ACTUALISERING EN HERZIENING

ACTUALISERING EN HERZIENING VAN HET RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN VLAANDEREN Openbaar onderzoek van 10 februari tot en met 11 mei 2010 ACTUALISERING EN HERZIENING VAN HET RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN VLAANDEREN Openbaar onderzoek van 10 februari tot en met 11 mei 2010 TWEEDE HERZIENING

INHOUD Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen? 5 Waarom deze herziening? 6 Openbaar onderzoek van 10 februari 2010 tot en met 11 mei 2010 7 Beschikbaarheid van de documenten 8 Informatie- en inspraakvergaderingen 9 De tweede herziening in een notendop: 10 Herziening rond wonen 10 Herziening rond werken 12 Herziening voor landbouw, natuur en bos 15 Herziening rond infrastructuur 17 Herziening rond toerisme en recreatie 19 Herziening rond het grond- en pandenbeleid 20 Begroting van de te voorziene ruimte 2007-2012 22 De goedkeuringsprocedure van deze herziening 23 Colofon 24 2 3

RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN VLAANDEREN? In 1997 hebben de Vlaamse Regering en het Vlaams Parlement het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) aangenomen als beleidskader voor ruimtelijke ontwikkelingen. De opeenvolgende regeringen hebben bijgedragen aan de uitvoering van dat plan, vanuit de overtuiging dat ruimtelijke ordening gebaat is met een doordachte langetermijnvisie. Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen incarneert die visie. Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen doet geen uitspraken over concrete percelen, en evenmin over het afleveren van concrete vergunningen. Het is een plan met een zeker abstractieniveau. Het geeft antwoord op uiteenlopende cruciale maar ingewikkelde vragen. Hoeveel woningen moeten er over vijf jaar zijn? Op wat voor locaties gaan we die bouwen? Hoeveel ruimte creëren we voor bedrijven? Wat voor plekken zijn hier het best voor geschikt? Hoeveel groen, hoeveel bos, hoeveel landbouwgrond? Op wat voor plekken? Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen geeft een antwoord op een hele reeks vragen die je kunt samenvatten als: Hoe maken we van het dichtbevolkte Vlaanderen een goed functionerend ruimtelijk geheel, waar het aangenaam is om te wonen, te werken en te leven? HET RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN VLAANDEREN GAAT NIET OVER CONCRETE PERCELEN OF CONCRETE VERGUNNINGEN. HET BEPAALT DE GROTE LIJNEN HOE WE IN VLAANDEREN OMGAAN MET DE BESCHIKBARE RUIMTE. MEER WETEN OVER HET RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN VLAANDEREN? OP DE WEBSITE WWW.VLAANDEREN.BE/RSV VINDT U EEN AANTAL GRATIS BROCHURES. 4 5

WAAROM DEZE HERZIENING? Een beleid dat ver in de toekomst vooruitblikt, moet kunnen inspelen op nieuwe vragen en uitdagingen. Daarom wordt het plan permanent geëvalueerd en zo nodig bijgestuurd. De krachtlijnen en principes van het plan blijven daarbij overeind. In het plan worden alleen die punten herzien die niet meer voldoen. In 2004 hebben de Vlaamse Regering en het Vlaams Parlement een eerste herziening doorgevoerd. Bij de uitvoering van het oorspronkelijke plan waren een aantal acute knelpunten gerezen. De eerste herziening loste die problemen op. Nu volgt de tweede herziening van het plan. Het gaat hoofdzakelijk om een actualisering. Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen is een wetenschappelijk onderbouwd document, gebaseerd op onderzoek en behoefteberekeningen. Bij het maken van die berekeningen keek men tien jaar vooruit. Twaalf jaar later is het dus hoog tijd voor een actualisering. De tweede herziening is gebaseerd op prognoses tot 2012. Tegelijk worden opnieuw een aantal acute knelpunten aangepakt. OPENBAAR ONDERZOEK VAN 10 FEBRUARI 2010 TOT EN MET 11 MEI 2010 De wetgeving rond ruimtelijke ordening voorziet in een openbaar onderzoek dat drie maanden duurt. Tijdens dat openbaar onderzoek kan iedereen opmerkingen, bezwaren en adviezen indienen. Dat kan op één van volgende manieren: lijke Ordening (Vlacoro), Koning Albert II-laan 19 bus 13, 1210 Brussel of bij de Vlaamse Commissie voor Ruimtelijke Ordening (Vlacoro) Koning Albert II-laan 19 bus 13, 1210 Brussel. De opmerkingen, bezwaren en adviezen kunnen alleen verwerkt worden als ze handelen over de inhoud van de herziening. De herziening gaat net zoals het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen over de grote lijnen van het ruimtelijk beleid. Niet over concrete dossiers of percelen. Voor concrete vragen over vergunningen en lokale plannen is het gemeentebestuur uw beste aanspreekpunt. INFORMATIE- EN INSPRAAKVERGADERINGEN De Vlaamse overheid organiseert vijf vergaderingen, één in elke provinciehoofdstad: DEZE HERZIENING VAN HET RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN VLAANDEREN IS EEN ACTUALISERING VAN HET CIJFERMATERIAAL EN BIEDT EEN OPLOSSING VOOR ENKELE DRINGENDE PROBLEMEN. 3000 Leuven 9000 Gent 3500 Hasselt 2000 Antwerpen 8000 Brugge De herziening wordt toegelicht. Daarna is er gelegenheid voor vragen en opmerkingen. 6 7

