Parlementaire Enquêtecommissie Woningcorporaties Postbus 20018 2500 EA Den Haag Uw kenmerk: 14-PEW-UV-062 Telefoon: (+31) 20 301 0391 Datum: Amsterdam, 8 september 2014 Geachte voorzitter en leden, 1. Algemeen Wij ontvingen uw brief van 25 augustus 2014 houdende een drietal wettelijke vorderingen tot het verstrekken van inlichtingen. Hieraan voldoen wij vanzelfsprekend graag, maar plaatsen daarbij wel de kanttekening dat de Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) slechts beschikt over een klein secretariaat ter algemene ondersteuning van de werkzaamheden. Voor de vaktechnische inhoud van de richtlijnen is de RJ volledig afhankelijk van krachten van derden, die niet altijd direct oproepbaar zijn en veelal alleen parttime kunnen worden ingezet. Deze achtergrond, de korte tijd die ons is gegund (minder dan 10 werkdagen) en de omvang van de door u ingestelde vorderingen (deze strekken zich over een groot aantal jaren uit) hebben ons genoopt om binnen die beperkingen waar mogelijk gebruik te maken van bij ons al beschikbare informatie. Niettemin menen wij dat onze inlichtingen voldoen aan de daaraan te stellen eisen. 2. Inleiding Met onze brief van 11 juli 2014 hebben wij vooral beoogd uw commissie zo goed mogelijk te informeren over een aantal aspecten van kostprijshedgeaccounting. Dit onderwerp was een aantal malen ter sprake is gekomen in uw onderzoek en wij meenden er goed aan te doen uw commissie in kennis te stellen van de belangrijkste elementen daarvan. Wij willen er vooral op wijzen dat kostprijshedgeaccounting een wettelijke optie voor de verantwoording van derivaten betreft, die ook buiten Nederland wordt gehanteerd in andere lidstaten van de Europese Unie op grond van Europese regels. In onze brief hebben we kort stil gestaan bij de achtergrond en samenstelling van de RJ. De RJ heeft onder meer voor zichzelf als doelstelling geformuleerd strijdigheden tussen International 1
Financial Reporting Standards (IFRS), zoals uitgebracht door de International Accounting Standards Board (IASB) en de Nederlandse verslaggevingsregels waar mogelijk en wenselijk te voorkomen. Echter, waar de Nederlandse wet een dergelijke additionele optie toestaat, zoals bij kostprijshedgeaccounting, zal de RJ er naar streven om nadere bepalingen in haar richtlijnen op te nemen. Die nadere bepalingen zijn in de door de RJ uitgebrachte richtlijn RJ 290 Financiële instrumenten opgenomen. Dat betreft de specifieke omstandigheden en voorwaarden waaronder toepassing van deze optie mogelijk is, alsook de eisen die dan aan de toelichting bij de jaarrekening worden gesteld. Op een aantal daarvan zijn wij in onze brief van 11 juli jl. ingegaan. Daarbij hebben wij ook geciteerd uit door Vestia openbaar gemaakte informatie, te weten de jaarrekening 2011, maar zonder enig ander oogmerk dan erop te wijzen dat Vestia daarin zelf heeft vermeld dat de door haar gehouden derivaten als geheel niet voldeden aan de eisen die voor toepassing van kostprijshedgeaccounting gelden. Wij hebben als RJ niet een oordeel willen geven over de toepassing door Vestia van kostprijshedgeaccounting; dat is in onze brief ook met nadruk vermeld. Kort gezegd is voor de toepassing van (kostprijs)hedgeaccounting een hedgerelatie nodig: tegenover een afdekkingsinstrument - een derivaat - moet een af te dekken positie staan. Indien dat niet geval is, kan er geen sprake zijn van (kostprijs)hedgeaccounting. Op grond van de Nederlandse wet mag een derivaat dan nog wel op kostprijs worden gewaardeerd, maar zodra de reële waarde lager is of er aanvullende verplichtingen onder het derivatencontract ontstaan, moeten deze op grond van de RJ-richtlijnen terstond worden verantwoord. 