Feiten en cijfers beweegnormen * Hoe staat Súdwest-Fryslân er voor op het gebied van sport en bewegen? Evaluatie sportbeleidsnota 2013-2016 * Nieske Witteveen MSc - maart 2016 Achtergrondinfotmatie beweegnormen (bron: www.nisb.nl) Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) De NNGB is in 1998 opgesteld en is vooral gericht op het onderhouden van de gezondheid. Deze norm definieert een minimaal niveau van bewegen dat nodig is om gezondheidswinst te behalen. De NNGB is voor leeftijdsgroepen verschillend. Jeugd (4-17 jaar): Dagelijks (zomer en winter) in totaal minimaal 1 uur ten minste matige lichamelijke activiteit (5-8 Metabolic Equivalent of Task; 8 MET is bv 8km/u hardlopen), waarbij minimaal 2 keer per week kracht-, lenigheid- en coördinatieoefeningen voor het verbeteren of onderhouden van de lichamelijke fitheid. Volwassenen (18-55 jaar): In totaal minstens een half uur per dag minimaal matig intensieve lichamelijke activiteit (4-6,5 MET; stevig wandelen of 16 km/u fietsen) op minimaal 5 dagen in de week. Ouderen (55+): Dagelijks in totaal een half uur matig intensief bewegen (3-5 MET) op minimaal 5 dagen, liefst 7 dagen per week. Nb. Voor ouderen geldt ook nog de krachtnorm: minimaal twee keer per week krachtoefeningen. Fitnorm Naast voldoende bewegen is het van belang om fit te zijn en te blijven. Fitheid heeft los van voldoende lichamelijke activiteit een positieve invloed op de gezondheid. De fitnorm geeft aan hoe vaak en hoe lang iemand intensief moet bewegen om de cardiovasculaire conditie op peil te houden (hart, bloedvaten, longen): minimaal 3 keer per week 20 minuten zwaar intensief bewegen. Bij matig intensieve beweging is praten nog goed mogelijk, bij zwaar intensieve beweging versnellen hartslag en ademhaling zodat praten slechts in korte zinnen mogelijk is. Combinorm In de nota Tijd voor sport van het ministerie van VWS is de Combinorm tot uitgangspunt van beleid gekozen. De combinorm is een combinatie van de NNGB en de Fitnorm. Iemand voldoet aan de combinorm wanneer hij/zij ten minste aan één van de normen voldoet. Wekelijks sporten Een keer per week sporten gedurende 40 weken per jaar.
Cijfers beweegnormen Súdwest-Fryslân 2012 (bron: gezondheidsmonitor 2012 GGD/ CBS/ RIVM) Súdwest-Fryslân boven landelijk gemiddelde op alle beweegnormen In de gemeente Súdwest-Fryslân voldoet 69,9% van de bevolking (leeftijd 19 jaar en ouder) aan de combinorm, tegen het landelijke gemiddelde van 63%. Ook het percentage van de gemeentelijke bevolking dat voldoet aan de NNGB en de Fitnorm overtreft het landelijke gemiddelde; van de Súdwest-Friese bevolking voldoet 67,8% aan de NNGB en 30,2% aan de Fitnorm tegenover achtereenvolgens 61% en 25% van het landelijk gemiddelde. 58,8% van de gemeentelijke bevolking voldoet aan de norm wekelijks sporten; op landelijk niveau voldoet 53% aan die norm (zie grafiek 1). In de gemeente Súdwest-Fryslân wordt dus meer bewogen dan het landelijke gemiddelde. 100 90 80 70 60 50 40 Landelijk Súdwest-Fryslan 30 20 10 0 Beweegnorm Fitnorm Combinorm Wekelijkse sporters Grafiek 1: percentage van de Súdwest-Friese bevolking dat voldoet aan verschillende beweegnormen (in 2012) in vergelijking met landelijke cijfers. Súdwest-Fryslân doet het goed in vergelijking met andere Friese gemeenten Súdwest-Fryslân staat op nummer 1 als het gaat om het percentage van de bevolking dat wekelijks een sport beoefent. Voor de andere beweegnormen staat de gemeente Súdwest op de 3e en 4e plaats; alleen de gemeenten Harlingen, Skarsterlân en op de Friese Waddeneilanden scoren hoger. Wat betekenen deze sport- en beweegcijfers voor de gemeente? Ongeveer tweederde van de gemeentelijke bevolking voldoet aan het minimale niveau van bewegen dat nodig is om gezondheidswinst te behalen, matig intensieve beweging (NNGB). Een derde van de gemeentelijke bevolking beweegt voldoende op een intensief niveau (Fitnorm). Een groot deel van de bevolking beweegt dus voldoende, maar ongeveer de helt daarvan voldoet niet aan de norm voor intensieve beweging voor het verbeteren van de conditie. Het aantal wekelijkse sporters in de gemeente Súdwest-Fryslân is 58,8%; deze mensen doen ten minste 1 keer per week een sportieve activiteit. Dit betekent dat 41,2% van de bevolking dus niet op regelmatige basis sport. Nb. Bij het analyseren van de resultaten is het belangrijk om het verschil tussen intensieve en matig-intensieve beweging in de gaten te houden, alsmede het verschil tussen de termen sporten en bewegen. Bij beweegactiviteiten kan ook gedacht worden aan huishoudelijk werk, tuinieren en (niet-gemotoriseerd) vervoer. Sporten heeft in de meeste gevallen een meer intensief karakter.
