Werkboek voor de oprichting van het Polder- dijk- en volksmuseum Colins plaet Doelstelling, uitgangspunten en ambitie Het museum dient een impuls te geven aan de toeristische waarde van- en een stimulans te zijn voor een bezoek aan het dorp Colijnsplaat. Een beeldend educatief en recreatief centrum voor inwoners en scholen op Noord-Beveland en een actieve herinnering aan het leven en de leefgewoonten op een Zeeuws eiland in al zijn facetten. Museum Colins plaet 16-6-2009
Oprichting van Stichting Polder-, Dijk- en Volksmuseum Colins plaet Het Museum Inleiding De oprichting van een toonaangevend museum, bij voorkeur gevestigd in het centrum aan de Voorstraat van Colijnsplaat, zal een belangrijke impuls zijn voor het dorp en Noord-Beveland. Gedurende 2000 jaar leverden de eilanders een gevecht met de zee, dijkten polders in, ontgonnen deze en verbouwden vervolgens landbouwproducten. Waarom hier? Wie waren de mensen die zich hier vestigden om dit grote werk te volbrengen? Welke technieken werden gebruikt om land te winnen en dijken te leggen? Welke ontwikkelingen hebben de indijkingstechnieken doorgemaakt? Colijnsplaat speelde een belangrijke rol omdat hier de indijkers, de werklieden en de regenten woonden. Wie waren de opdrachtgevers, de financiers en de ontwerpers? Rond dit specifieke onderwerp is in Nederland en zeker in Zeeland, geen museum. Colijnsplaat zou hiervoor een voor de hand liggende plaats zijn, immers Colijnsplaat is ontstaan door de indijkers die zich hier vestigden. Maria van Nassau, Vrouwe van Noord-Beveland en later Maurits van Nassau, Prins van Oranje en Heer van Noord-Beveland speelden een belangrijke rol in de ontwikkeling van het eiland. Uit de oorspronkelijke eilanden t Landt van Cats en Orisandt is Noord-Beveland ontstaan. Het museum zal een beeld kunnen schetsen van de vroegste bewoning tot het moment dat het Katseveer opgeheven werd en de vaste verbinding tot stand werd gebracht. Het leven, overleven, werken en de volkscultuur van de eilanders kunnen in beeld worden gebracht. Een leuk voorbeeld van een expositie zouden de merklappen van Barbara Haringman kunnen zijn. Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 2
die eens in de Voorstraat woonde in het pand waar nu De Kleine Deugniet is gevestigd. Een originele Nehalennia votiefsteen kan in het museum een plaats krijgen zodat het museum ook in dit opzicht de allure krijgt die het verdient. Het is belangrijk aan te sluiten op de Zeeuwse Canon. Dit geeft promotioneel extra steun aan bezoekerscentrum en museum. Het monument Verdronken Dorpen, het watersnoodmonument Houwen Jongens, het monument voor de waterbouwkundige Johannis de Rijke, het in de zee verdwenen Ganuenta en het vroegere cisterciënzer nonnenklooster Emelisse sluiten geheel aan bij een nieuw in te richten museum. In de buurt van Colijnsplaat heeft de genoemde nederzetting Ganuenta gelegen. Hier bevond zich een tempel voor de godin Nehalennia. In 1970 werden in de buurt van Colijnsplaat delen van een Nehalennia-altaar opgevist. In 2003-2004 heeft men in Colijnsplaat een reconstructie gebouwd van de Gallo-Romeinse tempel die daar circa 2000 jaar geleden stond. www.nehalennia-tempel.nl De Oud Noord-Bevelandpolder was een polder en een waterschap in de gemeenten Colijnsplaat en Kats op Noord-Beveland in de provincie Zeeland. Op 17 mei 1594 verleenden de Staten van Zeeland octrooi voor het (her)bedijken van het verloren gegane eiland Noord- Beveland. Op 5 april 1596 werd het octrooi uitgebreid en in 1598 werd een groot deel van het eiland bedijkt. De polder werd in de 17e eeuw versterkt door de aanleg van de Oud Gravenhoekpolder (1657), de Ouweleckpolder (1665) en de Nieuw 's-gravenhoekpolder (1671). Deze polders gingen respectievelijk in 1732, 1780 en 1743 weer verloren. In de Tegenwoordige staat van Zeeland van Isaak Tirion uitgegeven door Hugo Grotius in 1753 wordt geschreven: Kolynsplaat, een deftig Dorp, t voornaamste van geheel Noordbeveland, is gebouwd omtrent 1598 of 1599, en met veele treffelyke Huizen versiert, beslaande samen 26 Gemeten 14 Roeden Lands. t Heeft een goede Haven, regt over die van Zierikzee. De Kerk wordt bedient door eenen Predikant, behoorende tot de Klassis van Walcheren. De Prins van Oranje is Heer van Kolynsplaate. Na het calamiteus verklaren van de Leendert Abrahampolder kwamen de zeedijken in 1883 onder het beheer van het waterschap de Waterkering Leendert Abrahampolder. Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 3
In 1935 werd de polder samengevoegd met de Nieuw-Noord-Bevelandpolder. Het huidige Colijnsplaat, één van de zeventien Beschermde stads- en dorpsgezichten in Zeeland, is in 1598 gesticht bij de afsluiting van de dijk om een nieuwe polder. De naam komt van de schor Colinsplate die toen gedeeltelijk werd ingedijkt. Het dorp werd planmatig opgezet, met kaarsrechte percelen. In de Voorstraat staan 32 rijksmonumentale gebouwen grotendeels woonhuizen, het oude raadhuis (1769), de protestantse kerk (1769) en 10 woonhuizen die de allure van een monument bezitten. Er werd in de 17 e eeuw een haven aangelegd waarvan thans de contouren nog zichtbaar zijn en de kade nog bestaat. Deze werd gebruikt voor het transport van graan van Noord-Beveland naar Schouwen, en voor een veerdienst op Zierikzee. Colijnsplaat is de geboorteplaats van de waterbouwkundige Johannis de Rijke. Op diens 156ste geboortedag werd in het dorp een standbeeld voor hem onthuld, een kopie van het beeld dat in Nagoya (Japan) voor hem is opgericht. In het dorp bevinden zich twee windmolens: De Oude Molen deze korenmolen is waarschijnlijk gebouwd in 1727 (de oudste molen in Zeeland) en Nooit Gedacht, logischerwijs ook wel bekend als De Nieuwe Molen. Dit is een ronde, uit baksteen opgetrokken stellingmolen uit 1864, die werd gebouwd ter vervanging van een eerdere achtkante molen. Doelstelling Het in Colijnsplaat tot stand brengen van een themamuseum voor Noord-Beveland dient tevens een aanzienlijk maatschappelijk doel. Het museum dient een impuls te geven aan de toeristische waarde van- en een stimulans voor een bezoek aan het dorp Colijnsplaat, een educatief en recreatief centrum te zijn voor inwoners en scholen op Noord- Beveland en een actieve herinnering aan het leven en de leefgewoonten op een Zeeuws eiland in al zijn facetten. Het museum kan daarin iets toevoegen aan de reeds bestaande musea in de regio. Het museum dient gebruik te maken van de binnen de provincie aanwezige deskundigheid en museale voorzieningen. Hierdoor kan de museumorganisatie efficiënt werken en wordt voorkomen dat de organisatie onnodig groot wordt. Onderzocht kan worden hoe een intensieve samenwerking met het museum De Bevelanden en andere musea gestalte krijgen kan. Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 4
