Energiewinning in het waddengebied Inleiding In Nederland en in veel andere landen is de elektriciteitsproductie grotendeels gebaseerd op de verbranding van kolen, gas en olie. De Nederlandse voorraad aardgas is waarschijnlijk in 2020 op, de voorraad aardolie in 2013. (Bron: www.energie.nl) Er wordt volop gezocht naar andere, duurzame energiebronnen zoals aardwarmte, zon en wind. Andere duurzame energiebronnen, zoals biomassa en de getijden worden ook onderzocht. Veel van deze duurzame energiebronnen zijn op de wadden in overvloed aanwezig. Ook speelt er het vraagstuk van de gaswinning in het waddengebied. Gaswinning is jarenlang door natuurorganisaties en opeenvolgende regeringen in het waddengebied tegengehouden. Door verschillende wetenschappers werd al jarenlang verkondigd dat gaswinning in de waddenzee, onder de moderne bedrijfsvoering, weinig schade zou veroorzaken. Veel van het wetenschappelijk onderzoek hiernaar is in het verleden betaald door olie-, en gasmaatschappijen en werden mede om deze reden als niet objectief beschouwd door de milieulobby. Inmiddels mag er gas gewonnen worden uit de waddenzee, mits de natuur geen schade berokkend wordt (met de hand aan de kraan). Is gaswinning in het waddengebied nu wel of niet acceptabel? Windmolens in het waddenlandschap. Wat ga je doen? Je kunt onderzoek doen naar de duurzame energiebronnen die op dit moment in het waddengebied gewonnen en gebruikt worden. In hoeverre zijn deze energiebronnen toereikend voor de bewoners van de wadden? Wat zijn de kosten van exploitatie en de nadelen voor natuur en landschap? Welke obstakels moeten er nog genomen worden voordat alle energie duurzaam gewonnen kan worden? Welke discussies spelen er en welke voor- en tegens zitten er aan deze vorm van energiewinning? Zonnepanelen op het dak van Ecomare, Texel.
Je kunt ook kijken wat de effecten van gaswinning in het waddengebied zijn. Dit kun je op verschillende manieren doen. Literatuurstudie en interviews met mensen uit het veld (gaswinningindustrie, milieugroeperingen, wetenschappers, kokkelvissers, politici) kunnen een helder beeld geven van deze complexe materie. Je kan onderzoek doen naar bodemdaling die door gaswinning veroorzaakt wordt, naar de verlichting die op deze boorplatforms aangebracht zijn, naar vervuiling (tijdens calamiteiten) etc. etc. en de effecten van al deze ingrepen op het milieu in de Waddenzee. Platform bij nacht. Informatie Windenergie Op en aan zee waait het meestal harder dan in het binnenland. In het waddengebied, met zijn lange kustlijn, is de gemiddelde windsnelheid vrij hoog. Dat maakt de wadden en de kustprovincies geschikte plaatsen voor het opwekken van windenergie. Windmolens leveren schone, milieuvriendelijke stroom, maar vragen soms offers van landschap en natuur. Op dit moment is er veel aandacht voor windparken op zee. Windenergie is in Nederland de snelst groeiende energiebron. In 2005 werd 1,8% van de totale hoeveelheid gebruikte energie in Nederland door windmolens geleverd.