3. Inlichtingenverzoek 3.1 Algemeen Voor een goed begrip van de wijze waarop de RJ-richtlijnen in de praktijk moeten worden toegepast, is het volgende van belang: Jaarlijks brengt de RJ de bundel "Richtlijnen voor de jaarverslaggeving" uit. Deze jaareditie verschijnt in september en de daarin opgenomen (wijzigingen in) richtlijnen zijn in beginsel van toepassing met ingang van 1 januari van het jaar volgend op het jaar van publicatie van de bundel. Dit wordt ook op de titelpagina vermeld. In de jaaredities worden ook ontwerprichtlijnen gepubliceerd voor commentaar. Het is gebruikelijk dat die ontwerprichtlijnen dan met inachtneming van het binnengekomen commentaar een jaar later definitief worden. Waar het belang van het onderwerp dat noodzakelijk maakt, worden gedurende het jaar al ontwerprichtlijnen gepubliceerd in de vorm van Uitingen. Die Uitingen bevatten ook de toelichting op de voorgestelde wijzigingen in een bepaalde richtlijn en worden na verwerking van het binnengekomen commentaar 2
definitief gemaakt in de eerstvolgende jaareditie. In uitzonderlijke gevallen gebeurt definitief maken ook via een nieuwe Uiting. De reden daartoe is dan gelegen in de urgentie van de wijzigingen. Stellige uitspraken van de RJ zijn in de richtlijnen vetgedrukt opgenomen. Stellige uitspraken zijn wat de RJ betreft dwingend en dienen te worden toegepast door opstellers van jaarrekeningen, tenzij met een afwijking hiervan een verbetering wordt beoogt en bereikt van het inzicht dat een jaarrekening dient te geven. Een eventuele afwijking moet in de toelichting van de jaarrekening worden uiteengezet en met redengeving waarom afwijking tot een beter inzicht in de desbetreffende jaarrekening zou leiden dan toepassing van de stellige uitspraak zelf. Naast een groot aantal algemene richtlijnen bevat de bundel ook bedrijfstak- en sectorspecifieke richtlijnen. Richtlijn RJ 645 Toegelaten instellingen volkshuisvesting is een voorbeeld van de laatste categorie. Sectorspecifieke richtlijnen gaan vooral over specifieke aspecten die van belang zijn in een bepaalde sector en moeten worden gezien als een aanvulling op de algemene richtlijnen, die ongeacht de sector van toepassing zijn. Bij het uitbrengen van een nieuwe richtlijn of wijzigingen in een bestaande richtlijn wordt een "Ten Geleide" gepubliceerd waarin een toelichting wordt gegeven over de belangrijkste redenen voor de aanpassingen. Uit deze Ten Geleiden en de al eerder genoemde Uitingen hebben wij geput voor de door u gevraagde korte toelichting op elke wijziging vanuit de gedachte dat de toelichting vooral zou moeten gaan over de meest relevante aspecten van de aangebrachte wijzigingen. Als verdere illustratie van bovenstaande sluiten wij als bijlage 3 de jaareditie 2013 van de bundel "Richtlijnen voor de jaarverslaggeving bij, zodat u zich desgewenst ook zelf een oordeel kunt vormen over de bundel en de daarin opgenomen richtlijnen. 3.2 Vordering 3B-RJ-001 inzake richtlijn RJ 645 Toegelaten instellingen volkshuisvesting De gevorderde informatie is opgenomen in bijlage 1. Ter verdere toelichting dient het volgende. Richtlijn RJ 645 is gebaseerd op het Besluit Beheer Sociale-Huursector (BBSH) van 9 oktober 1992. Dat besluit bepaalt onder meer dat de wettelijke jaarrekeningvoorschriften van Titel 9 Boek 2 Burgerlijk Wetboek (BW) van overeenkomstige toepassing zijn op de jaarverslaggeving van toegelaten instellingen. Als gevolg daarvan zijn alle algemene richtlijnen van de RJ naast de sectorspecifieke richtlijn RJ 645 van toepassing. In het kader van uw onderzoek is dat dan vooral RJ 290 Financiële instrumenten. De eerste versie van RJ 645 stamt uit 1994 en was onder nummer 3.61 in de toenmalige losbladige versie van de Richtlijnen opgenomen. In 1998 is deze aangepast en als Richtlijn RJ 645 uitgebracht. Deze versie gold nog in het jaar 2000. Bijlage 1 bevat een historisch overzicht met nadere toelichting van de ontwikkelingen in Richtlijn RJ 645 vanaf het jaar 2000. 3
