals financieel of budgetbeheer) wordt geboden bij niet vaardige en (momenteel) niet leerbare burgers en/of diens sociale netwerk teneinde ergere problematiek te voorkomen; participatie van burgers mogelijk wordt gemaakt of wordt vergroot voor wie schulden een belemmering zijn om deel te nemen aan de maatschappij; schuldenproblematiek wordt gezien als gezinsproblematiek, wat betekent dat bij de hulpverlening en de oplossing van het probleem het gehele gezin betrokken wordt. Bij schuldhulpverlening doen we, net als bij de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning, een beroep op de eigen verantwoordelijkheid en de sociale zelf- (en samen)redzaamheid van de inwoner. In dit geval de inwoner die schulden heeft. Dat doen we door ze er op te wijzen dat ze hulp in hun directe omgeving en sociale netwerk dienen te zoeken. Dat doen we door te uiten dat onderlinge, burgerlijke, ondersteuning ook bij schuldenproblematiek vanzelfsprekend is. In het geval de sociale zelfredzaamheid en hulp in de omgeving gering is, dient laagdrempelige hulp bij financiële problemen van de zijde van de gemeente beschikbaar te zijn. De afgelopen jaren is het de inzet geweest om de Tielse schuldhulpverlening om te vormen tot een brede, laagdrempelige, basisschulddienstverlening voor ondersteuning bij financiële problemen / vraagstukken. Onder de eerder geformuleerde hoofddoelstelling hebben we in 2013 drie subdoelstellingen geformuleerd. Deze gebruiken we ook in 2017 als kader. 3.2.1 Doelstelling 1: We geven vorm aan preventie ter voorkoming van schulden We zetten er op in om mensen bewust te maken van het zelf kunnen voorkomen van schulden en het aangaan van realistische financiële verplichtingen. Inwoners van Tiel moeten zich bewust worden van de waarde van geld en de consequenties van het aangaan van financiële verplichtingen. We maken afspraken met woningcorporaties ter voorkoming van woningontruiming als gevolg van huurachterstanden en met leveranciers en transporteurs van water en energie ter voorkoming van afsluiting van deze voorzieningen. Daar waar mogelijk maken we gelijksoortige afspraken met andere potentiële schuldeisers, zoals zorgverzekeraars, grote internet leveranciers, aanbieders van telefonie, voor zover beschikbaar gebruiken we de landelijk afgesloten convenanten. 3.2.2 Doelstelling 2: Schulden oplossen, daar waar mogelijk Daar waar mogelijk willen we inwoners een schuldenvrije toekomst geven. Als daarvoor gemeentelijke producten voor schuldhulpverlening ingezet worden, moet het 9
vinden van een oplossing voor schulden bewerkstelligd worden binnen een termijn van maximaal 36 maanden. Wij volgen daarvoor de kaders van de NVVK. 3.2.3 Doelstelling 3: Wij streven naar financiële stabilisatie bij inwoners met schulden Onder stabilisatie verstaan we het creëren van financiële stabiliteit en rust. Voorkomen moet worden dat de schulden (verder) escaleren en er een crisissituaties ontstaat. De instrumenten die ingezet kunnen worden om deze doelstelling te bereiken zijn onder andere; Flankerende hulp, zoals algemeen maatschappelijk werk, geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg; Budgetbeheer; Beschermingsbewind. Om de doelstellingen te kunnen realiseren is intensieve samenwerking met het maatschappelijk middenveld, zowel professionele als vrijwillige organisaties, gewenst en noodzakelijk. In dit kaderstellende beleidsplan beschrijven we hoe wij denken vorm te geven aan de schuldhulpverlening in Tiel en hoe wij door het zoeken naar en het aangaan van samenwerking met het maatschappelijk middenveld zover willen komen. 