Zonne-energie Aan de oppervlakte van de aarde is de zon veruit de belangrijkste energiebron. Dit door directe straling (opwarming) en het feit dat planten zonne-energie kunnen vastleggen (fotosynthese). De instraling van de zon bedraagt in Noordwest-Europa ongeveer 2 kilowattuur per vierkante meter. Een deel van die energie kan door zonnecellen worden omgezet in elektriciteit. Veel lichtboeien langs scheepvaartroutes werken op elektriciteit uit zonnecellen. Energie uit biomassa (energiegewassen) Door organisch materiaal, zoals plantsoen- en bollenafval, afvalhout, rioolslib, mest, papier en groente-, fruit- en tuinafval te vergassen komt stookgas vrij waarmee men een energiecentrale zou kunnen voeden. De vergassing van alle reststromen in Nederland zou kunnen voorzien in 4% van de huidige Nederlandse energiebehoefte. Ook is het mogelijk biomassa rechtstreeks te verbranden, zonder het eerst te vergassen. Bij het Energie-Onderzoekscentrum Nederland (ECN) in Petten staat een experimentele bio-energiecentrale. Bio-energiecentrale bij Petten. Energie uit zeewater Uit het verschil in elektrochemische spanning tussen zoet en zout water kan energie gewonnen worden met hulp van membranen die zout-ionen doorlaten. Door grote aantallen membranen met elkaar te verbinden kan bijvoorbeeld energie tussen het IJsselmeer en de Waddenzee worden gewonnen. In theorie kan daar 3300 megawatt opgewekt worden, vergelijkbaar met de opbrengst van vijf grote energiecentrales. Probleem is de aangroei van bacteriën die voor een hinderlijke biofilm zorgen. Dit kan met chemicaliën worden tegengegaan, maar die zijn weer slecht voor het milieu. Ook zijn de membranen nu nog erg duur. Getijden- en golf energie Op plaatsen met een groot getijverschil (het hoogteverschil van de zeespiegel tussen hoog- en laagwater) is het mogelijk om energie op te wekken uit de zich verplaatsende watermassa's. Het zeewater passeert dan bij de eb- en vloedbeweging een stuwdam met ingebouwde generatoren (net als bij een stuwmeer). Wereldwijd is het op deze manier mogelijk om zo'n 60.000 megawatt op te wekken. Dit is vier keer het totale vermogen van alle Nederlandse elektriciteitscentrales bij elkaar. Deze manier van energieopwekking is echter maar op een paar plaatsen rendabel. Gaswinning In het Nederlandse deel van de Waddenzee werd altijd maar op één plek aardgas gewonnen: op de locatie Zuidwal, ten westen van Harlingen. De Nederlandse Aardoliemaatschappij (NAM) wint vanaf 2007 op meer plaatsen gas uit de Waddenzee. Een deel van de opbrengst vloeit naar het Waddenfonds dat gebruikt gaat worden voor natuurbescherming, onderzoek en economische ontwikkelingen in het waddengebied. In Denemarken en Hamburg is het winnen van olie en gas in het beschermde deel van het waddengebied verboden.
De Nederlandse overheid en de mijnbouwmaatschappijen hadden tot 1995 de afspraak dat het waddengas niet verder zou worden opgespoord en/of gewonnen. Sinds die afspraak is verlopen wil de NAM in het oostelijk deel van het gebied gaan boren. Milieuorganisaties zijn fel tegen de boringen. Zij vrezen voor verstoring, ongelukken en daling van de wadbodem. Eind 1999 werd een verbod op gaswinning afgesproken, maar in 2004 werd er alweer door de Adviesgroep Waddenzeebeleid voorgesteld om de gaswinning toe te staan. De Commissie was ingesteld om advies te geven over gaswinning en schelpdiervisserij in relatie tot de natuur. Bij het uitkomen van het rapport in 2004 werd voorgesteld om de kokkelvisserij in 7 jaar af te bouwen en gaswinning toe te staan. Maar in 2005 werd de kokkelvisserij in de Waddenzee al verboden. Het kabinet stond positief tegenover dit advies. Het gaat om tenminste 40 miljard kubieke meter, dat 3 miljard euro kan opleveren. Mogelijk zit er nog veel meer. De Europese Commissie waarschuwt dat