In de jaren 2001 en 2002 waren er geen wijzigingen. In de jaareditie 2003 zijn aanpassingen doorgevoerd, die van kracht werden met ingang van 1 januari 2004. In bijlage 1 is een kopie van het Ten Geleide bij de jaareditie 2003 opgenomen, waarin nadere toelichting is opgenomen over deze aanpassingen. Deze zijn ter verduidelijking gearceerd. In de periode daarna tot 2011 is er alleen in de jaareditie 2004 een kleine wijziging doorgevoerd. In de jaareditie 2011 zijn na langdurige discussies omvangrijke aanpassingen aangebracht, die van kracht zijn geworden met ingang van 1 januari 2012. Ter verdere toelichting daarop hebben wij naast het Ten Geleide bij de jaareditie 2011, waarin teksten wederom zijn gearceerd, ook een kopie van RJ-Uiting 2011-2 opgenomen, waarin uitvoerig wordt ingegaan op de inhoud van deze wijzigingen. Deze aldus aangepaste versie van Richtlijn RJ 645 Toegelaten instellingen zoals die gold in 2012 is in bijlage 1 opgenomen. 3.3 Vordering 3B-RJ-002 inzake richtlijn RJ 290 Financiele instrumenten De gevorderde informatie is opgenomen in bijlage 2. Ter verdere toelichting dient het volgende. Bijlage 2 bevat een historisch overzicht van de ontwikkelingen in Richtlijn RJ 290 met nadere toelichting. De in 2000 geldende versie van Richtlijn RJ 290, waarvan een kopie is opgenomen, stamt uit 1998. In de jaren daarna tot 2006 heeft veel overleg en discussie plaatsgevonden over een nieuwe versie van deze richtlijn. Ter ondersteuning daarvan heeft de RJ in 2001 een omvangrijk discussiememorandum gepubliceerd en ook daarna nog diverse ontwerprichtlijnen gepubliceerd. Deze discussie was vooral ingegeven door de doelstelling om deze richtlijn zoveel mogelijk in lijn te brengen met IAS 39, een standaard van de IASB die toen in ontwikkeling was in samenhang met beslissing tot toepassing door de EU van de toenmalige International Accounting Standards (IAS), later IFRS geheten. De definitieve versie van IAS 39 heeft lang op zich laten wachten en is pas in 2005 verschenen. Als gevolg daarvan is in de jaareditie 2006 uiteindelijk door de RJ een nieuwe ontwerp-richtlijn gepubliceerd die in de jaareditie 2007 als definitieve richtlijn is opgenomen en daarmee van kracht werd vanaf 1 januari 2008. Ter toelichting hebben wij in bijlage 2 het Ten geleide bij de jaaredities 2006 respectievelijk 2007 opgenomen, waarin ter verduidelijking de relevante teksten zijn gearceerd. In beide documenten wordt uitgebreid stilgestaan bij de achtergrond van de aangebrachte wijzigingen in Richtlijn RJ 290. In de jaareditie 2007 wordt kostprijshedgeaccounting onder bepaalde voorwaarden toegestaan en is een systeem voor de toepassing daarvan in de richtlijn uitgewerkt. Ook vóór 2007 kon kostprijshedgeaccounting worden toegepast, maar in de toenmalige richtlijnen waren daarvoor geen nadere voorschriften opgenomen. Met ingang van 1 januari 2008 zijn die er dus wel en is in de richtlijn nauwkeurig omschreven onder welke omstandigheden en voorwaarden het systeem van kostprijshedgeaccounting kan worden toegepast. In bijlage 2 hebben wij de volledige tekst van deze versie van de richtlijn opgenomen waarbij met name in paragrafen 633 en volgende wordt ingegaan op kostprijshedgeaccounting. In paragrafen 901 en volgende worden de eisen die aan de toelichting daarop worden gesteld, beschreven. In 2007 is door de RJ in Uiting 2007-9 ingegaan op een aantal overgangsbepalingen die noodzakelijk bleken bij het van kracht worden van de richtlijn per 1 januari 2008. Deze Uiting is ter verdere toelichting in bijlage 2 opgenomen. 4