4. Positie en inhoud van gemeentelijke schuldhulpverlening Een (groot) deel van de schuldenaren heeft naast financiële problemen ook te maken met daarmee samenhangende problemen in de verschillende leefdomeinen: Wonen, Zorg & Welzijn, Werk, Inkomen & Onderwijs en Veiligheid. Die combinatie van problemen in verschillende leefdomeinen vraagt om een integrale aanpak. Dit betekent dat de hulp en ondersteuning niet alleen gericht moet worden op meer financiële armslag, maar ook op het kunnen meedoen in de samenleving. Schuldhulpverlening is meer dan het tot stand brengen van een schuldenvrije toekomst. Ook de mensen die door omstandigheden niet in staat zijn om dit doel te bereiken of financieel nimmer zelfredzaam zullen worden hebben ondersteuning nodig om in financieel stabiele omstandigheden te komen of te blijven. Deze ondersteuning kan zich richten op de financiële omstandigheden, de psychosociale omstandigheden of op beiden. Erkenning van het belang dat niet langer alleen ingezet wordt op een schuldenvrije toekomst is relevant voor het bepalen van de inzet van instrumenten van de schuldhulpverlening. Een schuldenvrije (nabije) toekomst is niet voor iedereen haalbaar. Financiële stabilisatie en rust creëren door bijvoorbeeld het inzetten van budgetbeheer is soms het maximaal haalbare. De ontwikkeling van de schuldhulpverlening in de afgelopen jaren, de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening en gesprekken met ketenpartners hebben bijgedragen aan de formulering van onze visie op de positie en inhoud van de gemeentelijke schuldhulpverlening. Deze hebben wij als volgt geformuleerd; Gemeentelijke schuldhulpverlening is faciliterend aan de keten van schuldhulpverlening bij complexe hulpvragen en aan de inwoner bij enkelvoudige problematiek De competenties van de gemeentelijke schuldhulpverlening liggen bij de financieel technische aspecten van de schuldhulpverlening. Om de effectiviteit en de efficiëntie van de gemeentelijke diensten op het gebied van schuldhulpverlening te verhogen is 10
het nodig om de gemeentelijk inzet daarvan volledig te richten op de financieel technische schuldhulpverlening. Het maatschappelijk middenveld, zeker het professionele, is toegerust op de begeleiding en ondersteuning van mensen met psychische en psychosociale problemen. Daarin kunnen zij ook aandacht geven aan houding en gedrag van deze mensen ten aanzien van hun bestaanskosten in relatie tot hun financiële omstandigheden. Daarom zien wij voor het maatschappelijk middenveld een belangrijke rol in de schuldhulpverlening. 5. Ontwikkeling Tielse schuldhulpverleningsstructuur Schuldhulpverlening wordt effectiever en efficiënter door een meer-sporenbenadering met onder andere trajecten gericht op schuldsanering en (voor-)trajecten gericht op schuldstabilisatie. De focus van de gemeentelijke schuldhulpverlening lag tot 2013 vooral op trajecten gericht op het regelen van schulden. De inzet van een breed scala aan instrumenten is de afgelopen jarig nodig gebleken om inwoners met financiële problemen te ondersteunen. Het betreft instrumenten op het gebied van preventie tot schuldregeling, van administratie op orde tot schuldhulpverleningstrajecten, van bewindvoering tot informatie- en adviesgesprekken, van budgetbegeleiding tot nazorg, van inkomen en uitgaven op orde tot stabilisatie. Schuldhulpverlening moet nog meer gaan plaatsvinden vanuit integrale benadering; er wordt mede naar de achterliggende oorzaken en multi-problematiek gekeken en niet alleen naar de schulden zelf. Daarmee wordt schuldhulpverlening ook een instrument dat de inwoners met schulden, die er tot nu toe vaak niet in slagen om het resultaat schuldenvrij te behalen en daardoor uitvallen, de benodigde ondersteuning te bieden en/of op zijn minst verdere escalatie te voorkomen. Om dat te realiseren is er de afgelopen jaren meer differentiatie aangebracht in het dienstverleningsaanbod. In plaats van direct te starten met een schuldsanering voor iedereen, wordt een (groot) deel van de doelgroep eerst geholpen met het hanteerbaar maken / stabilisatie van hun schuldensituatie. De inzet van de schuldhulpverlening in Tiel is niet langer alleen: Iedereen schuldenvrij. De inzet wordt maatwerk en wordt: het hoogst haalbare passend bij de situatie van de belanghebbende. Dat brengt met zich mee dat vroegtijdig in het proces van schuldhulpverlening al geconstateerd kan worden dat behandelen van de hulpvraag binnen een gemeentelijk traject van schuldhulpverlening (nog) niet haalbaar is. Er vindt dan verwijzing naar / advisering over vervolgstappen plaats. 