Visie Een museum is een permanente instelling ten dienste van de gemeenschap en haar ontwikkeling, toegankelijk voor het publiek, niet gericht op het maken van winst, die de materiële getuigenissen van de mens en zijn omgeving verwerft, behoudt, wetenschappelijk onderzoekt, presenteert en hierover informeert voor doeleinden van studie, educatie en genoegen. (International Council of Museums, onderdeel van Unesco, 1974) Voor het nieuw op te richten museum zal een duidelijke visie op het levensverhaal van het eiland gemaakt moeten worden. Bezoekers willen iets beleven, zij willen verrast en geraakt worden. Beleidsplan Het te maken plan moet ambitie en ondernemingszin uitstralen. Een duidelijke visie hebben op het nieuw te stichten museum en prikkelende projecten bieden waardoor het museum een vernieuwend beeld geeft van de maatschappelijke, culturele en technische ontwikkelingen. Een aanbod voor het onderwijs en de ontwikkeling van activiteiten gericht op diverse doelgroepen. Kleine musea moeten in hun expositie plaats inruimen voor doorkijkjes naar de andere musea in de omgeving. Hierdoor wordt bij de bezoekers belangstelling gewekt ook daar eens te gaan kijken. Er ontstaat een museumnetwerk of anders gezegd een museumroute die het publiek met vanzelfsprekendheid naar de andere musea leidt en hiervoor de belangstelling wekt. Het versterkt de band tussen de musea onderling en de musea en het publiek. Ook gaan hierdoor de afzonderlijk in de musea getoonde collecties elkaar versterken. De andere Zeeuwse musea zouden dit idee moeten overnemen. Een open instelling verbindt organisaties met elkaar. Het museum kan ingericht worden rond een vaste expositie met daarnaast een wisselende collectie, exposities rond thema s en presentaties van foto s. Professionaliteit en kwaliteitsbewaking Het museum, de exposities en verdere activiteiten dienen een professionele uitstraling te hebben en de kwaliteit dient goed te worden bewaakt. Voorgestaan wordt een bijzondere en levendige inrichting die de bezoeker vermaakt, uitnodigt, verdiept en verrast. Wisselende thema s zullen er voor moeten zorgen dat het museum aantrekkelijk is en blijft. Op deze wijze kan een klein museum de interesse van het publiek vasthouden. Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 5
Voor de opleiding van museummedewerkers en gidsen kan gebruik worden gemaakt van de binnen de provincie aanwezige mogelijkheden. Thema s De thema s zouden aan kunnen sluiten op een aantal boekjes dat over Noord-Beveland is verschenen: o.m. Noord-Beveland groene oase in de Zeeuwse Delta van Adri Karman, Tussen isolement en ontsluiting van A.J. Barth en dr. A.L. Kort, Langs het tuinpad van mijn vaderen van Rien Poortvliet, en b.v. Maurits prins van Oranje geschreven door Kees Zandvliet. Orisant, verdronken eiland in de Oosterschelde 1602-1639, een historische roman door Paul de Schipper. Een boek als Zeeuwse Vrouwen van Kees Slager waarin zeven Zeeuwse vrouwen meeslepend vertellen en die samen een geheel eigen beeld schetsen van de Zeeuwse samenleving in de 20ste eeuw. Verder onderzoek naar bijvoorbeeld de families Nebbens, Swemer, Bijbau, Paardekooper, Vader en Haringman kunnen veel interessante zaken opleveren. Aan de resultaten van opgravingen op Noord-Beveland kan ook een thema worden ontleend. De middeleeuwse geschiedenis is tot nu toe onderbelicht gebleven. Onderzoek hiernaar en presentatie van de gegevens in een bijzondere expositie zal nieuw zijn. Het museum zal natuurlijk deze thema s op vernieuwende wijze moeten weergeven. Collectie Het werven van een eigen verzameling is een van de werkzaamheden binnen het museum. Hiervoor dienen criteria vastgelegd te worden. De te verwerven collectie van het museum zal betrekking moeten hebben op het cultureel erfgoed (zowel materieel als immaterieel) van het eiland Noord- Beveland. Deze collectie dient geconserveerd, beheerd en onderzocht te worden. Hiervoor dient samengewerkt te worden met de bestaande instellingen binnen de provincie die beschikken over adequate deskundigheid. Waar nodig dienen de werkzaamheden onder leiding van een conservator van een van de grote museuminstellingen in de provincie uitgevoerd te worden. Sinds de start van dit project zijn er door inwoners al enkele interessante nieuwe items aangeboden. Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 6
Door goed samen te werken met de musea en depots in de regio kunnen stukken ten behoeve van de expositie in bruikleen verkregen worden. Digitaal Omdat de ruimte beperkt zal zijn, is een digitaal museum een belangrijke en ook moderne aanvulling. www.museumcolijnsplaat.nl en www.museumcolinsplaet.nl is hiertoe reeds gereserveerd. Van een digitaal museum gaat ook een grote wervende werking uit. Een digitaal museum is te combineren met www.colijnsplaatarchief.nl en de Collectie De Fouw. Het is van groot belang aansluiting te zoeken met de gezamenlijke website van o.a. de Zeeuwse Bibliotheek en het Zeeuws Archief www.geschiedeniszeeland.nl Hiermede kan op doeltreffende wijze veel beschikbare historische informatie worden getoond. Het is een interessant idee om van hieruit koppelingen te maken naar de plaatselijke geschiedenis en een verbinding te leggen met www.museumcolijnsplaat.nl zodat een interactief platform ontstaat. De website kan een belangrijke rol spelen bij het verwerven van de eigen museumcollectie. Door er naar te streven veel verwijzingen te krijgen op andere sites zal de bekendheid van het museum snel toenemen. Door de website snel in de lucht te brengen, kan deze gaan dienen als virtuele proeftuin voor het te stichten museum en kan de communicatie met geïnteresseerden en sympathisanten gestalte krijgen. Tentoonstelling Expositie Onlangs is in het Historisch Museum De Bevelanden in Goes een expositie geopend over merklappen gemaakt door Barbara Haringman uit Colijnsplaat. Haar oom was de in Colijnsplaat geboren admiraal Maarten Haringman. Het zou leuk zijn deze expositie ook in Colijnsplaat te kunnen tentoonstellen. Exposities in de zomer zouden gericht kunnen zijn op een breder publiek; in de winter meer op de inwoners van Noord- Beveland en de scholen. Door deel te nemen aan het museumweekeind in Zeeland wordt een groot publiek bereikt. Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 7
