jaarverslag 2009 De leden zijn voor het overgrote deel dochterondernemingen

De vfn is de belangenvereniging van financieringsmaatschappijen en voorschotbanken met als statutaire doelstelling de behartiging van de gemeenschappelijke belangen van de bij haar aangesloten ondernemingen die het financieringsbedrijf uitoefenen, alsmede de bevordering van een gezonde ontwikkeling van het financieringsbedrijf als geheel. jaarverslag 2009 De leden zijn voor het overgrote deel dochterondernemingen van algemene banken, verzekeringsmaatschappijen of merkgebonden autofinanciers (autofabrikanten, importeurs). Tezamen vertegenwoordigen zij ongeveer 95 procent - op basis van het uitstaand saldo consumptief krediet - van de financieringsmaatschappijen. Daarnaast verstrekken verscheidene leden hypothecair krediet, productief termijnkrediet, alsmede operationele en financiële lease. De vfn werd in 1928 opgericht als Vereeniging van directeuren van Financieringsmaatschappijen in Nederland. De huidige naam werd ingevoerd met de statutenwijziging van 1949. Sinds 1997 kunnen bedrijven die niet in aanmerking komen voor het lidmaatschap, maar wel een raakvlak hebben met de branche, als geassocieerde bij de activiteiten van de vfn betrokken raken. Vereniging van Financieringsmaatschappijen in Nederland Singel 236 1016 AB Amsterdam telefoon 020-624 6006 fax 020-623 9748 omslag Bert Frijns. Drie balansen, 2009 Glasobject, beeldentuin Singer Laren foto: Femke van der Horst

jaarverslag 2009 Vereniging van Financieringsondernemingen in Nederland 1

2

Vereniging van Financieringsondernemingen in Nederland Jaarverslag 2009 amsterdam, april 2010 3

voorwoord De vfn-gedragscode biedt de beste garantie voor een gezonde leenmarkt. Geforceerde aanscherping draagt niet bij aan het verder tegengaan van overkreditering 4

Het wordt zo langzamerhand een traditie om er vanaf deze plek op te wijzen dat het afgelopen jaar in turbulentie niet heeft ondergedaan voor het hieraan voorafgaande jaar. Weinigen zullen hebben vermoed dat 2009 het jaar zou worden waarin de bank die haar fundament heeft gebouwd op het verstrekken van Consumptief Krediet slachtoffer zou worden van een ware bankrun en uiteindelijk een failissement. Het is een understatement dat de ongezonde leenpropositie waarbij de consument wordt gelokt met lage rentetarieven, maar vervolgens op intransparante wijze wordt voorzien van veelal nutteloze koopsomverzekeringen, met buitensporige provisies voor het intermediair, absoluut onhoudbaar is gebleken in het afgelopen jaar. De VFN heeft in de afgelopen jaren veelvuldig gewaarschuwd tegen dit inmiddels breed gewraakte verdienmodel. Zowel richting toezichthouders als richting de markt heeft de VFN zich in de afgelopen jaren sterk gemaakt voor het ontstaan van een gezonde leenmarkt. De VFN is dan ook verheugd dat de wet- en regelgeving ten aanzien van provisies voor kredietgerelateerde verzekeringen vanaf januari 2010 fors wordt aangescherpt. Praktijken zoals die zich voordeden ten aanzien van excessieve provisies op kredietgerelateerde verzekeringen zullen dan simpelweg niet meer zijn toegestaan. Er bestaat echter wel zorg bij de VFN dat de praktijk van de koopsomverzekeringen met excessieve provisies naadloos overgaat in een praktijk waarbij de consument middels adviesfee s voor de kredietgerelateerde verzekeringen vergelijkbare vergoedingen aan het intermediair zal blijven betalen. De VFN al zich tot het uiterste inspannen om te voorkomen dat de leenmarkt op dit aspect ongezond wordt. Hierbij is voor de VFN essentieel dat daar waar adviesfee s worden meegefinancierd dit op een voor de consument volstrekt transparante wijze gebeurt. Het politieke en publieke sentiment ten opzichte van kredietverstrekkers is in het verslagjaar zonder meer verslechterd. Met de kredietcrisis in het achterhoofd bestaat al snel de neiging om door te slaan in het verder reguleren van de branche. De VFN is van mening dat haar strikte gedragscode de beste garantie biedt voor een gezonde leenmarkt. De gedragscode die is vastgesteld in 2008 is in 2009 op succesvolle wijze ingevoerd. Het is hierbij van groot belang dat deze code binnen de branche tot stand komt en niet wordt geforceerd door politiek en toezichthouders. De plannen die zijn gepresenteerd door de AFM om de verstrekking van Hypotheken aan te scherpen en tevens de Consumptief Krediet verstrekking aan huiseigenaren te beperken zijn naar mening van de VFN een slecht voorbeeld. De wetgever heeft er bewust voor gekozen om in de wet een open norm vast te leggen als het gaat om het maximaal te verstrekken krediet. Het is dan geen wenselijke situatie dat de toezichthouder deze normen bepaalt en dwingend oplegt aan de branche. Geforceerde aanscherping draagt niet bij aan het verder tegengaan van overkreditering. In 2009 is door de ministeries van Financiën en Justitie middels een consultatie aangegeven hoe de Europese Richtlijn Consumentenkrediet ( CCD ) vertaald zal worden in de Nederlandse wet- en regelgeving. De VFN heeft in haar reactie op de consultatie aangekaart dat er op veel terreinen onduidelijkheid is voor de branche over de wijze waarop de implementatie in de aanvraagprocessen en systemen zal moeten plaatsvinden. De VFN heeft bij het ministerie van Financiën aangedrongen op voldoende ruimte voor de branche vanaf moment dat de volledige wijzigingen in wet- en regelgeving zijn geformaliseerd. De VFN is van mening dat er in de aanloop naar de implementatie van de CCD geen sprake kan zijn van aanvullende wet- en regelgeving ten aanzien van kredietverstrekking. Het Nederlandse kader is inmiddels dermate streng dat aanvullende regelgeving de Nederlandse kredietverstrekkers op een te grote achterstand zet ten opzichte van de andere landen in Europa. In het verslagjaar heeft de VFN zich voorbereid op het krachtiger inzetten van een Public Affairs en Public Relations beleid. Het is essentieel dat de VFN als hoeder van de gezonde leenmarkt meer gehoord zal worden door pers en politiek. De VFN heeft hiertoe een communicatiebureau in de arm genomen. In het komende jaar zult u de VFN dan ook regelmatig zien opduiken in de (financiële) pers. Jan Speksnijder Voorzitter 5

