3/5/2013 1 VIKING SCHEEPSBOUW De Nordic traditie André van Holk International Fieldschool for Maritime Archaeology Flevoland RuG/ Nieuw Land
3/5/2013 2 Opzet Introductie scheepsbouw Viking bouwwijze Kenmerken (constructie, rompvorm) Variatie (subtypen) Vaarwater Continuïteit Voorbeeld scheepswrakken Skuldelev Vaargebied (migratie, plundering, handel) Invloed buiten Scandinavië
3/5/2013 3 Samenvatting Huid terminologie Wegering Inhouten (spant)
Huid 3/5/2013 4 Overnaads of klinker Gladboordig of karveel Land (overlap)
3/5/2013 5 Schip - bouwvolgorde Moderne scheepsbouw: spanten eerst
Bouwvolgorde (Zweedse ethnograaf Hasslöf) 3/5/2013 6 Huid-eerst Lege schaal Op maat maken en aanbrengen inhouten
Kenmerken Viking bouwtraditie 3/5/2013 7 A. Scandinavische traditie (Nordic) B. Slavische traditie C. Zuiderzee traditie A. Viking bouwwijze: - Overnaads - Bevestiging planken met klinknagels - Breeuwsel bestaat uit haar (wol)
3/5/2013 8 Kenmerken Viking bouwtraditie Huid eerst (shell-first) Smalle gangen (planken) Planken gespleten (i.t.t. gezaagd) bitr
3/5/2013 9 Kenmerken Viking bouwtraditie Rompvorm: voor en achter scherp Zijroer 1 mast; vierkant zeil Houtgebruik: eik, den (grenen), es
3/5/2013 10 Variatie (subtypen) Gerelateerd aan functie verschil in verhouding Lengte : Breedte : Hoogte militair handel
Diep ondiep, vorm volgt vaarwater 3/5/2013 11 Vrachtschip binnenvaart Vikingschip
3/5/2013 12 Continuïteit Nydam schip, 400 AD Nordlandsbåten, 1847 AD
3/5/2013 13 Opgraving Skuldelev Viking schepen 1957-1963 Roskilde fjord, Sjaelland, Denemarken Barrière
3/5/2013 14 Opgraving Skuldelev Viking schepen Damwand Vijf schepen
Skuldelev 1 3/5/2013 15 Datering: 1030 AD Vrachtschip, 25 ton laadvermogen 16 x 4,8 x 2,1 m L : B = 3,4 Herkomst: West-Noorwegen
Skuldelev 1 Constructie & rompvorm 3/5/2013 16
Skuldelev 1 Constructiedetails 3/5/2013 17 Kiel met sponning Liplas in gang
Skuldelev 2 Datering: 1040 AD Oorlogsschip, 65 opvarenden 30 x 3,8 x 1,8 m L : B = 9,3 Herkomst: Ierland 3/5/2013 18
Skuldelev 2 3/5/2013 19 Constructie & rompvorm
Skuldelev 2 3/5/2013 20 Constructiedetails Kiel met sponning Gebeeldhouwde steven
Herkomst Skuldelev 2 (historische context) 3/5/2013 21
3/5/2013 22 Proto-Viking: Volksverhuizingstijd Verspreiding overnaads geklonken bouwwijze Nydam schip (oostkust Jutland), 400 AD Overnaadse gangen Klinknagels
Verspreidingsgebieden plankverbindingen 3/5/2013 23
Frisia: migratie? 3/5/2013 24
3/5/2013 25 Klinknagels Frisia: Oosterbeintum en Wijnaldum
3/5/2013 26 Handelsroutes in Noordwest-Europa 7e-9e eeuw AD: Friese handel
Scheepsgraf Sutton Hoo, Engeland 620 AD 3/5/2013 27
3/5/2013 28 Solleveld (Den Haag) Bootvormig graf Klinknagels 6e-7e eeuw AD
3/5/2013 29 Vaargebied Vikingen 9e-10e eeuw AD Noordzee Ierse zee Atlantische Oceaan Middellandse zee
Vaargebied Atlantische oceaan 3/5/2013 30 Shetland eilanden; 333 km; 3,5-6 dagen (exp. Arch.: 2,4-3,8 km/uur [1,3-2,1 knoop]) Faröer; idem IJsland; 851 km, 9-14 dagen (Landnámabók: Noorwegen-IJsland 7 dagen=4 knopen) Groenland; 1480 km; 16-25 dagen Amerika; 2590; 27-44 dagen
Plundertochten en veroveringen 3/5/2013 31 Bretagne 9e eeuw AD
Vikingnederzettingen Noord-Engeland (Shetland eilanden) 3/5/2013 32
3/5/2013 33 Hebriden Ivoren schaakstuk; stelt Viking krijger voor
3/5/2013 34 Vikingnederzettingen Ierland Dublin 12e eeuw AD
3/5/2013 35 Viking begravingen Grafsteen Isle of Man Ornament in Noorse stijl
Scheepsgraven Scandinavië Blik gericht naar zee Macht, status, elite Schip als symbool Oseberg, 820 n. Chr. Gokstad, 895 n. Chr. Ladby, 10e eeuw 3/5/2013 36
Invloed Nordic scheepsbouwtraditie 3/5/2013 37 Hergebruikt scheepshout Vlaardingen Schip 1a: 918 AD; Zuid-Engeland Schip 1b: 1009 AD; Zuid-Engeland (schip 1: buitenlands schip: handel met Deense Vikingen?) schip 1a schip 2 Schip 2: 967 AD; lokaal (Frisia?) (lokale scheepsbouw in Viking traditie) schip 1b
Dorestad: scheepsfragment Overnaads Klinknagels 9e eeuw AD Herkomst hout lokaal (lokale scheepsbouw in Viking traditie) 3/5/2013 38
Rotterdam, c. 1300 AD 3/5/2013 39 Lokale scheepsbouw Nordic traditie Klinknagels Halffabrikaat klinkplaatjes
3/5/2013 40 Tiel Hergebruikt scheepshout Afkomstig uit Engeland (Londen) Datering c. 1000 AD handelscontacten
Hergebruik scheepshout kade/beschoeiïng 3/5/2013 41 Dublin 1190-1225 n. Chr. Vikingschip Waarschijnlijk lokale bouw (vergelijk Skuldelev 2)