De expositie kan ook aansluiten op het project Verhalen in het land. Het eiland Noord-Beveland wordt onder leiding van goed opgeleide gidsen door de toerist en recreant ontdekt en beleefd met themaroutes, verhalenborden en pittoreske dorpjes. www.verhaleninhetland.nl Educatie en scholen Het museum dient directe relaties te onderhouden met scholen. Een aanbod met een inhoudelijke nadruk op de waarde van cultureel erfgoed van Noord-Beveland en de canon van Zeeland. Het museum heeft een belangrijke taak te vervullen bij de ontwikkeling van de jeugd, moet de scholen de werktuigen bieden lesmateriaal te maken en hiervoor kennis en vaardigheden beschikbaar stellen. Het ondersteunen van de docenten is hierbij een van de beschikbare instrumenten. Het opstellen van een lesbrief voor de scholen van Noord-Beveland geeft de mogelijkheid een bezoek aan het museum in te passen in het lespakket. Kinderen leren kijken naar kunst, geschiedenis leren beleven en cultuur leren waarderen, moet hierbij tot de mogelijkheden worden gemaakt. Museum winkeltje / kunstgalerie Enerzijds een historisch winkeltje dat laat 19 e eeuws is ingericht, anderzijds voor de verkoop van romans, poëzie en historische of toeristische boeken over Noord-Beveland of geschreven door Noord-Bevelanders. Leuke herinneringen, oude foto s, ansichtkaarten en producten van het land. Beeldende kunst, prenten, aquarellen en schilderijen van Noord-Bevelandse kunstenaars. Omdat helaas niet alle waar als kunst aan te merken is, zal een kunstcommissie moeten beoordelen welke waar te koop zal worden aangeboden. De voorwerpen kunnen in consignatie worden aangeboden. Door aansluiting te zoeken bij het Noord-Bevelands Kunstspoor www.kunstspoor.nl ontstaat samenwerking met een bestaand platform. Het bestuur van kunstspoor is door de gemeente benaderd om mee te denken bij c.q. bij te dragen aan de realisatie van een cultuurontmoetingspunt in elke dorpskern van Noord-Beveland. Met het thema Kunstenaars aan het werk zouden kunstenaars om beurten een dag in het winkeltje kunnen werken aan een kunstwerk dat zij onderhanden hebben. Hierdoor komen de kunstenaars in contact met het publiek en presenteren zij op vernieuwende wijze hun kunst. Het museumwinkeltje kan als cultuurhuis gelijktijdig de functie van atelier, galerie en een VVV - vestiging vervullen. Daarnaast zou een Erfgoed Winkel museumkaarten en erfgoedartikelen kunnen aanbieden. Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 8
Beeldentuin Achter de poort tussen de kerk en de oude pastorie zou een beeldentuin van werk van Noord- Bevelandse kunstenaars ingericht kunnen worden. De beeldende kunstvoorwerpen kunnen te koop aangeboden worden via het museumwinkeltje. Activiteiten Het museum zou als burgerlijke trouwlocatie kunnen dienen. Beheerder cultureel erfgoed Oproep aan de bevolking om oude voorwerpen die betrekking hebben op Noord-Beveland aan te melden zodat er een gedocumenteerd overzicht ontstaat van het erfgoed. Dit erfgoed zou in bruikleen gegeven aan het museum, deel kunnen uitmaken van de expositie. Certificaat Geregistreerd Museum Deze vindt plaats door de Stichting Nederlands museumregister. Voornemen moet zijn om hier stapsgewijs naar toe te groeien. Dit is noodzakelijk om aan de programma s waarbij objecten worden uitgewisseld tussen de andere Zeeuwse musea deel te kunnen nemen. Leden van de Nederlandse Museumvereniging (NMV) zijn gecertificeerd. www.museumvereniging.nl Kunst en kunstnijverheid Bijzondere kunstobjecten die in het verleden op Noord-Beveland gemaakt zijn, kunnen een plaatsje vinden in het museum. Landbouw Geschiedenis van de Zeeuwse landbouw circa 1600-1910. Peter Priester, Van Kruiningen en Bouwman. Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 9
Communicatie Door regelmatig aandacht te vragen in de pers en een museumfolder te verspreiden via de VVV s, andere musea, hotels, campings en vakantieparken krijgt het museum bekendheid. Publicatie Zelf uitgegeven boekjes en folders versterken de functie van het museum en kunnen voor extra inkomen zorgen. Onderzoek Eigen onderzoek versterkt de waarde en betekenis van het museum. Kleine monumenten (bescherming van) Inventarisatie maken en opnemen in de wandelroute. De Museum Stichting Organisatie Een nieuw in het leven te roepen stichting zal de organiserende rechtspersoon zijn. Het bestuur van de stichting kan een dagelijks bestuur aanstellen en zich bij laten staan door een Raad van Advies. Een team van vaste medewerkers en vrijwilligers zal in nauw overleg met deskundigen in de regio en de museumorganisaties zorg moeten dragen voor interessante en publiektrekkende exposities. Comité van initiatiefnemers Voor de oprichting van de museumstichting, het organiseren van de eerste activiteiten en het maken van het beleids- en stappenplan is een comité opgericht. In dit comité hebben zitten genomen: Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 10