Doelstellingen uit het sportbeleid behaald? Twee algemene doelstellingen in de beleidsnota betreffen de beweegcijfers. 60% van de inwoners sport minimaal 40 weken per jaar Met een realisatie van 58,8 wordt deze doelstelling nét niet gehaald. 70% van de bevolking voldoet aan de combinorm Afgerond voldoet 70% van de gemeentelijke bevolking aan de combinorm (69,9%). Er kan voorzichtig gezegd worden dat deze doelstelling met succes is behaald. Leden sportbond 2014 (bron: NOC*NSF) Een derde van de Súdwest-Friese bevolking is aangesloten bij een sportbond Het percentage sportbondleden in de gemeente Súdwest-Fryslân (32,1%) ligt hoger dan het landelijk gemiddelde (25%). Dit geldt voor alle leeftijdsgroepen. Het verschil met het landelijk gemiddelde is het grootst in de leeftijdsgroepen 10-25 jarigen (53,7% tegenover 44%) en 25-45 jarigen (29,8% tegenover 23%). 60 50 40 30 20 10 Landelijk Súdwest-Fryslân 0 Grafiek 2: percentage van de Súdwest-Friese bevolking dat lid is van een sportbond (in 2014) in vergelijking met landelijke cijfers. In vergelijking met andere gemeenten zijn relatief veel 65-plussers lid van een sportbond Súdwest-Fryslân behoort tot de top 5 gemeenten in Friesland waarin de meeste ouderen actief zijn bij een sportbond. Ongeveer 1 op de 5 ouderen is lid van een sportbond. Daar tegenover staat dat er relatief gezien weinig 25-45 jarigen lid zijn van een sportbond in vergelijking met andere Friese gemeenten (29,8%). Een mogelijke reden hiervoor zou kunnen zijn dat de doelstelling van het gemeentelijk beleid met name gericht is op jeugd, ouderen en mensen met een handicap. Wat betekenen deze cijfers voor de gemeente? Een derde van de gemeentelijke bevolking is lid van een sportbond. Daarbij moet aangegeven worden dat mogelijk niet alle leden van een sportvereniging aangesloten zijn bij een sportbond. Het percentage leden van een sportvereniging ligt mogelijkerwijs dus nog wat hoger. Van de basisschool jeugd (5-10 jaar) is bijna de helft lid van een sportbond. De leeftijdsgroep waarin de meeste sportbondleden zijn is de groep 10-25 jarigen (53,7%). Na 25 jaar loopt het aantal sportbondleden af. Ongeveer een vijfde deel van de 65-plussers is lid van een sportbond.
