Restauratieplan 2017

Transcriptie

1 Zeilkotter de Rexona Anno 1899 Restauratieplan 2017 Revisie A Zeilkotter de Rexona Auteur: Simon van Ede, Penningmeester Vereniging Rexona Amsterdam T: FB: Zeilkotter de Rexona E: vereniging.rexona@gmail.com

2 Restauratieplan INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding 3 2 Randvoorwaarden Staat van het schip Kostenberekening Financiering Planning 6 3 Te restaureren deel Voorsteven Positionering in het midden Verbinding met kiel Verbinding met de gangen Gangen Spanten 13 4 Uitvoering Professionele partij en mankracht Locatie Voorbereidingen Conditionering Volgorde werkzaamheden eigenlijke restauratie 15 5 Begroting 16

3 Restauratieplan Inleiding De zeilkotter Rexona is een uniek eikenhouten zeilschip uit Het schip is oorspronkelijk voor de visserij gebouwd en heeft in die bedrijfstak 75 jaar trouwe dienst verleend. De Rexona is gebouwd in Frederikshavn, Denemarken. In 1997 is het schip in beheer gekomen van de Vereniging Rexona. De Vereniging heeft als doel het behoud en de restauratie van dit historisch monument, zodat het bijzondere silhouet van het schip nu en in de toekomst een onderdeel van het Nederlandse en Deense zeelandschap is en blijft. Schilderij van De Rexona door Einar Sigurd Olsen in 1915 Het einddoel van de restaratie is een volledig zeewaardig schip, dat zal varen in het vroegere thuisland Denemarken en in het huidige thuisland Nederland en de oversteek tussen beide landen. Het einddoel wordt gerealiseerd door de Rexona in fases te restaureren, waarbij steeds een afgebakend deel wordt aangepakt. In 2009 en 2010 is het schip grondig gerenoveerd. Het gehele schip boven de waterlijn is van nieuw hout voorzien. In de afgelopen 10 jaar zijn al meerdere grote renovaties gepleegd, zoals in de winter van 2001/2002 waar het gehele achterschip gerestaureerd is. Dit document betreft het plan voor de restauratie in Tijdens deze restauratie zal een deel van het voorschip aangepakt worden. Dit document zal steeds naar de nieuwe inzichten bijgewerkt worden, en verspreid worden onder een nieuwe revisie.

4 Restauratieplan Randvoorwaarden Tijdens de jaarvergadering van de vereniging is met een aantal ervaren mensen gesproken: 1. Arno Pronk en Victor van Dalen Leden van vereniging Rexona. Arno heeft de vorige restauratie in 2009 geleid. 2. Cor Bolt Voorzitter SKZ (Stichting Kotterzeilen en kotterbehoud) 3. Frans Regter Eigenaar kotter Hellesund heeft vorig jaar vergelijkbare restauratie gedaan. Op basis hiervan zijn een aantal randvoorwaarden opgesteld. 2.1 Staat van het schip Een deel van het schip is gerestaureerd, dit betreft: Het achterschip. met onderliggende spanten en wegeringen. De bovenste drie gangen van achterschip tot voorsteven met onderliggende spanten en wegeringen. Het dek. De rest van het schip is niet gerestaureerd. Het hout dateert uit de jaren Een deel ervan is rot. Een deel ervan lijkt aan het oppervlak redelijk, maar onbekend is de staat onder het oppervlak. Dit is typisch het geval waar twee onderdelen op elkaar aansluiten:

5 Restauratieplan Hiermee moet rekening worden gehouden met het vervangen van onderdelen: Als er bijvoorbeeld een gang vervangen wordt, moet minstens een deel van de achterliggende spanten worden vervangen om voldoende sterkte te krijgen. Een groot gedeelte van het voorschip is ingeblikt aan de buitenkant. Dit maakt het onmogelijk van tevoren mallen te maken van de te vervangen spanten. De bovenste helft van de voorsteven is aan vervanging op korte termijn toe. Op dit moment is er voorlopig een stalen overbrugging gemaakt tussen kielbalk en voorsteven. Op dit moment kan er met het schip op het IJsselmeer en de Waddenzee gevaren worden. Er kan absoluut niet mee op zee gevaren worden. 2.2 Kostenberekening De ervaring leert dat vervanging van één meter gang ca. 300 kost. Dit is inclusief Materiaalkosten Het maken van de gang Het verwijderen van de oude gang Het plaatsen van de nieuwe gang De hellingkosten Het verwijderen van het oude materiaal Bevestigingsmaterialen (spijkers, etc.) Dit is exclusief Het breeuwen De achterliggende spanten en wegeringen BTW Er wordt eenzelfde bedrag aangehouden per meter spant of wegering. De vervanging van de voorsteven kost ongeveer voorsteven 500 per meter. 2.3 Financiering Financiering komt uit de volgende bronnen: Fondsen - Prins Bernhard Fonds heeft euro toegezegd Bijdragen van leden van de vereniging. Dit kan ca opleveren. Via via, vrienden, kennissen en bedrijven. Dit kan ca opleveren. Crowd funding en overige donaties. Dit levert naar verwachting ca op. Leningen worden alleen in geval van uiterste nood aangegaan. Indien toch nodig, krijgt het aflossen ervan de hoogste prioriteit.

6 Restauratieplan Alles bij elkaar opgeteld is een bedrag van ca haalbaar. De voorbetaalde BTW kan begin 2018 worden terugontvangen van de Belastingdienst. Daarom is het mogelijk te begroten op basis van bedragen exclusief BTW. Op elk begroot bedrag is met een onvoorzien van 20% gerekend. 2.4 Planning De restauratie zal in de maand Oktober 2017 in Urk plaatsvinden.

7 Restauratieplan Te restaureren deel Omdat de voorsteven in slechtere staat is, de gangen van het voorschip noodgedwongen deels ingeblikt, en het voorschip de zwaarste klappen krijgt tijden varen, is besloten het voorschip te restaureren in deze fase. Gezien de planning en de financiering (paragrafen 2.3 en 2.4) is besloten het project af te bakenen tot de volgende basis onderdelen: De voorsteven De gangen vier t/m negen (van bovenaf geteld) stuurboord en bakboord. Deze gangen zijn volgend op gangen één t/m drie, die al gerestaureerd zijn De voorste twee spanten volledig Van de overige achterliggende spanten wat nodig is, om elke meter een sterke spant te hebben. Hiermee wordt èn de zwakste plek aangepakt èn wordt aangesloten op een al gerestaureerd deel. Op de onderstaande fot geeft het gele kader dit grafisch aan: In elk van de volgende paragrafen wordt een beschrijving van de aanpak per onderdeel gegeven.

8 Restauratieplan Voorsteven Vorig jaar is de restauratie van de voorsteven van de Hellesund succesvol uitgevoerd. De procedure waarmee dat is gedaan zit zeer degelijk in elkaar, daarom wordt deze overgenomen. De procedure is door Frans Regter met behulp van fotomateriaal uitgelegd. Verder is er een stuk hout van deze restauratie overgebleven, dat mogelijk voor de voorsteven van de Rexona kan worden gebruikt. De bruikbaarheid wordt nader onderzocht. Indien slechts het bovenste deel van de voorsteven wordt vervangen (zie paragraaf 2.3), moet er later een verbinding komen die even sterk en stijf is als de voorsteven delen zelf. Het onderste deel is beter dan het bovenste deel, en is via een stalen overbrugging verbonden met de kiel (zie paragraaf 2.1). De vernieuwde voorsteven moet na de restauratie moet aan de volgende eisen voldoen: In het midden zitten Goed verbonden zijn met de kiel Goed verbonden zijn met de gangen Positionering in het midden Eén kant (SB of BB, nader te bepalen) van de voorsteven wordt volledig vrijgemaakt. De bovenste drie nieuwe gangen worden aan de voorkant losgemaakt en een stuk geweken. Uit de gangen eronder worden een gat van ca 30 cm gehaald direct naast de voorsteven. Er ontstaat dan een vergelijkbare situatie als op de Hellesund. Hierna kan de oude voorsteven worden verwijderd; de gangen aan de andere kant bepalen dan de plek waar de nieuwe moet komen. Hierna kan de nieuwe voorsten worden geplaatst. Deze wordt dan aangesloten op de bovenste drie nieuwe gangen volgens paragraaf Misschien is het vanwege de verbinding met de gangen (zie paragraaf 3.1.3) noodzakelijk een bredere voorsteven te maken. In dat geval moeten de gangen van het pasvlak een haf dikteverschil ingenomen worden Verbinding met kiel Afhankelijk van de lengte van de nieuwe voorsteven kan deze direct goed aansluiten op de kiel. Voorkeur is om deze aansluiting in één keer goed te doen, maar dan moet een voorsteven met in één keer de juiste lengte in het budget passen. Indien alles niet in één keer past, moet de oplossing in de kiel worden gezocht in een latere restauratie en daarvóór een tijdelijke degelijke oplossing gezocht worden.