5.1 Maatschappelijk middenveld In de Tielse schuldhulpverleningsstructuur dichten wij het maatschappelijke middenveld een belangrijke rol toe. Wij verstaan onder het maatschappelijk middenveld, het geheel aan vrijwillige en professionele organisaties in de samenleving die verschillende groepen, meningen en belangen vertegenwoordigen. In de praktijk van de gemeentelijke schuldhulpverlening bestaan op uitvoeringsniveau contacten met vooral het professionele maatschappelijk middenveld, zoals Stichting Mee, Iriszorg (verslavingszorg), het algemeen maatschappelijk werk van de Stichting Thuiszorg en Maatschappelijk Werk Rivierenland (STMR), de Regionale Instelling voor Begeleid Wonen (RIBW) en Pro Persona (geestelijke gezondheidszorg). Ook zijn er contacten met Stichting Christelijke Wooncorporatie (SCW) en Kleurrijk Wonen. 11
De ketenpartners uit het maatschappelijk middenveld zijn hard nodig om de schuldhulpverleningsstructuur neer te zetten en goede invulling te geven aan de integrale schuldhulpverlening. Zij zijn zeer belangrijk in het traject dat moet leiden tot succesvolle schuldhulpverlening én om iedere hulpvrager een passend aanbod te doen. Samenwerking heeft meer dan voorheen een hoge prioriteit om te kunnen werken aan dezelfde doelen. Veel van de ketenpartners komen door hun persoonlijke contacten op gebied van verschillende levensdomeinen ook bij inwoners van Tiel thuis. Zij komen 'achter de voordeur'. 5.2 In gesprek met de professionele ketenpartners Om een beeld te krijgen van de wijze waarop de genoemde ketenpartners aankijken tegen integrale schuldhulpverlening hebben, evenals in 2012, met een aantal van hen in november/december 2016 individuele gesprekken plaatsgevonden. De individuele gesprekken hebben plaatsgevonden in de vorm van interviews. Op basis van deze gesprekken wordt een aantal, begin 2017 te houden, brede bijeenkomsten voorbereid. De opbrengst uit deze bijeenkomsten vormt de basis voor het beleidsplan 2018 2022 en het opzetten van een Armoedepact in de gemeente Tiel. Uit de interviews komt onder meer naar voren dat men regie door de gemeente op de keten schuldhulpverlening mist. Doorgaans verlopen de contacten met schuldhulpverlening stroef en zou hier meer in geïnvesteerd kunnen worden. 5.3 Het professionele maatschappelijk middenveld Schulden en vooral problematische schuldsituaties zijn een breed maatschappelijk probleem en komen in alle bevolkings- en inkomensgroepen voor. Vaak zijn ze het gevolg van zogenaamde life-events (scheiding, overlijden, ziekte, ontslag e.d.). Omdat de ketenpartners 'achter de voordeur' komen naar aanleiding van andere dan financiële vraagstukken kunnen zij ook signalen oppakken die voortkomen uit financiële problemen. Van een complexe meervoudige problematiek is sprake als financiële problemen slechts een deel van de totale problemen zijn. Er kan tevens sprake zijn van problemen in de huiselijke sfeer, problemen rondom relaties en niet gediagnosticeerde persoonlijkheidsproblematiek. Problematische schuldsituaties doen zich vaker voor onder inwoners met een complexe persoonlijkheidsproblematiek. Deze inwoners hebben in eerste instantie ofwel psychiatrische hulp, verslavingszorg of andere ondersteuning (nodig). De psychische en/of psychosociale begeleiding zijn activiteiten die uitgevoerd worden door het (professionele) maatschappelijk middenveld. Ook de (vaak) noodzakelijke begeleiding voorafgaand aan en/of tijdens het schuldhulpverleningstraject is een onderdeel van de psychosociale begeleiding. Het niet doorzetten van aanvragen schuldhulpverlening en de uitval bij een al gestart schuldhulpverleningstraject is vaak het gevolg van het gebrek van capaciteiten, motivatie van of psychosociale problematiek van de hulpvrager. Ondersteuning door het maatschappelijke middenveld draagt bij aan een goede voorbereiding op het ingaan van een schuldhulpverleningstraject en het doorlopen daarvan. 5.4 Vrijwilligersorganisaties uit het maatschappelijk middenveld. In Tiel zijn ook verschillende vrijwilligersorganisaties actief op het gebied van schuldhulpverlening, Organisaties als de cliëntenraad Participatiewet, Dynamiek, Humanitas, Mozaïek, de Diaconieën bieden verschillende vormen van ondersteuning bij schulden aan De vrijwilligersorganisaties dichten wij ook een belangrijke rol toe in 12