ontwikkelingen IN NEDERLAND I M P L E M E N T A T I E E U R O P E S E R I C H T L I J N C O N S U M E N T E N K R E D I E T Na jarenlange discussies binnen Europa is het er uiteindelijk toch van gekomen. De Richtlijn 2004/48/EG oftewel de Consumer Credit Directive is aangenomen door het Europese Parlement en zal per juni 2010 vertaald moeten zijn in het lokale wet- en regelgevingskader van de lidstaten. De voorstellen van de ministeries van Financiën en Justitie voor de vertaling van de CCD naar de Nederlandse situatie zijn in juni ter consultatie aangeboden aan de Nederlandse markt. De richtlijn zal leiden tot forse vereiste aanpassingen in de aanvraag- en beheersprocessen van kredietverstrekkers. Zo zal de prospectusplicht worden vervangen door gestandaardiseerde precontractuele informatie, komen er aanvullende vereisten voor kredietovereenkomsten en zal het in Nederland gebruikte effectieve kredietvergoedingspercentage vervangen worden door het Jaarlijks Kostenpercentage (JKP). Op basis van de voorgelegde consultatie heeft de VFN een uitvoerige reactie opgesteld, waarin is gewezen op de vele onduidelijkheden zoals die voorlagen in de conceptteksten. De VFN heeft daarbij direct aangedrongen op een ruimhartige implementatieperiode voor de branche. Ten einde de wijzigingen door te kunnen voeren is immers volledige duidelijkheid vereist over de uiteindelijke wijziging van het Nederlandse wettelijke kader. Er heeft regelmatig afstemming plaatsgevonden met Financiën en Justitie op basis van de reactie van de VFN op de consultatie. Behoudens de in de consultatie opgenomen teksten is er vanuit Justitie en Financiën naar de branche echter verder niet gecommuniceerd. Voor de VFN is dit aanleiding geweest om formeel op uitstel aan te dringen in lijn met de ontwikkelingen op dit dossier in de ons omliggende landen. TOETSKADER HYPOTHECAIRE KREDIETVERLENING In het consultatiedocument Toetskader Hypothecaire Kredietverlening doet de AFM vergaande voorstellen om de verstrekking van (Top-) Hypotheken te beperken. In het document stelt de AFM echter ook dat bij het bepalen van het maximaal te verstrekken Consumptief Krediet aan huiseigenaren rekening zal moeten worden gehouden met een fictieve annuitaire woonlast; daar waar nu uiteraard wordt gerekend met de daadwerkelijke maandlast. De VFN is zowel inhoudelijk als procesmatig fel gekant tegen de wijze waarop de AFM de voorstellen wenst af te dwingen. De AFM wenst huiseigenaren op een achterstand te zetten ten opzichte van huurders; een volstrekt onlogische keuze gezien de relatieve financiële stabiliteit die typerend is voor huiseigenaren. De VFN is van mening dat het niet aan de toezichthouder is om de open normen, zoals die in de WFT zijn opgenomen, in te vullen. Op deze wijze gaan de rollen van toezichthouder en wetgever immers door elkaar lopen. De voorstellen van de AFM leiden verder voor consument en kredietverstrekker tot een nodeloze verzwaring van het aanvraagproces. De consument zal immers als aan het aan de AFM ligt alle bewijsstukken moeten overleggen ten aanzien van de hypotheek(delen); daar waar nu kan worden volstaan met het verifiëren van de maandlast. 6