BESCHIKBAARHEID VAN DE DOCUMENTEN De voorstellen tot tekstwijzigingen staan gebundeld in een addendum. Dat is geen op zichzelf staande tekst. U moet het lezen naast de laatste uitgave van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (uitgave met de lichtgroene cover). U kunt het addendum en het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen op de volgende manieren raadplegen: RWO, Koning Albert II-laan 19 bus 11, 1210 Brussel (2de verdieping). - voor het addendum: schrijf 8 euro over op rekeningnummer 091-2212043-84 van Departement RWO, Koning Albert II-laan 19 bus 11, 1210 Brussel. Vermeld Addendum RSV en uw adres. - voor het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen: schrijf 10 euro over op rekeningnummer 091-2212043-84 van Departement RWO, Koning Albert II-laan 19 bus 11, 1210 Brussel. Vermeld RSV en uw adres. Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen gecoördineerde versie (april 2004) Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap DE DOCUMENTEN LIGGEN TER INZAGE IN HET GEMEENTEHUIS EN STAAN OP DE WEBSITE WWW.VLAANDEREN.BE/RSV ADDENDUM BIJ HET RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN VLAANDEREN Voorlopig vastgesteld door de Vlaamse Regering op 18 december 2009 TWEEDE HERZIENING 8 9

DE TWEEDE HERZIENING IN EEN NOTENDOP Herziening rond wonen Steeds meer woningen De bevolking in Vlaanderen neemt jaar na jaar toe. Gezinnen worden gemiddeld steeds kleiner. Het aantal alleenstaanden zal in de periode 2007-2012 sterker stijgen dan het aantal gezinnen. Er zullen steeds meer woningen nodig zijn, vooral voor kleine gezinnen en alleenstaanden. De herziening bevat een tabel met een raming die aangeeft hoeveel extra woningen er nodig zijn in de periode 2007-2012. De op dit ogenblik voor wonen bestemde ruimte volstaat om deze woningen te realiseren. behoefte aan extra woningen 2007-2012 (% van de behoefte) bij zwakke gezinsverdunning bij sterke gezinsverdunning Antwerpen 25.346 (28%) 31.138 (27%) Vlaams-Brabant 13.323 (15%) 15.807 (14%) West-Vlaanderen 15.134 (17%) 21.263 (18%) Oost-Vlaanderen 18.804 (21%) 26.431 (23%) Limburg 16.817 (19%) 20.857 (18%) Vlaanderen 89.424 (100%) 115.496 (100%) Aangename woonomgeving Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen stimuleert dichter wonen. In stedelijk gebied moeten we streven naar gemiddeld 25 woningen per hectare. In buitengebied is dat gemiddeld 15 woningen per ha. resultaat kan zijn van een samenspel van verdichten en ontdichten. Als een project een hogere dichtheid realiseert, kan in de buurt voor publieke omgeving. Woonaanbod op maat De herziening van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen benadrukt het belang van een doelgroepenbeleid. Niet alleen het aantal woningen is van belang: het aanbod moet voldoende gevarieerd zijn zodat de verschillende types bewoners een aangepast woningaanbod vinden. De ruimtelijke gevolgen van vergrijzing en kust- en grensmigratie vragen specifieke beleidsaandacht. 10 10 11