Mevrouw I. (Ingrid) Bom, beeldend kunstenaar, de heer H. (Hendrikjan) Hoffman, dorpsraad Colijnsplaat, mevr. C. (Corrie) de Jong-Bouter, dorpsraad Colijnsplaat, de heer drs. ing. J.A. (Ko) de Pree, bedrijfskundige,en de heer A. (Anton) van der Weele, Stichting Nehalennia. Het comité zal nog iets uitbreiden zodat uiteindelijk alle deskundigheid in huis is. Algemeen bestuur en dagelijks bestuur, raad van advies Over het te vormen bestuur en de raad van advies wordt overleg gevoerd. Comité van aanbeveling Over de personen die gevraagd zullen worden zitting te nemen in het comité van aanbeveling wordt overleg gevoerd. Adviseurs, klankbordgroep Ondersteunend aan het Comité van initiatiefnemers: De heer dr. J.C. (Johan) Sturm, historicus verbonden aan de VU, johan53@zeelandnet.nl Bij het project te betrekken personen en instellingen Gemeente Noord-Beveland, mr. J.A.E. Boeijen Janssen Daalen, beleidsmedewerker economie en recreatie 0113-377338, j.boeijen@noord-beveland.nl Ingrid Bom, Emelissedijk 20, 4491 PD Wissenkerke, 0113-695314, ingridbom@hetnet.nl Coördinator Toerisme Noord-Beveland, Sandra Dekker, Soelekekerkestraat 3, 4493 BS Kamperland, coordinator@dartcommunications.nl De dorpsraad van Colijnsplaat, Corrie de Jong-Bouter, Oost-Havenstraat 5, 4486 AR Colijnsplaat Gerard Geelhoed, Nieuwstraat 11, 4493 AZ Kamperland, 0113-371208, gpgeelhoed@zeelandnet.nl Hendrikjan Hoffman, Voorstraat 55, 4486 AJ Colijnsplaat, 06-22450325, hoffman@zeelandnet.nl Piet Kallewaard, W.J.Klein Wassinkstraat 7, 4486 CP Colijnsplaat, 0113-695341,kallewaard@hetnet.nl Adri Karman, Havelaarstraat 74, 4486 BE Colijnsplaat, 0113 695862, adrikarman@zeeelandnet.nl Departement Noord-Beveland der Maatschappij tot Nut van t Algemeen, Westkruisstraat 1, 4494 ND Geersdijk, 0113 301615, secretaris rgijssel@zeelandnet.nl www.nutalgemeen.nl Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 11
Hans Oomen, directeur van het Historisch Museum De Bevelanden te Goes, 0113-228883, hans.oomen@hmdb.nl Ko de Pree, Oost Havenstraat 2, 4486 AR Colijnsplaat, 0113-693311, ko@depree.nl Pim Schenkelaars, Havelaarstraat 22, 4486 BC Colijnsplaat, 0113-695055, pim@eenhoorntrec.nl Sociëteit Noord-Beveland, www.societeit-noord-beveland.nl Johan Sturm, Havenstraat, 020-6650207 Gerard van de Wal, historicus en bestuurslid van het Zeeuws Genootschap (cultuurhistorie en Nehalennia) Piet de Wild, Voorstraat 59, 4486 AJ Colijnsplaat, pietdewild@zeelandnet.nl Willem van der Lee, verhalen in t land, vsk@zeelandnet.nl Anton van der Weele, Havenstraat 11, 4486 AA Colijnsplaat, 0113-695324, antonvdweele@tenwprop.nl De organisaties en instellingen die later in dit werkboek worden genoemd. Team vaste medewerkers vrijwilligers Het is wenselijk dat het museum kan beschikken over een vaste medewerker in loondienst. Hiermede kan de continuïteit worden gewaarborgd en activiteiten georganiseerd. De museumwinkel dient ook gerund te worden door een medewerker in vaste dienst. Huisvesting Huisvesting, basisvoorzieningen, bouwkundige en veiligheidseisen Mogelijk kan, indien deze beschikbaar komt, de oude pastorie naast de Protestantse kerk aan de Havelaarstraat 34 ingericht worden als museum. Deze locatie is geschikt door zijn ligging naast de historische kerk. De kerk kan eveneens een functie krijgen in exposities, muziek en voordrachten. De kerkgemeenschap heeft plannen om naast en achter de kerk een nieuwe accommodatie te bouwen met een zaaltje, garderobe, toiletten en pantry. Deze nieuwbouw zal het Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 12
gebruik van de kerk zeer ten goede komen. Ook de inrichting van de kerk zelf is onderwerp van studie.tussen de kerk en de oude pastorie (het zaaltje) kan een kleine beeldentuin ingericht worden. In de directe omgeving bevindt zich ook het Solex museum en er zijn mogelijkheden voor een museumwinkeltje met een kunstgalerie. Voor de eventuele aankoop van dit pand is een particulier fonds beschikbaar. Financiële zaken Financiering - subsidies vrienden Het museum is voor de financiering van zijn doelstelling afhankelijk van subsidies, sponsors, donateurs en bezoekers. Extra inkomsten kunnen worden gevonden in verhuur van ruimten voor vergaderingen, workshops, lezingen en dergelijke. Het is wenselijk dat de museumstichting aangemerkt wordt als een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Het aanvragen van subsidies zal via de geldende systematiek en procedure moeten plaatsvinden. Voor de financiering van de aanvang- en exploitatiekosten komen in aanmerking: de Provincie Zeeland, Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en het plattelandsontwikkelingsplan (POP2), de gemeente Noord-Beveland (subsidies van aanzienlijke omvang op het gebied van plattelandsontwikkeling, stimuleren, verbeteren en verbreden van de leefbaarheid in plattelandsgebieden alsmede subsidies van aanzienlijke omvang op het gebied van toerisme en recreatie), Stichting Steunfonds voor de Zeeuwse Musea, het Prins Bernard Cultuurfonds Zeeland, de Poscode Loterij, de Bank Giro Loterij, het VSB fonds Zeeland, de Rabobank, Ministerie van O, C en W., DELTA Zeeland Fonds http://www.deltazeelandfonds.nl/ (de heer Cees van Liere), het Regionale Ontwikkelingsfonds, de fondsen met betrekking tot plattelandsontwikkeling en de landbouwgerelateerde fondsen. Project begroting De projectbegroting is nog niet gemaakt. Dit is thans nog niet mogelijk omdat deze afhankelijk is van het definitieve programma van eisen. Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 13
Concept cultuurnota gemeente Noord-Beveland De visie van de gemeente sluit buitengewoon aan bij het initiatief voor de stichting van een museum en museumwinkel(s) met daarin faciliteiten als genoemd in dit werkboek. We lezen hierin o.m. Cultuur ontmoetingspunt In de Scandinavische landen is het gebruikelijk dat de kleine dorpen een "kulturhus" hebben. Een dergelijke voorziening zorgt voor een centraal punt waarin cruciale functies voor een leefbare kern zijn opgenomen. Door verdwijning van elementaire winkels, banken en soms ook scholen komt de leefbaarheid steeds meer in het gedrang. Een cluster van voorzieningen kan aan die verarming een positieve wending geven. Voor Noord-Beveland zijn leefbare kernen voor de inwoners ook van cruciaal belang, met name gedurende de vrij besteedbare tijd en in de rustige maanden van het jaar. Een cultuurhuis kan een ontmoetingspiek zijn, waarin uiteenlopende functies samen komen, bijvoorbeeld: bibliotheekfunctie kunstuitleen startende onderneming jongeren podium populaire muziek soos activiteiten demonstratie gilden museum functie ruil- of kringloopwinkel danscursus (amateur)filmhuis expositie kunst internetcafé en vrijwilligers vacaturebank. Gelet op de kleinschaligheid van Noord-Beveland zou dit concept, in aangepaste vorm, ook hier kunnen werken. Het geeft de mogelijkheid voor jong en oud om kennis te maken met de verschillende leefwerelden van kunst en cultuur. Het geeft inwoners (en passanten) een vaste plek om producten te halen en elkaar te ontmoeten. Voor de kunstenaars is het een punt waar informatie kan worden uitgewisseld en waar men zich kan presenteren. Door de inzet van professionele kunstenaars, gericht op een artistieke uitkomst, ontstaan projecten met een sociaal-maatschappelijke doelstelling (betrokkenheid, inzet, veiligheid, etc.). Op de scholen kan dit plaatsvinden door bijvoorbeeld een beeldend kunstenaar in te zetten. Deze kunstprojecten kunnen maatschappelijke participatie stimuleren, hierbij is het proces vaak belangrijker dan het eindresultaat. Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 14