De VFN heeft zowel in reactie op de consultatie als hierop volgend in bestuurlijk overleg met de AFM haar onvrede kenbaar gemaakt over de consultatie. WIJZIGINGEN TOEGESTANE PROVISIE S KREDIETBESCHERMERS Het negatieve imago dat ten onrechte aan Consumptief Krediet kleeft, is grotendeels veroorzaakt door package deals waarbij de consument is aangetrokken met behulp van een laag (instap-) rentetarief en waarbij vervolgens, naast het benodigde Consumptief Krediet, betalingsbeschermers in de vorm van koopsomverzekeringen worden aangeboden. De provisie en hiermee de prikkel voor het intermediair om dergelijke verzekeringen aan te bieden lag bij dergelijke verzekeringen veelal op een excessief niveau. In de VFN gedragscode is de consument beschermd tegen excessieve koopsommen, als deze worden meegefinacierd, door de eis dat dergelijke koopsommen niet meer dan 15 procent mogen bedragen van het kredietbedrag. Met ingang van 1 januari 2010 mag de aanbieder in het kader van het afsluiten van een betalingsbeschermer niet meer provisie betalen dan passend is gelet op de werkzaamheden die de adviseur heeft uitgevoerd voor die betreffende betalingsbeschermer. Daarnaast zal beter zichtbaar worden voor de consument wat de daadwerkelijke kosten zijn van de betreffende producten door aanvullende provisie-transparantie vereisten. Dit betekent in de praktijk dat de koopsomverzekeringen met excessieve provisies vanaf 1 januari 2010 niet meer zijn toegestaan. Uiteraard zullen de tussenpersonen op zoek gaan naar alternatieven waarbij er toch voldoende inkomsten zijn uit de advisering van de betaalbeschermers. Veelal zal dit gaan gebeuren door zogenaamde Customer Agreed Renumeration, waarbij de consument een bedrag (adviesfee) direct aan de tussenpersoon betaalt voor de advisering. Voor tussenpersonen die Consumptief Krediet adviseren in combinatie met kredietbeschermers is het logischerwijs een interessante optie als de adviesfee wordt meegefinancierd in het af te sluiten Consumptief Krediet en rechtstreeks door de kredietaanbieder wordt uitbetaald aan het intermediair. In het verslagjaar is, in aanloop naar en als voorbereiding op de wetgeving vanaf januari 2010, over dergelijke constructies veelvuldig overlegd met de branche organisatie van financieringsadviseurs (NVF) en met de AFM. Voor de VFN is in deze discussie leidend geweest dat zij vanwege de vereiste transparantie niet kan instemmen met een hybride beloningsstructuur (adviesfee en provisie) voor kredietgerelateerde verzekeringen. Gezien de maatschappelijke ontwikkelingen kan de VFN niet akkoord gaan met een onbegrensde meegefinancierde fee die vanuit het krediet rechtstreeks wordt uitbetaald aan het intermediair. Verder is van belang dat voor de kredietaanbieder duidelijkheid bestaat omtrent de juridische consequenties van de wijze waarop de fee s worden uitbetaald. De daadwerkelijke wijze van implementatie door het intermediair zal hierbij moeten aantonen dat er een bijdrage wordt geleverd aan een gezonde leenmarkt. In het verslagjaar is er geen overeenstemming bereikt over een methodiek waarbij invulling wordt gegeven aan de eisen van de VFN. Vooralsnog blijft ten aanzien van het meefinancieren van kredietgerelateerde verzekeringen dan ook uitsluitend de 15 procent-regel van toepassing. 7

TOESTAAN ADVIESFEE S VOOR CONSUMPTIEF KREDIET? In een op de website van de AFM geplaatste brief naar het ministerie van Financiën geeft de AFM aan voorstander te zijn van een wijziging in het BGFO en de WFT die het voor bemiddelaars in Consumptief Krediet mogelijk maakt om een fee in rekening te brengen bij de consument voor de advisering van Consumptief Krediet. In het huidige wet- en regelgevingskader is ten aanzien van Consumptief Krediet uitsluitend een doorlopende vergoeding toegestaan van de aanbieder aan de bemiddelaar op basis van het uitstaande saldo. De VFN heeft in een brief naar de AFM en het ministerie van Financiën aangegeven dat het wenselijk is om dergelijke voorstellen niet geïsoleerd naar buiten te brengen. Het huidige stelsel van toegestane provisies rond Consumptief Krediet heeft gezorgd voor een evenwicht in de belangen van aanbieder, consument en bemiddelaar. Het huidige model leidt daarbij niet tot prikkels die uitnodigen om kredieten eindeloos over te sluiten. De VFN is voorstander van een zorgvuldige evaluatie van het wettelijk kader rond Consumptief Krediet. De door de AFM voorgestelde eenzijdige wijziging zal naar mening van de VFN echter niet bijdragen aan een gezondere leenmarkt. Vooralsnog is er geen wetgevingstraject in gang gezet naar aanleiding van de voorstellen van de AFM. WAARSCHUWINGSZIN LET OP!, GELD LENEN KOST GELd? Sinds 1 april 2009 is de waarschuwingszin Let op!, Geld Lenen kost geld en het hieraan gekoppelde symbool verplicht voor alle reclames over krediet op televisie, radio, gedrukte media en internet. De VFN is altijd sterk tegenstander geweest van het symbool waarin de consument met een lening wordt afgebeeld met een vastgeketend blok aan het been omdat deze het product Consumptief Krediet ten onrechte in een negatief daglicht stelt. In 2009 heeft de VFN aangedrongen op een alternatieve waarschuwingszin voor die situaties waarin het kredieten betreft waarvoor geen rente in rekening wordt gebracht. In deze situaties is de waarschuwingszin immers feitelijk onjuist. De AFM heeft echter besloten dat er geen uitzondering wordt gemaakt in dergelijke gevallen. verbod KREDIETRECLAME S In april 2009 is door de kamerleden Blanksma en Spekman een initiatiefwetsvoorstel ingediend dat moet leiden tot beperkingen (tussen 6:00 en 21:00 uur) van kredietreclames op televisie. In een gezamenlijke reactie met de Vereniging voor commerciële omroepen (Vestra), het Centrum voor Merk en Communicatie (CMC), VNO NCW en de Nederlandse Vereniging van Banken heeft de VFN haar bezwaren tegen het voorstel kenbaar gemaakt. Er is geen relatie tussen reclame en overkreditering; daarnaast zijn er voldoende waarborgen in de Nederlandse wet- en regelgeving die overkreditering tegen gaan. De wet zou bovendien een forse inbreuk zijn op het recht om reclame te maken. Voor de consument is essentieel dat op 8