Herziening rond werken Bijzondere economische knooppunten Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen wil de ruimte voor bedrijvigheid concentreren in de stedelijke gebieden en in een aantal gemeenten die geselecteerd werden als economische knooppunten. In niet-geselecteerde gemeenten in het buitengebied zijn de ontwikkelingsmogelijkheden beperkt. Deze beleidskeuze draagt bij tot het bewaren van de resterende open ruimte in het buitengebied en het versterken van de steden als een plaats om te wonen en werken. De herziening introduceert een lijst van bijzondere economische knooppunten. Deze lijst bevat een selectie van concentraties van bedrijven gelegen in gemeenten van het buitengebied. De Vlaamse Regering is van oordeel dat een uitbreiding van die concentraties onderzocht moet kunnen worden. Het gaat om de volgende bijzondere economische knooppunten: Een extra poort: Genk Poorten zijn gebieden van buitengewoon economisch belang. Het Ruim- telijk Structuurplan Vlaanderen heeft de volgende poorten geselecteerd: - pen. De Vlaamse Regering heeft met de herziening het belang van Genk als poort extra beklemtoond. Die regio fungeert als belangrijke hinter- landhaven en bevat een van de grootste economische concentraties van Vlaanderen. Het ene bedrijventerrein is het andere niet Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen maakt onderscheid tussen een aantal types van bedrijvigheid zoals transportzones, water- gebonden bedrijvigheid en gemengde bedrijventerreinen van regionaal belang. Ieder type bedrijventerrein krijgt een speci- fieke ruimtelijke aanpak. In de herziening krijgen twee types bedrijventerrein extra aandacht. Het gaat om kleinhandel en kantoor- omgevingen. Ook voor die types is een beleidskader uitgewerkt. 12 13

Behoefteraming Op basis van onderzoek over de behoeften tot 2012 en de vraag van de sector naar voldoende bouwrijpe terreinen op ieder ogenblik, heeft de Vlaamse Regering met deze herziening beslist om circa 6000 ha extra ruimte te bestemmen voor bedrijvigheid in de periode 2007-2012. De herziening wijst verder uitdrukkelijk op de behoefte aan zorgvuldig ruimtegebruik op bestaande bedrijventerreinen en het activeren van al bestemde maar nog niet benutte bedrijventerreinen. Lokale bedrijventerreinen Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen laat lokale bedrijventerreinen alleen toe bij het hoofddorp van een gemeente. Na goedkeuring van deze herziening zullen lokale bedrijventerreinen ook in de buurt van een andere woonkern kunnen, op voorwaarde dat het nieuwe bedrijventerrein aansluit bij bestaande bedrijvigheid en bij geschikte vervoersinfrastructuur. De herziening stimuleert gemeenten om samen te werken bij de inplanting van bedrijventerreinen. Perspectief voor bestaande regionale bedrijven Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen geeft ruime aandacht aan bedrijven die zich in het verleden ontwikkeld hebben op locaties waar de komst van een bedrijf nu niet langer gewenst zou zijn. Die bedrijven krijgen ontwikkelingsperspectief op maat. Naast historisch gegroeide bedrijven in buitengebied en in niet als economisch knooppunt geselecteerde gemeenten, voert deze herziening nu ook het begrip bestaand regionaal bedrijf in. Dat zijn bedrijven die wel liggen in stedelijk gebied of in gemeenten die geselecteerd zijn als economisch knooppunt, maar die niet aansluiten bij andere bedrijvigheid. De herziening creëert ook voor die bedrijven een beleidskader. 14 15

Herziening voor landbouw, natuur en bos De kwalitatieve en kwantitatieve doelstellingen voor landbouw, natuur en bos blijven ongewijzigd. De herziening moet zorgen voor een betere afstemming met het Natuurdecreet en voor een vereenvoudiging van de afbakening van de landbouw-, natuur- en bosgebieden. Betere afstemming met het Natuurdecreet Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen en het Natuurdecreet voorzien beide in een afbakeningsprocedure voor de Grote Eenheden Natuur (GEN), de Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling (GENO) en de natuurverwevingsgebieden. De herziening verduidelijkt dat die gebieden zowel via ruimtelijke uitvoeringsplannen als via de procedures van het Natuurdecreet afgebakend kunnen worden. Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen geeft aan hoeveel ruimte bestemd moet worden als GEN en hoeveel als GENO. Omdat het Natuurdecreet dat onderscheid niet maakt, stelt de Vlaamse Regering voor om die aanduiding ook in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen weg te laten. Bos of natuur? Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen gaf aparte oppervlaktedoelstellingen voor natuur- en bosgebied. Omdat die verdeling nogal theoretisch is en niet overeenstemt met de bestaande bosstructuur op het terrein, stelt de Vlaamse Regering nu één gezamenlijke taakstelling voor natuur én bos voor. Bij de opmaak van de ruimtelijke uitvoeringsplannen ontstaan zo meer mogelijkheden om keuzes op maat van een bepaald gebied te maken. De doelstelling om binnen de gebieden van de natuurlijke structuur 10.000 ha ecologisch verantwoorde bosuitbreiding te realiseren, blijft behouden. Afbakening van agrarische gebieden Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen bepaalt dat 750.000 ha land- bouwgebied afgebakend moet worden in gewestplannen of gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen. Een groot deel van die agrarische gebie- den is sindsdien aangeduid via de herbevestiging van de gewestplanbe- stemmingen. De herziening verduidelijkt de te hanteren afbakeningsme- thoden. Minder versnippering van ecologische structuren De herziening legt op dat bij planningsprocessen voor stedelijke gebie- den, zeehavens, bedrijventerreinen en lijninfrastructuren voldoende aandacht moet gaan naar het behouden en, waar nodig, herstellen van ecologische verbindingen tussen natuur- en bosgebieden. 16 16 17 17