9 Restauratieplan Verbinding met de gangen De volgende verbinding met de gangen wordt gerealiseerd (analoog met de Hellesund):

10 Restauratieplan Zoals het bovenaanzicht laat zien, komt zowel aan de SB als de BB zijde er een sponning voor de gangen. Het grote voordeel hiervan is dat de verbinding stijf en vormgesloten is. Bovendien kan deze verbinding goed dicht gebreeuwd worden. Omdat er drie nieuwe gangen aan zowel BB als SB zijde zijn, kan het zijn dat de nieuwe voorsteven dikker moet worden om deze verbinding te realiseren. Dit als de drie nieuwe gangen net niet lang genoeg zijn. Onder de drie nieuwe gangen worden aan beide zijden vijf gangen vervangen. Deze kunnen op normale wijze in de sponningen van de voorsteven vallen. De oude gangen daar beneden zullen nooit in de sponningen passen. Daarom worden bij de voorsteven korte stukjes (één à twee meter) nieuwe gang geplaatst, die aan in de sponningen vallen. De korte stukjes verspringen aan de andere zijde bij de aansluiting met de oude gangen. Op deze wijze wordt de voorsteven alleen aan vernieuwde gangen aangesloten. Dit is te zien op de volgende tekening: Bij de gangen is het jaartal van oorsprong aangegeven. Het jaartal van de oude gangen is onbekend, en daarom het tijdsbereik aangegeven.

11 Restauratieplan Gangen Er worden in principe tien gangen vervangen, namelijk gangen vier t/m negen, van bovenaf geteld, aan zowel SB als BB kant. Deze sluiten dan aan op de eerder vervangen gangen één t/m drie. De gangen hieronder tot aan de kiel worden korte stukjes van één a twee meter, dit om goed aan te sluiten op de sponningen van de voorsteven (zie paragraaf 3.1). In principe worden de nieuwe gangen vijf a zes meter lang, maar indien een stuk hout dat toelaat, wordt de nieuwe gang langer, zo lang als mogelijk is, ook al is dat tien meter. De voorste kopse kanten van de gangen komen in de sponningen van de nieuwe voorsteven, zie paragraaf 3.1. De achterste kopse kanten van twee op één volgende gangen komen minstens een meter versprongen te liggen, zoals op onderstaande tekening te zien is:

12 Restauratieplan Een gang zal uit een lange plank van ongeveer vier cm dik worden gehaald. De breedte van de gang moet hetzelfde zijn als de oorspronkelijke gang. Het zou de voorkeur hebben de gang van tevoren helemaal op te meten en te maken, dit kan echter niet omdat een groot gedeelte van het voorschip is ingeblikt, zoals is beschreven in paragraaf 2.1. Verder moet er rekening worden gehouden met de kromming van de gang. Hierdoor zal de vlakke uitslag niet geheel rechtdoor lopen, zoals de volgende tekening laat zien: Hierdoor zal een (aanzienlijk) zaagverlies zijn. Dat zal meer zijn naarmate de gang langer is. Verder zal met het plaatsen van de gangen rekening moeten worden gehouden met het S-spant. Hierdoor zullen sommige gangen nooit als laatste geplaatst kunnen worden. Van tevoren moet duidelijk bepaald worden welke gang de sluitgang zal zijn:

13 Restauratieplan Spanten Volgens experts van de kotterstichting moet er op zijn minst elke meter een goede spant zitten. Aangezien we zes meter voorschip gaan restaureren, zullen er achter de nieuwe gangen dus minstens 2x zeven spanten komen (spant één achter de voorsteven wordt ook vernieuwd). De spanten zijn per stuk onderverdeeld in drie of vier segmenten waarbij de delingen om en om verspringen: In de tekening volgt dus steeds andere spant op ene spant en omgekeerd. De wegering loopt over de versprongen delingen, zodat er een stijf geheel ontstaat. De wegeringen zijn in goede staat, en blijven behouden. Bij het vervangen van een spant, moeten deze delingen goed gehandhaafd worden, ook al betekent het dat een stuk spant verder doorloopt dan de te vervangen gangen. Dit moet met beleid gebeuren, zodanig dat de oude gangen niet verzwakt worden of lek raken tijdens het verwijderen van een oude spant. De spanten zijn bijna allemaal goed te zien en goed bereikbaar. Dat maakt het mogelijk mallen voor de spanten te maken. Verder moeten de spanten een logische nummering krijgen: bv. Spant B15O = de 15de spant van voren af geteld, de onderste sectie (meestal zijn er secties onder, midden, boven en helemaal boven, maar die laatsten zijn al helemaal nieuw). De mallen van het voorbeeldspant heen aanduidingen B15OV en B15OA, omdat per spant de achterkant en de voorkant verschillen. De positionering van mal voor en mal achter ten opzichte van elkaar moet eenduidig zijn. Tijdens de voorbereiding kan dit voor alle spanten worden gedaan. De mallen kunnen mits goed in de lijnolie bewaard worden tegen ieder zijn spant aan om kwijtraken te voorkomen.

14 Restauratieplan Uitvoering 4.1 Professionele partij en mankracht Het project wordt uitgevoerd onder begeleiding van scheepstimmerbedrijf Kuperus en Gardeniers uit Lelystad in samenwerking met leden van de vereniging en overige vrijwilligers. Er zal vijf dagen per week worden gewerkt. 4.2 Locatie Vanwege de goede ervaringen in 2015 en voorgaande jaren gaan we weer op de helling van Hoekman in Urk. Voordelen: Zaken worden er prettig en duidelijk geregeld. Het schip hoeft niet met een mobiele kraan uit het water getakeld te worden. Er komen verder alleen professionele of klassieke schepen van vergelijkbare grootte als de Rexona. Er is een kraan aanwezig, die goed ingezet kan worden voor het plaatsen van de verschillende onderdelen. Dat kan hiermee gecontroleerd gebeuren, zeker als een onderdeel niet direct in de haak hangt, maar een kettingtakel ertussen. Ook kan hiermee de mast verwijderd worden en horizontaal gelegd worden voor onderhoud en inspectie. Er is/zijn heftruck(s). Er zijn draagbare stellingen en ladders om op hoogte te werken. 4.3 Voorbereidingen De volgende voorbereidingen kunnen worden gedaan terwijl het schip nog op de NDSM in Amsterdam is: Maken mallen van alle spanten in het voorschip. Bepalen welke spanten sowieso vervangen gaan worden. Bepalen breedte voorsteven op basis van de bestaande of de uiteinden van de bovenste drie (nieuwe gangen). Bepalen welk deel van de voorsteven vervangen gaat worden. Ongeveer breedte uitslag gangen. Inkopen teer, breeuwsel, schroeven, spijkers, etc. Inkopen bekende delen hout. Deels leeghalen voorschip. Vervangen dak voorste dekhuisje, zodanig dat het eraf kan in Urk. Dit mag enige moeite kosten. Voorbereidingen Urk Helemaal leeghalen voorschip.