basis van informatie en aanbiedingen van verschillende kredietaanbieders een goede afweging gemaakt kan worden. Reclame kan hierin een ondersteunende rol spelen. Tenslotte zou de initiatiefwet een onnodige verdere verzwaring betekenen voor de Nederlandse kredietaanbieders in relatie tot de Europese Richtlijn Consumentenkrediet die ook al aanvullende verplichtingen behelst voor kredietaanbieders ten aanzien van reclame uitingen. Ook de Raad van State heeft in haar behandeling van het initiatiefwetsvoorstel gewezen op belangrijke tekortkomingen. Het lijkt er op dat het initiatiefwetsvoorstel, zeker na het wegvallen van de aanbieder die een groot deel van de kredietreclame s op televisie verzorgde, geen vervolg zal krijgen richting de Tweede Kamer. LANDELIJK INFORMATIESYSTEEM SCHULDEN (LIS) Begin 2009 heeft de stichting LIS haar inspanning om te komen tot een breed gedragen informatiesysteem schulden tijdelijk stilgelegd. Doordat het College Bescherming Persoonsgegevens ook in tweede lezing privacybescherming laat prevaleren boven het aanpakken van problematische schulden, lijkt een oplossing waarbij een wettelijke basis onder het LIS wordt gelegd nog het enige realistische initiatief. De eventuele invoering van het LIS zal in deze vorm echter zeker niet op korte termijn kunnen worden gerealiseerd. Eind 2009 heeft de minister van Financiën de vaste kamercommissie Sociale Zaken geïnformeerd over drie oplossingsrichtingen waarmee stappen kunnen worden gezet op dit dossier. De optie waarbij het LIS een wettelijke grondslag krijgt, heeft hierbij de voorkeur van de minister. Aan de commissie is de toezegging gedaan dat de haalbaarheid van de verschillende alternatieven in een quick scan zal worden vastgelegd. De resultaten van de quick scan zullen in de loop van 2010 worden gepresenteerd. 9

ONTWIKKELINGEN IN EUROPA CONSUMER CREDIT DIRECTIVE Naast de implementatie van de Consumer Credit Directive die uiteraard afkomstig is vanuit Brussel speelden er in 2009 verschillende andere dossiers die uiteindelijk ook hun weerslag kunnen krijgen in Nederlandse wetgeving. Een belangrijke consultatie vanuit de Europese Commissie is Responsible Lending and Borrowing. De VFN heeft middels de Europese brancheorganisatie Eurofinas bijgedragen aan een reactie waarin wordt gewezen op de onwenselijkheid om, in afwachting van de implementatie van de Consumer Credit Directive in de wetgeving van de lidstaten, aanvullende Europese wetgeving te initiëren ten aanzien van Consumptief Krediet. Vanuit de markt en verschillende consumenten belangen organisaties is zeer uiteenlopend gereageerd op de consultatie. Vanuit Eurofinas zal de lobby op dit dossier worden gevoerd, waarbij zoveel mogelijk gezocht zal worden naar coalities met stakeholders. Een dossier dat zich nog in de beginfase bevindt, is het onderzoek dat recentelijk in opdracht de Europese Commissie is uitgevoerd naar Tying. Van tying is sprake als twee producten gezamenlijk worden verkocht en minstens een van deze producten niet afzonderlijk verkrijgbaar is. De Europese Commissie is bezorgd over de mogelijk negatieve uitwerking voor de consument. Het risico van dergelijke onderzoeken is uiteraard dat de scope wordt verbreed naar bundling en cross-selling. Het dossier Tying zal dan ook met grote belangstelling gemonitord worden door de VFN en door Eurofinas. EXTERNE CONTACTEN STICHTING BUREAU KREDIET REGISTRATIE De VFN heeft zitting in het bestuur van het BKR (Stichting Bureau Krediet Registratie). Een belangrijke doelstelling van BKR is om bij te dragen aan de bescherming van de consument tegen overkreditering en tegelijkertijd de risico s voor de kredietverlener zo veel mogelijk te beperken. In 2009 is de dienstverlening van BKR, na een mindere periode, weer op het gewenste hoge niveau gebracht. In 2009 heeft BKR zich voorbereid op het neerzetten van een nieuwe governance structuur. Deze structuur zal worden uitgerold in 2010. Alle aanbieders van kredieten, creditcards en dergelijke zijn aangesloten bij het BKR. In 2009 werden in het CKI (Centraal Krediet Informatiesysteem) van het BKR 19.322.000 toetsingen uitgevoerd, dit betekent een significante daling ten opzichte van 2008. 10