Herziening rond infrastructuur Wegverkeer Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen legt een categorisering vast van het ten aangepast. Enkele nieuwe selecties worden toegevoegd, bestaande selecties worden vervangen of geschrapt en het begin- of eindpunt van een aantal selecties wordt aangepast. Verder wijst de Vlaamse Regering in deze herziening op het belang van een netwerk van routes die geschikt zijn voor uitzonderlijk vervoer. Nieuwe spoorinfrastructuur De herziening voegt de zogenaamde Diaboloverbinding - dat is de ontsluiting van - nenvervoer. Het nieuwe station Noorderkempen in Brecht vervolledigt de lijst van hoofdstations. De selectie vormingsstations wordt aan- Openbaar vervoer De voorbije jaren heeft het openbaar vervoer een belangrijke impuls gekregen. De herziening neemt een aantal nieuwe ontwikkelingen op rond onder meer het de regio Antwerpen, het Spartacusplan in Limburg en het voorstedelijk vervoer in de regio Gent. Ook de uitbouw van de kusttram en het openbaar vervoer in West- Vlaanderen komen aan bod. Leidingen Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen bepaalt dat het hoogspanningsnet vastgelegd moet worden in ruimtelijke uitvoeringsplannen. De provincie en het gewest dragen beide een deel van die taak. De herziening belast het gewest met de volledige opdracht. De herziening bevat ruimte voor hernieuwbare energie als een extra aandachtspunt voor het ruimtelijk beleid. 18 18 19 19

Herziening rond toerisme en recreatie De globale doelstellingen rond ruimte voor recreatie blijven onveranderd. De herziening zorgt voor een raming van de behoefte voor de periode 2007-2012 en legt enkele extra inhoudelijke accenten. Meer ruimte voor recreatie De Vlaamse Regering pleit met deze herziening voor een toename van de bestemde oppervlakte voor recreatie met 2000 ha in de periode 2007-2012. Het bestemmen van die gebieden is een gedeelde taak voor het gewest, de provincie en de gemeenten. Het herbestemmen van bestaande zonevreemde infrastructuur krijgt prioriteit. Dat is hoofdzakelijk een opdracht voor gemeenten. Ruimtelijke verweving van toerisme, recreatie en sport In de praktijk komen de verschillende vrijetijdsfuncties vaak samen op dezelfde locaties voor. De Vlaamse Regering wijst in de herziening op het belang van een operationele beleidsstrategie om op een ruimtelijk verantwoorde manier met die verweving om te gaan. Beleidskader voor golf De herziening bevat een uitgebreid beleidskader voor omgang met ruimtevragen vanuit de golfsport. De verschillende types golfterrein worden omschreven, met hun overeenkomstige ruimtelijke impact. Een aantal ruimtelijke principes voorzien mogelijkheden van medegebruik door andere recreanten en het ecologische karakter van de golfterreinen. Locaties voor lawaaisporten De Vlaamse Regering erkent in deze herziening de vraag naar infrastructuur voor de beoefening van lawaaisporten en stelt dat er in elke provincie minimaal één piste met trainingsfaciliteiten moet zijn. Die terreinen kunnen het best ruimtelijk gebundeld worden met andere luidruchtige activiteiten. De omgevingshinder moet zo beperkt mogelijk blijven. 20 21