Informatie over de instellingen, organisaties, collecties en depots met historische voorwerpen waarmee samenwerking moet worden gezocht Stichting Steunfonds voor de Zeeuwse Musea De Zeeuwse musea beschikken samen over een aanzienlijke hoeveelheid bijzondere voorwerpen. Deze maken het mogelijk een beeld op te roepen van belangwekkende ontwikkelingen in de geschiedenis, de kunst, de cultuur en de natuur van Zeeland. Met name voor aankoop en restauratie van de collectie hebben de musea financiële ondersteuning nodig. De Stichting Steunfonds voor de Zeeuwse Musea voorziet hierin. Het steunfonds wordt gefinancierd door particulieren, bedrijven en overheden. Het donateurschap bedraagt 15 per jaar voor particulieren en 125 per jaar voor bedrijven. Bedrijven kunnen ook een project adopteren. Bovendien is er de mogelijkheid van erfstellingen en legaten ten name van het steunfonds. Donateurs en sponsors ontvangen uitnodigingen voor speciale activiteiten. U kunt zich aanmelden bij het secretariaat van de stichting: 0118-670885 (Aafke Bij de Vaate, maandag t/m donderdag) / steunfonds@scez.nl Provincie Zeeland drs. H. (Harry) van Waveren, CDA, Telefoon (0118)631326, h.van.waveren@zeeland.nl gedeputeerde cultuur en ruimtelijke ontwikkeling van de Provincie Zeeland drs. A.J.A (Jack) van Aspert, Telefoon (0118)627839 jaja.v.aspert@zeeland.nl Directie samenleving en bestuur van de Provincie Zeeland Abdij 6, 4331 BK Middelburg Postadres Postbus 6001, 4330 LA Middelburg Fax(0118) 63 86 36 Internet http://www.zeeland.nl Museumconsulentschap SCEZ De museumconsulenten van de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, Leo Adriaanse en Janneke de Wit, adviseren de Zeeuwse musea over hun bedrijfstaken, hun behoudstaken, beheerstaken en hun publiekstaken. Zij geven leiding aan het collectieregistratieproject Erfgoed Inzichtelijk en de Netwerkaanpak Veiligheidszorg Erfgoedinstellingen, begeleiden de aanmelding voor het Nederlands Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 15
Museumregister, verzorgen een cursusprogramma met scholingsaanbod voor de musea, zetten nieuwe tentoonstellingsprojecten op, stimuleren samenwerkingsverbanden en collectiemobiliteit. Klik hier voor de website van de SCEZ. L.C.M. (Leo) Adriaanse (maandag t/m vrijdag): 0118-670889 / lcm.adriaanse@scez.nl Dr. A.P. (Aad) de Klerk, 0118-670870 / ap.de.klerk@scez.nl J. (Janneke) de Wit (maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag): 0118-670886 / j.de.wit@scez.nl Marloes Matthijssen, projectmedewerker musea, telefoon: 0118-670617, mjj.matthijssen@scez.nl Eén van de kerntaken van het museumconsulentschap is deskundigheidbevordering. Het scholingsaanbod richt zich op deskundigheid in collectietaken, publiekstaken en bedrijfsvoering en wordt ontwikkeld in samenwerking met het Landelijk Contact van Museumconsulenten. Landelijk zijn er basiscursussen per vakgebied, studiedagen en meerdaagse cursussen, in-company trainingen en workshops. In Zeeland worden vooral in-company trainingen en workshops aangeboden Zie de website van het SCEZ voor alle informatie over de dienstverlening. www.scez.nl Vereniging van Zeeuwse Musea Secretariaat: Sylvia van Dam Merrett Markt 7, 4351 AG Veere T 0118-502151 shvandam@zeelandnet.nl Koninklijk Zeeuws Genootschap voor Wetenschappen Heeft een zeer grote en oude collectie. Deze collectie wordt digitaal ontsloten. Op 23 april is er een symposium met de titel: Archeologische schatten van Zeeland. www.zeeuwsgenootschap.nl Heemkundige Kring De Bevelanden Westmolenweg 5 4491 PR Wissenkerke Contact: Frans Dees Telefoon / Internet Tel.:0113-371451 Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 16
Fax.:0113-373279 E-mail: info@hkdebevelanden.nl Website: www.hkdebevelanden.nl Doel Het bevorderen en verspreiden van de kennis van de geschiedenis, volkskunde, taalkunde en oudheden van de eigen streek. Omschrijving Heemkundige kring De Bevelanden streeft naar het behouden en herstellen van historische en cultuurmonumenten. Het werkterrein is Noord- en Zuid-Beveland. De Heemkundige Kring De Bevelanden zet zich in voor de bestudering van de levensgewoonten en gebruiken van mensen die de Bevelanden bewonen en bewoond hebben. Het gemeentearchief Goes is verbonden met de Heemkundige Kring De Bevelanden. Deze vereniging organiseert tal van activiteiten, zoals lezingen en excursies en geeft historische publicaties uit. Organisatie Het algemeen bestuur van de vereniging bestaat uit tien leden. Buiten de vele informele contacten vergadert het algemeen bestuur zeven maal per jaar. Daarnaast zijn er een drietal werkgroepen actief, te weten de redactiecommissie van het tijdschrift De Spuije (negen leden) en de werkgroepen Kleine Monumenten (zeven leden) en Veldnamen (zeven leden). Alle werkgroepen zijn ook weer vertegenwoordigd in het algemeen bestuur. Tevens wordt er naar gestreefd om ook een evenredige verdeling over de vijf gemeenten binnen het werkgebied te hebben. Algemeen bestuur: drs. P. Favier, voorzitter, ir. A.J. Beenhakker, vicevoorzitter, F. Dees, secretaris, mevrouw A.J. Louisse, activiteitensecretaris, mevrouw J.J. Geene, penningmeester, drs. J.P. de Jonge, P. van der Maas, E. Planteydt, H. de Potter, P. van der Maas. Verzamelingen Bodemdepot Middelburg, Robbert van Sporendonck Depot van het museum voor Noord- en Zuid-Beveland Heemkundekring Noord- en Zuid-Beveland, Frans Dees Waterschap, Piet van der Maas Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 17