CIJFERS CENTRAAL KREDIET INFORMATIESYSTEEM 2009 2008 Aantal geregistreerde personen Totaal aantal kredieten Aantal beëindigde kredieten Aantal lopende kredieten Aantal raadplegingen in CKI 11.573 25.610 9.476 16.135 19.322 11.240 23.973 9.334 14.640 21.340 Aantallen x 1.000 NEDERLANDSE VERENIGING VAN BANKEN Het secretariaat van de VFN is al geruime tijd ondergebracht bij de NVB (Nederlandse Vereniging van Banken). Omdat ook banken actief zijn op de markt voor consumptief krediet wordt op verschillende dossiers synergie bereikt. In het verslagjaar zijn o.a. de leennormen voor 2010 in overleg met de NVB samengesteld en zijn in de normcommisie schuldhulpverlening gezamenlijke posities ingenomen ten aanzien van de wenselijke looptijd van het minnelijke traject. Ook in voorbereiding op de implementatie van de Consumer Credit Directive heeft veelvuldig afstemming plaatsgevonden met de NVB en is veelvuldig gezamenlijk opgetrokken richting het ministerie van Financiën. EUROFINAS Het lidmaatschap van de Europese brancheorganisatie voor gespecialiseerde Consumptief Krediet verstrekkers Eurofinas biedt de VFN veel informatie rond de ontwikkelingen op de belangrijke dossiers in Europa, die op termijn ook een uitwerking kunnen hebben op de Nederlandse wet- en regelgeving. In het verslagjaar was uiteraard de implementatie van de Consumer Credit Directive het belangrijkste dossier voor Eurofinas. Naast de Consumer Credit Directive waren Responsible Lending and Borrowing, Credit Histories en Financial Education dossiers waarop Eurofinas in het afgelopen jaar heeft geacteerd. In de afgelopen jaren is de positie van Eurofinas steeds meer verschoven naar een lobbyorganisatie met goede contacten bij de belangrijkste Europese stakeholders. In 2009 werd het jaarlijkse Eurofinas congres georganiseerd in Praag. In een afwisselend programma was er uiteraard veel aandacht voor de status van de Consumer Credit Directive implementatie in de verschillende landen. 11

NEDERLANDSE VERENIGING VOOR VOLKSKREDIET De VFN heeft ook in het verslagjaar weer een nauwe band onderhouden met de NVVK (Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet). De schuldhulpverlening en de preventie van schulden zijn geregeld onderwerpen van bespreking. Een belangrijk onderwerp van gesprek in het verslagjaar is de duur van het minnelijke traject in de schuldsanering. In de NEN-normen Schuldhulpverlening was afgesproken dat schuldenaren met een behoorlijk financieel perspectief in plaats van in 36 in 60 maanden hun schulden terugbetalen. De NVVK is in 2009 echter teruggekomen op deze norm en heeft mede onder druk van de VNG en Divosa voorgesteld om in alle gevallen een looptijd van 36 maanden te hanteren. De VFN is van mening dat bij deze wijziging onvoldoende rekening wordt gehouden met de individuele situatie van de consument en is dan ook tegenstander van de voorgestelde wijziging. De VFN is ook vertegenwoordigd in de Raad van Advies van de NVVK. In de Raad van Advies kunnen belanghebbenden in het speelveld van de schuldhulpverlening spreken over ontwikkelingen in de branche. NEDERLANDSE VERENIGING VAN FINANCIERINGSADVISEURS (NVF) De VFN hecht grote waarde aan een goed functionerende volledige keten van Consumptief Kredietverstrekking. Een goede relatie met het intermediair is hierbij essentieel. In het verslagjaar is de wijze waarop de nieuwe wetgeving rond betalingsbeschermers op een verantwoorde wijze zijn beslag kan krijgen in de gedragscodes van zowel de NVF als de VFN een belangrijk gespreksonderwerp geweest. NATIONAAL INSTITUUT VOOR BUDGETVOORLICHTING (NIBUD) Met een feestelijk symposium over de huishoudportemonnee vierde het Nibud zijn dertigste verjaardag in november 2009. In het verslagjaar heeft de VFN wederom gebruik gemaakt van de expertise van het Nibud op het gebied van de voorbeeldbegrotingen voor de verschillende typen huishoudens. De voorbeeldbegrotingen van het Nibud zijn belangrijke input voor het vaststellen van de VFN-leennormen. OVERHEDEN EN TOEZICHTHOUDERS In 2009 heeft de VFN regelmatig gesproken met de AFM. Belangrijke gespreksonderwerpen in 2009 waren de uitwerking van de nieuwe provisie-wetgeving ten aanzien van kredietbeschermers, de voorstellen van de AFM naar aanleiding van het toetskader Hypothecaire Kredietverlening en de voorstellen die de AFM naar het ministerie van Financiën heeft gestuurd om adviesfee s voor de advisering van Consumptief Krediet wettelijk mogelijk te maken. Met de ministeries van Financiën en Justitie is veelvuldig overlegd over de implementatie van de CCD in de Nederlandse wetgeving. Met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid tenslotte vindt regelmatige afstemming plaats over de beoogde wettelijke wijzigingen ten aanzien van schuldhulpverlening. 12

INTERNE ORGANISATIE LEDEN De VFN-leden zijn voornamelijk dochterondernemingen van algemene banken, verzekeringmaatschappijen of merkgebonden autofinanciers. Op basis van het uitstaande saldo consumptief krediet vertegenwoordigen de leden 95 procent van het uitstaand saldo op basis van de definitie van Financieringsmaatschappijen die door het CBS wordt gehanteerd. Leden die in 2009 hebben opgezegd vanwege wijzigingen in bedrijfsvoering Achmea Bank Holding NV Arenda Holding bv Delta Lloyd Kia Financial Services Toegetreden Geassocieerden in 2009 Geassocieerden die hebben opgezegd in 2009 Arachnicon Atos Consulting NV Flanderijn Incasso Leden per 31 decmber 2009 Alcredis Finance bv, Vianen ALFAM Consumer Credit nl, Bunnik BMW Group Financial Services, Rijswijk Mercedes Benz Financial Services bv, Utrecht FCE Bank plc (Ford Financial Netherlands), Amsterdam fga Capital Nederland bv, Lijnden InterBank nv, Amsterdam De Lage Landen Financiering bv, Eindhoven Landelijke Disconterings Maatschappij nv, Nijkerk LaSer Lafayette Services Nederland bv, s-hertogenbosch MKG Bank, Schiphol-Rijk PaySquare bv, Utrecht PSA Finance Nederland bv, Rotterdam Santander Consumer Finance Benelux, Utrecht RCI Financial Services bv, Woerden Ribank nv, Amsterdam sns Regio Bank nv, Utrecht Volkswagen Bank GmbH filiaal Nederland, Amersfoort Financieringsmaatschappij Zuid-Holland cv, Rockanje 13