de integrale Tielse schuldhulpverleningsstructuur. Wij zien vooral mogelijkheden voor de inzet van deze organisaties in de preventieve sfeer van schuldhulpverlening. Vrijwilligersorganisaties vervullen een belangrijke, ondersteunende, rol in de schuldhulpverleningsstructuur. Zij worden, daar waar relevant, betrokken bij de realisatie daarvan. Bundeling van activiteiten op het gebied van schuldhulp van deze organisaties en samenwerking met het professionele maatschappelijk middenveld is op gang gekomen. Uit de interviews komt naar voren dat dit nog intensiever kan/mag en efficiënter georganiseerd kan worden. Men ziet hier een regierol voor de gemeente weggelegd. 5.5 Meer-sporenbenadering leidt tot passender aanbod Een meer-sporenbenadering, het inzetten van meerdere instrumenten, maakt het mogelijk om de schuldhulpverlening goed te laten aansluiten bij de persoonlijke en financiële situatie van de hulpvrager. Een meer-sporenbenadering voor de uitvoering van de schuldhulpverlening en het hiervoor beschreven scala van instrumenten maakt dat een passender, op de omstandigheden van persoon en gezin gericht, aanbod aan een bredere groep hulpvragers gedaan kan worden. Een mogelijk effect daarvan is dat schuldhulpverlening minder vaak plaatsvindt via een wettelijk traject zoals het dwangakkoord en de Wet schuldsanering natuurlijke personen. Afstemming schuldhulpverlening Uitgangspunt is één gezin/huishouden, één plan en één hulpverlener. Een bij het gezin betrokken hulpverlener is de verbindende schakel tussen de verschillende vormen van hulpverlening, ook als er sprake is schuldhulpverlening. 6. Interne integrale schuldhulpverlening Tot nu toe hebben we het steeds gehad over samenwerking met het maatschappelijk middenveld in onze gemeente; de externe integrale schuldhulpverlening. Schuldhulpverlening raakt echter meerdere gemeentelijke beleidsterreinen, of het nu gaat om het voorkomen van schulden, het wegnemen van de (verschillende) oorzaken, het aanpakken van samenhangende problemen of het zorgen dat er geen nieuwe schulden gemaakt worden. Brede agendering van schuldhulpverlening en gezamenlijke inzet op schuldhulpverlening is vanwege veel voorkomende raakvlakken op de terreinen van jeugdbeleid, onderwijsbeleid, openbare orde en veiligheid, wonen en de brede Wet maatschappelijke ondersteuning noodzakelijk. De verbinding tussen al lopende initiatieven op verschillende beleidsterreinen is van belang. Zo is de aanpak, vanuit het beleidsterrein onderwijs, van laaggeletterdheid een belangrijk preventief middel bij schuldhulpverlening. Het hebben van schulden is vaak een belemmering om maatschappelijk te participeren. Het ontbreken van de middelen om maatschappelijk te participeren en ook de psychosociale druk die er door schulden ontstaan bij veel mensen met schulden is dan oorzaak van deze belemmering. Het voorkomen, beperken en regelen van schulden draagt bij aan de bevordering van de mogelijkheden om maatschappelijk te participeren. Schuldhulpverlening heeft in die zin een relatie met het gemeentelijk Wmo beleid. 13
6.1 Vastleggen afspraken met maatschappelijk middenveld en implementatie Schuldhulpverlening dient steviger gepositioneerd te worden in het sociale domein. De gemeente dient, vanuit haar regierol op de ketenaanpak van schuldhulpverlening, afspraken te maken met het vrijwillige- en professionele maatschappelijk middenveld over rollen, taken en verantwoordelijkheden. De samenwerkings- en prestatieafspraken worden in goed onderling overleg gemaakt en dienen voor effectievere en meer efficiënte schuldhulpverlening in Tiel. Uitgangspunt is dat de ketenpartners met wie deze afspraken gemaakt worden ook daadwerkelijk in staat zijn om hun bijdrage aan deze schuldhulpverlening te kunnen leveren. 