Centrale depotvoorziening In de opslagruimte van de COVRA is nog ruimte beschikbaar voor museaal medegebruik. Na een pilot gericht op het specifiek monitoren van klimaatgegevens (temperatuur, luchtvochtigheid), lichtgegevens (lux en UV), stof en veiligheid, werd door de Vereniging van Zeeuwse Musea besloten het museaal medegebruik van COVRA aan haar leden aan te bieden. Er wordt is gestart met collecties van zeven Zeeuwse musea. Gemeentelijk Archief Noord-Beveland Bestuurlijke geschiedenis vanaf 1750, fragmenten iets vroeger. Het Zeeuwsarchief Middelburg. Het Gemeentelijk Archief in Zierikzee. Voor 1530 het RA Den Haag, inventaris archief Van Nassau. Kerkelijk Archief Utrecht. Archief in Gent, België. Gemeentearchivaris: A. Barth dnabarth@zeelandnet.nl Archief van de gemeente Goes Frank de Klerk, archivaris Waterschap Piet van der Maas, Julianastraat 6, Kortgene, 0113-600238 Stichting Nehalennia / Stichting Johannes de Rijke www.nehalennia-tempel.nl St. Colijnsplaat foto- en documentatiearchief www.colijnsplaatarchief.nl Gerard G. de Fouw Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 18
Stichting Promotie Colijnsplaat en Kats Voorzitter: Vera de Ridder, p/a Groeneweg 1, 4486 RA Colijnsplaat. stprcolijnkats@gmail.com Secretariaat Kunstspoor Dorpsstraat 16 4485 AH Kats telefoon: 0113 601685 info@kunstspoor.nl lenny@galeriekats.nl Documenten Uitwerkingsnota Provinciaal Museumbeleid 2007-2012 http://loket.zeeland.nl/informatiecentrum/publicaties/rapporten/museumbeleid Vereniging Zeeuwse Musea. Beleidsplan 2008-2013 http://www.zeelandmuseumland.nl/downloads/beleid.pdf Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland. Het Zeeuws Museumbestel 2005-2008 http://www.scez.nl/scezmok3.pdf De 3P s van het Zeeuws museum beleid http://www.scez.nl/zesept06m.pdf Certificering van het museum. Nederlandse Museumvereniging (NMV) http://www.museumvereniging.nl/files/reglement museumregistratie.pdf Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 19
Literatuur Het Zeeuwse Monument, Het voorstraatdorp Colijnsplaat Aad P. de Klerk Redactie Jan Bruijns, Gerard de Fouw, Berit Sens, Piet de Wild Uitgave jaar: 1998 Uitgave: De Koperen Tuin, Goes Het Zeeuwse Monument, Inlagen en karrevelden Jan J.B. Kuipers en Chiel Jacobusse Uitgave jaar: 1998 Uitgave: De Koperen Tuin, Goes Nehalennia, Documenten in steen P. Stuart Uitgave jaar: 2003 Uitgave: De Koperen Tuin, Goes Noord-Beveland, groene oase in de Zeeuwse Delta Adri Karman Uitgave Stichting Waardering Natuur- en Cultuur Uitgave jaar: 2008 Druk: ADZ uitgeverij, Vlissingen. Het Zeeuwse monument. Het voorstraatdorp Colijnsplaat. Uitgave jaar: 1998 Door Gert Groenleer, Rien Munters, Kees Tazelaar en Jan Zwemer Uitgave: ADZ uitgeverij, Vlissingen. Colijnsplaat, gemeente Kortgene. Beschermde stads- en dorpsgezichten. Uitgave jaar: mei 1987 Auteurs: drs. J. Hollestelle, Utrecht Uitgave: Rijksdienst voor de Monumentenzorg Aan de hand van diverse oude plattegronden en een beschrijving van de historisch ontstaan van Colijnsplaat van 1598 tot 1987. Colijnsplaat in vroeger tijden, Deel 1 Uitgave jaar: 1992 Door Gerard G. de Fouw Uitgeverij DEBOEKTANT, Klaaswaal Een negentigtal foto's / ansichtkaarten, die een beeld te schetsen van het dorp Colijnsplaat Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 20
Colijnsplaat in vroeger tijden, deel 2 Uitgave jaar: 1993, 4 november Door Gerard G. de Fouw Uitgeverij DEBOEKTANT, Klaaswaal Fotoboekje telt 84 pagina s en 90 foto s met korte tekst. Colijnsplaat in oude ansichten, deel 1 Uitgave jaar: 1979 Door C. P. Pols Uitgeverij Europese Bibliotheek, Zaltbommel Uitgegeven in samenwerking met De Zeeuwsche Boekhandel Zierikzee Uitgave jaar: 1979 Fotoboekje telt 76 pagina s, 2 Pagina s inleiding en vele foto s met korte beschrijving Colijnsplaat in oude ansichten, deel 2 Uitgave jaar: 1977 Door C. van Winkelen, Sint Annaland Uitgegeven in opdracht van De Zeeuwsche Boekhandel Zierikzee Uitgeverij Europese Bibliotheek, Zaltbommel Uitgave jaar: 1977 Fotoboekje telt 74 pagina s, foto s met korte beschrijving. Kortgene, Kats en Colijnsplaat van 1900 tot nu. Uitgave jaar: 1994. Door Gerard de Fouw, Gert Groenleer en Kees Tazelaar, Colijnsplaat. Uitgave: Van Geyt Productions, Hulst. ISBN 90-5327-066-3. Uitgave jaar: 1994. Het fotoboek telt 64 pagina s, tekst en vele foto s met korte beschrijving. Droogleggers aan de Oosterschelde. Bewint der Dijckagie 1594-1610. Uitgave jaar: 1993 Door Dr. J.B.V. Welten De herdijking van het eiland Noord-Beveland in 1598 Uitgave: De Bataafsche Leeuw, Amsterdam Het boek telt 216 pagina s, tekst en diverse foto s/illustraties. Maurits Prins van Oranje Kees Zandvliet Uitgave jaar: 2000 Rijksmuseum Amsterdam Uitgave: Waanders b.v., Zwolle Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 21
Geschiedenis van de Zeeuwse landbouw circa 1600-1910. Peter Priester, Van Kruiningen en Bouwman. Uitgave jaar: 1998 Stichting Historisch Onderzoek Zeeland (SHOZ) Uitgave: HES Uitgevers BV Tussen isolement en ontsluiting, bestuurlijke geschiedenis van Noord-Beveland 1795-1995 A.J. Barth en dr. A.L. Kort Uitgave jaar: 2005 Uitgave: Gemeente Noord-Beveland Het boek handelt over tweehonderd jaar (gemeentelijk(e)) besturen op Noord-Beveland. Het begint in de tijd van Napoleon, een periode van grote bestuurlijke vernieuwingen. Het eindigt in 1995 op het moment dat onze gemeente haar huidige vorm kreeg na de laatste herindeling, nu tien jaar geleden. Het boek is geschreven door twee auteurs en een leescommissie. In die commissie zaten: wethouder C.A.P. Schippers, J.L. Doddema, C.J. van Damme, G.G. de Fouw, mevrouw A.P. Dees-de Looff, de heer J.C. Kouwer, dr. J.C. Sturm (op afstand),dr. P. Priester (op afstand). CV auteurs: Aldert J. Barth (1947) is sinds 1967 in het archiefwezen werkzaam. Na dienstverbanden in Gorinchem, Den Helder en Oud-Beijerland, is hij sinds 1975 werkzaam bij de gemeente Goes. In 1979 maakte hij de overstap naar de gemeentelijke archiefdienst. In 1990 werd hij benoemd tot gemeentearchivaris. In 1998 kwam er een samenwerkingsverband tot stand met de gemeenten Noord-Beveland, Kapelle en Borsele, van welke drie gemeenten hij sinds dat jaar ook gemeentearchivaris is. Albert L. Kort (1955) studeerde van 1976 tot 1982 geschiedenis aan de Vrije Universiteit, met als hoofdvak contemporaine geschiedenis. In zijn publicaties staan onderwerpen uit de Zeeuwse historie centraal. Kort bestudeerde onder meer de geschiedenis van de SDAP in Vlissingen in de periode 1930-1940 en schreef over de Afscheiding van 1834 in Goes. In 2001 promoveerde hij aan de Erasmus Universiteit op de studie 'Geen cent te veel. Armoede en armenzorg op Zuid-Beveland, 1850-1940'. Samen met A.J. Barth heeft hij meerdere boeken over de Bevelandse geschiedenis verzorgd. Kort is docent geschiedenis aan het Goes Lyceum. Langs het tuinpad van mijn vaderen Rien Poortvliet Uitgave jaar: mei 1996 Uitgave: Kok Omniboek Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 22