De ereleden De heer dr. P.G. Vonk De heer G.L.J. van Gorp GEASSOCIEERDE LEDEN Sinds 1997 kunnen ondernemingen die niet in aanmerking komen voor het lidmaatschap zich als geassocieerde bij de VFN aansluiten. Geassocieerde leden per 31 december 2009 Aon Warranty Group, Amsterdam Arachnicon, Rotterdam Cardif Schadeverzekeringen nv, Oosterhout CMS Derks Star Busmann, Utrecht Co-or Group bv, Eindhoven DaVinci Advies bv, Amsterdam EOS fieldservices, Tilburg Experian Nederland bv, Den Haag Fiditon bv, Amsterdam Genworth Financial, Arnhem Groenewegen & Partners Gerechtsdeurwaarders, Utrecht Groep Gerechtsdeurwaarders Nederland (GGN), Utrecht HOIST Kredit AB, Den Bosch Hilco Receivables Europe bv, Woerden Van der Hoeden Mulder Gerechtsdeurwaarders en Juristen, Amsterdam Incassade, Leeuwarden InVesting bv, Hilversum Jongejan Wisseborn Gerechtsdeurwaarders, Harderwijk Lindorff bv, Zwolle Van Mastrigt & Partners, Den Haag Masterfinance nv, Zaltbommel M.G. de Jong, Gerechtsdeurwaarders & Incassokantoor, Arnhem Nederlandse Deurwaarders Associatie bv, Amersfoort nvvk Nederlandse vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren, Den Haag Schuman Incasso & Gerechtsdeurwaarders, Ede Incassade Oordijk bv Gerechtsdeurwaarders/Incassobureau, Leeuwarden Tempelman-De Niet Gerechtsdeurwaarders, Tiel Agin Timmermans, Bergen op Zoom Tijhuis & Partners GGN, Meppel Vesting Finance Holding bv, Hilversum Weggemans Incasso & Gerechtsdeurwaarders, Emmen 14

SECRETARIAAT Het secretariaat van de VFN is gevestigd in het gebouw van de Nederlandse Vereniging van Banken (nvb). Drs A. (Bert) Reitsma is in 2009 mr B.C. (Bart) de Nie opgevolgd als secretaris van de VFN. De secretaressrol binnen het secretariaat is in 2009 ingevuld door mevrouw I. (Ina) Olij en mevrouw M. (Mariana) Pieters. COMMUNICATIE De VFN initieert, onderhoudt en informeert zowel interne als externe contacten. De pers, VFN-leden en geassocieerde leden, toezichthouders en het ministerie worden proactief van de voor hen relevantie informatie voorzien. BESTUUR In 2009 heeft de VFN afscheid genomen van de bestuursleden Arlinde Vletter, Toon Sanders en Peter van den Bosch. Door nieuwe functies en andere werkzaamheden was het voor Arlinde, Toon en Peter niet meer mogelijk om binnen het VFN-bestuur actief te zijn. De VFN is hen veel dank verschuldigd voor de wijze waarop zij zich in hun bestuursperiode hebben ingezet voor de vereniging en voor de markt. Per ultimo 2009 zag het bestuur er als volgt uit: Drs J. Speksnijder, Voorzitter Alfam Consumer Credit nl M.E.A. Aalders Santander Consumer Finance Drs K. Droppert Credit Agricole Deveurope (toegetreden als vervanger van mevrouw Vletter en formeel benoemd in januari 2010) Drs A. Goudswaard Financieringsmaatschappij Zuid-Holland CV J. Zwijgers PSA Finance Nederland bv Van links naar rechts: Kees Droppert, Martin Aalders, Jan Speksnijder (voorzitter), Lex Goudswaard, John Zwijgers (penningmeester), Bert Reitsma (secretaris) 15

ALGEMENE LEDENVERGADERING De algemene ledenvergadering vond op 23 april plaats in kasteel Heeswijk in Heeswijk-Dinther. Tijdens het besloten gedeelte van de vergadering is gesproken over en ingestemd met de noodzakelijke aanpassing in de systematiek van de leennormen. Deze wijziging was noodzakelijk om te voorkomen dat gezinnen na kredietverstrekking onder het bijstandsniveau uit zouden komen. Voor de VFN was dit een volstrekt ongewenste uitwerking van de tot dan bestaande systematiek. De heer Peeters presenteerde een update van de Fraudewerkgroep en de heer Sanders gaf een presentatie over de huidige stand van zaken bij de Werkgroep Gezonde Leenmarkt. Traditioneel werd het eerste jaarverslag van BKR uitgereikt aan de voorzitter van de VFN. Nadat de heer Lobstein deze taak een groot aantal jaren voor zijn rekening had genomen, was het nu de heer van den Bosch die als de nieuwe Algemeen Directeur BKR het jaarverslag van BKR kon overhandigen aan zijn oud-vfnbestuursgenoot. Tijdens het openbare gedeelte sprak gastspreker prof. dr Fred van Raaij over consumentenvertrouwen in het huidige economische klimaat. WERKLUNCHES De werklunches hebben een belangrijke informatie- en netwerkfunctie binnen de VFN. In restaurant De Kloosterhoeve in Harmelen werden ook in 2009 weer vier boeiende werklunches georganiseerd die tot doel hebben de leden en geassocieerde leden in een informele sfeer te informeren over relevante ontwikkelingen in de bedrijfstak. Op de eerste werkklunch gaf de heer Pedro van den Heuvel van Interbank een presentatie over fraude bij identiteitsgegevens en mogelijke remedies. Bij de tweede werklunch heeft mevrouw Connie Maathuis van de Nederlandse Deurwaardersassociatie een presentatie verzorgd over de ontwikkelingen in de incassobranche in het huidige economische klimaat. Tijdens de derde werklunch gaf de heer Jan Wolter Wabeke van het Kifid een presentatie over het Kifid en het belang van advisering vanuit klantperspectief in tegenstelling tot productperspectief. In de vierde werklunch sprak de heer Charles Bruns van het BKR over het verleden, heden en vooral over de toekomst van het BKR. TOOGDAG De jaarlijkse Toogdag werd in 2009 georganiseerd door Credit Agricole Deveurope. Het gevarieerde programma vond dit jaar plaats in de hoofdstad. Na een indrukwekkende rondleiding door het Rijksmuseum (in renovatie) werden de gasten op het IJ getrakteerd op een indruk- 16