gaswinning strijdig kan zijn met Europese richtlijnen voor natuurgebieden. Bron: De Vleet. Gaswinning vanaf 2007 In 2006 heeft de NAM vergunningen aangevraagd om onder de Waddenzee 25 tot 40 miljard kubieke meter gas te winnen. Ter vergelijking: in de Noordzee wordt elk jaar rond de 20 miljard kuub gewonnen en in Slochteren (Groningen) rond de 30 miljard kuub. De gaswinning is in 2007 van start gegaan en zal het rijk de komende 20 jaar zo'n 10 miljard euro opleveren. De eerste vier jaar wil het bedrijf op tweederde van de capaciteit gas oppompen vanuit Moddergat. Op die manier hoopt de NAM dat de Waddenzee er zo weinig mogelijk hinder van ondervindt en dat de zandaanvoer vanuit de Noordzee de bodemdaling bij kan houden. De bestaande gaswinning vanaf Ameland zal geleidelijk aan verminderen, waarna de winning vanuit Moddergat opgevoerd kan worden. Het plan is om in 2008 gas te gaan winnen vanuit Vierhuizen en later dat jaar ook vanuit Lauwersoog. De winning van de 29 miljard kubieke meter zal zo'n 20 tot 30 jaar gaan duren. De NAM is in staat om over een afstand van maximaal 9 kilometer het gas schuin aan te boren. Gasplatform in de Waddenzee. Een onafhankelijke commissie van deskundigen speelt vervolgens een rol in het beoordelen van de schade aan de natuur. Als er sprake is van schade, heeft de overheid de bevoegdheid om de winning langzamer te laten verlopen of te stoppen. Voorafgaand aan de gaswinning is een milieueffectreportage uitgevoerd. Hierin wordt geconcludeerd dat de natuur in de Waddenzee zelf geen last zal hebben van de gaswinning. Wel zullen veldmuizen en daarmee hun predatoren, grauwe en bruine kiekendieven, last krijgen van de bodemverzakking in het Lauwersmeer. Hun leefgebied dreigt onder water te lopen. Bron: De Vleet.
Weblinks Bedenk van tevoren wat je wilt weten en welke instantie of organisatie je hiervoor kunt benaderen. Kijk op de website van een krant voor actuele informatie! Vergeet ook niet om in de zee-encyclopedie van de Waddenzeeschool website te kijken. www.noordzee.nl Stichting de Noordzee strijdt voor een schone Noordzee. www.ecomare.nl Centrum voor de wadden en de Noordzee op Texel. Je kunt er van alles te weten komen over de natuur op Texel, het waddengebied en de Noordzee en over de invloed van de mens in dit gebied. www.minlnv.nl Voor actuele beleidsinformatie van het ministerie van Landbouw Natuurbeheer en Visserij met betrekking tot natuur en milieu kun je hier terecht. www.waterland.net Waterland bundelt de bestaande waterinformatie in Nederland. Deze informatie wordt op een overzichtelijke manier gepresenteerd en toegankelijk gemaakt voor het brede publiek. www.waddensea.nl Deze website is het trefpunt voor vragen, antwoorden en meningen over de Waddenzee. www.waddenvereniging.nl De Waddenvereniging strijdt voor de belangen van de Waddenzee in de breedste zin van het woord. Ze zijn erg actief en hebben veel jeugdleden. www.nam.nl Hier vindt u algemene informatie over de NAM. Aan bod komen de geschiedenis en de ontwikkeling van de NAM en de rol van aardgas in Nederland. Daarnaast bevat deze website een overzicht van links naar andere relevante internetsites en een bibliotheek. www.platformlichthinder.nl Nederland is één van de meest lichtvervuilde gebieden ter wereld. Platform lichthinder probeert hier verandering in te brengen. www.greenpeace.nl Greenpeace is een internationale milieuorganisatie die door onderzoek, overleg en acties werkt aan een duurzaam evenwicht tussen mens en milieu. www.shell.nl Hoe ziet de toekomstige energievoorziening eruit? Hoe kunnen we de afhankelijkheid van fossiele brandstof verminderen? Zijn er alternatieven, zijn er duurzame alternatieven en zo ja hoe kunnen die economisch winbaar worden gemaakt? Meer vragen, maar ook antwoorden op deze website van Shell Nederland.