Orisant, verdronken eiland in de Oosterschelde 1602-1639 Paul de Schipper Historische roman Uitgave jaar: 2000 Uitgave: Uitgeverij Donker, Rotterdam Zeeuwse Vrouwen Kees Slager Zeven Zeeuwse vrouwen vertellen in dit boek het verhaal van hun eigen leven. Uitgave jaar: maart 2009 Uitgave: Den Boer / De Ruiter Kortgene, Kats en Colijnsplaat van 1900 tot nu Gerard de Fouw, Gert Groenleer en Kees Tazelaar Uitgave jaar: 1994 Uitgave: Van Geyt, Hulst Gebonden 21,5 x 30 Cm. 63 pp. Nostalgische foto s uit de oude doos Dialect op Noord-Beveland E.J. van den Broecke-de Man en L. Eikenhout Uitgave jaar: 1984 Uitgave: van der Peyl, Kruiningen Gebonden stofomslag goed 160 pp. Uitgave van de Zeeuwse Vereniging voor Dialectenonderzoek Van gesticht tot zorgcentrum Gerard de Fouw en Piet de Wild Uitgave jaar: 2006 Uitgave: Cleijenborch Dit boek beschrijft de geschiedenis van de bejaardentehuizen op Noord-Beveland in de periode van 1900 tot 2005. Prachtig om te lezen zijn de vele anekdotes en interviews met bewoners. Het boek is rijkelijk geïllustreerd met historisch fotomateriaal. Heemkundige Kring De Bevelanden Historisch Jaarboek voor Zuid- en Noord-Beveland no. 1, 2-19 Uitgave jaar: 19??, 1976-1993 Het vergeten eiland NOORD-BEVELAND in bezettingstijd,1940-1945 Auteurs: Nic. J. Karhof Uitgave jaar: ca.1950 Uitgave: Boekhandel van der Peyl, Souburg Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 23
Mooiste Gedichten Over Noord-Beveland Uitgegeven bij Stichting Kunstspoor Noord-Beveland isbn : 9789081093514 De Drvkkery Middelburg Op molenpad in Zeeland-Zuid. Noord-Beveland, Zuid-Beveland, Zeeuws-Vlaanderen. Drs. Hans Ouweneel Uitgave jaar: 1e druk. 2001. Hanova Media Productons. Uitgave: Noordhoek. 68 p Geelhoet, Geelhoed & Geelhoedt Marien Geelhoed www.geelhoed-genealogie.nl Uitgave jaar: 1e druk februari 2002 Genealogieboek over de familie Geelhoed De genealogie begint met het opduiken van de naam van Simon Geelhoet, die rond het begin van de zeventiende eeuw genoemd wordt in een lidmatenboek in Colijnsplaat, op het Zeeuwse Noord- Beveland. Simon is de voorvader van de meeste Geelhoed(t)en. In het boek zijn zo veel mogelijk afstammelingen bijeengebracht. De meeste Geelhoeden (in diverse spelling) stammen van Simon af. Vanaf de zevende generatie is het boek opgedeeld in deelgenealogieën. Ook is er een tweede, wat mysterieuzere lijn, die van Joergen Ludowig Gelhut. Zijn geschiedenis speelt zich af in Duitsland en in enkele steden rondom Rotterdam. Een kleine lijn is door te trekken naar de Geelhoeden vandaag. Jacob van Maerlant, Der naturen bloeme; Van den vos Reynaerde. Het Dyckse Handschrift, bevattend Jacob van Maerlant, Der naturen bloeme, bewerkt naar Thomas van Cantimpré, De natura rerum en Willem, Vanden vos Reynaerde, Utrecht, ca. 1375. Als eerste dichtwerk bevat dit handschrift Der naturen bloeme van Jacob van Maerlant (fol. 1roa- 102roa), een natuurkundig handboek in 13 boeken, samen ca. 16.660 verzen, geschreven omstreeks 1270 en opgedragen aan Nicolaas van Cats, heer van Noord-Beveland. http://www.dbnl.org/tekst/desc001midd01_01/desc001midd01_01_0026.htm Die gesammten Niederlande. Oskar Ludwig Bernhard Wolff Uitgave jaar: 1844 Uitgave: Leipzig: Ch.E. Kollmann Half leer, 10+ 374 p., ill. Deel 2 in de reeks Das malerische und romantische Ausland. Goed exemplaar. Lit: Niet in Jacobsen Jensen; niet in Bodel Nijenhuis; niet in Van der Meulen; Ernst Andres, Bibliographie illustrierter Stahlstichwerke (2002) II p.434-436 Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 24
Eerste druk - het voorwoord is gedateerd Jena, Juli 1844 - van een boek dat geen reisbeschrijving door Nederland en België beoogt te zijn, maar een treuen aber zugleich unterhaltenden und belehrenden Wegweiser. De pp. 53-192 beschrijven: Vlissingen, Middelburg, Veere, Domburg, Zuiden Noord-Beveland, Schouwen, Zierikzee, Brouwershaven, Overflakkee, Dordrecht, Voorne, Brielle, Den Haag e.o., Haarlem e.o., Alkmaar e.o., Willemsoord, Medemblik, Enkhuizen, Hoorn, Edam, Monnickendam, Marken, Broek, Purmerend, Zaandam, Amsterdam, Leiden e.o., Delft e.o., Rotterdam, Gouda, Oudewater, Woerden, Utrecht, Vecht, Weesp, Muiden, t Gooi, Amersfoort, Harderwijk, Kampen, Betuwe, Zeist, Rhenen, Arnhem e.o., Nijmegen, Zaltbommel, Woudrichem, Doesburg, Zutphen, Deventer, Zwolle, Hindelopen, Molkwerum, Harlingen, Franeker, Leeuwarden, Groningen, Drenthe, Assen, Noord-Brabant, Den Bosch, Breda, Bergen op Zoom, Venlo en Maastricht. Het boek is geïllustreerd met 48 staalgravures (rechtsonder: d. Kunstverlag ), waarvan 18 in de noordelijke Nederlanden: het Haagse bos, stadhuis Den Haag, Brederode, Lutherse kerk Amsterdam, Paleis op de Dam, Montelbaanstoren, stadhuis Leiden, stadhuis Delft, Rotterdam (gezicht op haven met St. Laurenskerk), St Laurenskerk Rotterdam, gracht en Domtoren te Utrecht, Domkerk Utrecht, het Loo, Rijngezicht op Arnhem, het huis Rhederoord bij Velp, Oosterbeek, het dorp Beek met de Elterberg en gezicht vanaf Belvedere te Nijmegen op de Waal. In 1873 (echter zonder jaartal op de titelpagina) en 1880 verschenen Neue Ausgaben. [Hoorn, Jan ten] Reis-boek door de Vereenigde Nederlandsche provincien en der zelver aangrenzende landschappen en koningrijken, behelzende, benevens een naauwkeurige beschryving der steden [...]