In de jaareditie 2010 is een aantal ontwerp-alinea's opgenomen die beoogden enkele in de praktijk gesignaleerde onduidelijkheden bij de toepassing van de richtlijn weg te nemen. In de jaareditie 2011 zijn die met inachtneming van binnengekomen commentaar definitief geworden. In bijlage 2 is het Ten Geleide bij jaareditie 2011 opgenomen, waarin de teksten met toelichting op de desbetreffende wijzigingen zijn gearceerd. Deze wijzigingen werden van kracht met ingang van 1 januari 2012. Ter completering van de ontwikkelingen is in bijlage 2 ten slotte de volledige tekst van RJ 290 zoals die gold in 2012 opgenomen. De daarin opgenomen paragrafen inzake kostprijshedgeaccounting zijn vrijwel ongewijzigd ten opzichte van de hiervoor besproken jaareditie 2007. 3.4 Vordering 3B-RJ-003 U verzocht ons om een verhandeling over de toepassing van kostprijshedgeaccounting door Vestia in de jaarrekeningen 2008 en 2009. Het staat ons echter niet vrij dit te doen, aangezien wij als RJ gebonden zijn aan onze statutaire taak zoals vastgelegd in de statuten van de Stichting voor de Jaarverslaggeving. Krachtens artikel 2 is het doel van de Stichting beperkt tot "het publiceren van stellige uitspraken en aanbevelingen inzake externe verslaggeving" en "het gevraagd en ongevraagd adviseren van overheid en andere regelgevende instanties aangaande voorschriften inzake externe verslaggeving". Op grond van artikel 10 van de statuten is de RJ bij uitsluiting met deze taak belast. Deze omvat niet het geven van oordelen over de toepassing van jaarrekeningvoorschriften in individuele gevallen als Vestia, maar uitsluitend het verstrekken van regels (in de vorm van richtlijnen, stellige uitspraken, aanbevelingen en adviezen) in algemene zin. Indien wij op uw verzoek zouden ingaan, zou de RJ buiten haar statutaire taak treden en daartoe is zij niet bevoegd. Wij merken daarnaast op dat een verhandeling zoals door u gevraagd niet alleen een grootschalig onderzoek zou vereisen naar de jaarrekeningen 2008 en 2009 van Vestia, maar ook van de gegevens die daaraan ten grondslag hebben gelegen, zoals bijvoorbeeld de individuele derivatencontracten. Die laatste informatie is niet in het publieke domein beschikbaar. Om die reden is een dergelijk onderzoek voor een buitenstaander niet mogelijk, nog afgezien van de tijd dat zo'n onderzoek zou vergen. Voorts maken wij u er wellicht ten overvloede op attent dat in de toelichting bij de jaarrekening 2011 van Vestia naast de door ons geciteerde tekst ook andere en nadere inlichtingen bevat over de derivatenpositie van Vestia en de behandeling daarvan. Tevens zijn de door u genoemde jaarrekeningen 2008 en 2009 betrokken geweest in een tuchtzaak bij de Accountantskamer. Mogelijk zijn dat bronnen waaruit door u verder informatie kan worden geput voor uw onderzoek. 5
4. Tot slot De door u gevraagde informatie is waar het bijlagen 1 en 2 betreft tevens in digitale vorm in een afzonderlijke email aan het door u opgegeven emailadres verstuurd inclusief deze brief. Door de omvang van bijlage 3 is afgezien van toezending per email. De door ons verstrekte gegevens behoeven niet vertrouwelijk te worden behandeld. Wij hebben onze oorspronkelijke brief van 11 juli 2014 ook openbaar gemaakt via de website van de RJ. Wij zullen dat beleid voortzetten wat betreft de van u ontvangen brief van 25 augustus 2014 en deze reactie daarop, tenzij u daartegen bezwaren zou koesteren. In dat geval horen wij dat graag schriftelijk. Mocht u nog algemene vragen over de door de RJ uitgebrachte richtlijnen hebben, dan zijn wij uiteraard graag bereid die naar beste vermogen te beantwoorden. Wij zouden het overigens op prijs stellen indien u in toekomstige correspondentie of bij referenties aan de RJ in uw verslag de juiste naam van onze instelling gebruikt. Dat is de Raad voor de Jaarverslaggeving en niet de Raad voor de Jaarverslaglegging. Hoogachtend, H. de Munnik Voorzitter Bijlagen Bijlage 1: Documentatie vordering 3B-RJ-001 Bijlage 2: Documentatie vordering 3B-RJ-002 Bijlage 3: Jaareditie 2013 Richtlijnen voor de jaarverslaggeving 6