Doelstelling uit het sportbeleid behaald? Eén van de doelstellingen uit het sportbeleid heeft betrekking op het lid zijn van een sportvereniging. Bovenstaande gegevens tonen het aantal sportbondleden, en niet het aantal verenigingsleden. 35% van de inwoners is lid van een sportvereniging Van de gemeentelijke bevolking is 32,2% lid van een sportbond. De doelstelling is niet behaald. Ongeorganiseerde sport 2015 (bron: sportopdekaart.nl; Cendris Streetlife) De ongeorganiseerde sport heeft geen plaats in de beleidsnota 2013-2016 van de gemeente Súdwest-Fryslân. Toch zeggen de cijfers iets over het beweeggedrag van de bevolking. Niet alle sportbeoefening vindt plaats bij een sportvereniging, een groot deel van de beweegactiviteiten vindt plaats in fitnesscentra of in de openbare ruimte. Activiteiten waar aan gedacht kan worden zijn aerobics, biljarten, fitness, hardlopen, schaatsen, squash, sportvissen, wandelen, wielrennen en zeilen. 45 40 35 30 25 20 15 Landelijk Súdwest-Fryslân 10 5 0 Grafiek 3: percentage van de Súdwest-Friese huishoudens waarin aan verschillende sporten wordt gedaan (in 2015) in vergelijking met landelijke cijfers. Veel beoefende sporten in Súdwest-Fryslân In vergelijking met de landelijke cijfers wordt er in de Súdwest-Friese huishoudens relatief veel aan biljarten, schaatsen, sportvissen, wandelen en zeilen gedaan. Ten opzichte van andere gemeenten in Friesland wordt er in de gemeente Súdwest-Fryslân veel gedaan aan de sporten biljarten en zeilen. In een watersportgemeente is dat niet een bijzondere bevinding. Sporten die in de gemeente Súdwest-Fryslân minder beoefend worden dan in het grootste deel van Friesland zijn hardlopen en wielrennen.
Sport en bewegen bij basisschooljeugd 4-12 jaar (bron: GGD monitor jeugd, 2015) De Kadernota Sport en Bewegen waar de sportbeleidsnota 2013-2016 op gebaseerd is legt de nadruk op de doelgroepen jeugd, ouderen en mensen met een beperking. De doelstelling uit het beleid was een 5% stijging van jeugd die voldoet aan de combinorm. De doelgroep 4-12 jarigen is dit jaar voor het eerst meegenomen in de GGD monitor voor de jeugd. Er zijn dus geen referentiecijfers uit een soortgelijke monitor. 45% van de Súdwest-Friese jeugd van 4-12 jaar voldoet aan de NNGB Dit percentage is gelijk aan het provinciale gemiddelde. 97% van de jeugd beweegt wekelijks, 83% van de jeugd sport wekelijks ( 40 wk/jr). Daarbij is 84% van de jeugd lid van een sportvereniging (komt niet overeen met percentage sportbondleden tussen 4-12 jaar). In Súdwest-Friesland gaan significant meer kinderen lopend of fietsend naar school in vergelijking met het provinciale gemiddelde. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% * Súdwest-Fryslân Friesland Grafiek 4: beweegcijfers van de Súdwest-Friese jeugd van 4-12 jaar (in 2015) in vergelijking met provinciale cijfers. * betekent significant verschil. Wat betekenen deze cijfers voor de gemeente? Een groot deel van de Súdwest-Friese basisschooljeugd beweegt en/of sport wekelijks. 84% van de jeugd is lid van een sportvereniging; dit percentage komt ongeveer overeen met het percentage wekelijkse sporters. Waarschijnlijk is de wekelijks sportende jeugd dus aangesloten bij een sportvereniging. Daar 97% van de 4-12 jarigen wekelijks beweegt, beweegt slechts ongeveer de helft daarvan dagelijks minimaal een uur. De meeste basisschoolkinderen bewegen dus, maar een groot deel beweegt onvoldoende als gekeken wordt naar de beweegnorm. Doelstelling uit het sportbeleid behaald? Eén doelstelling uit het sportbeleid heeft specifiek betrekking op de basisschooljeugd. De sportparticipatie van de jeugd tussen 4 en 12 jaar stijgt met 5% Het is niet mogelijk om de gewenste 5% stijging van jeugd van 4-12 jaar die voldoet aan de combinorm aan de hand van deze cijfers te evalueren omdat er geen soortgelijk referentiemateriaal
beschikbaar is. Over 4 jaar wordt opnieuw een GGD monitor uitgevoerd bij de basisschooljeugd. Dan kan er een effectmeting worden gedaan. 35% van de inwoners is lid van een sportvereniging Dit is een algemeen geformuleerde doelstelling, voor bewoners van alle leeftijden. Door de jeugdige bevolking wordt de doelstelling ruimschoots gehaald.