. Mitsgaders de bekwaame herbergen daar de reyzigers in ieder stad konnen logeeren [...] Derden druk, met zeer groote moeite van alle de misstellingen gezuiverd, en met veele schuyten wagen-vaarten, logementen, en de beschryving van verscheyde voornaame steden vermeerderd. Amsterdam: J. ten Hoorn, 1700 Gebonden in perkament, [30] + 656 + [8] p., ill. Mooi exemplaar. Lit: Van Eeghen/Van der Kellen nr.171; Van Doorninck 3118 (met afwijkende titel); Placcius 1955; Waller 837 (editie 1700); Klaversma/Hannema 1235 Derde en waarschijnlijk laatste druk van een der vroegste reisgidsen voor ons land. In 1689 was de eerste druk verschenen en in 1697 de tweede, Het frontispice is niet gesigneerd maar gegraveerd door Jan Luyken, toont in het midden de verschillende manieren van reizen: twee ruiters die afscheid nemen, drie voetgangers, een karos en een wagen. Bovenin de prent een trekschuit en twee schepen op zee. Onderin de prent een jonge reiziger die van zijn vader de laatste raadgevingen ontvangt, een wenende moeder met klein kind, bij de deur de dienstmaagd met reismantel en buiten de deur twee paarden en een dienaar. In het Aan den leezer schrijft de auteur dat dit onderwerp nog nooit door iemant verhandeld is geweest en dat men aanvullingen of verbeteringen graag inwacht, met name van herbergiers die hun adres opgenomen willen zien. Dan volgt een index op plaatsnamen. Nieuw in deze derde druk zijn het "Reys medicijn-boek" (6 pp.) en de "Waarschouwingen, dienstig voor reizenden lieden", waarin men gemaand wordt op te passen voor "valsche speelders, roovers, dieven, en hoeren". De hoofdtekst bestaat uit een aantal onderdelen: p. 1-17 Gebeden voor reizigers; p. 17-20 Morgen- en avond-zang voor reizigers; p. 21-27 Reis-lessen in dichtvorm; p. 28-287 Beschrijving der zeven Verenigde Provincien, met aparte hoofdstukken over: Holland, Dordrecht, Haarlem, Delft, Leiden, Amsterdam, Gouda, s Gravenhage, Rotterdam, Gorinchem, Schiedam, Schoonhoven, Brielle, Alkmaar, Hoorn, Enkhuizen, Edam, Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 25
Monnickendam, Medemblik, Purmerend, IJsselstein, Woerden, Oudewater, Heusden, Geertruidenberg, Woudrichem, Naarden, Weesp, Muiden, Vianen, Leerdam, Asperen, Heukelom, s Gravesande, Vlaardingen, Delfshaven, Goeree, Schagen, Beverwijk, Klundert, Willemstad, Zeeland, Walcheren, Middelburg, Vlissingen, Veere, Arnemuiden, Rammekens, Schouwen, Zierikzee, Brouwershaven, Zuid-Beveland, Reimerswaal, Goes, Tholen, St. Maartensdijk, Duiveland, Noord- Beveland, Wolfertsdijk, Utrecht, Amersfoort, Wijk bij Duurstede, Rhenen, Montfoort, Gelderland, Nijmegen, Tiel, Zaltbommel, Schenkenschans, Buren, Culemborg, Roermond, Venlo, Gelder, Stralen, Wachtendonk, Zutphen, Doesburg, Doetinchem, Lochem, Groenlo, Arnhem, Harderwijk, Wageningen, Hattem, Elburg, Friesland, Leeuwarden, Bolsward, Franeker, Sneek, Dokkum, Harlingen, Stavoren, Sloten, Workum, IJlst, Hindelopen, Molkwerum, Overijssel, Deventer, Kampen, Zwolle, Hasselt, Vollenhoven, Steenwijk, Oldenzaal, Ootmarsum, Coevorden, Groningen,Delfzijl, s Hertogenbosch, Bergen op Zoom, Breda, Maastricht, Grave, Sluis, Aardenburg, Sas van Gent en Hulst. Bij al deze steden en regio s worden historische bijzonderheden meegedeeld, bezienswaardigheden, logementen, scheeps- en wagenveren naar omliggende steden met vertrektijden. p. 288-345 Idem voor Zuid-Nederland; p. 346-381 Idem voor Frankrijk; p. 382-389 Idem voor Engeland; p.390-416 Idem voor Duitsland, Oostenrijk, Skandinavië; p. 417-427 Idem voor Italië en Spanje; p. 427-433 De voornaamste jaarmarkten en leermarkten in Hollandse steden; p.434 Zonsop- en ondergangen; p.435 Watergetijden; p.436-440 Muntspecieboek; p.441-442 Gewichten in de verschillende steden; p.442-443 (met uitvouwbare tabel) Eeuwigdurende kalender; p.444-446 (met houtsnede in tekst) Het gebruik van de menselijke hand als zonnewijzer; p.446-451 Reis-medicijnboek; p.452-459 Waarschuwingen voor reizigers tegen spelers, rovers, dieven, hoeren etc.; p. 460-521 Wegwijzer (routes) door Duitsland, Frankrijk, Spanje, Portugal en Italië met afstanden in mijlen; p. 522-528 Reis of weg na het Spaa en de manier van leven aldaar. Mitsgaders van de kragt van de wateren en hoe men die gebruiken moet ; p.529-550 Naukeurige reys of wegwyzer den Rijn op en af aan beyde zijden, van Amsterdam naar Bazel met de aantallen uren varen en rijden; p. [551-552] Fondslijstje van Jan ten Hoorn. Verdwenen dorpen in Nederland Bert Stulp Uitgave jaar: maart 2009 Uitgave: Falstaff media in Alkmaar Deel 1 beschrijft de dorpen in Zeeland. Land- en zeezicht Gerard Smallegange Muiterij, Pyramide, Kouse, Brôôdkiste... Het zijn vreemde en intrigerende namen waarmee de Zeeuwse hoeves zich sieren. Veel boerderijnamen zijn zozeer met onze regio verbonden dat ze alleen in Zeeland kunnen voorkomen. Land- en Zeezicht heeft een drietal hoeves op Tholen, Walcheren en Noord-Beveland. Ze liggen alle drie dicht bij de zee. Je kunt de zilte lucht haast proeven. 'Land- en Zeezicht : Zeeuwser kan het niet. Je woont weliswaar op (vruchtbaar) land, onder de zeespiegel, maar die zee met z'n zegeningen en gevaren zie je, hoor je en proef je iedere dag. Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 26
Nooit eerder is er in Zeeland over de betekenis van boerderijnamen gepubliceerd. Zelfs in heel Nederland is dat nauwelijks gebeurd. Bij zijn onderzoek speurde Gerard Smallegange in boeken, archieven en oude jaargangen van heemkundige tijdschriften, hij sprak met mensen ter plekke,reisde over internet en zocht hulp bij deskundigen. In dit boek zijn meer dan 130 intrigerende boerderijnamen verzameld. Gerard Smallegange voorziet iedere naam van een korte achtergrond., waarin hij de geschiedenis van de boerderij beschrijft en de betekenis van de naam uitlegt. Zijn lezenswaardige verhalen worden rijkelijk geïllustreerd met vele nog niet eerder gepubliceerde foto s en tekeningen. Over de auteur: Mr. G.W Smallegange werd geboren in 1940 op een 18e-eeuwse boerderij in Wolphaartsdijk (Zeeland). Hij is een groot deel van zijn beroepsleven werkzaam geweest in en ten behoeve van verschillende landbouworganisaties in Nederland. Vaderlandsch woordenboek Door Jacobus Kok, Jan Fokke Gepubliceerd door J. Allart, 1788 Itemopmerkingen: v. 9-10 Oorspronkelijk van de University of Michigan Gedigitaliseerd op 29 juni 2007 http://books.google.com/books?id=q_s4aaaamaaj&hl=nl&output=text Verslagen omtrent 's rijks oude Archieven Door Netherlands Gepubliceerd door s.n., 1908 Itemopmerkingen: v. 30 Oorspronkelijk van de New York Public Library Gedigitaliseerd op 4 mei 2007 http://books.google.com/books?id=ftkbaaaayaaj&q=noord-beveland&dq=noord- Beveland&hl=nl&pgis=1 Duizend jaar weer, wind en water in de Lage Landen Door J. Buisman, A.F.V. van Engelen Gepubliceerd door Uitgeverij Van Wijnen, 1995 ISBN 9051941420, 9789051941425 808 pagina's Droogleggers aan de Oosterschelde bewint der dijckagie 1594-1610 J.B.V. Welten De geschiedenis van de inpoldering van het nieuwe Noord-Beveland (1594-1610) Jaar: 1993 Onderwerp:17e eeuw, Noord-Beveland, Historische geografie Polder, Dijk en Volksmuseum Colins plaet Versie 7 Pagina 27