7. Toegankelijkheid schuldhulpverlening Schuldhulpverlening moet in beginsel voor iedereen toegankelijk zijn. Uitgaan van de eigen verantwoordelijkheid is één, maar voor de kwetsbare burgers die daar niet toe in staat zijn moet de schuldhulpverlening ook een toegankelijk vangnet zijn. 7.1 Laagdrempelige schuldhulpverlening Uitgangspunt van de schuldhulpverlening in Tiel moet zijn dat deze laagdrempelig is. Laagdrempelig zijn betekent dat er aan de voordeur zo min mogelijk voorwaarden gesteld moeten worden. In een later stadium, bij het plan van aanpak, wordt pas duidelijk wat er nodig is voor de klant. Dan kunnen eventueel wel extra voorwaarden worden gesteld. Het ontbreekt in Tiel aan een goed georganiseerde en zichtbare laagdrempelige ondersteuning bij financiële problemen. Niet alleen via het maatschappelijke middenveld, maar ook via (nieuwe) media en zichtbaarheid in de wijken. Laagdrempelige toegang tot de schuldhulpverlening draagt bij aan de inperking van schuldenproblematiek. Of deze laagdrempeligheid nog meer gaat gelden als het aanbod van schuldhulpverlening in de leefomgeving van de inwoner aanwezig is, wordt de vraag. Dit vraagstuk nemen we mee in de verdere ontwikkeling van de schuldhulpverlening. Voorbeeld laagdrempelige schuldhulpverlening: Een nieuwe vorm van laagdrempelige schuldhulpverlening kan zijn het aanbieden van schuldhulpverlening op de werkplek. Werkgevers komen in min of meerdere mate 'achter de voordeur' bij hun werknemers. Zij kunnen door ziekteverzuim of verminderd functioneren en zeker door loonbeslag constateren dat een werknemer te maken heeft met financiële problemen. Door het aanbieden van schuldhulp, samen met de werkgever, wordt de drempel om een beroep te doen op schuldhulpverlening verlaagd. 7.2 Toegankelijkheid gemeentelijke schuldhulpverlening De schuldhulpverleners van de gemeente Tiel zijn gespecialiseerd in de financieeltechnische aspecten van schuldhulpverlening. Wij zien dat als de kerntaak van de medewerkers schuldhulpverlening. Deze specialisten verlenen geen hulp op andere leefdomeinen. Op basis van het onderzoek van Verwey Jonker vindt nadere invulling, aansluiting plaats bij de andere toegangspoorten. Bij het uitvoeren van haar taken kan Schuldhulpverlening gebruik maken van onderstaand instrumentarium. 7.3 Schuldhulpverleningskwadrant Voor de beoordeling van de toegankelijkheid van de schuldhulpverlening willen wij gebruik gaan maken van het zogenaamde schuldhulpverleningskwadrant. Met dit 14
kwadrant kan bepaald worden wie wel en wie geen toegang tot de gemeentelijke schuldhulpverlening i.c. de schuldenregeling krijgt. Het schuldhulpverleningskwadrant wordt al enkele jaren succesvol gebruikt in gemeente Tilburg en dat krijgt inmiddels navolging in een groot deel van de Nederlandse gemeenten. Het schuldhulpverleningskwadrant onderscheid 4 groepen klanten die ieder om een verschillend aanbod vragen. Regelbare schuldenaar Onregelbare schuldenaar Regelbaar schuldenpakket Schuldsituatie is op te lossen met een schuldhulpverlening Onregelbaar schuldenpakket Schuldsituatie is alleen te stabiliseren Mogelijkheden hangen af van individueel dossier: soms stabiliseren, soms geen oplossing Gemeentelijke schuldhulpverlening kan niets of nauwelijks iets doen Ter verduidelijking een korte definitie; Regelbare schuldenaar met regelbaar schuldenpakket; De medewerker schuldhulpverlening kan voor deze groep een schuldenregeling inzetten. Regelbare schuldenaar met een onregelbaar schuldenpakket; De medewerker schuldhulpverlening onderzoekt de (niet) regelbaarheid van de schulden en zorgt voor stabilisatie. Als de schuld regelbaar is (gemaakt) wordt een schuldregeling getroffen. Onregelbare schuldenaar met een regelbaar schuldenpakket; De hulpvrager wordt doorverwezen / overgedragen aan het maatschappelijk middenveld voor begeleiding of hulpverlening. De medewerker schuldhulpverlening onderzoekt de (niet) regelbaarheid van de schulden en zorgt indien mogelijk voor stabilisatie. Na stabilisatie kan een schuldregeling worden opgezet. De