wekkende demonstratie van de reddingsbrigade. De aanwezigen konden hierbij ook de rol van slachtoffer ervaren. De gevarieerde dag werd afgesloten met een diner. De Toogdag in 2010 zal worden verzorgd door ALFAM Consumer Credit nl. GOLFDAG De jaarlijkse VFN golfdag werd georganiseerd door CMS Derks Star Busmann en vond dit jaar plaats op golfclub Amelisweerd in Utrecht. De gastheren Reinoud Imhoff en Lex Goudswaard verzorgden een perfect georganiseerde dag waarbij zowel de beginnende als de geoefende golfer mooie drives en putts kon laten zien. De beker was dit jaar, na een zeer indrukwekkende ronde, voor Ton de Wit van Alcredis. COMMISSIES EN WERKGROEPEN Het Bestuur wordt terzijde gestaan door de volgende commissies en werkgroepen. Commissie juridische zaken M.C. van Beek, alfam Consumer Credit nl Mw Mr L. van Woensel, Credit Agricole Deveurope bv Mr R.J. Koopman, LaSer-Lafayette Services Nederland bv S. Knol, FCE Bank Drs A.Reitsma (secr.) Commissie fraudepreventie en -bestrijding G. Wubs, Credit Agricole Deveurope bv P. van den Heuvel, Credit Agricole Deveurope bv A.J. Kaldenbach, alfam Consumer Credit nl S. Staadegaard, De Lage Landen Drs A.Reitsma (secr.) Technische Commissie V.P.M. van Dortmont, ALFAM Consumer Credit J. Ledegang, Credit Agricole Deveurope bv M.A. Overgoor, Volkswagen Bank J. Sinoo, Santander Consumer Finance Drs. A. Reitsma (secr.) Werkgroep Gezonde Leenmarkt M.E. Aalders, Santander Consumer Finance A.H.J. Alfrink, ALFAM Consumer Credit NL Mw C.A.M. van Atteveldt, Credit Agricole Deveurope bv Drs A. Reitsma (secr.) 17

Werkgroep Communicatie Drs J. Speksnijder, ALFAM Consumer Credit NL H.J. Meijer, Credit Agricole Deveurope bv Mw A. Hekkens, Santander Consumer Finance Mw B. de Brouwer, ALFAM Consumer Credit NL Drs A. Reitsma (secr) Begeleidingscommissie eva Mw E. Bloemen, ABN AMRO Bank nv Mr G. Kramer, ING Mw Drs M.A. Lablans, Rabobank L. Beuzekom, Rabobank C. Bruns, BKR J.Hennequin, ING Bank nv Ir R van der Meulen, Fortis Bank nv G. Wubs, Credit Agricole Deveurope bv Drs A. Reitsma. VFN Mw M. Amsen (secr.) NVB Gebruikerswerkgroep eva H.C.J. Deurloo, Rabobank C.F.T. van den Bergh, Achmea Bank nv Mw M. van den Bosch, ABN AMRO Bank nv V.P.M. van Dortmont, ALFAM Consumer Credit NL Mr G. Kramer, ING P.J. Tijsma, Credit Agricole Deveurope BV J.J.M. Geelen, BKR Mr R.F. Greven, SNS Reaal Groep nv A.J. Kaldenbach, ALFAM Consumer Credit NL A. Slotboom, BKR Mw P. Stokkel, Fortis Bank (Nederland) nv Mw M. Amsen (secr.) (NVB) 18

VERTEGENWOORDIGINGEN In het verslagjaar was de VFN vertegenwoordigd in de volgende instanties/organisaties: Bestuur Bureau Kredietregistratie Drs C. Droppert, tevens Dagelijks Bestuur (consumptief) Drs A. Goudswaard (productief) Technische Commissie bkr Raad van Advies nvvk Dhr L. de Jong Drs A. Reitsma nen Normcommissie Schuldhulpverlening Adviserend panel afm Drs A. Reitsma Drs A. Reitsma Eurofinas Board drs J. Speksnijder, drs A. Reitsma General Assembly drs J. Speksnijder, drs A. Reitsma Legal & political Affairs Committee drs A. Reitsma Stichting Financiële Dienstverlening Drs J. Speksnijder Begeleidingscommissie lis(landelijk Informatiesysteem Schulden) Drs A. Reitsma 19