15 Restauratieplan De helling op Schip schoonspuiten. Goed onderstoppen van de posities waar veel verwijderd wordt om de vorm te behouden. 4.4 Conditionering Elk nieuw te plaatsen onderdeel moet zeer goed geconditioneerd worden, dat houdt in: Onderdeel goed passend maken, zeer goed opletten dat er niet teveel wordt verwijderd. Onderdeel meerdere keren volledig in de lijnolie, daarvoor moet meerdere dagen worden uigetrokken, zodat de lijnolie er goed in kan trekken. Elke schroef, spijker, verbinding tusen hout en hout moet dik in de teer worden gezet. 4.5 Volgorde werkzaamheden eigenlijke restauratie Al het blik op het voorschip verwijderen. Mallen maken van de te vervangen gangen, welke dan gemaakt kunnen worden. De bovenste drie (nieuwe) gangen aan één kant los werken en laten wijken aan de voorkant. Terplaatse moet bepaald worden of SB danwel BB het handigst is. Uitzagen voorste 30 cm van de te vervangen gangen bij de voorsteven aan dezelfde kant. Mal maken van de voorsteven, welke dan gemaakt kan worden. Voorsteven en voorste spant BB en SB verwijderen. Eventueel gangen aan andere kant iets innemen; dit als de nieuwe voorsteven breder wordt. Bepalen of eerst de voorste spant danwel de voorsteven als eerste geplaatst moet worden. Plaatsen nieuwe eerste spant en voorsteven. De koppen van de bovenste drie (nieuwe) gangen moeten in de sponningen vallen. Verwijderen gangen aan de kant waar ze 30 cm ingekort waren. Bepalen of er meer spanten worden vervangen aan dezelfde kant dan in het oorspronkelijke plan. Deze laten maken. Per te vervangen spant: de oorspronkelijke voorzichtig verwijderen, zeker waar die op een gang, die blijft zitten, uitkomt. Daarna de nieuwe plaatsen. De gangen plaatsen. Hetzelfde verhaal aan de andere kant. Breeuwen. Blikken waar nodig. Voorschip binnen vol water zetten (de doorvoer naar het middenschip sluiten!!!), en kijken of alles waterdicht is. Eventueel verder breeuwen en blikken. Verven. Schip weer in het water. Pas na meerdere dagen, eerst proefvaart en terug naar Urk. Pas weer enkele dagen later terugvaren naar Amsterdam als de boot zeker niet meer op de helling hoeft.

16 Restauratieplan Begroting De berekening is ook in het spreadsheet Restauratieplan 2017 zeilkotter de Rexona RevA.xlsx te vinden. Uitgangspunten 1m gang 1m spant 1m voorsteven Onvoorzien 300 euro 300 euro 500 euro 20% euro Uitgangspunten zijn inclusief Materiaalkosten Het maken van het onderdeel Het verwijderen van het oude onderdeel Het plaatsen van het nieuwe onderdeel De hellingkosten Het verwijderen van het oude materiaal Bevestigingsmaterialen (spijkers, etc.) Uitgangspunten zijn exclusief Het breeuwen De aansluitende onderdelen Uitgangspunt Eventuele bezuiniging Onderdeel Aantal Lengte kosten Aantal Lengte besparing [-] [m] [euro] [-] [m] [euro] Voorsteven 1 3, Gangen (5x SB + 5xBB), incl 1m per gang onvoorzien) Bezuiniging indien minder gangen worden geplaatst Bezuiniging indien kortere gangen worden geplaatst. Korte stukjes Gang Bezuiniging indien minder voorsteven wordt gedaan. Spanten Optie 1: volledige plan Exclusief onvoorzien Inclusief onvoorzien euro euro Optie 2: kortere en minder gangen Exclusief onvoorzien Inclusief onvoorzien Optie 3: Kortere voorsteven Exclusief onvoorzien Inclusief onvoorzien Optie 4: Kortere voorsteven + kortere gangen Exclusief onvoorzien Inclusief onvoorzien euro euro euro euro euro euro Optie 5: Kortere voorsteven + kortere gangen + minder Exclusief onvoorzien euro Inclusief onvoorzien euro