klantcontacten blijven via de betreffende ketenpartner lopen. De medewerker schuldhulpverlening heeft een advies- en consultatiefunctie. Met de ketenpartner vindt zo nodig overleg plaats. Onregelbare schuldenaar met een onregelbaar schuldenpakket; De hulpvrager komt op dit moment niet in aanmerking voor een schuldregeling. Hij / zij wordt doorverwezen naar een van de ketenpartners. De ketenpartner adviseert en ondersteunt de hulpvrager, bijvoorbeeld door er voor te zorgen dat het besteedbare inkomen niet beneden de beslagvrije voet komt. De medewerker schuldhulpverlening heeft desgewenst een advies- en consultatiefunctie. Met de ketenpartner vindt zo nodig overleg plaats. In de vormgeving van de samenwerking met het maatschappelijke middenveld worden de rollen van de verschillende ketenpartners binnen het kwadrant nader uitgewerkt. 7.4 Screeningsinstrument Er is een screeningsinstrument voor beoordeling van de motivatie van de schuldenaar ontwikkeld. Dat is gebeurd bij het lectoraat voor schulden / Hogeschool Utrecht met ondersteuning van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Divosa, vereniging van directeuren van sociale diensten. Het instrument moet er toe leiden dat schuldhulpverlening alleen ingezet wordt als vastgesteld is dat er sprake is van een gemotiveerde schuldenaar met een regelbaar schuldenpakket. 15
Indien uit de screening blijkt dat de schuldenaar niet gemotiveerd is kan de inzet van het maatschappelijk middenveld gericht worden op de motivatie. De inzet van het maatschappelijk middenveld vindt dan plaats voorafgaande aan een schuldregeling. Een voortraject schuldstabilisatie kan dan ingezet worden met als doel het voorkomen van verergering van de problematische schuldenproblematiek. Zodra de toepasbaarheid van het instrument blijkt voor de uitvoering van de integrale schuldhulpverlening in Tiel zal besloten moeten worden of overgegaan wordt tot het gebruik van het instrument. Het instrument lijkt ook toepasbaar in het maatschappelijk middenveld. 7.5 Minnelijke schuldregeling Alleen de schuldenaar van wie verwacht wordt dat deze aan de verplichtingen en voorwaarden tijdens het traject van het schulden regelen kan voldoen wordt toegelaten tot het gemeentelijke traject schuldregeling. Het doel van schuldregeling is het bewerkstelligen van een minnelijke regeling van de totale schuldenlast. Schuldregeling kan bestaan uit schuldbemiddeling en de verstrekking van een saneringskrediet. Tijdens een schuldregelingsproces moeten volgens de NVVK normen bepaalde activiteiten volgordelijk uitgevoerd worden. Dat zijn activiteiten als het sluiten van een overeenkomst met de klant en registratie bij het BKR, verzoeken om opgave van het saldo openstaande vorderingen indienen bij de schuldeiser(s), een overzicht van saldi openstaande vorderingen opstellen en laten accorderen door de schuldenaar, een definitieve keuze voor schuldbemiddeling of saneringskrediet maken, een betalingsvoorstel voor schuldregeling opstellen voor elke schuldeiser, een overeenkomst met schuldeisers over het voorstel sluiten en tot slot het voorstel uitvoeren. Het ontbreken van medewerking door of motivatie bij de schuldenaar, kan er ook toe leiden dat afsluiting van de voorzieningen en ontruiming van de woning toch plaats zal (moeten) vinden. De gemeentelijke inzet is er dan op gericht om, in samenwerking met schuldeisers en ketenpartners, de maatschappelijke schade te beperken. 7.6 Stabilisatietrajecten Het doel van stabilisatie is het in evenwicht brengen en houden van inkomsten en uitgaven van de schuldenaar. Hierbij is het van belang dat de inkomsten worden gemaximaliseerd, de uitgaven tot het minimum worden beperkt, er geen crisis is en de beslag vrije voet wordt gegarandeerd. Als dit is bereikt kan een schuldregeling, betalingsregeling of een herfinanciering worden opgezet. Het stabilisatietraject leidt altijd tot één van de 4 vormen om de schulden te regelen en kent een maximale tijdsduur van 4 maanden. Het spoor stabilisatie heeft ook tot doel om rust te creëren voor de klant, zodat ingezet kan