CONSUMENTENKREDIET IN CIJFERS CONSUMPTIEF KREDIET Het CBS maakt in haar rapportage over verstrekte kredieten onderscheid tussen consumptief krediet en roodstanden. Onder consumptief krediet wordt verstaan: aflopend krediet, doorlopend krediet, spaar/leenkrediet en creditcardkrediet. Onder roodstand worden alle debetstanden in rekening courant per ultimo van de maand verstaan. In 2009 werd 9,7 miljard aan nieuw consumptief krediet verstrekt, dat is 10,9 procent minder dan in 2008. Het uitstaande saldo (exclusief roodstanden) daalde met 0,6 procent tot 17,9 miljard. Aan rente en aflossingen betaalde de consument 13,2 miljard in 2009. Ten opzichte van 2008 is sprake van een daling met 5,8 procent. De totale consumptieve schuld is door de groei van de roodstanden (1,0 procent) op het zelfde niveau gebleven en bedraagt 27,2 miljard per ultimo 2009. * voorlopige cijfers 2007* *20092006 2008 2005 2007 Uitstaand en verstrekt krediet (in miljoenen euro) Verstrekt (netto) 10 439.68810 350 10.569 100 Kredietvergoeding 1 6361.7011 543 1.771 1 550 Afgelost 12 406 11.49712 058 12.122 158 Uitstaand per 31-12 17.88817 429 17.996 594 10.446 1.658 12.008 17.525 Roodstanden (in miljoenen euro) * voorlopige cijfers 2007* *20092006 2008 2005 Uitstaand saldo per 31-12 8.7869.339 7.853 9.249 7.489 Aantal rekeningen x 1000 2.840 2.8702.822 2.883 2.932 2007 8.816 2.862 * voorlopige cijfers *2009 2008 2007 Uitstaand saldo per ultimo 2009 (in miljoenen euro) Aflopend krediet 2.3182.934( +4,8%) 2.932 Doorlopend krediet (incl. spaarleenkrediet) 13.428 13.528 (-3,1%) 13.699 Creditcardkrediet 1.3521.426(-0,8%) 1.365 Roodstanden 8.7869.338 (+11,9%) 9.249 2.318 13.428 1.352 8.786 20

Tien jaar consumptief krediet (in miljarden euro) uitstaand saldo afgelost netto verstrekt De trend van een stijging in roodstanden zet door in 2009. Het aflopend krediet wint aan populariteit. In de periode 2006-2009 is het uitstaand saldo in deze kredietvorm toegenomen met 36 procent. De trendmatige ontwikkeling voor doorlopende kredieten is duidelijk negatief in de betreffende periode. Ontwikkeling uitstaand saldo naar kredietsoorten (in miljarden euro) doorlopend krediet roodstanden aflopend krediet creditcard krediet 21

MARKTAANDELEN FINANCIERINGSMAATSCHAPPIJEN Het marktaandeel van de financieringsmaatschappijen voor verstrekt krediet daalde in 2009 van 35,4 naar 33,1 procent. Het marktaandeel met betrekking tot het uitstaand saldo krediet bij financieringsmaatschappijen liep in lijn met de afgelopen jaren verder op. Financieringsmaatschappijen maken voor het eerst meer dan de helft uit van het uitstaand saldo. MARKTAANDEEL VFN 2007 2008 2009 Marktaandeel leden vfn in de groep financieringsmaatschappijen Totaal netto verstrekt 91,4 94,9 95,1 Uitstaand saldo 85,9 93,0 95,1 2007 2008 2009 Marktaandeel leden vfn in het totaal van het consumptief krediet Totaal netto verstrekt 31,2 35,4 37,2 Uitstaand saldo 38,2 44,7 47,2 De ontwikkeling in de afgelopen jaren waarbij de VFN een steeds groter gedeelte van de markt voor financieringsmaatschappijen en van de totale markt voor het consumptief krediet vertegenwoordigt zet door in 2009. Binnen de door het CBS gedefineerde groep financieringsmaatschappijen hebben de VFN-leden een marktaandeel van 95 procent in het uitstaande saldo. In de totale markt voor consumptief krediet (exclusief roodstanden) vertegenwoordigen de VFN leden een marktaandeel van 47,2 procent van het uitstaande saldo. 22

23

inhoudsopgave 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 19 20 22 voorwoord Ontwikkelingen in nederland Implementatie Europese richtlijn Consumentenkrediet Toetskader hypothecaire kredietverlening Wijzigingen toegestane provisie s kredietbeschermers Toestaan adviesfee s voor consumptief krediet Waarschuwingszin Let op! Lenen kost geld Verbod kredietreclame s Landelijk informatiesysteem schulden (lis) Ontwikkelingen in Europa Consumer credit directive Externe contacten Stichting Bureau Krediet Registratie (BKR) Cijfers Centraal Krediet Informatiesysteem Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) Eurofinas Nederlandse Vereniging Voor Volkskrediet (NVVK) Nederlandse Vereniging van Financieringsadviseurs (NVF) Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (NIBUD) Overheden en toezichthouders Interne organisatie Leden Geassocieerde leden Secretariaat Communicatie Bestuur Algemene Ledenvergadering Werklunches Toogdag Golfdag Commissies en werkgroepen Vertegenwoordigingen Consumentenkrediet in cijfers Consumptief krediet Marktaandelen financieringsmaatschappijen Marktaandel vfn colofon tekst Bert Reitsma fotografie Paul Starink/vfn Omslag Bert Frijns ontwerp Fedde Schouten productie Yardmen bv, Amsterdam 24