Herziening rond het grond- en pandenbeleid Afstemming met het decreet Grond- en Pandenbeleid Het Vlaams Parlement heeft op 27 maart 2009 het decreet Grond- en Pandenbeleid afgekondigd. De herziening brengt het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen met dat decreet in overeenstemming. Het grond- en pandenbeleid heeft tot doel bestemmingen te realiseren en de ruimtelijke kwaliteit op het terrein te verhogen door als overheid een actieve rol te spelen op de vastgoedmarkt. Het voorzien van sociale woningen, het bestrijden van leegstand en het herontwikkelen van verwaarloosde stadsbuurten zijn enkele voorbeelden van doelstellingen die met de hulp van een grond- en pandenbeleid aangepakt kunnen worden. Grond- en pandenbeleid als instrument van het ruimtelijk beleid Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen benadrukt dat grondbeleid essentieel is voor een effectief ruimtelijk beleid en werkt dit in het bijzonder uit voor het thema wonen. De herziening bevat de opdracht dit ook uit te werken voor landbouw en natuur, de realisatie van bestemde bedrijventerreinen en het behalen van de doelstellingen rond toerisme, recreatie en vrije tijd. Een uitvoeringsagenda voor elk beleidsdomein De Vlaamse Regering benadrukt in de herziening dat de uitvoering van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen de gezamenlijke verantwoordelijkheid is van elk beleidsdomein van de Vlaamse overheid. Het juridisch vastleggen van de bestemming van een grond verandert niet noodzakelijk iets op het terrein. De daadwerkelijke activering en inrichting van de ruimte is een taak van andere beleidsdomeinen. De herziening geeft alle beleidsdomeinen van de Vlaamse overheid de opdracht om een uitvoeringsagenda Ruimtelijke Ordening op te stellen. Daarin geeft elk beleidsdomein aan op welke wijze het zal bijdragen aan het realiseren van de doelstellingen van het beleid ruimtelijke ordening. Een uitvoeringsagenda moet een actieplan, een monitor en een evaluatie bevatten. Bij het begin van een nieuwe regeerperiode moeten nieuwe uitvoeringsagenda s opgesteld worden. 22 23

Begroting van de te voorziene ruimte 2007-2012 Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen bevat een ruimteboekhouding. Daarin wordt per bestemmingscategorie (wonen, recreatie, landbouw enzovoort) de bestemde oppervlakte geplaatst naast de gewenste bestemde oppervlakte bij afloop van het plan. De Vlaamse Regering stelt voor om het begrip ruimteboekhouding in deze context te vervangen door het begrip begroting van de te voorziene ruimte. De herziening bevat een begroting tot 2012. Bestemmingscategorie toestand 2007 begrote toestand (in ha) 2012 (in ha) Wonen 227.500 227.500 Recreatie 19.000 21.000 Natuur, bos en groen 201.000 237.000 Landbouw 794.500 750.000 Industrie 59.500 65.500 Overig 58.000 58.500 Totaal 1.359.500 1.359.500 Er wordt 150.000 ha natuurverwevingsgebied aangeduid, waarvan 80.000 ha op gebieden die niet tot de bestemmingscategorie natuur, bos of groen behoren. Het resterende deel (70.000 ha) kan worden aangeduid op de gebieden van de bestemmingscategorie natuur, bos of groen via de procedures van het Natuurdecreet of van gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen. Van de 237.000 ha voor natuur, bos en groen heeft minstens 203.000 ha een bestemming natuur-of bosgebied. Er wordt 10.000 ha ecologisch verantwoorde bosuitbreiding gerealiseerd binnen de gebieden van de natuurlijke structuur. 24 25

De goedkeuringsprocedure van deze herziening Na het openbaar onderzoek worden alle opmerkingen, bezwaren en adviezen gebundeld door de Vlaamse Commissie voor Ruimtelijke Ordening (VLACORO) en doorgegeven aan de Strategische Adviesraad voor Ruimtelijke Ordening (SARO). Die brengt een gemotiveerd advies uit aan de Vlaamse Regering en aan het Vlaams Parlement. uitbrengen bij de Vlaamse Regering. De Vlaamse Regering beslist over de aan te brengen wijzigingen in de herziening en moet ten laatste 10 maanden na het einde van het openbaar onderzoek een definitieve beslissing nemen. 26 27

Samenstelling Afdeling Ruimtelijke Planning Departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed Koning Albert II-laan 19 bus 11 1210 Brussel Verantwoordelijke uitgever ir. Guy Braeckman Secretaris-generaal van het Departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed Koning Albert II-laan 19 1210 Brussel Fotografie Alle afbeeldingen: Vlaamse overheid Lay-out Nadia De Braekeler Uitgave januari 2010 www.vlaanderen.be/rsv Depotnummer: Meer info: 28