worden op gedragsverandering. Dat is een belangrijke voorwaarde bij hulpverlening door het maatschappelijk middenveld. Stabilisatie, met de schuldenaar overeengekomen door ondertekening van een Stabilisatieovereenkomst, is ook noodzakelijk om de medewerking van schuldeisers en opschorting van dwanginvorderingsovereenkomsten te realiseren. Met de Belastingdienst en Zorgverzekeraars gelden daarvoor al landelijke afspraken. Stabilisatie hoeft niet standaard ingezet te worden bij alle schuldenaren. Het kan gebruikt worden om een fase van rust te creëren, zodat de schuldenaar beter in staat is om te werken aan aspecten die samenhangen met de schuldenproblematiek. Aansluitend op de stabilisatie kunnen de volgende producten worden ingezet voor ondersteuning of eventuele gedragsverandering bij de klant. De producten zijn: budgetbeheer; 16
budgetcoaching; beschermingsbewind; flankerende hulp. Bij het inzetten van stabilisatie blijft de schuldenaar in eerste instantie zelf verantwoordelijk voor het oplossen van zijn schulden. Ook bij het inzetten van producten is dit altijd het uitgangspunt. Eerst wordt bekeken of de schuldenaar zelf in staat is om met de schuldeisers betalingsregelingen te treffen. Pas als dit niet mogelijk blijkt, kunnen producten ingezet worden die de verantwoordelijkheid tijdelijk bij de schuldenaar wegnemen. De inzet van stabilisatie moet ook duurzaam zijn. Het is niet bedoeld om incidenten te bestrijden. Het moet aansluiten bij de verschillende wensen en behoeften die zich voor kunnen doen in de situaties van schuldenaren. Schuldhulpverlening is maatwerk, zo ook stabilisatie. Per schuldenaar moet beoordeeld worden of stabilisatie en/of andere producten noodzakelijk zijn. Er is een wetsvoorstel voor het instellen van een wettelijk Breed Moratorium (art. 5 Wgs) in voorbereiding. Naar verwachting wordt deze in de loop van 2017 (juli) ingevoerd. Zodra de definitieve wettekst bekend is, worden de consequenties voor de huidige werkwijze bij stabilisatietrajecten in beeld gebracht en eventuele keuzemogelijkheden in beeld gebracht. 7.7 Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp) Als het niet mogelijk is om de schulden te regelen via het minnelijke schuldhulpverleningstraject, vanwege onwillige schuldeisers, kan bij de rechtbank een verzoek tot een dwangakkoord ingediend worden. Tegelijkertijd wordt een verzoek om toelating tot de Wsnp ingediend. De hulpvrager kan de gemeente vragen om namens hem / haar een verzoek tot een dwangakkoord in te dienen bij de rechtbank. Het aanvragen van een dwangakkoord is onderdeel van de gemeentelijke dienstverlening bij schulden. Als de rechtbank het verzoek om een dwangakkoord afwijst kan het verzoek om toelating tot de Wsnp gehandhaafd worden. Als de rechtbank besluit tot toelating tot de Wsnp wordt een 3 jarige traject van schuldenregelen ingezet onder begeleiding van een door de rechtbank benoemde rechter-commissaris en bewindvoerder. Als de rechtbank na verloop van die drie jaar oordeelt dat de schuldenaar zich aan zijn uit de regeling voortvloeiende verplichtingen heeft gehouden, wordt de zogenaamde schone lei gegeven. De schone lei betekent dat de schulden die bestonden op het moment dat de schuldsaneringsregeling is uitgesproken niet langer afdwingbaar zijn. Wordt de schone lei niet gegeven, dan blijven de schulden bestaan. Wanneer een schuldenaar eerder in de Wsnp heeft gezeten (korter dan tien jaar geleden) komt deze niet opnieuw voor een dergelijk traject in aanmerking. Ook schulden ten gevolge van een misdrijf, boetes bij het CJIB en gigantische overbesteding komen niet in aanmerking voor de Wsnp. De sporen schulden oplossen en stabilisatie liggen op de weg van de gemeentelijke inzet en gemeentelijke uitvoering van de schuldhulpverlening. Dit is de zogenaamde kerntaak van schuldhulpverlening. 8. Beleidsregels Voor bepaling van de toegang en de uitvoering van schuldhulpverlening zijn beleidsregels opgesteld. 7 Het opstellen van deze beleidsregels is geen wettelijke 7 Zie bijlage 2: Beleidsregels schuldhulpverlening Tiel 17